Eindrapportage Project 'ICT voor Theologen' April 2001 ICT Onderwijscentrum Projecttitel: ICT voor Theologen Projectcode: 2000/01 Faculteit: Godgeleerdheid Projectperiode: september 2000 -april 2001 Opgesteld door: Patris van Boxel ICT Onderwijscentrum Datum: 10 april 2001 Contactadres: p.a. Onderwijs Adviesbureau VU De Boelelaan 1105, kamer 1G 30 1081 HV Amsterdam www.icto.vu.nl tel. 020 4445477 info@icto.vu.nl
1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Overzicht werkzaamheden 3 2.1 Blackboard Training voor Docenten 3 2.2 Onderwijskundige ondersteuning van Docenten bij Blackboard gebruik 3 2.2.1 Gebruik van Blackboard bij Predikantenopleiding 2001-2002 4 2.2.2 Ondersteuning overige docenten vanaf augustus 2001 5 2.3 Internet Handleiding voor Theologen 5 3 Voortzetting van het project 6
2 1 Inleiding Dit verslag geeft een overzicht van de activiteiten die tussen september 2000 en april 2001 zijn uitgevoerd door het ICT onderwijscentrum in het kader van Project ICT voor Theologen. Centraal in de projectopzet stond het ontwikkelen en aanbieden van een cursus Blackboard voor docenten Godgeleerdheid. Daarnaast werden ook enkele docenten Wijsbegeerte geschoold en werd onderwijskundige ondersteuning voorzien voor docenten die na afloop van de cursus het programma wilden inzetten ter ondersteuning van het onderwijs. Tot slot werd ook een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een internet handleiding voor theologen, die beschikbaar zal gesteld worden aan docenten en studenten.
3 2 Overzicht werkzaamheden 2.1 Blackboard Training voor Docenten Tussen november 2000 en februari 2001 namen in totaal 23 docenten (18 Theologie en 5 Filosofie docenten) deel aan een inleidende cursus Blackboard. Dit is een relatief groot aandeel van het totaal aantal docenten op beide faculteiten (60% van alle Theologie en 22% van alle Filosofie docenten). De cursus bestond uit drie dagdelen (zie bijlage 1 voor deelnemerslijst) en werd drie maal georganiseerd. In de eerste twee dagdelen werd voornamelijk aandacht besteed aan het praktisch leren werken met het programma, alsook aan onderwijskundige aspecten van het gebruik ervan. In het derde dagdeel werd dieper ingegaan op gebruik van het internet voor het zoeken en vinden van informatie en het belang van vaardigheden zoals het kunnen beoordelen van de kwaliteit van internetbronnen. De meeste cursisten namen enthousiast deel en waren actief betrokken bij discussies. Het feit dat alle collega-cursisten uit dezelfde faculteit kwamen was hierbij een voordeel, omdat de onderwijssituaties voor allen herkenbaar waren en gezamenlijk nagedacht kon worden over manieren waarop Blackboard het best ingezet kan worden als hulpmiddel bij de ondersteuning van het onderwijs. De resultaten van de cursusevaluatie waren over het algemeen zeer positief. Zowel aan de cursusinhoud, de cursushandleiding, het nut van de opdrachten, toereikendheid van de uitleg en cursusleiding werden scores hoger dan 4.00 toegekend (maximum is 5). De volgende stap is nu minstens zo belangrijk, namelijk enthousiaste docenten motiveren om de verworven kennis en vaardigheden ook daadwerkelijk te gebruiken en Blackboard te gaan toepassen in het onderwijs. Daar is de voorbije maanden slechts door enkelen een aanvang mee gemaakt (zie onderdeel 2). Een voorname reden hiervoor is dat velen er niet voor voelden om halverwege het academisch jaar Blackboard te gaan inzetten en reeds geplande onderwijsactiviteiten aan te passen. Momenteel is een aantal docenten echter wel bezig na te gaan hoe Blackboard kan ingezet worden in hun onderwijs in het academiejaar 2001-2002. 2.2 Onderwijskundige ondersteuning van Docenten bij Blackboard gebruik In februari werd in eerste instantie een studentenhandleiding Blackboard opgesteld die docenten kunnen verkrijgen op het secretariaat van de faculteit en aan hun studenten kunnen bezorgen. Verder werd er ook voor gezorgd dat alle geregistreerde studenten bij de faculteit ingevoerd werden als Blackboard gebruikers (in samenwerking met netwerkbeheerder J. Rebel) en een persoonlijke login toegekend kregen. In februari en maart 2001 gingen twee docenten van start met het inzetten van Blackboard in hun onderwijs nl. W. Stoker (Encyclopedie Godsdienstwetenschap) en L. Derksen (Inleiding Wijsgerige Antropologie en College Wijsgerige Antropologie 2) In beide gevallen ging het om een kleinschalige aanpak, namelijk het online aanbieden van de studiehandleiding en het aansturen van een discussie van het discussiebord (in beide gevallen als een eenmalige activiteit). In beide gevallen bleek dat aan een aantal randvoorwaarden dient
4 voldaan te zijn om een online discussie goed te laten verlopen. Zo is het belangrijk dat dat de online activiteit een duidelijke meerwaarde heeft, en aan deelname eventueel ook een vorm van beoordeling vasthangt. Een belangrijk aandachtspunt bij toekomstige Theologie/Filosofie vakken die Blackboard gaan inzetten is hoe best te werken met kleine groepen studenten in een online omgeving, omdat dit specifieke problemen met zich meebrengt - zo is er bij discussies een initieel nadeel vanwege kleine studentenaantallen. Eind april gaat J. van Saane met het vak Godsdienspsychologie van start en zal hierbij Blackboard gaan inzetten. Dit vak wordt bijgewoond door zowel Theologie als Psychologie studenten en de docent verwacht dat Blackboard een nuttig hulpmiddel wordt bij het ondersteunen van discussie-opdrachten, mede omdat studenten van beide faculteiten elkaar weinig face-to-face ontmoeten. 2.2.1 Gebruik van Blackboard bij Predikantenopleiding 2001-2002 Momenteel wordt in overleg met de coördinator van de predikantenopleiding (F. Stark) bekeken hoe de nieuwe predikantenopleiding, die in september 2001 met 17 nieuwe studenten van start gaat, door Blackboard ondersteund zal kunnen worden. De opleiding is opgebouwd uit 9 verschillende blokken en wordt verzorgd door 16 docenten in totaal (waaronder een aantal gastdocenten van buiten de VU). Er wordt momenteel nagedacht over onder meer de volgende aspecten: - hoe een algemene cursussite van de opleiding als een rode draad door de opleiding kan lopen - welke docenten hun eigen vakinformatie en eventueel ook een leeractiviteit willen onderbrengen in deze site - welke docenten meer intensief gebruik van Blackboard wensen te maken en daarvoor een eigen cursussite nodig zullen hebben (die dan weer gelinkt kan worden naar de algemene cursussite) - in het begin van het jaar wordt ook een 'overall' opdracht gegeven (het maken van een sociaal-kerkelijke kaart van de stagegemeente) die doorheen het jaar vanuit verschillende invalshoeken en o.l.v docenten van de verschillende vakken afgerond wordt. Blackboard zou een geschikt medium zijn om alle opdrachten in verband hiermee te stroomlijnen en zichtbaar te maken voor andere docenten (zodat er bijvoorbeeld minder kans is op een overlap in opdrachten - iets wat in het verleden is voorgekomen). In het licht van bovenstaande vragen zal een bijeenkomst georganiseerd worden in juni 2001 voor de betrokken docenten van de opleiding, waarin bovenstaande kwesties kunnen besproken worden en al concrete afspraken kunnen gemaakt worden. Voor diegenen die de Blackboard cursus nog niet eerder bijgewoond hebben, kan dan aansluitend een korte training verzorgd worden. In mei zullen de nieuwe studenten van de predikantenopleiding echter al een Blackboard handleiding toegestuurd krijgen en aangemoedigd worden het medium alvast te gaan gebruiken gedurende de zomermaanden om met elkaar en de opleidingscoördinator de ervaringen met het vinden van een stagegemeente te bespreken. Een studiehandleiding en een voorlopig concept van het rooster zullen dan ook online reeds beschikbaar zijn. Dit betekent dat bij aanvang van de opleiding in september het medium onmiddellijk kan ingezet worden en kinderziekten zoals inlogproblemen reeds opgelost zijn.
5 2.2.2 Ondersteuning overige docenten vanaf augustus 2001 De volgende docenten hebben nu reeds toegezegd Blackboard in hun onderwijs te zullen gebruiken in het academiejaar 2001-2002: Docenten Drs. D. Berendsen Dr. H. Stoffels Dr. L. Minnema Dr. W. Stoker Dr. A. Lanser Vakgebied Godsdienstfilosofie Godsdienstsociologie Religies in een Pluralistische cultuur Seculiere levensbeschouwing Encyclopedie Godsdienstpedagogiek Bovenstaande docenten, en alle overige docenten die de basiscursus Blackboard bijwoonden, zullen eveneens benaderd worden om in juni op een gezamenlijke bijeenkomst na te denken over het breder inzetten van Blackboard in de faculteit, en om na te gaan welke verdere training/instructie ze verwachten nodig te hebben om ICT succesvol in te zetten (zowel op technisch als onderwijskundig vlak). 2.3 Internet Handleiding voor Theologen Tenslotte willen we enige vooruitgang melden met de internet handleiding 'Zoeken op het Web voor praktisch theologen en sociale wetenschappers ' waarmee oorspronkelijk door H. Stoffels is van start gegaan en die beschikbaar zal gesteld worden aan alle docenten en studenten van de faculteit. Deze gids is nu verder uitgebreid door onszelf met onder meer een beschrijving van de manier om internet bronnenmateriaal te citeren. Verder hebben we in consultatie met docenten in 3 deeldomeinen (bijbelwetenschappen; kerkgeschiedenis/dogmatiek en systematische theologie) een verzameling aangelegd met hyperlinks naar relevante websites in de verschillende domeinen. Momenteel is de gids enkel nog maar beschikbaar op papier, maar het plan is om dit gedurende de zomer ook over te zetten naar een online versie. Op die manier zullen docenten vanaf september ook gemakkelijk een hyperlink naar de gids kunnen maken vanuit hun eigen Blackboard site.
6 3 Voortzetting van het project Alhoewel dit evaluatierapport formeel het einde van het project betekent, is dit in de praktijk niet zo.het is belangrijk dat op de ervaring die het voorbije jaar verworven is, verder gebouwd wordt. Verdere onderwijskundige en technische begeleiding blijven vereisten daarbij. Een vervolg project aanvraag is inmiddels goedgekeurd en ondersteuning door het ICT Onderwijscentrum blijft gewaarborgd tot maart 2002. Hierbij is besloten dat de onderwijskundige ondersteuner geen vaste dag op de faculteit aanwezig zal zijn zoals in het vorige project, maar wel een wekelijks spreekuur zal houden en ook de beschikking zal hebben over een 'flexplek' op de faculteit. Dit zal de flexibiliteit van de aangeboden ondersteuning ten goede komen. In de volgende fase van het project zal voornamelijk onderwijskundige ondersteuning geboden worden aan docenten die Blackboard ook daadwerkelijk gaan inzetten. Hierbij zal er naar gestreefd worden het activeren van studenten een grotere plaats te geven in het onderwijs dan tot nu toe het geval is geweest. Hoe dit concreet gestalte krijgt, kan verschillen van docent tot docent en van vak tot vak. Er zijn echter verschillende aandachtspunten geformuleerd in de volgende projectaanvraag die zo concreet mogelijk uitgewerkt zullen worden en resulteren in richtlijnen voor alle betrokken docenten, met name over: Het effectief gebruik van discussielijsten Bevorderen van samenwerken van studenten via een digitale leeromgeving Beoordelen van deelname aan discussielijsten Het geven van feedback aan studenten in het kader van activerend onderwijs Op basis van de doelstellingen geformuleerd in de nieuwe projectaanvraag zal hieromtrent nog een plan van aanpak opgesteld worden. Verder is het voor de faculteit belangrijk dat de introductie van Blackboard in het onderwijs op gepaste wijze aangekondigd wordt. Hierbij wordt onder meer gedacht aan een nieuwsflash op de facultaire website met een link naar een cursus die dit jaar door Blackboard ondersteund werd, een instructiebijeenkomst voor studenten (met speciale aandacht ook voor oudere studenten voor wie ICT een hogere drempel kan betekenen) en kennisgeving per email aan docenten en studenten. Docenten die tot dusver geen basiscursus Blackboard hebben bijgewoond zullen aangemoedigd worden om aan een reguliere Blackboard cursus bij het ICT Onderwijscentrum deel te nemen, met aansluitend het derde dagdeel dat specifiek voor de faculteit ontwikkeld werd. Momenteel worden voorbereidingen getroffen voor de aanwerving van een gezamenlijke webmaster voor Filosofie en Theologie. Deze persoon zou in de toekomst onder meer ook voor Blackboard ondersteuning op de faculteit verantwoordelijk kunnen zijn. Momenteel wordt bekeken of deze ondersteuning deel uit zou kunnen maken van zijn/haar takenpakket. Als dit in de praktijk haalbaar blijkt, zal deze persoon ook vanuit het ICT Onderwijscentrum in de loop van volgend jaar de nodige begeleiding en training krijgen om deze taken naar behoren te kunnen vervullen.
7 Verder acht de begeleidingscommissie het belangrijk dat de faculteit in het kader van deze ontwikkelingen ook nadenkt over volgende zaken: het stimuleren van afstandsonderwijs; de mogelijkheid om losse modules te volgen: samenwerking met andere faculteiten (bv. Psychologie) om onderwijs te ontwikkelen en aan te bieden en toepasbaarheid in de nieuwe bachelor/master structuur Patris van Boxel April 2001
8 Bijlage 1: Lijst Deelnemers Blackboard Cursus Filosofie Docenten R. Rood T. Tol L. Derksen W. de Jong J. Reinders (onderwijscoördinator) Theologie Docenten E. Talstra H. Stoffels D. Berendsen C. van der Kooi A. Lanser C. Stark W. Stoker J. Krans T. Mekking M. de Boer J. van Saane R. Kranenborg M. Brinkman J. Vree C. Burger C. van der Burg A. Wessels J. Heuvelink (student-assistent) J. Reinders (onderwijscoördinator)