Nr.58 26 oktober 2012-62e jaargang PBO-blad Mededelingenblad en Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie Inhoudsopgave SPECIALE UITGAVE Mededelingenblad Bedrijfsorganisatie SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD 2 PBO-special: overzicht financiën bedrijfslichamen 2010-2012 2 Inleiding 2 Jaarrekeningen 2010 en 2011 en begrotingen 2012 bedrijfslichamen 4 Hoofdfuncties 6 Jaarrekeningen 2011 en begrotingen 2011 bedrijfslichamen 7 Balans 2010 en 2011 bedrijfslichamen 9 Conclusies 11 Bijlage: Overzicht van de gehanteerde afkortingen van namen van bedrijfslichamen 11
Mededelingenblad Bedrijfsorganisatie Natuurlijke en rechtspersonen tot wie een ontwerpverordening van de Sociaal-Economische Raad of een bedrijfslichaam zich uitstrekt, kunnen gedurende vier weken bij de betreffende organisatie schriftelijk bedenkingen aanvoeren tegen de in dit Mededelingenblad gepubliceerde ontwerpverordening. SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD PBO-special: overzicht financiën bedrijfslichamen 2010-2012 1. Inleiding Jaarlijks geeft de Toezichtkamer van de Sociaal-Economische Raad (SER) in een speciale uitgave van het PBO-blad op geaggregeerd niveau de meest relevante financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen weer. In deze PBO-special komen de financiële ontwikkelingen in de periode 2010 2012 aan bod. De basis hiervoor vormen de jaarrekeningen 2010 en 2011 en de begrotingen 2011 en 2012 van de bedrijfslichamen. Voorafgaand aan het begrotingsjaar 2012 was de Verordening financiën bedrijfslichamen 1999 (Vfb 1999) van toepassing op de begrotingen en jaarrekeningen van de bedrijfslichamen. Met ingang van het begrotingsjaar 2012 geldt de Vfb 2011 op basis waarvan de bedrijfslichamen hun begrotingen en jaarrekeningen anders dienen in te richten dan voorheen. Om vergelijking met voorgaande jaren mogelijk te maken zijn in deze PBO-special de overzichten op een hoger aggregatieniveau weergegeven. Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie Bedrijfslichamen hebben tot taak een het algemeen belang dienende bedrijfsoefening door de ondernemingen, waarvoor zij zijn ingesteld, te bevorderen, alsmede het gemeenschappelijk belang van die ondernemingen en van de daarbij betrokken personen te behartigen. Er zijn zeventien bedrijfslichamen; 1 elf productschappen en zes bedrijfschappen. Productschappen zijn er voor bedrijven die samen de schakels in eenzelfde bedrijfskolom vormen. Zoals bij het Productschap Vis dat ten dienste staat van vissers, visveilingen, visverwerkers en de visdetailhandel. Bedrijfschappen zijn er voor bedrijven met eenzelfde soort functie in het economische leven. Zoals het Bedrijfschap Horeca en Catering. Ondernemers financieren via verplichte heffingen de bedrijfslichamen en hun activiteiten. Financieel toezicht Op grond van de Wet op de bedrijfsorganisatie (Wbo) houdt de SER onder meer financieel toezicht op de bedrijfslichamen. De toezichttaken zijn gedelegeerd aan de Toezichtkamer. De bedrijfslichamen dienen in dit kader hun begrotingen en jaarrekeningen ter goedkeuring respectievelijk ter instemming voor te leggen aan de Toezichtkamer. Ook de verordeningen waarmee de bedrijfslichamen heffingen aan ondernemers opleggen, behoeven de goedkeuring van de Toezichtkamer. In de hiervoor genoemde verordeningen heeft de SER de regels opgenomen, waarmee de bedrijfslichamen rekening dienen te houden bij het opstellen van hun begrotingen en jaarrekeningen. Deze betreffen onder meer richtlijnen voor de inrichting van de begroting en de jaarrekening, te hanteren waarderingsgrondslagen en de omvang van de reserves. 1 PVV en PPE beschikken over een gemeenschappelijk secretariaat, niet zijnde een bedrijfslichaam. Gezien de daarmee gemoeide financiële belangen wordt het gemeenschappelijk secretariaat meegenomen in de PBO-specials. 2
De belangrijkste wijzigingen in de Vfb 2011 ten opzichte van de Vfb 1999 betreffen: - het vervallen van de verplichting om begroting en jaarrekening in te delen naar voorgeschreven hoofdfuncties; - het versterken van de financiële planning & controlcyclus van de bedrijfslichamen en de daarop gestoelde verantwoording (hiervoor is in de Vfb 2011 meer samenhang gebracht tussen de meerjarenraming, de begroting en de jaarrekening); en - het opnemen van meer waarborgen voor een transparante verantwoording, in het bijzonder ten aanzien van onderwerpen als het vermogensbeleid en de voorzittersvergoedingen. Politieke ontwikkelingen met betrekking tot de PBO De politiek heeft in de afgelopen jaren de toekomst van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (PBO) ter discussie gesteld. Dit heeft onder meer geleid tot het standpunt van het kabinet van 5 oktober 2011. Het kabinet heeft daarin aangegeven dat de PBO afgeslankt en gemoderniseerd dient te worden. De taken van deze PBO dienen daarbij in beginsel beperkt zijn tot: - de zogenaamde medebewindstaken; - autonome taken op het gebied van bevordering plant- en dierengezondheid en dierenwelzijn; en - autonome taken op het gebied van voedselveiligheid en gezondheid. In de Tweede Kamer is op 20 december 2011 de motie Aptroot c.s strekkende tot opheffing van het PBO-stelsel aangenomen. Na beraad op deze motie hebben de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) per brief van 21 juni 2012 de Tweede Kamer twee toekomstmodellen voor de PBO voorgelegd:een nieuw openbaar lichaam en een privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan (beide met een takenpakket dat zich in beginsel beperkt tot de hierboven genoemde drie taakvelden). Tevens is op 25 juni 2012 het initiatiefwetsvoorstel Aptroot/Lodders tot opheffing van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties en overheveling van hun taken aan de minister van EL&I openbaar gemaakt. Gelet op de hierboven genoemde politieke ontwikkelingen en daarmee samenhangende ontwikkelingen bij bedrijfslichamen heeft de Toezichtkamer beoordeeld of daaraan consequenties moeten worden verbonden voor te hanteren waarderingsgrondslagen en eventueel te treffen voorzieningen in de jaarrekeningen 2011 en de begrotingen 2012 en 2013. Gelet op het ontbreken van definitieve besluitvorming hanteert de Toezichtkamer het standpunt dat de begrotingen 2012 en 2013 en de jaarrekeningen 2011 in principe going concern door de bedrijfslichamen worden opgesteld. In het specifieke geval dat een bedrijfslichaam start met een opheffingstraject zal het bedrijfslichaam dit dienen te verdisconteren in de begroting en de jaarrekening. Bijvoorbeeld door het treffen van voorzieningen en het waarderen van de activa op liquidatiebasis. De Toezichtkamer heeft de bedrijfslichamen in zijn brieven van 7 februari 2012 en 13 juli 2012 over dit standpunt geïnformeerd. Leeswijzer In de tweede paragraaf van deze PBO-special komen de baten en lasten van de bedrijfslichamen in de jaren 2010 en 2011 aan bod. Wat hebben de bedrijfslichamen bijvoorbeeld ontvangen aan baten en wat zijn de trends ten aanzien van onder meer de exploitatiesaldi? Daarnaast wordt in paragraaf 2 beschreven wat de bedrijfslichamen aan uitgaven en ontvangsten voor 2012 hebben geprognosticeerd. Vervolgens komt in paragraaf drie de realisatie van de bedrijfslichamen in 2010 en 2011 naar hoofdfunctie aan bod. Verder worden in paragraaf 4 de verschillen tussen de begrote en gerealiseerde baten en laten 2011 met elkaar vergeleken. In paragraaf 5 wordt ingegaan op de ontwikkelingen in activa en passiva van de bedrijfslichamen. In paragraaf 6 zijn ten slotte de conclusies opgenomen. 3
2. Jaarrekeningen 2010 en 2011 en begrotingen 2012 bedrijfslichamen In deze paragraaf worden de belangrijkste financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen in de jaren 2010-2012 geschetst. In tabel 1 is hiervan op basis van de jaarrekeningen 2010 en 2011 en de begrotingen 2012 een overzicht weergegeven. Realisatie baten en lasten 2010 en 2011 In 2010 en 2011 hebben de bedrijfslichamen tezamen een ongeveer gelijk bedrag van ruim 240 miljoen euro aan baten gerealiseerd. In de verslagjaren 2010 en 2011 bleef de verdeling van de totale baten tussen de product- en bedrijfschappen gelijk, namelijk 74 procent respectievelijk 26 procent. PT heeft van de productschappen het grootste aandeel in de door de productschappen gerealiseerde baten in 2010 en 2011; 66,5 miljoen euro van 178 miljoen euro respectievelijk 72 miljoen euro van 179 miljoen euro. Bij de bedrijfschappen heeft HBD in 2010 en 2011 het grootste aandeel in de door de bedrijfslichamen gerealiseerde baten; 20 miljoen euro van 66,5 miljoen euro respectievelijk 18 miljoen euro van 63,5 miljoen euro. Een ander deel van de totale baten, de ontvangen vergoedingen van derden, nam af van bijna 34 miljoen euro in 2010 naar 32 miljoen euro in 2011. Deze afname van bijna zes procent valt toe te schrijven aan de afname in vergoedingen die productschappen ontvangen in het kader van de zogenaamde medebewindstaken. 2 Zo zijn bij HPA een deel van de medebewindstaken komen te vervallen. De totale lasten van de bedrijfslichamen zijn in 2011 net als in 2010 licht gedaald; van 258 miljoen euro naar 255,5 miljoen euro. De verdeling tussen de product- en bedrijfschappen is hierbij onveranderd (74 procent respectievelijk 26 procent). Het merendeel van de lasten, 60 procent, besteedden de bedrijfslichamen in 2010 en 2011 onder de noemer Diensten door derden aan de financiering van activiteiten ten behoeve van hun bedrijfsgenoten (bijvoorbeeld subsidiëring van onderzoek naar diergezondheid). PT had van de productschappen hierin het grootste aandeel; 64 miljoen euro in 2011. Bij de bedrijfschappen was dit HBD; 12 miljoen euro. De besteding door bedrijfslichamen aan de categorie personeel en organisatie blijft in 2011 ongeveer gelijk aan die in 2010 (ruim 90 miljoen euro). Dit geldt overigens ook voor voorgaande verslagjaren. De trend in de afgelopen jaren was dat de bedrijfslichamen inteerden op hun reserves. Deze trend wordt in 2010 en 2011 bevestigd. De bedrijfslichamen teerden in vergelijking met het jaar 2009 27 miljoen euro in op hun reserves tot een bedrag ultimo 2011 van 189,5 miljoen euro. Met dit bedrag konden de bedrijfslichamen tezamen bijna driekwart van hun totale lasten in dat jaar financieren. 3 De afgelopen jaren was tevens sprake van een daling van het aantal werkzame personen bij de bedrijfslichamen (2010: 867 en 2011: 803). De daling geldt eveneens het aantal fte s (2010: 782 en 2011: 722). Daar waar het aantal werkzame fte s bij de bedrijfschapen ongeveer gelijk bleef, daalden deze bij de productschappen van 630 fte s in 201 naar 567 fte s in 2011. Dit gold met name bij HPA, PT en PZ. Begrote baten en lasten 2012 De bedrijfslichamen hebben voor het jaar 2012 ruim 30 miljoen euro minder begroot aan baten dan de ruim 240 miljoen euro die in 2011 is gerealiseerd. Dit hangt met name samen met de in 2012 gestarte reorganisatie bij PT waarbij, naast de reductie in taken en personeel, het de bedoeling is dat in 2012 minder heffingen worden opgelegd (57 miljoen euro in 2011 en 37 miljoen euro in 2012). In tegenstelling tot de begrote baten nemen de begrote lasten minder snel af. De bedrijfslichamen prognosticeren een daling van 8 miljoen euro ten opzichte van 2011. 2 3 Op grond van artikel 96 van de Wbo kan bij of krachtens een wet de medewerking worden gevorderd van bedrijfslichamen bij de uitvoering van overheidstaken. Alleen productschappen verrichten op dit moment taken in medebewind. In paragraaf 5 Balans 2010 en 2011 bedrijfslichamen wordt nader op de reserves van de bedrijfslichamen ingegaan. 4
Dit geldt met name de begrote lasten onder de noemer Overige. Met de verwachting dat de baten sneller afnemen dan de lasten, neemt in 2012 het begrote exploitatietekort toe tot bijna 36 miljoen euro. Dit zou een afname van de reserves inhouden tot 58 procent van de totale lasten in 2012. De bedrijfslichamen hebben hun begrotingen 2012 going concern opgesteld. Indien in 2012 politieke besluitvorming over de toekomst van de PBO aan de orde is, kan dit gevolgen hebben voor de financiële huishoudingen van de bedrijfslichamen. In het geval hierbij sprake is van opheffing van bedrijfslichamen heeft dit consequenties voor onder meer eventueel te treffen voorzieningen en de afkoop van langlopende verplichtingen. De uiteindelijke realisatie in 2012 zal in een dergelijke situatie aanmerkelijk verschillen met het jaar 2011. Tabel 1 Jaarrekeningen 2010-2011 en begroting 2012 bedrijfslichamen KERNCIJFERS TOTAAL mutatie TOTAAL (in duizenden euro's) 2010 2011 mutatie TOTAAL 2012 mutatie Baten 1 Heffingen en Retributies 179.780-4% 178.927 0% 161.163-10% 2 Vergoedingen van derden 34.348-2% 32.336-6% 36.759 14% 3 Overige 29.241-23% 31.092 6% 13.540-56% Totaal baten 243.369-6% 242.354 0% 211.462-13% Lasten 1 Personeel en organisatie 93.163 0% 92.120-1% 89.185-3% 2 Diensten door derden 154.778-4% 152.231-2% 152.195 0% 3 Overige 10.216-9% 11.167 9% 6.047-46% Totaal lasten 258.156-3% 255.518-1% 247.427-3% SALDO -14.787 130% -13.164-11% -35.966 173% Reserves en bestemmingsfondsen Algemene en bestemmingsreserves 31/12 205.018-6% 189.459-8% 144.483-24% Reserve t.o.v. het totaal van de lasten 79% 74% 58% Bestemmingsfondsen 84.145 4% 83.635-1% 71.558-14% Voorzieningen en overige fondsen Personele voorzieningen 9.830-26% 11.429 16% Overige voorzieningen 5.401-17% 3.623-33% Totaal Vermogen 304.393-5% 292.352-4% 216.041-26% Pers.bestand (pp) 31/12 867-3% 803-7% 789-2% Pers.bestand (fte's) 31/12 782-2% 722-8% 712-1% 5
3. Hoofdfuncties De bedrijfslichamen dienden in de verslagjaren 2010 en 2011 nog conform de Vfb 1999 hun jaarrekeningen naar hoofdfuncties op te stellen; de hoofdfuncties bestuur, markt, product en dienst, arbeid en medebewind. Deze verplichting is met de inwerkingtreding van de Vfb 2011 komen te vervallen. De baten en lasten onder bestuur zijn de kosten voor voornamelijk overhead. De kosten met betrekking tot de overige functies hebben hoofdzakelijk betrekking op baten en lasten die verband houden met het primair proces van de bedrijfslichamen. De baten en lasten naar hoofdfunctie laten bij de bedrijfslichamen tezamen in 2010 en 2011 verhoudingsgewijs weinig substantiële veranderingen zien. Het aandeel van de hoofdfunctie product en dienst in de totale lasten van de productschappen is in 2010 ten opzichte van het voorgaande jaar gering gedaald. Het aandeel van de hoofdfuncties bestuur en markt in de totale lasten is in deze periode in geringe mate toegenomen. Relatief gezien besteedden bedrijfschappen in 2010 en 2011 meer geld aan de hoofdfunctie arbeid dan de productschappen. Hierbij kan gedacht worden aan activiteiten als scholing en arbeidsomstandigheden. Bij de productschappen worden de lasten grotendeels toegerekend aan de hoofdfunctie product en dienst. Te denken valt aan productontwikkeling, gezondheidszorg voor plant en dier en kwaliteitsverbetering. Tabel 2 Realisatie bedrijfslichamen naar hoofdfunctie 2010-2011 KERNCIJFERS BATEN 2010 BATEN 2011 LASTEN 2010 LASTEN 2011 PRODUCTSCHAPPEN 1 Bestuur 18% 17% 18% 19% 2 Markt 24% 26% 27% 27% 3 Product en dienst 43% 42% 41% 40% 4 Arbeid 2% 3% 2% 3% 5 Medebewind 13% 12% 12% 12% Totaal* 100% 100% 100% 100% BEDRIJFSCHAPPEN 1 Bestuur 16% 9% 14% 13% 2 Markt 36% 41% 38% 41% 3 Product en dienst 21% 21% 21% 18% 4 Arbeid 28% 30% 27% 28% 5 Medebewind 0% 0% 0% 0% Totaal* 100% 100% 100% 100% * Door afrondingsverschillen kunnen de totalen afwijken van 100 procent. 6
4. Jaarrekeningen 2011 en begrotingen 2011 bedrijfslichamen In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van de verschillen tussen de begrotingen 2011 en de uiteindelijke realisatie door de bedrijfslichamen in 2011. In 2011 hebben de bedrijfslichamen 18 miljoen euro meer aan baten gerealiseerd dan oorspronkelijk begroot. Dit geldt voor de heffingen en retributies en vooral voor de overige baten van de bedrijfslichamen. De verschillen vallen hoofdzakelijk toe te schrijven aan voorzichtige prognoses van de bedrijfslichamen voor heffingsopbrengsten en overige baten. De totale lasten van de bedrijfslichamen zijn in 2011 met een bedrag van 256 miljoen euro ten opzichte van de begroting nagenoeg gelijk gebleven. Per onderliggende lastenrubriek bestaan verschillen. Zo is afgerond 4 miljoen euro minder aan diensten door derden (de financiering van activiteiten ten behoeve van bedrijfsgenoten) uitgegeven dan begroot. Het relatief grootste verschil behelst de lastenrubriek Overige lasten ; in vergelijking met de begroting is de realisatie in 2011 43 procent hoger. Deze afwijking heeft met name te maken met de voorzichtigheid die bedrijfslichamen betrachten bij de inschatting van overige lasten. De meeste bedrijfslichamen laten afzonderlijk geen substantiële verschillen zien tussen hun baten en lasten zoals begroot in 2011 en de uiteindelijke realisatie daarvan. Overigens geldt dit niet voor baten en lasten in de categorie overig. De afwijkingen daarin hebben, zoals hierboven gesteld, vooral te maken met de voorzichtige wijze waarop bedrijfslichamen overige baten en lasten inschatten. PT en BOS zijn de twee bedrijfslichamen die bij andere baten- en lastencategorieën aanmerkelijke verschillen tussen begroting en realisatie laten zien. Bij PT betreft dit veertien procent hogere gerealiseerde baten, met name heffingsopbrengsten, dan begroot (72 miljoen euro respectievelijk 63 miljoen euro). De hogere heffingsopbrengsten dan begroot in 2011 worden zoals door PT in de rekening van baten en lasten 2011 veroorzaakt door hogere omzetten van bloemkwekerijproducten. Bij BOS betreft het verschil tussen de begrote en gerealiseerde baten en lasten, het niet verdisconteren van de baten en lasten voor het kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit in de begroting 2011. 4 Het personeelsbestand is ultimo 2011 kleiner in omvang dan aanvankelijk begroot. De grootste verschillen zijn te zien bij HPA en PT. Bij HPA heeft het vervallen van een deel van de medebewindstaken geleid tot het vertrek van medewerkers. Bij PT betreft het verschil een wijziging in de loonadministratie. Medewerkers die werkzaam zijn voor de stichting GroentenFruit Bureau worden voortaan rechtstreeks via deze stichting uitbetaald. 4 Sinds 2010 voert BOS in opdracht van het ministerie van EL&I en op kosten van dit ministerie activiteiten in het kader van het kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit uit. 7
Tabel 3 Begrotingen 2011 en jaarrekeningen 2011 bedrijfslichamen KERNCIJFERS (in duizenden euro's) Begroting 2011 Rekening verschil 2011 Baten 1 Heffingen en Retributies 172.595 178.927 4% 2 Vergoedingen van derden 33.248 32.336-3% 3 Overige 18.906 31.092 64% Totaal baten 224.748 242.354 8% Lasten 1 Personeel en organisatie 90.762 92.120 1% 2 Diensten door derden 155.992 152.231-2% 3 Overige 7.802 11.167 43% Totaal lasten 254.556 255.518 0% SALDO -29.808-13.164-56% Reserves Algemene en bestemmingsreserves 31/12 195.011 189.459-3% Reserve t.o.v. het totaal van de lasten 77% 74% Pers.bestand (pp) 31/12 880 803-7% Pers.bestand (fte's) 31/12 767 722-8% 8
5. Balans 2010 en 2011 bedrijfslichamen In deze paragraaf wordt op basis van de balansen 2010 en 2011 van de bedrijfslichamen stilgestaan bij de ontwikkelingen in de activa en passiva in de jaren 2010 en 2011 (zie tabel 4). Daarbij wordt specifiek ingegaan op de reserves van de bedrijfslichamen. Activa en passiva In vergelijking met 2010 is het gezamenlijke balanstotaal van de bedrijfslichamen afgenomen met 20 miljoen euro. Een belangrijke afname betrof de financiële vaste activa (zoals beleggingen in obligaties). Deze zijn afgenomen van 189 miljoen euro in 2010 naar 172 miljoen euro in 2011. De omvang van de overige activa in 2011 ten opzichte van die in 2010 verschilt in geringe mate. De passiva van de bedrijfslichamen bestaan onder meer uit het eigen vermogen. Bij de bedrijfslichamen bestaat dit eigen vermogen uit de som van de algemene reserve, bestemmingsreserves en eventuele bestemmingsfondsen. Een bestemmingsreserve is een reserve met een bijzondere bestemming bepaald door het bestuur. Een bestemmingsfonds is een reserve met een bijzondere bestemming waarbij een derde een bestedingsbeperking heeft aangebracht. In die zin is geen sprake van vrij besteedbaar vermogen. Een voorbeeld van een bestemmingsfonds is het diergezondheidsfonds waarbij het ministerie van EL&I een bestedingsbeperking heeft aangebracht. Het totaal van de algemene reserves en bestemmingsreserves van de bedrijfslichamen is in vergelijking met 2010 in 2011 met 16 miljoen euro afgenomen (van 205 miljoen euro naar 189 miljoen euro). De overige passiva, zoals kortlopende en langlopende schulden, liggen in 2011 ongeveer op het niveau van 2010. Reserves In de Vfb 1999 en Vfb 2011 is ten aanzien van de reserves van bedrijfslichamen gesteld dat de som van de algemene reserve en bestemmingsreserves maximaal gelijk is aan de lasten over het verslagjaar. Het centrale uitgangspunt hierbij is dat de bedrijfslichamen, als vorm van openbaar bestuur, een beperkte behoefte behoort te hebben aan reserves om zich in te dekken voor tegenvallende inkomsten of onverwachte uitgaven. Aangezien de bedrijfslichamen bestemmingsfondsen niet vrij kunnen besteden, zijn deze buiten deze norm gelaten. Bij het overschrijden van deze norm door een bedrijfslichaam kan de Toezichtkamer op gemotiveerd verzoek ontheffing aan dit bedrijfslichaam verlenen. Aan een dergelijke ontheffing kan de Toezichtkamer voorwaarden verbinden. Over het verslagjaar 2009 voldeden vijf bedrijfslichamen, PT, PVV, PA, PZ en VIS niet aan deze eis. 5 Over het jaar 2011 voldeed alleen VIS nog niet aan de reservenorm. De Toezichtkamer heeft hiervoor aan VIS onder strikte voorwaarden ontheffing verleend. De omvang van de reserves van de bedrijfslichamen laten sinds 2008 een daling zien: van 229 miljoen euro in 2008 tot 189 miljoen euro in 2011. Het aandeel van de productschappen en onderscheidenlijk de bedrijfschappen in de reserves 2011 was 60 respectievelijk 40 procent. Ook de reserves afgezet tegen het totaal van de lasten van de bedrijfslichamen laten sinds 2008 een daling zien namelijk van 93 procent in 2008 naar 77 procent in 2011. 5 Aan het Productschap Wijn (PW) is ontheffing verleend in verband met het reserveren van gelden voor het mogelijk door het College van Beroep voor het bedrijfsleven onverbindend verklaren van eerdere opgelegde heffingen. 9
Tabel 4 Balans 2010 en 2011 bedrijfslichamen KERNCIJFERS ACTIVA EN PASSIVA (in duizenden euro's) 2010 2011 verschil Activa Materiële vaste activa 18.654 17.496-6% Financiële vaste activa 188.898 172.147-9% Vlottende activa 99.301 97.001-2% Liquide middelen 130.247 130.591 0% Totaal 437.100 417.236-5% Passiva Algemene reserve/bestemmingsreserves 205.017 189.459-8% Bestemmingsfondsen 84.145 83.635-1% Voorzieningen 15.231 15.052-1% Langlopende schulden 5.506 5.633 2% Vlottende passiva 127.201 123.882-3% Totaal 437.100 417.662-4% 10
6. Conclusies In deze PBO-special zijn de belangrijkste financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen in de jaren 2010 2012 weergegeven. Ten aanzien van deze ontwikkelingen concludeert de Toezichtkamer het volgende: - Het centrale uitgangspunt voor de reserves van bedrijfslichamen is dat bedrijfslichamen, als vorm van openbaar bestuur, een beperkte behoefte behoren te hebben aan reserves om zich in te dekken voor tegenvallende inkomsten of onverwachte uitgaven. Op grond van de Vfb 1999 en Vfb 2011 is bepaald dat de som van de algemene reserve en bestemmingsreserves van een bedrijfslichaam maximaal gelijk mag zijn aan de lasten over het verslagjaar. De trend in de afgelopen jaren is dat de bedrijfslichamen tezamen hogere lasten hebben dan baten. Hierdoor nemen de reserves verder af; van 93 procent van het totaal van de lasten in 2008 naar 77 procent in 2011. De Toezichtkamer concludeert in dit kader dat de bedrijfslichamen in 2010 en 2011 meer invulling hebben gegeven aan het bovengenoemde centrale uitgangspunt. In vergelijking met 2009 is in 2011 het aantal bedrijfslichamen dat over hogere reserves dan de lasten beschikten afgenomen van vijf naar één. De Toezichtkamer acht dit een gunstige ontwikkeling. - Voor het jaar 2012 hebben de bedrijfslichamen going concern begrotingen opgesteld. De verwachting is dat de lasten hoger zullen zijn dan de baten. Op basis van het begrote exploitatietekort is de prognose dat de reserves verder zullen afnemen (op basis van de begrotingen 2012 van de bedrijfslichamen tot 58 procent in 2012). Op basis van de going concern begrotingen 2012 van de bedrijfslichamen concludeert de Toezichtkamer dat de bedrijfslichamen invulling blijven geven aan het centrale uitgangspunt voor de reserves dat bedrijfslichamen een beperkte behoefte behoren te hebben aan reserves. - Indien definitieve politieke besluitvorming over de toekomst van de PBO strekt tot het opheffen van bedrijfslichamen leidt dit tot andere begrotingen en jaarrekeningen dan in een going concern situatie (bijvoorbeeld in de vorm van te treffen voorzieningen of de afkoop van langlopende verplichtingen). Ook in een dergelijke situatie is en blijft het volgens de Toezichtkamer van evident belang dat de bedrijfslichamen een deugdelijk vermogensbeleid, inclusief reservebeleid, blijven voeren (artikel 6 van de Vfb 2011). Bijlage: Overzicht van de gehanteerde afkortingen van namen van bedrijfslichamen Productschappen HPA PA PDV PW PD MVO PPE PT PVV VIS PZ Hoofdproductschap Akkerbouw Productschap Akkerbouw Productschap Diervoeder Productschap Wijn Productschap Dranken Productschap Margarine, Vetten en Oliën Productschap Pluimvee en Eieren Productschap Tuinbouw Productschap Vee en Vlees Productschap Vis Productschap Zuivel Bedrijfschappen HBAG HBA HBD BA BOS HOR Hoofdbedrijfschap voor de Agrarische Groothandel Hoofdbedrijfschap Ambachten Hoofdbedrijfschap Detailhandel Bedrijfschap Afbouw Bosschap Bedrijfschap Horeca en Catering 11
Wettelijk voorgeschreven uitgave van de Sociaal- Economische Raad met mededelingen, verorde ningen en besluiten van de publiekrechtelijke bedrijfs organisatie (PBO). Verschijnt wekelijks. ISSN 0920-4865 Sociaal-Economische Raad Redactie PBO-blad Bezuidenhoutseweg 60 Postbus 90405 2509 LK Den Haag T 070 3499 499 E pboblad@ser.nl www.ser.nl Een jaarabonnement is gratis. Opgave jaarabonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen uitsluitend via e-mail met als onderwerp abonnement.