Kerkplein 2 T (0343) 56 56 00 Postbus 200 F (0343) 41 57 60 3940 AE Doorn E info@heuvelrug.nl Evaluatie Gladheidsbestrijding 2012-2013 Datum 21 augustus 2013 Afdeling Openbare Ruimte Auteur R. ter Horst 1
1 Inhoud 1 Inleiding... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2 Wat is het huidige beleid?... 3 3 Wat hebben we gedaan?... 4 4 Conclusie en aanbevelingen... 7 1
1 Inleiding De gemeente is beheerder van alle openbare wegen die niet tot het rijks- en provinciale wegennet behoren. Volgens de wettelijke zorgplicht zijn wij als wegbeheerder verantwoordelijk voor het bieden van veilige wegen. Eén van de onderhoudstaken is het bestrijden van gevaar door gladheid. Het doel van gladheidbestrijding is het bieden van een zo veilig mogelijk wegennet onder winterse omstandigheden. Omdat gladheid doorgaans plotseling en op grote schaal optreedt, is het belangrijk om keuzes te maken over de prioritering van de gladheidbestrijding op de verschillende wegen. En het is van groot belang dit op heldere wijze te communiceren en hierbij een beroep te doen op de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van burgers. Veel ongelukken kunnen immers worden voorkomen door aanpassing van gedrag van weggebruikers. Daarnaast besteden we in onze informatie en communicatie ook steeds meer nadruk op de wijze waarop onze inwoners zelf een bijdrage leveren om hun eigen woonomgeving veilig en schoon te houden. Zo merken wij dat steeds meer mensen en scholen sneeuwruimen voor ouderen. Deze burgerschapszin is heel positief. 2
2 Wat is het huidige beleid? Het gemeentelijk strooibeleid is vastgesteld op 31 oktober 2006. Naar aanleiding van een evaluatie van de gemeentelijke gladheidsbestrijding uit 2011 heeft het college in november van dat jaar reeds ingestemd met enkele verbeteringen in de uitvoering. De belangrijkste wijziging was het toevoegen van hellende wegen in Amerongen, Doorn en Leersum aan de primaire strooiroutes. Het gemeentelijke strooibeleid is gericht op een juiste balans tussen verkeersveiligheid, milieubelasting en kosten. Dit betekent dat niet op alle wegen in de gemeente wordt gestrooid. Dat is fysiek en budgettair onmogelijk en vanuit het oogpunt van milieu en duurzaamheid ongewenst. Daarom zijn er wegen aangewezen waarop wordt gestrooid. Vervolgens is hierin een prioritering aangebracht. Gewerkt wordt met drie prioriteiten: 1. De primaire strooiroute (inclusief de in seizoen 2011-2012 toegevoegde hellende wegen). 2. De secundaire strooiroute bij scholen, winkelcentra, ouderencomplexen en toegangswegen van begraafplaatsen als gladheid tot na 9 uur lijkt aan te houden.. 3. Alle overige wegen en woonstraten, als gladheid langer dan 24 uur lijkt aan te houden, of sneeuw langer dan 48 uur blijft liggen. De wegen van de derde prioriteit worden pas gestrooid, indien de vorst lang aanhoudt en het daardoor nodig is om gladheid te gaan bestrijden. Dit valt niet altijd mee want, met name bij sneeuwval, is de sneeuw door het verkeer vaak al deels vastgereden. Het vormt dan een ijslaag die moeilijk te bestrijden is. In deze evaluatie worden de uitgangspunten van het vastgestelde strooibeleid getoetst aan de daadwerkelijke uitvoering. De opgedane ervaringen, binnengekomen meldingen en nieuwe inzichten van medewerkers zijn gebruikt om het strooibeleid en de uitvoering daarvan nog verder te verbeteren. 3
Wat hebben we gedaan? De weersomstandigheden De winter van 2012-2013 is een bovengemiddeld koude winter geweest. Opvallend was met name het grote aantal sneeuwdagen. De uitvoering van het strooibeleid De gladheidbestrijding is uitgevoerd door de afdeling Wijkbeheer conform het door het college vastgestelde beleid. De meeste uitvoerende taken zijn door eigen medewerkers uitgevoerd. Om pieken op te vangen zijn aannemers ingezet. De gemeente heeft daarom veel inspanning moeten verrichten om de wegen veilig en begaanbaar te houden. In totaal zijn de medewerkers 47 keer op pad gegaan in de periode tussen 2 december 2012 en 14 maart 2013. Extra inzet op fietsroutes Naar aanleiding van wensen en klachten van inwoners die we de afgelopen jaren hebben ontvangen, zijn in het afgelopen strooiseizoen proeven gedaan met verbetering van de gladheidbestrijding op de doorgaande fietsroutes. Deze zijn uitgevoerd door medewerkers met de twee beschikbare tractoren voorzien van rolbezems de fietspaden te laten vegen en zout te laten strooien (zie foto). Dit heeft veel positieve reacties van de weggebruikers (met name fietsers opgeleverd). Ook meerdere raadsleden hebben zich positief geuit over deze gladheidbestrijding op de fietsroutes. Zoutgebruik In het winterseizoen 2012-2013 is 568 ton zout gebruikt. In onderstaande tabel is te zien hoe dit zich verhoudt tot vorige winters. 4
Winter: 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 Hoeveelheid zout: 1002 ton* 592 ton 241 ton 568 ton In de winter van 2009-2010 was er in Nederland een nijpend tekort aan strooizout. Strooiroutes Er heeft een analyse plaatsgevonden van de door inwoners geuite wensen en klachten. Daarnaast zijn de betrokken medewerkers geïnterviewd. Hieruit is een aantal suggesties voor verbeterpunten naar voren gekomen: De hellende wegen in de kernen Doorn, Leersum en Amerongen kunnen beter niet worden meegenomen in de primaire routes, maar ná de primaire routes worden bestrooid. Zo blijft de veiligheid op het hoofdwegennet het best gewaarborgd. De route die de grote strooiwagens moeten rijden, is te lang, aangezien ze de maximaal vastgelegde duur van 2 uur overschrijdt. Hierdoor. blijven enkele primaire wegen te lang glad. De route van deze voertuigen moet daarom worden ingekort. Het resterende deel zou indien mogelijk moeten worden toegevoegd aan een ander voertuig. Mocht dit niet uitvoerbaar zijn dan zal dit deel moeten worden uitbesteed aan een externe aannemer. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de vele meldingen over de gladheidbestrijding uit de omgeving van Overberg en op het bedrijventerrein Amerongen. Materieel. Al vanaf de herindeling is fors geïnvesteerd in materieel. Hierdoor is de efficiëntie van de uitvoering vergroot. Sinds de afdeling Wijkbeheer centraal gehuisvest is in Doorn is een verdere efficiëntieslag mogelijk geworden. Zo is het seizoen 2011-2012 het aantal strooiwagens teruggebracht van tien naar zeven stuks en wordt er volledig gewerkt met computergestuurde nat-strooi-apparatuur. In tegenstelling tot de oude apparatuur die met droog zout werkt, wordt nu een nat zoutmengsel op de weg gestrooid. Dit kan niet verwaaien, blijft dus langer op de plek waar het zijn werk moet doen. Het betekent bovendien dat op basis van gladheidsverwachtingen al eerder kan worden uitgerukt en er dus in veel gevallen gestrooid kan worden voordat de gladheid daadwerkelijk optreedt (preventief strooien). Naast het positieve milieueffect (er wordt minder zout gebruikt) heeft dit ook grote voordelen voor de verkeersveiligheid. Momenteel wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn tot het monteren van een strooiunit op de achterzijde van de grote tractor die, zoals eerder genoemd is, de fietspaden borstelt. Met een strooier aan de achterkant kan nog efficiënter gewerkt worden. Dit levert opnieuw een besparing van een voertuig en man-uren op. De investering bedraagt ca. 16.500. Hiervoor zal in overleg met Financiën een dekkingsvoorstel worden opgesteld. Personeel De koude en sneeuwrijke winter heeft veel inzet gevraagd van de medewerkers. Er is 47 keer uitgerukt. De totale arbeidsinzet is in totaal circa 1500 uur geweest. Dit betekent een overschrijding van 1000 uur op de raming die geheel kan worden verklaard door de koude en sneeuwrijke omstandigheden. Deze extra inzet van personeel vormt een grote belasting voor de organisatie. Naast de uitbetaling van extra percentages voor uren buiten reguliere werktijd vindt ook compensatie in de vorm van verlof plaats. Deze wordt opgenomen in de reguliere werktijd. De reductie van personeel is nu nog opgevangen binnen de formatie. Door reductie op de personeelskosten is in de komende jaren niet meer mogelijk om deze extra uren binnen de formatie op te vangen. Na strenge winters zal het dan vaker voorkomen dat er een aanvullend budget nodig is om de niet geraamde uren financieel te compenseren. 5
Voor de veiligheid is het van belang dat het personeel goede instructies heeft en over de juiste opleidingen beschikt. Hier besteden wij voortdurend aandacht aan. Toch blijft gladheid niet zonder risico s. Zo werd één van de medewerkers, met vele weggebruikers, deze winter overvallen door plotseling optredende bevriezing van het wegdek (zie foto). Gelukkig kwam onze medewerkers met de schrik vrij en bleef de schade beperkt tot het materieel. Door de afvloeiing van personeel dreigt er een tekort aan medewerkers die beschikken over een groot rijbewijs. Sinds vorig jaar zijn we gestart rij-opleidingen voor enkele medewerkers. De kosten hiervoor worden gedekt in het opleidingsplan. Externe kosten Door de koude winter zijn ook de externe kosten hoger geweest. De oorspronkelijke begroting de voor externe kosten van dit product bedragen ca 41.000. In de eerste financiële rapportage is 16.000 bij geraamd. In de vierde rapportage nog eens 63.000. De hogere kosten worden vopornamelijk veroorzaakt door de aanschaf van meer zout, een grotere inzet van aannemers en een hogere bijdrage aan de provincie. Communicatie Uit de reacties van de bevolking blijkt men veel van de gemeente te verwachten. Het is daarom belangrijk om hierover duidelijk te zijn. De communicatie aan bewoners is daarom in de afgelopen jaren sterk verbeterd. Via de gemeentepagina en website publiceren wij hoe wij de gladheidsbestrijding uitvoeren. En vooral ook: wat we niet doen. Wij doen een dringend beroep op burgers om hun eigen straatje schoon te houden en dit ook te doen voor buurtgenoten die dit zelf niet kunnen, zoals ouderen en mindervaliden. De wijzigingen van de strooiroutes worden eenmaal gepubliceerd op de gemeentepagina. Vervolgens zijn ze het gehele seizoen te benaderen vanaf de website. Ook de consequente waarschuwingen van onze portefeuillehouder via Twitter geven snelle informatie en vergroten het draagvlak bij de bevolking. De rol van het klantcontactcentrum wordt steeds belangrijker. Aan het KCC wordt actief informatie verstrekt door Wijkbeheer over de activiteiten die plaatsvinden. Hierdoor zijn wij in staat om meer dan 80 % van de vragen op professionele wijze aan de voorkant af te vangen. Onze gemeente haalde het op 7 december 2012 op positieve wijze het landelijke nieuws door mee te werken aan een uitzending van het Jeugdjournaal. 6
4 Conclusie en aanbevelingen Uit de evaluatie blijkt dat de huidige werkwijze voldoet aan de uitgangspunten ten aanzien van veiligheid, kosten en milieu. De overschrijding in kosten (uren) kan volledig worden verklaard door de weersomstandigheden: het was een koude winter met veel sneeuwdagen. De wegen die zijn opgenomen in het strooiprogramma, die vallen onder de eerste en tweede prioritering, zijn de gehele winter door redelijk tot goed berijdbaar geweest. De extra aandacht voor de doorgaande fietsroutes is als bijzonder positief ervaren en zou met de aanschaf van een strooiunit achter een tractor als standaard in het strooiprogramma opgenomen kunnen worden. Bovendien is in het afgelopen seizoen opnieuw gebleken dat de informatievoorziening steeds beter op orde is en het beantwoorden van vragen door het klantcontactcentrum steeds beter werkt. Hierdoor is de dienstverlening aan bewoners nog verder verbeterd en kan de afdeling Wijkbeheer beter haar werkzaamheden uitvoeren. Uit de evaluatie komen de volgende aanbevelingen naar voren: - Het sneeuwruimen en strooien op fietsstroken en fietspaden langs de provinciale wegen dat bij wijze van proef is uitgevoerd, heeft een belangrijk positief effect op het comfort en de veiligheid van de weggebruiker. Dit zou moeten worden toegevoegd aan het reguliere strooiprogramma dat in het huidige beleid staat. - De communicatie via de gemeentepagina en website worden gewaardeerd en wordt dan ook voortgezet. - Er zal een blijvende aandacht zijn om bewoners ertoe te bewegen om hun eigen straat en stoep schoon van sneeuw en ijs te houden en om te zien naar elkaar. - In afwijking van het beleid worden hellende wegen niet meegenomen in de primaire routes maar worden ze na de primaire routes bestrooid. - De route van de twee grote strooiwagens worden ingekort. Het resterende deel wordt opgevangen door een ander voertuig of uitbesteed. - Een extra strooiunit voor achter een tractor aanschaffen (à 16.500) ten behoeve van het bestrooien van fietsroutes. - Er is voldoende aandacht voor instructie en opleiding van medewerkers. De kosten worden gedekt uit het opleidingsplan. 7