Plan van aanpak participatieverklaring

Plan van aanpak participatieverklaring 1 Inleiding en context Het kabinetsbeleid ten aanzien van inburgering heeft een steeds prominentere plaats gekregen op de politieke agenda. In regelingen en wetten zijn de eisen met betrekking tot de verplichting en de inhoud van inburgering steeds verder aangescherpt. Waar deelname aan een inburgeringstraject medio jaren 90 nog vrijwillig en gratis was, is dat inmiddels veranderd in een resultaatsverplichting waar een termijn aan gehangen is. Met de gewijzigde Wet Inburgering in 2013 werden vervolgens de verantwoordelijkheid voor, en de kosten van de inburgering bij de inburgeraar neergelegd. De taken van de gemeenten in het toekennen, organiseren, begeleiden en handhaven van inburgeringstrajecten hielden daarmee op met uitzondering van de trajecten die onder het overgangsrecht vielen. Wel behielden gemeenten de mogelijkheid om zorg te dragen voor de maatschappelijke begeleiding van statushouders, deze taak was echter niet meer in de wet opgenomen. 1 Zorgen om achterblijvende integratie en de roep om assimilatie van immigranten hebben er toe geleid dat minister Asscher in 2013 startte met het onderzoeken en voorbereiden van een participatieverklaringstraject als onderdeel van de inburgering. Het uitgangspunt van het ministerie is dat wie ervoor kiest om in Nederland een toekomst op te bouwen, zich dient te richten naar de Nederlandse samenleving. Voor nieuwkomers is het van belang dat zij kennis nemen van de basisprincipes van de Nederlandse samenleving, de arbeidsmarkt en de voorzieningen, en weten welke rechten en plichten daarbij horen om een snelle integratie en participatie te bevorderen. Hiermee wordt beoogd om vroegtijdig het belang van integratie in de Nederlandse samenleving aan te geven. Met het ondertekenen van de verklaring tonen nieuwkomers hun betrokkenheid bij de Nederlandse Samenleving aan en hun bereidheid om daar actief aan deel te nemen. In het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom dat eind 2015 is afgesloten tussen de VNG en het Rijk is afgesproken dat de maatschappelijke begeleiding uitgebreid wordt met de participatieverklaring. De uitvoering hiervan is belegd bij de gemeente en start in 2016 voor statushouders die in 2016gehuisvest zijn. Om in aanmerking te komen voor financiering van het participatietraject voor statushouders in 2016, dienen gemeenten vóór 1 september 2016 een plan van aanpak in te dienen bij het COA In 2017 zal de participatieverklaring een verplicht onderdeel worden van de inburgering. De wetswijziging is in voorbereiding en zal naar alle waarschijnlijkheid medio 2017 van kracht worden. De gemeenten zullen verantwoordelijk worden voor de inrichting en het aanbod van het traject, de ondertekening en de administratie voor alle inburgeringsplichtigen. Het betreft een nieuwe taak voor de gemeente die haar kansen biedt om met betrekking tot de integratie van statushouders en inburgeraars de aanpak van de verschillende organisaties die op dit vlak een rol spelen vroegtijdig aan elkaar te knopen om integratie te versnellen. Van de nieuwkomers uit het eerste kwartaal van 2013, de groep waarvan de inburgeringstermijn ( 3 jaar) in het eerste kwartaal van dit jaar is verlopen, was op 1 april 2016 de helft nog niet voor het inburgeringsexamen geslaagd. 1 1 Plan van aanpak participatieverklaring gemeente Krimpen aan den IJssel 8-2016

Dit plan beschrijft hoe wij het participatieverklaringstraject voor statushouders in de gemeente Krimpen aan den IJssel willen vormgeven. 2 Participatieverklaring als onderdeel van maatschappelijke begeleiding en inburgering: inhoud en richtlijnen De participatieverklaring De participatieverklaring is een verklaring die een statushouder ondertekent en daarmee verklaart dat hij/zij kennis heeft genomen van de waarden en spelregels van de Nederlandse samenleving en dat hij/zij deze respecteert. Bovendien wordt ondertekent hij/zij dat hij/zij actief een bijdrage wil leveren aan de Nederlandse samenleving. Het tekenen van deze verklaring dient de afsluiting te zijn van een traject, georganiseerd door de gemeente, waarin de vergunninghouder nader kennis maakt met de Nederlandse kernwaarden. Deze waarden zijn opgenomen in de verklaring; vrijheid, gelijkwaardigheid, solidariteit en participatie. 2 Richtlijnen en lokale invulling In het bestuursakkoord is het belang van een lokale invulling aan het participatieverklaringstraject benadrukt. Gemeenten zijn echter vrij om zelf te bepalen hoe de nadere kennismaking met de Nederlandse kernwaarden plaatsvindt. Zij dienen een moment van gewicht te creëren waarop de vergunninghouder in hun gemeente de participatieverklaring tekent. De participatieverklaring dient ingebed te zijn in de maatschappelijke begeleiding. De vluchteling dient binnen een jaar na huisvesting in de gemeente de participatieverklaring ondertekend te hebben. Eind april 2016 zijn in het uitwerkingsakkoord de volgende inhoudelijke richtlijnen en condities voor maatschappelijke begeleiding bepaald: 1) Praktische hulp: Ondersteuning en coaching bij het regelwerk ten aanzien van wonen, zorg, werk, inkomen, verzekeringen, onderwijs en overige basisvoorzieningen en kennismaking met de lokale samenleving (bijvoorbeeld hulp bij inschrijvingen, aanvraag uitkering, openen bankrekening en betalen rekeningen, huur, verzekeringen, algemene levensbehoeften en praktische bewegwijzering in de buurt; weten waar gemeentehuis en politiebureau etc. zijn) 2) Hulp bij start inburgering: Informatie over het inburgeringstraject, praktische hulp bij het inschrijven voor een inburgeringscursus waar nodig. 3) Stimuleren van participatie en integratie: Begeleiding en coaching ten behoeve van een actieve en positieve inzet van de asielgerechtigde om in de Nederlandse samenleving te kunnen participeren en kennismaking met lokale (maatschappelijke) organisaties, zoals buurthuizen, vrijwilligersorganisaties, bibliotheek, verenigingen, clubs en welzijnsorganisaties) 4) Uitvoering van het participatieverklaringstraject: Het verzorgen van een inleiding, nadere begrippen en de tekst van de participatieverklaring (bijvoorbeeld d.m.v. een workshop en/ of gesprek over de Nederlandse kernwaarden en spelregels van circa een dagdeel) en het aanbieden van de landelijke participatieverklaring (in het Nederlands) ter ondertekening. Prodemos heeft hiervoor materialen ontwikkeld. " Zie bijlage 1 2

3 Maatschappelijke begeleiding in Krimpen aan den IJssel Maatschappelijke begeleiding van Statushouders is al sinds de jaren 90 de praktijk in de gemeente Krimpen aan den IJssel. De begeleiding is tot in 2013 uitgevoerd door vrijwilligers onder coördinatie van de klantmanager inburgering van de gemeente. In 2013 is de uitvoering van de maatschappelijke begeleiding uitbesteed aan Vluchtelingenwerk. Daarnaast is er een juridisch spreekuur voor vragen over procedures en gezinsherenigingen voor statushouders ingericht. De maatschappelijke begeleiding bestaat uit praktische hulp door een vrijwilliger bij de vestiging in Krimpen aan den IJssel: bij het ondertekenen van het huurcontract, het aanvragen van een uitkering, het regelen van de inrichting, inschrijving van de kinderen bij het onderwijs etc. Daarnaast wordt geholpen bij het aanvragen van een lening voor inburgering en het selecteren van een aanbieder. De statushouder wordt bovendien wegwijs gemaakt in de Krimpense samenleving. De begeleiding duurt een jaar. Aan het einde van dat jaar zijn de volgende resultaten behaald 3 :» De belangrijkste zaken bij de eerste vestiging in de gemeente Krimpen aan den IJssel zijn geregeld» Cliënt is zelfredzaam en participeert in de samenleving» Cliënt is in staat eigen materiële, immateriële en psychosociale problemen op te lossen» Cliënt is extra ondersteund bij het behalen van het inburgeringsexamen Deze begeleiding voldoet daarmee aan de eerste 3 onderdelen van de richtlijnen voor maatschappelijke begeleiding. Dat betekent dat de gemeente uitvoering moet gaan geven aan het 4 e onderdeel namelijk de uitleg en ondertekening van participatieverklaring. Daarbij dient aandacht besteed worden aan de lokale inbedding. 4 Pilots in andere gemeenten en uitgangspunten voor Krimpen aan den IJssel In de pilots participatieverklaringstraject in 2014 en 2015 in13 gemeenten is in alle gevallen minimaal gewerkt met een workshop voor de doelgroep waarin uitleg gegeven werd aan de in de participatieverklaring benoemde kernwaarden. Uit de evaluatie va de pilots door regioplan in 2015 worden de volgende succesfactoren benoemd:» Uitleg geven over de participatieverklaring. Bij voorkeur deze uitleg combineren met de waardenmodule van ProDemos of een andere vorm van uitleg over de waarden en normen in Nederland. De uitleg dient gegeven te worden in een taal die de deelnemer verstaat of met behulp van een tolk.» Deelnemers pas na deze uitleg vragen de verklaring te ondertekenen.» De Nederlandse participatieverklaring aan te bieden met vertaling, bij voorkeur in de vorm van een vertaalde papieren versie.» Gebruik te maken van de brochure 'Nieuw in Nederland' en de brochure 'Kernwaarden van de Nederlandse samenleving'.» Deze brochures in de eigen taal aan te bieden en een vorm van toelichting te organiseren omdat het taalgebruik in de brochures voor sommigen ook in de eigen taal te moeilijk is en omdat er analfabeten zijn onder de nieuwkomers.» De wethouder een rol geven bij de verwelkoming kan een positieve 3 Zie bijlage 2 voor een uitgebreide beschrijving van de maatschappelijke begeleiding. 3

invloed hebben op de motivatie van deelnemers om te participeren: een dergelijke ceremonie, wellicht in combinatie met het ondertekenen van de participatieverklaring, maakt dat deelnemers zich gewaardeerd voelen als nieuwe burger van de gemeente.» Het organiseren van de participatieverklaringsbijeenkomsten gaf gemeenten de kans om nieuwkomers te helpen hun weg te vinden in de gemeente, maar ook om beter in te spelen op vragen van nieuwkomers en uitleg te geven over de lokale gang van zaken. Bovendien worden nieuwkomers zodoende direct in contact gebracht met relevante instanties, organisaties en taalvoorzieningen. Dit gold met name voor de doelgroep gezinsmigranten en EU-migranten die geen begeleiding krijgen bij huisvesting. Voor een optimale opzet een participatieverklaringstraject voor Vluchtelingen in Krimpen aan den IJssel betekent dit dat we zoeken naar een traject waarbij:» een heldere toelichting gegeven wordt op de kernwaarden genoemd in de participatieverklaring;» deelnemers de mogelijkheid geboden wordt om kennis te maken met wat van hen verwacht wordt;» informatie aan de deelnemers zowel visueel, auditief als kinetisch aangeboden wordt;» de toelichting in de eigen taal gegeven wordt of dat er gebruik gemaakt wordt van een tolk en vertalingen van de participatieverklaring;» er gewerkt wordt met de brochures "Nieuw in Nederland" en "Kernwaarden van de Nederlandse samenleving";» het traject verbonden wordt met de maatschappelijke begeleiding;» er een verbinding gelegd wordt met voor de vluchteling relevante organisaties;» er een feestelijke ondertekening georganiseerd wordt waarbij een lid van het college een rol vervuld bij de ondertekening. Daarnaast dient rekening gehouden te worden met:» de relatief beperkte instroom van volwassen statushouders in de gemeente. De taakstellig voor 2016 is het plaatsen van 78 statushouders. Daarvan zullen tussen de 45 en 60 personen volwassenen zijn.» de instroom bestaat momenteel voornamelijk uit Syriers maar er zijn ook een paar statushouders met een andere nationaliteit gevestigd.» de aanwezigheid van een aanvullende opvang in de gemeente van waaruit veel statushouders 5 Participatieverklaringstraject in Krimpen aan den IJssel Voor het participatieverklaringstraject (PVT) in Krimpen aan den IJssel wordt gebruik gemaakt van het aanbod van Vluchtelingenwerk Maasdelta omdat Vluchtelingenwerk Maasdelta al kennis heeft van, en in contact staat met de doelgroep door de uitvoering van de maatschappelijke begeleiding. Zij kunnen daardoor een goede verbinding leggen met de maatschappelijke begeleiding en hebben bovendien kennis van de lokale sociale kaart. Inrichting van het traject Het traject is een voorbereiding op het ondertekenen van de participatieverklaring. De inhoud van de verklaring wordt toegelicht, zodat de statushouder begrijpt wat hij tekent. Omdat het belangrijk is dat men deze kernwaarden niet alleen ter kennisname aanneemt, maar ook kan 4

plaatsen in de context van het eigen leven en kan relateren aan de normen en waarden, is een verdiepende module ontwikkeld. Basismodule: Kennisnemen van de inhoud van de Participatieverklaring De basismodule bestaat uit 2 workshops. Verdiepende module: Verdieping van kennis over grondwet, democratie, discriminatie, rechtspositie, de arbeidsmarkt. Persoonlijke betekenis kunnen geven aan de waarden van de participatieverklaring, de dialoog aangaan over de overeenkomsten en verschillen in normen, waarden en rechten in Nederland en in land van herkomst. (Verdiepende) kennismaking met lokale organisaties die een rol van betekenis spelen bij de vestiging in de gemeente. Vaardigheden: gesprek aangaan over kernwaarden, het verwoorden van de eigen waarden en normen en het omgaan met kernwaarden van anderen De verdiepende module bestaat uit vier workshops Er wordt in groepen gewerkt van circa 15 deelnemers. De groepsleiders spreken de taal van de deelnemers of worden ondersteund door een tolk. In de bijeenkomsten wordt gebruik gemaakt van de vertaalde materialen en brochures. Er wordt op een interactieve manier gewerkt met de waarden en normen uit de participatieverklaring en de brochures. Deelnemers worden in opdrachten uitgedaagd om te vertellen wat hen is opgevallen in Nederland, wat hun belangrijkste waarden en normen zijn en hoe die verschillen van de eigen waarden en normen. Bijeenkomsten in het raadhuis De bijeenkomsten zullen voornamelijk plaatsvinden in het raadhuis om het verband met de democratie te benadrukken. Mogelijk zal 1 van de bijeenkomsten in het gezondheidscentrum georganiseerd worden om een verbinding te leggen met organisaties die daar gevestigd zijn. Ondertekening van de verklaring Aan het einde van het gevolgde traject volgt de ondertekening in aanwezigheid van een lid van het college. De deelnemers beschikken dan al over een verklaring in eigen taal. Aansluiting bij de maatschappelijke begeleiding In de komende maand wordt gewerkt aan een welkomstmap van de gemeente Krimpen aan den IJssel. In deze map zit informatie over de gemeente, over de uitkering, over de woningbouwvereniging, over mogelijke aanbieders van taaltrajecten en over de participatieverklaring. De brochures "Nieuw in Nederland" en "kernwaarden van de Nederlandse samenleving" worden in deze map opgenomen. De maatschappelijk begeleider wordt gevraagd om tijdens het traject de brochures onder de aandacht te brengen. De maatschappelijk begeleider wordt op de hoogte gesteld als de statushouder kan deelnemen aan een workshop zodat opnieuw de aandacht gevestigd kan worden op de brochures. De maatschappelijk begeleider wordt gevraagd om aan te sluiten bij het ondertekenen van de participatieverklaring. Aansluiting met andere beleidsterreinen 5

In het eerste jaar na huisvesting zijn er verschillende organisaties die bemoeienis hebben met de integratie van de statushouder. Op de volgende pagina zijn deze in beeld gebracht. Om de kans die het PVT biedt ten volle te benutten wordt in de komende maanden gekeken hoe de verbinding geoptimaliseerd kan worden tussen het PVT en de andere processen gericht op integratie/participatie. Bijvoorbeeld door een medewerker van het werkplein (SOZA) te laten participeren in een bijeenkomst. Maar ook door bijvoorbeeld statushouders die nog in de opvang verblijven maar wel aan de gemeente gekoppeld zijn alvast te laten deelnemen om zo heel vroegtijdig de focus te leggen op participatie. 6

Asiel procedure in AZC Statusverlening leerplichtige kinderen naar school Vrijwillige deelname NT2 voorlichtingen. stages en werk Opbouw netwerk in Nederland vluchtelingenwerk vluchtelingenwerk COA Commerciële aanbieder inburgering IJssel-gemeenten Taaiaanbieders en reïntegratie bedrijven vnjwillig Pre-inburgering 121 uur NT2 en KNS, 10 uur begeleiding huisvesting INTAKE Introductie workschop waarden en normen Inburgerings traject NT2 en KNS ca 600 uur Themaprofielen NTAKE CO O /erdiepende workshops waarden en normen erdiepende workshop participatie; rwachtingen maatschappij ihkv werk, inkomen Ondertekening van de participatieverklanng upwedmğ gezondheidszorg en onderwijs Maatschappelijke participatie en Ondernemerschap Resultaat A2 en KNS BEOOGDE RICHTING

Start en frequentie De eerste serie bijeenkomsten zal begin oktober starten zodat de eerste deelnemers ruim voor het einde van het jaar de participatieverklaring kunnen ondertekenen. De deelnemers worden geselecteerd uit de reeds geplaatste statushouders in 2016 en benaderd via een brief én via de maatschappelijk begeleider. De bijeenkomsten zullen overdag plaatsvinden. Er zal gezocht worden naar tijdstippen waarop de meeste statushouders deel kunnen nemen. IJsselgemeenten (uitvoerder Soza) zal op de hoogte gebracht worden van de deelname. De verwachting is dat, op basis van de huidige instroom er 3 tot 4 series van bijeenkomsten per jaar georganiseerd worden. Statushouders zullen zo snel mogelijk na huisvesting deelnemen aan een traject. 8

Bijlage 1 Participatieverklaring Participatie verklaring Welkom in Nederland! Nederland ÍE een democratie ed een rechtsstaat. Dat betekent dat iedereen dezelfde rechten heeft en dat iedereen zich aan dezelfde regels moet houden. In Nederland spelen de waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit een centrale rol, Met deze waarden hangen rechten samen waarop u een beroep kunt doen. Deze spaarden kunnen alleen stand houden als Ledereen actief bijdraagt aan de samenleving. Participatie is in Nederland heel belangrijk. Yriįkāă: In Nederland mag iedereen denken : doen en zeggen wat hij wil. Dit betekent dat: - iedereen zįįn eigen mening mag uiten; - iedereen een eigen geloof mag hebben en vrij is wel af niet te geloven; - iedereen mag uitkamen voor zijn of haar eigen seksuele geaardheid: - iedereen recht heeft op eigen keuzen en zelfstandigheid (zelfbeschikkingsrecht]. Hier zijn ook grenzen aan verbanden, WĨA iemand doet of zegt mag noodt in strijd zijn met de wet. Je mag bijvoorbeeld met discrimineren, aanzetten tat haat af oproepen tot vijandigheid. Gelijkwaardigheid: In Nederland worden alle burgers gelijkwaardig behandeld Discriminatie naar geslacht geloof: afkomst of seksuele geaardheid rdt niet geaccepteerd, Solidariteit: In Nederland zijn burgers samen veranbuoordelijk voor de samenleving. Eurgers hebben recht ap een veilige leefomgeving; fatsoenlijke huisvesting; eerlijke arbeidsvoarv^arden, minimumloon bij werk : goed andenvįjs en goede medische zorg, De overheid heeft de plicht mensen te beschermen tegen uitbuiting en ongelijke behandeling. Eurgers moeten in principe in hun eigen levensonderhoud voorzien. Als dat met op eigen kracht lukt, en er is niemand die kan helpen : dan biedt de overheid hulp. Participatie: In Nederland vragen we ale burgers bij te dragen aan een prettige en veilige samenleving bijvoorbeeld door te werken naar school te gaan of door VTijwiDigerswerkte doen. Dat kan in de wijk op school of in een vereniging. Het spreken van de Nederlandse taal is hierbij essentieel. verklaar ãat ik kennis heb genomen vandeuĩaardcn en spelreaeh van åe Nederlandse samenleving en dat ií deze respecteer. Ik verklaar dat ik actief een. bijdrage wil leveren, aan de Nederlandse samenleving en Teken eropdat ik daarvoor ooi ííŕ ruimte krijg v-an mņn medeburgers. Naam Geboortedatum; Handtekening: Datum - - j te 9

Bijlage 2 Inhoud maatschappelijke begeleiding Prevestiging ( start maatschappelijke begleiding) De opdracht bestaat uit het ondersteunen van nieuw te vestigen asielgerechtigden in de gemeente Krimpen aan den IJssel. Taken: a. het regelen van een afspraak voor de ondertekening van het huurcontract; b. het regelen van een afspraak voor de aanvraag van uitkering en leenbijstand; c. aanwezigheid bij de bezichtiging van de woning en de ondertekening van het huurcontract; d. aanwezigheid bij de aanvraag van de uitkering en leenbijstand; De genoemde werkzaamheden worden uitgevoerd door een werkbegeleider en/of vrijwilliger van Vluchtelingenwerk Maasdelta. Maatschappelijke begeleiding Doelgroep Vluchtelingen die zich, na het verkrijgen van een verblijfsvergunning, in de gemeente Krimpen aan den IJssel vestigen. Regeling Wet Inburgering. Doel» De belangrijkste zaken bij de eerste vestiging in de gemeente Krimpen aan den IJssel zijn geregeld» Cliënt is zelfredzaam en participeert in de samenleving» Cliënt is in staat eigen materiële, immateriële en psychosociale problemen op te lossen» Cliënt is extra ondersteund bij het behalen van het inburgeringsexamen Activiteiten/diensten» Intake en registratie na aanmelding door de gemeente» Praktische hulp bij woninginrichting / aansluiting telefoon, televisie» Begeleiding bij aanvragen huur- en zorgtoeslagen, begeleiding bij kwijtscheldingsaanvragen en begeleiding bij inschrijving UWV» Inzicht geven in financiën, begeleiding bij budgetteren» Inschrijving huisarts/tandarts/apotheek/consultatiebureau» Aanmelden peuterspeelzaal/basisschool/middelbare school» Ondersteuning bij aanvragen DUO (Inburgering)» Wegwijs maken in sociale kaart gemeente Krimpen aan den IJssel» Inventariseren van de situatie en de mogelijkheden van de cliënt» In kaart brengen van juridische situatie, rondom verblijfsrecht en een eventuele gezinshereniging» Signalering en indien nodig doorverwijzing en begeleiding naar andere instanties» Afstemmen met samenwerkende instanties over situatie van cliënt» Signaleren en rapporteren van stagnaties in het proces van inburgering aan de gemeente en betrokken instellingen» Signaleren en rapporteren van trends en ontwikkelingen aan 10

Methodiek Uitvoering Tijdsinvestering per traject Trajectduur de gemeente en betrokken instellingen Vaste contactpersoon (vrijwilliger) Begeleiding vanuit vertrouwensrelatie met cliënt Een doelgerichte en systematische aanpak volgens de CODAR-methode 4 Uitgaande van een 0-meting zelfredzaamheid wordt een individueel begeleidingplan opgesteld Begeleiding op afspraak, op locatie en indien nodig door middel van huisbezoek Registratie en rapportage in het landelijke VVS-systeem 5 Casuïstiek bespreking Regelmatig groepsgerichte voorlichtingsbijeenkomsten Deskundige vrijwilligers onder eindverantwoordelijkheid van een beroepskracht, 10 uur inzet beroepskracht, 88 uur vrijwilligersinzet. Gemiddeld 98 uur per cliënt 12 maanden, 24 maanden voor hervestigers 4 CODAR is de landelijk door VluchtelingenWerk gehanteerde methodiek van begeleiding. De afkorting staat voor Contact leggen, Onderzoeken, Doelen stellen, Acties uitvoeren en Resultaat meten. 5 VVS is een landelijk registratiesysteem van VluchtelingenWerk, waarin alle gegevens en rapportages worden opgeslagen. Het volgt de vluchteling vanaf de asielaanvraag en verhuist steeds met de vluchtelingen mee. 11