STICHTING ENERGY VALLEY ACTIEPLAN 2009



Vergelijkbare documenten
INNOVATIEREGIO ENERGY VALLEY

INNOVATIEREGIO ENERGY VALLEY

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

Flevoland maakt werk van duurzame energie

Duurzaam samenwerken. Groei en ambities stimuleren. Jeugd betrekken. Nieuwe energie ontwikkelen. Techniek van morgen maken. Van kennis kracht maken

Energieakkoord voor duurzame groei

Provinciehuis Westerbrink 1 Assen Assen, 3 oktober 2011 Nummer: Postbus 122

Oan Provinsjale Steaten

gesprekken te voeren van ondernemer tot ondernemer en verbindingen te leggen.

De Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;

Groene Fabriek Lochem

Toespraak commissaris van de koningin Max van den Berg, Statenexcursie 17/18 november 2011 naar Hannover

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Inhoud presentatie Cohesiebeleid Situatie Uitdaging EU2020

Green Deal van Essent New Energy met de Rijksoverheid

Uitwerking categorie: Overig Hernieuwbaar (of wel de 186 PJ)

Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen

Bijlage 1 Programma- en actielijnen Pieken

Masterclass Duurzaam Ondernemen

Energieakkoord Noord-Nederland

Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Biomethanol. Resultaten en bevindingen van project. Datum September 2010 Status Definitief. BioMCN, e.a. in opdracht van Agentschap NL

Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving

REP. groningen. 0. Subsidieaanvraagformulier REP- Groningen. 1 Algemeen. Projectnaam : Energy Valley 4. Programmalijn-REP : 1.

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

Gas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)

Tweede Kamer der Staten-Generaal

De opkomst van all-electric woningen

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

STARTDOCUMENT. 1. De kracht van samenwerking. 2. Waarom een NWP

SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND (SNN) IS EEN SAMENWERKING VAN DE DRIE NOORDELIJKE PROVINCIES FRYSLÂN, GRONINGEN EN DRENTHE. DEZE SAMENWERKING IS

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

Netwerkprogramma Samenwerken aan maatschappelijke educatieve Bibliotheken

Helmonds Energieconvenant

UITVOERINGSPROGRAMMA

8.800 m2 dak, zonnepanelen en 1,3 megawatt aan stroomproductie op het zonnepanelen project Helios, Scholtenszathe.

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief

Terugblik en tussenstand Regionale Energietransitie Opbrengst terugblik projectgroep op 18 oktober 2018 t.b.v. PHO+ op 21 november

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa

Topgebied Energie: kansen voor Oost-Nederland Workshop - H. Datum 05 april 2011

Route naar een Duurzame Energievoorziening

Doel Doel van het programma VvW:

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Samenvatting. economy.

Green Deal. 21 November 2013 Herry Nijhuis (AgentschapNL) Coördinerend manager Green Deals

Kennis van Energietransitie Kansen voor Noord Nederland EDIAAL

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht

Belangrijk voor uw business case: stimuleringsregelingen. Bertus Postma

Uitvoeringskader Watertechnologie Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs

Flexiheat Nationaal Warmtecongres 2013

Energizing the city: Almere energy axis

Er zijn meerdere Green Deals afgesloten, waarvan we er een aantal in het oog springende nader willen benoemen.

Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff

Smart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)

Convenant. Gemeente Steenwijkerland. N-TRA B.V. (onderdeel van RENDO Holding)

Regionale Energie Strategie

Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA)

PostbusDVS - Brief PS over energieakkoord Rijk en Noord-Nederland.doc Pagina 1

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2

ZUIDWEST-NEDERLAND DE NATIONALE KOPLOPER (OP WEG NAAR DE BIOBASED DELTA) Biobased Business Cases

Power to gas onderdeel van de energietransitie

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat

SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD PLATFORM BÈTA TECHNIEK

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

HAN en duurzame energie

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE

ECOSYSTEEM TOPSECTOR ENERGIE

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Verduurzaming bestaande gebouwde omgeving

innovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design

Biobased economy in het Groene Hart

Regionale Energie Strategie

B-117 Green Deal van de KvK Noord-Nederland met de Rijksoverheid

Programmalijnen. Stichting izovator:

Stelling 7: Het % aftrek van de EIA moet verhoogd worden 50% is het hier (helemaal) mee eens. 10% is het hier (helemaal mee oneens.

4.3. Biomassa. Lopende projecten

Impressie Regiotour MIRT in Noord Nederland 13 juni

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

Ga in de Businesscase ook in op het bredere economisch/financieel perspectief en denk daarbij aan:

Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie

Tuinbouwakkoord. Preambule

Masterclass Duurzaam ondernemen: Businessplan Biobased Economy Zuidwest-Nederland

Een Groene Generatie met Energie voor de Toekomst. René Wijffels

Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen. 22 juni 2017

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 10 juli 2018 Betreft Monitor Wind op Land 2017

Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant. januari 2010

Energietransitie Glastuinbouw en warmte

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille

Transcriptie:

22 DECEMBER 2008 STICHTING ENERGY VALLEY ACTIEPLAN 2009 Het Werkplan Energy Valley III (10 mei 2008) schetst de strategische keuzes en organisatorische vormgeving van de derde fase Energy Valley; dit actieplan is een actualisering en operationalisering van de concrete inzet voor het jaar 2009 op basis van het werkplan.

TERUGBLIK Onderscheidend en robuust economisch thema voor Noord-Nederland - De afgelopen 5 jaar is het noorden stevig op de kaart gezet als nationale energieregio; energiefocus is zichtbaar in beleidskeuzes en concrete projecten. - De gevestigde energiesector in het noorden biedt een goede opstap naar een duurzame energieeconomie; inzet op energie-innovaties en -transities die aansluiten bij regionale kerncompetenties. - Publiekprivate aanpak is belangrijke succesfactor; voor de regio, door de regio (local for local). - Stichting Energy Valley vervult een initiërende en bundelende rol richting overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen; laatste jaren sterke inzet op concrete projectrealisatie vanuit de stichting. - Het energieakkoord tussen Rijk en regio fungeert als bestuurlijk kader voor de energie-inzet in de Energy Valley regio; de stichting vervult een aantal deeltaken hierbinnen. - Betrokkenheid vanuit de stichting blijft gewenst; strategische speerpunten voor komende jaren zijn vastgelegd in het werkplan Energy Valley III (10 mei 2008). - Projectfinanciering van Energy Valley III is vastgelegd via Koers Noord subsidie en bijdragen vanuit publieke en private stakeholders; budget 8.050.000; looptijd van 1 oktober 2008 tot 31 december 2011. CONTOUREN WERKPLAN - ENERGY VALLEY III Besloten is de stichting te continueren als publiekprivaat samenwerkingsverband ter promotie en ondersteuning van de noordelijke energieregio; kleine en slagvaardige organisatie (lean and mean). - Hoofddoel is het stimuleren van economische groei en werkgelegenheid in de noordelijke energiesector. - Doelgebied is de Energy Valley regio (Drenthe, Fryslân, Groningen en Noord-Holland Noord); internationale inzet vanuit de stichting is slechts beperkt mogelijk. - De stichting fungeert als verzamelpunt/loket waar informatie en partijen samenkomen; werkzaamheden van de stichting vinden plaats in nauwe afstemming en samenwerking met relevante stakeholders. - De stichting is verantwoordelijk voor de branding van de regionale energieactiviteiten in zijn totaliteit. - Projectenfocus op energietransities en -innovaties die aansluiten bij de regionale kerncompetenties. - Regionale MKB zal zoveel mogelijk worden betrokken bij de energieprojecten en -investeringen, o.m. door realisatie van het MKB Energiecentrum Noord. - Om de resultaten te monitoren zal een monitoringsysteem worden ontwikkeld en geïmplementeerd. ENERGIEAKKOORD NOORD-NEDERLAND - De stichting geeft met de ondertekenende partijen uitvoering aan het energieakkoord en zet daarbij in op het betrekken van het bedrijfsleven en de kenniskolom bij energieprojecten en -initiatieven. - De focus voor de stichting binnen het energieakkoord ligt op: biotransportbrandstoffen en duurzame energie alsmede kennis & innovatie. - De ontwikkeling van het speerpunt schoon fossiele energie wordt uitgevoerd door de CCS alliantie Noord-Nederland; de stichting zal hiervoor personele ondersteuning leveren. - Duurzame mobiliteit evenals energiebesparing in de gebouwde omgeving zijn geen aandachtsgebieden voor de stichting; hiervoor worden separate programma s ontwikkeld door de provincies (o.m. 100.000 voertuigenplan en actieplan gebouwde omgeving); de stichting haakt hierbij aan; verantwoordelijkheid voor de uitvoering ligt elders. pagina 1

WERKVELD STICHTING ENERGY VALLEY TAAKSTELLING Stimuleren van de energie-economie en werkgelegenheid in het noorden van Nederland. HOOFDTAKEN - Branding van de Energy Valley regio. - Aanjagen van concrete transitieprojecten. SPEERPUNTEN Recent zijn de thema s van het energieakkoord gespiegeld aan de nationale innovatieagenda energie (Innovatieregio Energy Valley); hiermee zijn de energieontwikkelingen in het noorden geplaatst in het nationale transitiebeleid voor de komende 3 jaar; een deel hiervan wordt door de stichting ondersteund; op basis van het werkplan Energy Valley III en de Innovatieagenda Energie kunnen zijn de volgende speerpunten voor de stichting geformuleerd: - Innovatieve Biomassa(toepassingen) - Groen Gas - Energietransitieparken - Decentrale Elektriciteit - Intelligente Netten - Schoon Fossiele Energie Het stimuleren van kennis & innovatie maakt integraal onderdeel uit van de werkzaamheden van de stichting; op de verschillende thema s wordt op projectbasis ingezet op innovatiebevordering en kennisdeling; daarnaast zal onder het thema employability expliciet inzet worden gepleegd om vraag en aanbod van energiepersoneel beter op elkaar te laten aansluiten en kennis spin-offs/kapitalisatie te bevorderen; op basis van de transitiethema s en employability geeft de stichting invulling aan haar onderdelen uit het energieakkoord. Biofuels & Mobiliteit Duurzame Energie Kennis & Innovatie Stichting Energy Valley Schoon Fossiel Energiebesparing pagina 2

PROJECTSTIMULERING De stichting heeft als taak ondersteuning te bieden aan de realisatie van concrete projecten. De focus ligt daarbij op de transitiethema s zoals benoemd in voorgaande pagina. De stichting ontwikkelt zelf geen projecten maar faciliteert derden om projectmatig de innovatieketen te doorlopen. ideefase R&Dfase demo/pilotfase implementatiefase uitrolfase Bij de projectstimulering wordt onderscheid gemaakt tussen een servicegerichte en een proactieve projectaanpak. Bij de servicegerichte aanpak fungeert de stichting als loket voor initiatiefnemers om met nieuwe energie-investeringen in het noorden aan de slag te gaan (marktvolgend). De stichting draagt daarbij zorg voor adequate vraagafhandeling en doorverwijzing naar relevante instanties en mogelijkheden. Bij de proactieve aanpak wordt vanuit de stichting gericht ingezet op het stimuleren van nieuwe projecten en investeringen die aansluiten bij de prioritaire transitiethema s (marktvormend). De inzet op deze thema s komt in de volgende pagina s aan de orde. Op projectbasis wordt maatwerk geboden om de slagingskansen van (markt)initiatieven te vergroten. In algemene termen biedt de stichting daarbij ondersteuning op de volgende elementen: - Vraagarticulatie / inhoudelijk projectadvies - Partnersearch / coalitievorming - Financiering - Communicatie / belangenbehartiging De stichting beschikt niet over budget om projecten financieel te ondersteunen maar kan als projectpartner ondersteuning en advies bieden om aanspraak te maken op beschikbare regionale en nationale fondsen. Vanuit de stichting wordt geen actieve inzet gepleegd om projectmatig te komen tot internationale / Europese samenwerking en fondsenwerving. Bij de projectstimulering werkt de stichting zoveel mogelijk samen met andere relevante (intermediaire) organisaties en wordt gebruik gemaakt van het beschikbare instrumentaria. De stichting draagt zorg voor de procesbewaking, waarbij initiatiefnemers zelf verantwoordelijk blijven voor de projecten. De volgende pagina s geeft de operationele acties voor 2009 op hoofdlijnen weer. pagina 3

INNOVATIEVE BIOMASSA(TOEPASSINGEN) VISIE Het noorden heeft de ingrediënten om voorop te lopen in de ontwikkeling van een biobased economy; aanwezige kennis, marktpartijen en regiospecifieke kenmerken bieden goede kansen om de activiteiten rond biomassa en biomassa-valorisatie verder uit te bouwen; voor de stichting ligt de focus daarbij op bio-energie en bio-energiedragers; door inzet op nieuwe conversietechnologieën en biomassavormen kan kennis aan de regio worden verankerd en een stevig economisch cluster worden opgebouwd; focus voor de stichting ligt op innovatieve projecten die bijdragen aan klimaat- en energiedoelstellingen; op deze wijze kan een praktijkbasis worden geboden voor verdere valorisatie en bredere toepassing van biomassa en (industriële) reststromen als grondstof voor chemie en niet-energie producten. ACTIELIJNEN - Ondersteunen van initiatiefnemers bij lopende projecten en ontwikkeling van nieuwe projecten. - Stimuleren van korte regionale ketens (back to back); voor biofuels nauwe aanhaking bij 100.000 voertuigenplan ten behoeve van afzet. - Focus op optimale benutting biomassa en reststromen met reële taxatie van duurzaamheidcriteria op projectniveau, in aansluitend op nationale en Europese kaders. - Bundeling en overdracht van kennis over technologie, institutionele kaders, financiering, etc. - Kennisopbouw door koppeling van bedrijfsleven kennisinstellingen (w.o. MKB, TCNN) en overheden. - Stimuleren van dwarsverbanden tussen partners uit energie, agro, chemie en logistiek. - Ondersteuning agro-energie initiatieven via Bio Energie Noord (o.a. land- en tuinbouworganisaties). LOPENDE PROJECTEN Bioraffinage en bio-energietechnologie - Biorefinery Econcern Delfzijl en Noblesse Proteins Wijster. - Pyrolyse-installaties Bio Olie Nederland en Tree Energy (Delfzijl). - Torrefactie-installaties Bio2Go/Econcern, Qlyte/DSM, Topell/RWE (Eemsdelta), EQnomics (Pekela). - Kennisopbouw en -valorisatie ECN, EDReC/RuG, Cartesius Institute, WUR, etc. - Oprichting kennisplatform Institute for Development of Biochemicals and Biofuels (EDReC/RUG). Innovatieve biobrandstoffen met regionale ketens - Regionale afzet biodiesel Sunoil Emmen, Biovalue Delfzijl. - Opschaling productie en regionale afzet biomethanol BioMCN Delfzijl. - Realisatie productielocatie biotransportadditief / GTBE Procede Veendam (koppeling met Groen Gas en 100.000 voertuigenplan) en bioethanol Pentagreen Wijster (dito koppeling 100.000 voertuigenplan). Algenprogramma R&D- en proefprojecten - Kennisopbouw plankton solutions NIOZ / RUG. - Algenkweek AKZO Delfzijl, Algaecom Haren, MERA Wijster, WBG / Electrabel Eemshaven. - Zeewieren ATO / ECN / WUR. - Biobrandstof uit algen Wetsus. pagina 4

GROEN GAS VISIE Het noorden wordt gekenmerkt door een concentratie aan partijen en kennis in de groen gas waardeketen (productie, transport en handel); uitbouw van dit cluster biedt goede economische kansen; afgelopen periode is hiervoor de basis gelegd; hierbij is een groot aantal partijen en instanties betrokken; bundeling hiervan zorgt voor versnelling; de focus voor de stichting ligt daarbij op het stimuleren van de productie in directe verbinding met de overige elementen van de waardeketen. ACTIELIJNEN LOPENDE PROJECTEN - Ondersteunen van initiatiefnemers bij lopende projecten en ontwikkeling van nieuwe projecten. - Met het bedrijfsleven opstellen van een business model om decentraal geproduceerd biogas op strategische centrale locaties (hubs) in de regio te converteren naar groen gas en vervolgens in te mengen in de bestaande (of innovatieve) gasinfrastructuur. - Faciliteren van bedrijfsleven bij de projectmatige opschaling van biogas/groen gas productiecapaciteit bij afvalstortlocaties, rioolwaterzuiveringsinstallaties en (agro)industriële productielocaties. - In samenspraak met 100.000 voertuigenplan en actieplan gebouwde omgeving stimuleren van regionale afzet van groen gas. - Samen met onder meer ECN ondersteunen van bedrijfsleven bij de vormgeving van grootschalige (bio)sng productielocaties (w.o. concept BBSNG). - Stortgas productie via industriële vergisting en collectieve mestvergisting met regionale levering Essent Milieu Wijster. - Stortgas productie Van Der Wiel Drachten met regionale levering (groen gas A7-zone). - Stortgas productie Omrin Oudehaske met regionale levering (groen gas A7-zone). - Groen gas productie uit vergisting bij Nij Bosma Zathe met levering OV en woonwijk Leeuwarden. - Industriële vergistingsinstallatie RWZI Suiker Unie Vierverlaten en Essent Milieu Vagron Groningen en aanlevering via een groen gas ringleiding aan o.m. duurzaam bedrijventerrein Westpoort Groningen. - Circa 50 decentrale agrarische mestvergistinginstallaties (momenteel nog in combinatie met WKK). - Uitwerking certificeringsysteem en proefprojecten met inmenging hoge druk gasnet door Gasunie. - Verkenning voor 2 pilots voor vergassing / (bio)sng technologie (HVC en E.ON). pagina 5

ENERGIETRANSITIEPARKEN VISIE Door met lokale overheden en bedrijven de omgevingskenmerken in kaart te brengen kan de lokale (industriële) energiehuishouding projectmatig worden geoptimaliseerd (lokale uitwisseling van grondstoffen, halffabrikaten, (rest)stromen, warmte en elektriciteit); hiermee kan het vestigingsklimaat worden verbeterd en kunnen nieuwe energietechnologieën en -systemen versneld worden gerealiseerd; in de afgelopen periode is dit proces op een aantal locaties met succes in gang gezet; deze zullen blijvend worden ondersteund; daarnaast dienen zich een aantal additionele locaties aan waar een soortgelijke werkwijze in gang zal worden gezet; speciale aandacht zal daarbij worden besteed aan de energieopties bij de glastuinbouwcomplexen Agriport A7, Rundedal en Westergo (o.a. geothermie). ACTIELIJNEN - Ondersteunen van initiatiefnemers bij lopende projecten en ontwikkeling van nieuwe projecten. - Met lokale partijen ontwikkeling van een nationaal energietransitiepark Eemsdelta met bundeling van activiteiten en kennis op het gebied van grootschalige (bio-)energietransitie (Eemsdelta Green). - Samen met energiebureau Zuid-Oost Drenthe i.o. ondersteunen van de realisatie van Energieweb Coevorden en Warmtenet Emmen; alsmede geothermie-opties voor Rundedal. - Ondersteuning van energieopties bij overige glastuinbouwcomplexen (o.a. Westergo en Agriport A7); stimuleren van kennisbundeling en uitwisseling. - In samenspraak met lokale overheden en marktpartijen ondersteunen van andere regionale opties door inbreng van kennis en expertise. - Inzet van ECN-kennis ketenefficiency en procesoptimalisatie bij de noordelijke industrie. LOPENDE PROJECTEN Nationaal Energietransitiepark Eemsdelta - Clusteruitbouw bioraffinage, (bio-)energietechnologieën en -kennis. - Ketenkoppelingen energie, chemie, agro en logistiek. - Import en verwerking biomassastromen. - Aanleg stoomringleiding en overige infrastructuur. Regionale energietransitieparken - Energieweb Europark Coevorden. - Warmtecascadering en -levering van Essent Milieu Wijster aan first movers op MERA terrein (w.o Noblesse Proteins Wijster); ook ontwikkeling grootschalige groen gas productie en afzet o.a Wijster, Groningen etc. (zie Groen Gas). - Warmtenet Emmtec Emmen en energieopties dierenpark Emmen. - Glastuinbouw Runderdal, Agriport A7, Westergo. - Afsluitdijk (lineair duurzaam energietransitiepark). - Ontwikkelings- en verduurzamingskansen voor REC/OMRIN, Harlingen. pagina 6

DECENTRALE ELEKTRICITEIT VISIE Op basis van diverse innovatieve technologieën kan decentraal elektriciteit worden opgewekt wat bijdraagt aan een gevarieerd, schoon en betrouwbaar aanbod; decentrale elektriciteit neemt dan ook in toenemende mate een belangrijk deel van de energiemix voor zijn rekening; de ontwikkeling van achterliggende technologieën draagt bij aan de versterking van de noordelijke energie-economie; voor de stichting ligt de focus daarbij op doorontwikkeling van innovatieve technologieën voor HRe / stirling, windenergie, zon-pv, blue energy en tocardo. ACTIELIJNEN - Ondersteunen van initiatiefnemers bij lopende projecten en ontwikkeling van nieuwe projecten. - Ondersteuning bij de projectmatige uitrol van de HRe-ketel (o.a. in samenspraak met actieplan gebouwde omgeving) en met bedrijfsleven vormgeven van het stirling innovatieprogramma. - Samen met onder meer ATO NH opzetten van strategisch programma voor uitbouw windenergiecluster. - Met initiatiefnemers projectmatige uitbouw van zon-pv cluster, m.n. gericht op nieuwe toepassingen. - Ondersteuning initiatiefnemers bij projectmatige toepassing / kennisopbouw blue energy en tocardo. - O.m. met NOM organiseren van bedrijfssessies voor potentiële nieuwe product-markt-combinaties. LOPENDE PROJECTEN Uitrol HRe-ketel en doorontwikkeling Stirling technologie - Projectmatige uitrol HRe in o.m. Groningen, Assen, Leeuwarden, Ameland (i.c.m. SPS). - Oprichting stirling research & development centre voor doorontwikkeling HRe-ketel, auxiliary power unit vrachtwagens / defensie en combinaties met zonne-energie, bio-energie en warmtepompen. Doorontwikkeling intelligente sturingsystemen (zie thema Smart Grids). - Ondersteuning bij organsiatie World Stirling Conference in november 2009 (combinatie met EDC09). Windenergietechnologie en services - Verkenning opties bouw windenergietestpark ECN. - Doorontwikkeling en pilots direct drive windtechnologie Darwind. - Uitbouw maintenance activiteiten offshore windparken vanuit Den Helder (met ATO) en Eemsdelta. Zon-PV technologie en toepassing - Uitbouw zonne-energiecluster fryseps met focus op PV product-markt-combinaties. - Kennisopbouw en -samenwerking ECN, Cartesius Insitute en Northern Solar Alliance. - Doorontwikkeling dunne film technologie (o.a. APA Leeuwarden). - Rendementsverhoging PV-panelen door warmte absorptietechnologieën. - Grootschalige PV-toepassing in Veenkoloniën en Leeuwarden. Nieuwe opwekkingstechnologieën - Doorontwikkeling membraantechnologie blue energy en pilot bij Frisia Harlingen. - Pilots getijdenenergie tocardo. pagina 7

INTELLIGENTE NETTEN VISIE De opkomst van decentrale energie vereist een andere inzet van het infrastructurele systeem; individuele huishoudens worden in toenemende mate zowel consument als producent die onderling aan elkaar kunnen gaan leveren (peer-to-peer); daarnaast dienen decentrale bronnen goed te worden gebalanceerd in het totale systeem; dit biedt nieuwe economisch kansen voor de ontwikkeling van sturingsystemen (ICT) en slimme meters en innovatieve applicaties; de afgelopen periode zijn diverse trajecten op dit vlak in gang gezet; deze projecten zullen blijvend worden ondersteund; nadruk voor de stichting zal daarbij liggen op het projectmatig opbouwen van kennis en ervaring. ACTIELIJNEN - Ondersteunen van initiatiefnemers bij lopende projecten en onderzoeksprogramma s; stimuleren ontwikkeling nieuwe/additionele projecten. - Met de betrokken partners van het flexiness en smart proofs programma projectmatig opzetten van praktijktest voor toepassing slimme sturingsystemen. - Met het bedrijfsleven en kennispartners (o.a. Renqi, ECN, TNO) formuleren van een gezamenlijk programma om projectmatig kennis en -ervaring op te doen met intelligente netsystemen. - O.m. met de NOM organiseren van bedrijfsessies voor kansrijke product-markt-combinaties (o.m. sturingsystemen en applicaties). LOPENDE PROJECTEN - Vormgeving onderzoek- en onderwijsfaciliteit voor netintegratie RENQI Groningen en aanhaking en verankering aan andere relevante kennisdragers (w.o. ECN, Kiwa -Gastecetc..). - Flexiness programma intelligente netoplossingen en smart power system programma smart proofs. - Verkenning opties voor testlocaties smart power system in o.m. i.c.m. uitrol HRe. - Intelligente sturing warmtepompen nieuwbouwwijk Meerstad Groningen. - Opslag in voertuigen via Drive4Electric programma 100.000 voertuigenplan. pagina 8

OVERIGE ACTIELIJNEN SCHOON FOSSIELE ENERGIE De stichting zal voor de ontwikkeling van het thema schoon fossiele energie personele ondersteuning bieden aan de CCS-alliantie Noord-Nederland; de stichting zal hiervoor een projectcoördinator aanstellen die zal meedraaien in de bestaande projectgroep; in dit verband zal de strategische inzet en de rol van de stichting op dit thema verder worden uitgediept. EMPLOYABILITY Om de match tussen vraag en aanbod naar personeel te verbeteren zal komende periode samen met de regionale kennisinstellingen en bedrijfsleven een employability programma worden opgezet; de stichting zal een projectcoördinator aanstellen om dit proces te coördineren en uit te voeren; hierbij zal zoveel mogelijk worden aangehaakt bij bestaande initiatieven. MKB-BETROKKENHEID Ter ondersteuning van energiebesparing bij het MKB zal een dependance van het landelijke MKB Energiecentrum in Noord-Nederland worden ontwikkeld; van hieruit kan het MKB via de regionale brancheverenigingen proactief worden benaderd om met energiebesparing en -innovaties aan de slag te gaan; hierbij zal gebruik worden gemaakt van de expertise en instrumentaria van het landelijke centrum; afgelopen periode zijn hiervoor de contouren geschetst; de provincie Groningen heeft capaciteit beschikbaar gesteld om de verdere uitwerking en financiering van het MKB Energiecentrum Noord vorm te geven. In het verlengde hiervan is tevens het voornemen om voor het MKB middelen beschikbaar te maken voor het formuleren en uitwerken van energie business cases, dit in samenwerking met TCNN, Syntens en NOM; dit zou kunnen worden vormgegeven naar model van de stopgezette regeling Ondersteuning Transitie Coalities (OTC) waar in de beginperiode van het energietransitiebeleid dankbaar gebruik van is gemaakt door Noord-Nederlandse (MKB)partijen; hiervoor is inmiddels een basisvoorstel geformuleerd; de provincie Groningen heeft capaciteit beschikbaar gesteld om de verdere uitwerking en financiering hiervan vorm te geven. MONITORINGSYSTEEM Om een goed beeld te hebben van de actuele energieprojecten is behoefte aan een monitoringsysteem; afgelopen periode is hiervoor met de provincies een basissysteem ontwikkeld die is uitgelijnd naar de thema s van het energieakkoord; hiermee kan de voortgang nauwgezet worden bijgehouden; komende periode zal dit systeem samen met de provincie Noord-Holland worden uitgewerkt en zal een actieplan worden opgesteld om input te genereren (o.m. vanuit de gemeenten). pagina 9

BRANDING - De branding activiteiten van de afgelopen periode zullen conform werkplan Energy Valley III worden gecontinueerd; hiervoor wordt een communicatiemedewerker aangesteld. - Nadruk ligt op het communiceren van het totaal aan ontwikkelingen in de Energy Valley regio ter ondersteuning van de nationale positie en de acquisitie van nieuwe projecten / investeringen; de stichting is geen onderwerp. - De stichting voert geen zelfstandige politieke lobbyactiviteiten uit, maar is hierbij ondersteunend aan de bestuurlijke lobby die via het energieakkoord loopt. Door middel van actieve communicatie en promotie draagt de stichting wel bij aan de positionering van de Energy Valley regio in het Rijksbeleid. Dit in nauw overleg met de betrokken stakeholders. - De Energy Valley regio kaart zal geactualiseerd worden en brochures en nieuwsbrieven zullen worden opgesteld (Nederlands en Engels) ter promotie van de regio. - Voor de programmalijn employability zal een specifiek communicatietraject worden uitgewerkt in samenwerking met de betrokken bedrijven en kennisinstellingen. - De inzet is om nadrukkelijk nationale exposure op te zoeken via concrete resultaten (in afstemming met betrokken partners). - Expliciet aandacht zal worden besteed aan het uitbouwen van het Energy Valley Platform middels intensiever informatieaanbod en zichtbaarheid van de leden. - De stichting zal een jaarprogramma voor het Energy Valley Platform opstellen met 8-10 bijeenkomsten; hierbij wordt zoveel mogelijk samengewerkt met relevante partners; het congres Energiek Ondernemen (voorjaar, regionaal/mkb) en Energy Delta Convention (najaar, internationaal/r&d) zullen hier in ieder geval onderdeel van uitmaken; daarnaast zullen diverse (kleinere) sessies worden georganiseerd. - De Energy Valley website zal worden geactualiseerd en worden uitgebreid met meer mogelijkheden voor onderlinge informatie-uitwisseling (community) en doorverwijzing (portaal). - De stichting zal de Energy Valley regio vertegenwoordigden op relevante nationale energieevenementen en een select aantal buitenlandse events. pagina 10

BEMENSING Op basis van het werkplan Energy Valley III is de noodzakelijke bemensing vastgesteld; de werving & selectie procedures hiervoor zijn momenteel in volle gang; op basis van de huidige procedures ziet het organisatiemodel er als volgt uit: functie invulling fte - Directeur Gerrit van Werven 0,8 - Teamcoördinator organisatie & communicatie Owen Huisman 1 - Teamcoördinator groene grondstoffen Patrick Cnubben 1 - Teamcoördinator duurzame elektriciteit vacature 1 - Teamcoördinator employability vacature 0,8 - Projectmanager groen gas vacature 0,8 - Projectmanager energietransitieparken vacature 0,8 - Projectmanager smart grids vacature 0,5 - Projectmanager schoon fossiel vacature 0,5 - Projectcoördinator Drenthe vacature 1 - Projectcoördinator Fryslân Han Brezet (1 dag) + vacature 1 - Projectcoördinator Groningen Machiel van Steenis 0,8 - Projectcoördinator Noord-Holland Pieter Bergmeijer 0,8 - Communicatiemedewerker vacature 0,8 - Secretariaat & Administratie vacatures 2,6 TOTAAL 14,2 - De beoogde bezetting voor de vacatures in bovenstaande tabel zijn vooralsnog indicatief aanzien de procedures hiervoor nog lopen; de verwachting is dat het grootste deel van de vacatures in het eerste kwartaal van 2009 zullen worden ingevuld. - In het initiële werkplan Energy Valley III was uitgegaan van 11,3 fte; met een geprognosticeerd jaarbudget van 1.440.000. - Het jaarbudget was opgesteld op basis van inhuur derden; door (beoogde) invulling in loondienst van een aantal posities is ruimte gecreëerd voor 2,9 fte extra; dit ten goede van de projectondersteuning m.n. op de thema s employability en duurzame elektriciteit; dit wordt noodzakelijk geacht om de ambities op deze thema s te kunnen bedienen; ter onderbouwing is op de volgende pagina een indicatieve verdeling van de beschikbare mankracht per onderdeel weergegeven. - In het 1 e kwartaal van 2009 zal een uitgewerkt begrotingsvoorstel voor 2009 worden voorgelegd aan de Raad van Toezicht. pagina 11

WERKPLANNING Directeur TC Organisatie & Communicatie TC Groene Grondstoffen PM Groen Gas PM Energietransitieparken PC Groningen PC Drenthe TC Duurzame Elektriciteit PM Smart Grids PM Schoon Fossiel PC Fryslân PC Noord-Holland PM Employability Communicatie medewerker Secretariaat TOTAAL GROENE GRONDSTOFFEN 0,2 0,2 0,9 0,8 0,8 0,8 1 0,2 5,0 Innovatieve Biomassa(toepassingen) 0,6 0,6 1,2 Groen Gas 0,8 0,2 0,5 1,5 Energietransitieparken 0,3 0,8 0,5 1,6 DUURZAME ELECTRICITEIT 0,2 0,2 1 0,5 0,5 1 0,6 4,0 Decentrale Opwekking 0,8 0,6 0,3 2 Intelligente Netten 0,2 0,5 0,4 1,1 Schoon Fossiel 0,5 0,5 EMPLOYABILITY 0,2 0,2 0,8 1,2 COMMUNICATIE / MONITORING 0,2 0,8 1 INTERNE ZAKEN / ADMINISTRATIE 0,2 0,2 0,1 2,6 3,1 TOTAAL 0,8 1 1,0 0,8 0,8 0,8 1 1 0,5 0,5 1 0,8 0,8 0,8 2,6 14,2 pagina 12