I I NHOUDSTAFEL Voorwoord................................................ xiii BOEK I. RECHTSFENOMEEN........................... 1 Hoofdstuk I. Concepten van recht.......................... 3 Afdeling 1. Recht een veelarmige bemoeial.................. 3 1. Materieel recht............................... 4 2. Rechtshandhaving............................ 4 3. Publiekrecht................................. 5 4. Privaatrecht................................. 6 Afdeling 2. Rechtspositivistische opvatting.................. 9 Afdeling 3. Functionele benadering........................ 14 Afdeling 4. Inhoudelijke benadering....................... 23 Afdeling 5. Law and economics Rechtseconomie............ 24 Afdeling 6. Rechtssysteem en rechtsorde.................... 28 Afdeling 7. Rechtsvinding............................... 30 Afdeling 8. Het juridiseringsverschijnsel.................... 33 Afdeling 9. Het recht als wetenschap....................... 34 Hoofdstuk II. Regelproducenten............................ 36 Afdeling 1. Wie zijn de regelproducenten?................... 36 Afdeling 2. Wetgever................................... 36 1. Begrip...................................... 37 2. Soorten wetten............................... 37 3. Totstandkoming van wetgeving.................. 48 4. Gelding van de wet............................ 59 5. Hiërarchie, bevoegdheid en toetsing............... 62 Afdeling 3. Rechtspraak................................ 67 Afdeling 4. Doctrine................................... 70 Afdeling 5. Gewoonterecht.............................. 70 Afdeling 6. Billijkheid.................................. 71 Afdeling 7. Algemene rechtsbeginselen..................... 71 Afdeling 8. Buitenlands recht............................. 75 Afdeling 9. Private regelgeving........................... 76 Hoofdstuk III. Regelarsenaal............................... 78 Afdeling 1. Basisbegrippen.............................. 78 Afdeling 2. Staatsrecht.................................. 80 Afdeling 3. Bestuursrecht................................ 80 Afdeling 4. Milieurecht................................. 81 Afdeling 5. Belastingrecht............................... 83 Afdeling 6. Strafrecht.................................. 86 Afdeling 7. Algemeen privaatrecht......................... 87
II INHOUDSTAFEL Afdeling 8. Bijzonder privaatrecht......................... 87 1. Handels-, economisch en financieel recht........... 88 2. Intellectuele rechten........................... 89 3. Informaticarecht en rechtsinformatica............. 101 4. Sociaal recht................................. 110 Afdeling 9. Gerechtelijk privaatrecht....................... 115 Afdeling 10. Grensoverschrijdend recht...................... 115 1. Volkenrecht................................. 115 2. Recht van de Europese Unie..................... 116 3. Internationaal privaatrecht (IPR)................. 118 Afdeling 11. Rechtsdocumentatie.......................... 118 BOEK II. ORGANIEKE ONDERSTEUNING VAN HET RECHT...... 121 Hoofdstuk I. Belgische federale instellingen................... 123 Afdeling 1. Kenmerken van de Belgische Staat................ 123 Afdeling 2. Staatshervorming............................ 124 Afdeling 3. Indeling van het grondgebied................... 126 Afdeling 4. Rechten en vrijheden.......................... 127 Afdeling 5. Scheiding van de machten...................... 130 Afdeling 6. Federale machten............................ 131 1. Federale wetgevende macht..................... 131 2. Federale uitvoerende macht..................... 134 Afdeling 7. Grondwettelijk Hof........................... 138 Afdeling 8. Raad van State.............................. 139 Afdeling 9. Rekenhof................................... 141 Hoofdstuk II. De deelstaten................................ 142 Afdeling 1. Gemeenschappen en gewesten................... 142 Afdeling 2. Bevoegdheid federatie-deelstaten................. 149 Afdeling 3. Financiering................................ 151 Afdeling 4. Constitutieve autonomie....................... 152 Hoofdstuk III. Lokale instellingen........................... 153 Afdeling 1. Provincie................................... 153 Afdeling 2. Gemeente.................................. 154 Hoofdstuk IV. Politie..................................... 157 Hoofdstuk V. Europese Unie............................... 160 Afdeling 1. Ontwikkeling van de Europese integratie.......... 160 Afdeling 2. De lidstaten................................. 166 Afdeling 3. De institutionele structuur van de Europese Unie.... 166 Hoofdstuk VI. Benelux.................................... 173 Hoofdstuk VII. UNO...................................... 174 Hoofdstuk VIII. Raad van Europa............................ 176
INHOUDSTAFEL III BOEK III. BASISCOMPONENTEN VAN HET RECHT............. 177 Hoofdstuk I. Het subjectief recht biedt de componenten......... 179 Hoofdstuk II. Rechtssubject............................... 180 Afdeling 1. Begrip..................................... 180 Afdeling 2. Inhoud van de rechtspersoonlijkheid.............. 180 Afdeling 3. Volkomen en onvolkomen rechtspersoonlijkheid.... 182 Afdeling 4. Soorten rechtssubjecten........................ 183 1. Indeling.................................... 183 2. Het Belgisch recht en de rechtspersoon............ 184 Afdeling 5. Feitelijke vereniging........................... 185 Hoofdstuk III. Rechtsobject................................ 187 Afdeling 1. Begrip..................................... 187 Afdeling 2. Verschillende goederen........................ 188 1. Goederen naargelang de eigenaar................. 188 2. Goederen in en buiten de handel.................. 190 3. Lichamelijke en onlichamelijke goederen........... 190 4. Verbruikbare, niet-verbruikbare goederen.......... 190 5. Vervangbare en niet-vervangbare goederen.......... 191 6. Deelbare en ondeelbare goederen................. 191 7. Hoofdzaken en bijzaken........................ 191 8. Afzonderlijke goederen en algemeenheden.......... 192 9. Tegenwoordige en toekomstige goederen........... 192 10. Roerende en onroerende goederen................ 192 Afdeling 3. Informatie als rechtsgoed...................... 195 Afdeling 4. Dierenrechten............................... 198 Hoofdstuk IV. Het vermogen............................... 200 Afdeling 1. Begrip..................................... 200 Afdeling 2. Vermogensfuncties........................... 200 Afdeling 3. Vermogenssamenstelling....................... 201 Afdeling 4. Het vermogen als verhaalsobject................. 203 1. De regel.................................... 203 2. Individuele uitvoering vs samenloop............... 204 3. Insolventie en collectieve schuldenregeling.......... 205 Hoofdstuk V. Subjectieve rechten........................... 210 Afdeling 1. Begrip..................................... 210 Afdeling 2. Diversiteit.................................. 210 Afdeling 3. Uitoefening van subjectieve rechten............... 211 Hoofdstuk VI. Rechtsfeiten en rechtshandelingen................ 213 Afdeling 1. Ontstaansmomenten van rechtsbetrekkingen....... 213 Afdeling 2. Rechtsfeiten................................. 213 Afdeling 3. Rechtshandelingen........................... 214 1. Begrip...................................... 214 2. Soorten rechtshandelingen door overheid........... 214 3. Wijze totstandkoming rechtshandelingen........... 215
IV INHOUDSTAFEL 4. Bewijs...................................... 217 5. Verjaring................................... 217 6. Gevolgen voor derden.......................... 217 Afdeling 4. Uitoefening van persoonlijkheidsrechten........... 222 Hoofdstuk VII. Tijd als rechtsfactor........................... 223 Afdeling 1. Het probleem............................... 223 Afdeling 2. Verjaring in het civiel recht..................... 224 1. Algemeen................................... 224 2. Verkrijgende verjaring......................... 224 3. Bevrijdende verjaring.......................... 226 4. Berekening.................................. 227 5. Vervaltermijnen.............................. 228 6. Vermoeden van betaling........................ 228 Afdeling 3. Verjaring in het strafrecht...................... 228 BOEK IV. RECHTSHANDHAVING......................... 231 TITEL I. Procesrecht................................. 235 Hoofdstuk I. Begrip..................................... 237 Hoofdstuk II. Kenmerken................................. 238 Afdeling 1. Toegang tot de rechter........................ 238 Afdeling 2. De rechter.................................. 238 Afdeling 3. De procedure................................ 240 Hoofdstuk III. Het vonnis.................................. 243 Hoofdstuk IV. Rechtshulp................................. 245 Afdeling 1. Begrip..................................... 245 Afdeling 2. Eerstelijnshulp (CJB).......................... 245 Afdeling 3. Tweedelijnsrechtshulp (BJB).................... 246 Afdeling 4. Rechtsbijstand voor de rechter (BRB)............. 246 TITEL II. De rechter & zijn medewerkers.................. 247 Hoofdstuk I. Rechterlijke macht Grondwettelijke macht........ 249 Hoofdstuk II. Hoven en rechtbanken........................ 251 Afdeling 1. Geen eenheid van rechtsmacht.................. 251 Afdeling 2. Alleenzetelend rechter......................... 251 Afdeling 3. Vredegerecht................................ 251 Afdeling 4. Arrondissement.............................. 254 1. Politierechtbank.............................. 254 2. Rechtbank van eerste aanleg..................... 254 3. Arbeidsrechtbank............................. 256 4. Rechtbank van koophandel..................... 257 5. Arrondissementsrechtbank...................... 258 Afdeling 5. Rechtsgebied................................ 260
INHOUDSTAFEL V 1. Hof van beroep............................... 260 2. Arbeidshof.................................. 261 Afdeling 6. Assisenhof.................................. 262 Afdeling 7. Militaire rechtscolleges........................ 263 Afdeling 8. Hof van Cassatie............................. 263 Hoofdstuk III. Openbaar Ministerie.......................... 265 Hoofdstuk IV. Benoeming van magistraten.................... 268 Hoofdstuk V. Hulpambtenaren en medewerkers................ 271 Afdeling 1. Referendarissen.............................. 271 Afdeling 2. Griffiers.................................... 271 Afdeling 3. Gerechtsdeurwaarders......................... 271 Afdeling 4. Advocaten.................................. 272 Afdeling 5. Advocaten bij het Hof van Cassatie............... 272 Afdeling 6. Notaris.................................... 272 Afdeling 7. Bedrijfsjuristen.............................. 273 TITEL III. Strafrechtspleging............................ 275 Hoofdstuk I. Misdrijven en hun bestraffing................... 277 Afdeling 1. Misdrijf.................................... 277 Afdeling 2. Soorten misdrijven........................... 278 Afdeling 3. Kenmerken................................. 280 Afdeling 4. Straffen.................................... 281 Hoofdstuk II. Strafrechtspleging............................ 283 Afdeling 1. Kenmerken................................. 283 Afdeling 2. Opsporen van misdrijven...................... 284 Afdeling 3. Onderzoeken van misdrijven.................... 286 Afdeling 4. Berechten van misdrijven....................... 289 Afdeling 5. Strafregister................................. 291 Afdeling 6. Afdeling 6. Strafuitvoering..................... 292 TITEL IV. Burgerlijke rechtspleging....................... 293 Hoofdstuk I. Begrip..................................... 295 Hoofdstuk II. Kenmerken................................. 296 Hoofdstuk III. Kernbegrippen............................... 299 Afdeling 1. Geschil Conflict............................ 299 Afdeling 2. Afddeling 2. Rechtsvordering................... 301 Afdeling 3. Geding.................................... 302 Hoofdstuk IV. Minnelijke schikking & bemiddeling.............. 306 Hoofdstuk V. Gewoon geding.............................. 308 Afdeling 1. Drie stadia.................................. 308 Afdeling 2. Inleiding van de zaak.......................... 309
VI INHOUDSTAFEL Afdeling 3. Behandeling................................. 310 Afdeling 4. Berechting van de zaak........................ 312 Afdeling 5. Gerechtskosten.............................. 314 Afdeling 6. Tussengeschillen............................. 314 Afdeling 7. Excepties. Nietigheid.......................... 315 Hoofdstuk VI. Rechtsmiddelen.............................. 318 Afdeling 1. Begrip..................................... 318 Afdeling 2. Verzet..................................... 318 Afdeling 3. Hoger beroep............................... 319 Afdeling 4. Voorziening in cassatie........................ 320 Hoofdstuk VII. Bijzondere rechtsplegingen..................... 322 Afdeling 1. Verzoekschrift eenzijdige rechtspleging............ 322 Afdeling 2. Verzoekschrift procedure op tegenspraak.......... 322 Afdeling 3. Kort geding................................. 323 Hoofdstuk VIII. Executierecht............................... 325 TITEL V. Bewijsrecht................................. 329 Hoofdstuk I. Probleem van het bewijsrecht................... 331 Hoofdstuk II. Basissystemen in het bewijsrecht................. 334 Hoofdstuk III. Bewijs in het civiel recht....................... 336 Afdeling 1. De bewijslast................................ 336 Afdeling 2. Bewijsmiddelen rechtshandelingen.............. 337 1. Voorrang voor geschriften...................... 337 2. Bewijsmiddelen............................... 339 Afdeling 3. Het bewijs van rechtsfeiten..................... 345 Afdeling 4. De bewijsprocedures.......................... 346 1. Partij-initiatief............................... 346 2. Bewijstechnieken............................. 346 Hoofdstuk IV. Bewijs in het strafrecht........................ 350 Hoofdstuk V. Onrechtmatig verkregen bewijs.................. 352 BOEK V. BURGERLIJK RECHT........................... 353 Inleiding.................................................. 355 Burgerlijk Wetboek........................... 355 Afdeling 1. Structuur................................... 355 Afdeling 2. Wijzigingen en ontwikkelingen.................. 355 TITEL I. Personenrecht............................... 359 Hoofdstuk I. De mens................................... 361 Afdeling 1. Bestaan van de fysieke persoon.................. 361 Afdeling 2. Biotechnologie en het recht..................... 367
INHOUDSTAFEL VII Afdeling 3. Persoonlijkheidsrechten........................ 368 Hoofdstuk II. De mens en zijn identificatie.................... 376 Afdeling 1. Identificatie en registratie van burgers............. 376 Afdeling 2. Naam..................................... 378 Afdeling 3. Woonplaats................................. 382 Afdeling 4. Nationaliteit................................ 384 Afdeling 5. Burgerlijke stand............................. 385 Hoofdstuk III. Rechtspersonen.............................. 389 Afdeling 1. Rechtspersonen van publiekrecht................ 389 Afdeling 2. Rechtspersonen van het privaatrecht.............. 393 1. Begrip...................................... 393 2. Verenigingen en stichtingen..................... 393 3. Vennootschappen............................. 397 Afdeling 3. Strafbaarheid van rechtspersonen................ 431 Hoofdstuk IV. De mens en zijn gezin......................... 432 Afdeling 1. Huwelijk................................... 432 1. Sociaal fenomeen............................. 432 2. Juridisch fenomeen............................ 433 3. Verloving................................... 435 4. Huwelijksbemiddeling......................... 436 5. Huwelijksvoorwaarden......................... 436 6. Gevolgen van het huwelijk...................... 441 7. Gezinsbemiddeling............................ 447 8. Dood en echtscheiding......................... 447 Afdeling 2. Andere samenlevingsvormen dan huwelijk......... 452 Afdeling 3. Afstamming................................. 455 1. Problematiek en evolutie........................ 455 2. Biologische afstamming........................ 456 3. Adoptie..................................... 462 4. Artificiële afstamming.......................... 463 5. Gevolgen van de afstamming.................... 465 Hoofdstuk V. De onbekwame mens......................... 467 Afdeling 1. Genots- & handelingsbekwaamheid.............. 467 Afdeling 2. Statuut van de minderjarige..................... 468 1. Minderjarigen................................ 468 2. Ouderlijk gezag.............................. 472 3. De voogdij.................................. 477 4. Ontvoogding................................ 479 5. Pleegvoogdij................................. 481 Afdeling 3. Geestesgebreken............................. 481 Hoofdstuk VI. De mens en zijn familiaal vermogen.............. 487 Afdeling 1. Huwelijksvermogensstelsel..................... 487 1. Wettelijk stelsel............................... 488 2. Huwelijkscontract............................ 492 Afdeling 2. Familiale steunverplichtingen................... 495
VIII INHOUDSTAFEL Afdeling 3. Erfrecht.................................... 496 Afdeling 4. Giften..................................... 514 1. Algemene beginselen........................... 514 2. Beperkingen................................. 516 3. Schenking................................... 520 4. Testamenten................................. 522 TITEL II. Zakenrecht................................. 527 Hoofdstuk I. Zakelijke rechten............................. 529 Hoofdstuk II. Eigendom en bezit............................ 530 Afdeling 1. Eigendom.................................. 530 1. Begrip...................................... 530 2. Beperkingen................................. 531 3. Bescherming van het eigendomsrecht.............. 533 4. Modaliteiten................................. 534 5. Eigendomsverwerving.......................... 537 Afdeling 2. Bezit...................................... 541 Hoofdstuk III. Zakelijke genotsrechten........................ 543 Afdeling 1. Erfpacht................................... 543 Afdeling 2. Recht van opstal............................. 544 Afdeling 3. Vruchtgebruik............................... 545 Afdeling 4. Erfdienstbaarheid............................ 547 Hoofdstuk IV. Zakelijke zekerheden.......................... 552 Afdeling 1. Begrip & soorten............................. 552 Afdeling 2. Retentierecht................................ 553 Afdeling 3. Pand...................................... 554 Afdeling 4. Eigendomsvoorbehoud........................ 557 Afdeling 5. Voorrechten................................ 558 Afdeling 6. Hypotheek................................. 559 Hoofdstuk V. Onroerende publiciteit........................ 563 Afdeling 1. Begrip..................................... 563 Afdeling 2. Registers................................... 563 Afdeling 3. Overschrijven, inschrijven, randmeldingen......... 564 Afdeling 4. Openbaarheid, verantwoordelijkheid............. 566 TITEL III. Vorderingsrechten............................ 567 Hoofdstuk I. Algemene beschouwingen...................... 569 Hoofdstuk II. Begrip, soorten, modaliteiten................... 570 Afdeling 1. Begrip..................................... 570 Afdeling 2. Soorten.................................... 571 Afdeling 3. Modaliteiten................................ 571 Hoofdstuk III. Bronnen van verbintenissen..................... 574
INHOUDSTAFEL IX Afdeling 1. Verbintenis uit eenzijdige wilsuiting.............. 575 Afdeling 2. Zaakwaarneming............................ 575 Afdeling 3. Onverschuldigde betaling...................... 576 Afdeling 4. Vermogensverschuiving zonder oorzaak........... 576 Hoofdstuk IV. Verbintenis uit overeenkomst................... 577 Afdeling 1. Totstandkoming van overeenkomsten............. 577 Afdeling 2. Soorten contracten........................... 579 Afdeling 3. Geldigheidsvereisten.......................... 581 1. Toestemming................................ 581 2. Handelingsbekwaamheid....................... 586 3. Voorwerp van de verbintenis.................... 586 4. De oorzaak van de verbintenis................... 587 5. Sanctionering geldigheidsvereisten................ 588 Afdeling 4. Basispijlers................................. 589 Afdeling 5. Verwerking van contracten..................... 596 Afdeling 6. Vertegenwoordiging.......................... 596 Afdeling 7. Veinzing................................... 598 Afdeling 8. Gevolgen tussen de partijen..................... 599 1. Uitvoering en niet-uitvoering.................... 599 2. Wettelijk stelsel van de sanctionering.............. 600 3. Contractuele regelingen contractuele fout........... 604 4. Uitvoering handelstransacties.................... 606 5. Minnelijke invordering......................... 606 Afdeling 9. Einde van overeenkomst....................... 607 Hoofdstuk V. De markt................................... 609 Afdeling 1. De markt en zijn spelers....................... 609 Afdeling 2. Begrippen aanbieder en afnemer............... 610 1. De aanbieder................................ 610 2. De afnemer.................................. 612 Afdeling 3. Werking van de markt......................... 612 1. Toegang tot de markt.......................... 612 2. Werking van de markt......................... 613 3. Sanering van de markt......................... 619 Afdeling 4. Betalingen.................................. 622 1. Chartaal, giraal en elektronisch geld............... 622 2. De girale betaalinstrumenten.................... 623 3. Bevrijdende betaling........................... 624 4. Bescherming van de opdrachtgever................ 625 Afdeling 5. Financiering................................ 627 1. Financiering van transacties..................... 627 2. Financiering van een onderneming................ 630 Hoofdstuk VI. Verbintenis uit onrechtmatige daad............... 631 Afdeling 1. Buitencontractuele aansprakelijkheid............. 631 Afdeling 2. Kernbegrippen............................... 632 Afdeling 3. Rechtstreekse aansprakelijkheid................. 635 1. Fout....................................... 635
X INHOUDSTAFEL 2. Schade..................................... 641 3. Causaal verband.............................. 644 Afdeling 4. Aansprakelijkheid voor andere personen........... 649 Afdeling 5. Verkeersslachtoffer........................... 655 Afdeling 6. Aansprakelijkheid voor dieren................... 656 Afdeling 7. Aansprakelijkheid voor zaken................... 658 Afdeling 8. Herstel van de schade......................... 662 Afdeling 9. Overheidsaansprakelijkheid.................... 665 Afdeling 10. Schaderegeling uit misdrijven................... 667 Afdeling 11. Aansprakelijkheidsverzekering.................. 668 Hoofdstuk VII. Uitdoven van vorderingsrechten................. 669 Hoofdstuk VIII. Gebruikelijke contracten....................... 672 Afdeling 1. Koop-verkoop............................... 672 Afdeling 2. Huur van goederen........................... 684 Afdeling 3. Aanneming................................. 693 Afdeling 4. Lening..................................... 696 Afdeling 5. Bewaargeving en sekwester..................... 699 Afdeling 6. Kanscontracten.............................. 701 Afdeling 7. Borgtocht.................................. 702 Afdeling 8. Dading.................................... 707 TITEL IV. Privaatrecht in internationaal verband............ 709 Hoofdstuk I. Problematiek................................ 711 Hoofdstuk II. Kernpunten van het IPR....................... 713 Afdeling 1. Internationale bevoegdheid..................... 713 Afdeling 2. Conflictenrecht.............................. 713 Afdeling 3. Erkenning en tenuitvoerlegging.................. 714 Hoofdstuk III. Methodologie............................... 716 Afdeling 1. Aanknopingspunten.......................... 716 Afdeling 2. Harmonisatie............................... 716 Afdeling 3. Correctiemechanismen........................ 716 Hoofdstuk IV. Bronnen en basisregels........................ 718 Afdeling 1. Bronnen................................... 718 Afdeling 2. Wetboek van IPR............................ 718 Afdeling 3. Internationaal bronnenmateriaal................. 723 1. EEX-Verordening............................. 723 2. Betalingsbevelverordening...................... 726 3. Small Claims-Verordening...................... 726 4. Brussel IIbis-Verordening....................... 727 5. Insolventieverordening......................... 728 6. Betekeningsverordening........................ 728 7. Rome I-Verordening........................... 728 8. Rome II-Verordening.......................... 730 9. Verdrag Verkeersongevallen..................... 730
INHOUDSTAFEL XI 10. Inlichtingen buitenlands recht.................... 731 11. Weens Koopverdrag........................... 731 Bijlage I Wetboeken en wetten......................................... 733 Bijlage II Lijst van de afkortingen....................................... 741 Trefwoordenregister......................................... 745