Provincie Gelderland: mooi maar onbekend Resultaten eerste peiling GeldersPanel 14 januari 2009 Inleiding De provincie Gelderland wil meer zicht op wat er leeft onder de in totaal 1,9 miljoen inwoners van de provincie. Daarom heeft Provinciale Staten besloten om een online inwonerspanel te ontwikkelen. In deze nieuwsbrief worden de resultaten van de eerste peiling onder dit GeldersPanel beschreven. Eerst wordt ingegaan op de werving en samenstelling van het panel. Het GeldersPanel is op vier manieren tot stand gekomen: 1. via een werving onder het landelijke panel van Panelclix. 2. Op basis van een steekproef van Cendris zijn ruim 6.000 brieven aan inwoners uit de provincie gestuurd. 3. een GBA-steekproef van 300 inwoners van de gemeente Tiel. Oorspronkelijk was de opzet om van de grotere steden in Gelderland een GBA-steekproef van 300 inwoners te trekken. Door omstandigheden is dit alleen in Tiel gelukt. 4. spontane aanmelding via de site www.gelderspanel.nl Deelnemers van Panelclix moesten na het invullen van de vragenlijst hun emailadres opgeven en ontvingen daarna een link naar de website om zich daar aan te melden als panellid Op basis van de verstuurde brieven zijn ongeveer 300 panelleden geworven. De respons komt hiermee uit op ongeveer 5 procent. Uiteindelijk deden 1.628 inwoners van de provincie Gelderland mee aan de eerste peiling, die als onderwerpen interesse en bekendheid met de provinciale politiek en informatievoorziening over de provincie had. Een aantal vragen zijn ook in eerdere onderzoeken in andere provincies aan bod gekomen (Noord-Holland, Overijssel en Zuid-Holland). Waar mogelijk zal in de tekst een vergelijking met de resultaten van deze onderzoeken worden gemaakt. Online panels kennen doorgaans een (lichte) oververtegenwoordiging van mannen en ouderen (55 jaar en ouder). Ook het GeldersPanel is daarop geen uitzondering. Daarom is op de resultaten een herweging toegepast. Dit houdt in dat de antwoorden van ondervertegenwoordigde groepen via de weegfactor zwaarder meewegen dan de antwoorden van de oververtegenwoordigde groepen. Voor deze peiling is ook een extra weging toegepast op Gelderse regio s, zodat er ook voor over- en ondervertegenwoordiging van regio s wordt gecorrigeerd. Samenvatting Bijna driekwart van de panelleden is (enigszins) geïnteresseerd in algemene politieke onderwerpen. In provinciale politiek is de helft geïnteresseerd. Deze percentages zijn hoger dan in Noorden Zuid-Holland (respectievelijk 64 en 63 procent). Veel panelleden weten dat de provincie zich niet bezighoudt met het uitgeven van paspoorten. Opvallend is dat het innen van de motorrijtuigenbelasting ook vaak genoemd wordt. 1
De provincie wordt door ongeveer de helft van de panelleden als weinig spraakmakend gezien. Dit is echter een stuk lager dan in Noord- en Zuid-Holland en Overijssel waar dit percentage tegen de 70 procent ligt. Met de andere imagokenmerken is ongeveer een kwart van de panelleden het eens. De meeste panelleden zien Gelderland als de mooiste Nederlandse provincie (door 60 procent genoemd), op enige afstand volgt Limburg (12 procent). 1. Slogan Panelleden hebben vooral topografische associaties Ongeveer de helft van de panelleden (51 procent) is geboren in de provincie Gelderland. De eerste vraag die is gesteld luidde: wat is het eerste woord dat bij u opkomt als u aan de provincie Gelderland denkt? De antwoorden zijn ruwweg in twee groepen in te delen: topografisch (vooral plaatsnamen zoals Arnhem, Nijmegen en Apeldoorn, maar ook de Veluwe wordt veel genoemd) en karakterbegrippen zoals natuur, rust en ruimte. Weinig panelleden kennen provinciale slogan De slogan van de provincie Gelderland is Provincie Gelderland, dichterbij dan je denkt. Een op de acht panelleden (13 procent) kon de juiste slogan noemen. Een kwart (24 procent) wist het antwoord op deze vraag niet. De verkeerde slogans, onder andere een variant op de slogan van een andere provincie, worden in totaal door 63 procent van de inwoners genoemd. Figuur 1 Wat is volgens u de slogan van de provincie Gelderland? (n=1616). 100% 75% 50% 47% 25% 13% 10% 6% 24% 0% "Provincie Gelderland, Verrassend Veelzijdig" "Provincie Gelderland, Dichterbij dan je denkt" "Samen maken we Gelderland mooier" "Er gaat niets boven Gelderland" weet niet 2. Bekendheid en interesse Bijna driekwart van de panelleden (73 procent) is in het algemeen (tamelijk) geïnteresseerd in politieke onderwerpen. De interesse in provinciale politiek ligt een stuk lager: de helft (51 procent) geeft aan interesse te hebben in politieke provinciale onderwerpen. 2
Inwoners van Gelderland zijn vaker geïnteresseerd in algemene politieke onderwerpen dan Noorden Zuid-Hollanders (respectievelijk 64 en 63 procent).ook de interesse in provinciale politiek is in Gelderland groter (34 procent in zowel Noord- als Zuid-Holland). Figuur 2 Algemene politieke interesse en interesse in provinciale politiek (n=1604 en n=1602). 100% 75% 4% 6% 23% 43% 50% 25% 60% 46% 0% 13% interesse in algemene politieke onderwerpen 5% interesse in provinciale politiek zeer geïnteresseerd niet erg geïnteresseerd tamelijk geïnteresseerd helemaal niet geïnteresseerd Veel provinciale taken onbekend De panelleden is een lijst met taken voorgelegd en gevraagd of de provincie zich hier volgens hen wel of niet mee bezighoudt. Het uitgeven van paspoorten (een gemeentelijke taak) wordt het vaakst genoemd: 42 procent erkent dat dit geen provinciale bezigheid is. Het innen van de motorrijtuigenbelasting wordt door 38 procent van de panelleden waarschijnlijk als een Rijkstaak gezien, terwijl dit wel bij de provincie ligt. Ook de jeugdzorg, die sinds 1 januari 2007 bij de provincies is ondergebracht wordt door een relatief hoog percentage panelleden (25 procent) niet tot het provinciale takenpakket gerekend. Andere taken die men relatief vaak (20 procent of meer) niet als provinciale taak ziet zijn het stimuleren van de woningbouw voor starters, onderwijs en het terugdringen van dakloosheid. De verklaring hiervoor is mogelijk dat dit weliswaar provinciale taken zijn, maar deze worden vaak in samenwerking met het Rijk en/of gemeenten uitgevoerd. Landbouw en het uitvoeren van luchtmetingen (14 procent denkt dat de provincie zich hier niet mee bezighoudt) worden het vaakst als een provinciale taak gezien (tabel 1). 3
Tabel 1 Met welke taken houdt de provincie Gelderland zich volgens u niet bezig? (n=1628). Uitgifte van paspoorten en rijbewijzen 42% Heffing motorrijtuigenbelasting 38% Jeugdzorg 25% Stimuleren woningbouw voor starters 25% Onderwijs 24% Terugdringen van dakloosheid 23% Financieel toezicht op gemeenten 22% Ambulancevervoer 21% Openbaar vervoer 20% Beheer en onderhoud van wegen 19% Natuurbescherming / landschap 19% Openbare orde / veiligheid 19% Milieu 18% Water (kwaliteit en wateroverlast) 18% Voorzieningen in kleine kernen 18% Economie / werkgelegenheid / bedrijventerreinen 17% Recreatie en toerisme 17% Ruimtelijke ordening / streek- en bestemmingsplannen. Niet: wonen 17% Volksgezondheid / zorg voor ouderen 17% Bouw kulturhusen 17% Cultuur en cultuurhistorie 15% Bestuur / herindelingen / regiovorming 15% Toezicht houden op de kwaliteit van zwemwater 15% Welzijn, sport 15% Landbouw 14% Luchtmetingen uitvoeren 14% anders 2% weet niet 13% Imagokenmerken De panelleden is gevraagd om de provincie te beoordelen op een viertal imagokenmerken: betrouwbaarheid (de provincie is een organisatie die haar afspraken nakomt), slagvaardigheid (bij belangrijke zaken komt de provincie snel in actie), omgevingsgerichtheid (de provincie speelt in op mijn wensen behoeften) en spraakmakendheid (ik heb geen uitgesproken mening over de provincie). Bij de eerste drie kenmerken valt op dat relatief veel panelleden moeite hebben met het beantwoorden van deze vraag: de percentages weet niet zijn hoog en liggen op 16 procent of meer. Daarnaast wordt ook veel gebruik gemaakt van de antwoordmogelijkheid neutraal. Zo is een kwart (23 procent) van mening dat de provincie slagvaardig is, is 37 procent neutraal en eveneens 23 procent ziet de provincie niet als een slagvaardige organisatie (figuur 3). Ruim tweevijfde (44 procent) ziet de provincie niet als uitgesproken spraakmakend, ook in dit geval zijn echter veel panelleden neutraal (35 procent). Van de antwoordmogelijkheid weet niet wordt bij dit kenmerk minder gebruik gemaakt (door 4 procent genoemd). 4
Figuur 3 Stellingen over het imago van de provincie (n=1553). Ik heb geen uitgesproken mening over de provincie 15% 29% 35% 12% 6% 4% Bij belangrijke zaken komt de provincie snel in actie 3% 20% 37% 17% 6% 16% De provincie is een organisatie die haar 2% afspraken nakomt 25% 38% 11% 2% 22% De provincie speelt in op mijn wensen en behoeften 2% 24% 46% 12% 4% 13% 0% 25% 50% 75% 100% zeer mee eens enigszins mee eens eens noch oneens enigszins mee oneens zeer mee oneens weet niet Ook in Zuid- en Noord-Holland en Overijssel zijn deze imagokenmerken voorgelegd. Direct opvallend is dat de provincie alhier veel minder spraakmakend wordt gevonden dan in Gelderland (in Gelderland is dit percentage 44 procent, in de andere provincies 68 procent) of meer. Hier staat tegenover dat de andere provincies allen hoger scoren op het kenmerk betrouwbaarheid (in Gelderland is dit 27 procent, in de andere provincies 29 procent of hoger). Vooral het verschil met Overijssel is relatief groot. Qua omgevingsgerichtheid zit Gelderland hoger dan Zuid-Holland, gelijk met Noord-Holland en een fractie lager dan Overijssel. Voor slagvaardigheid is hetzelfde beeld zichtbaar (vergelijk tabel 2 en figuur 3). Tabel 2 Scores imagokenmerken in Zuid-Holland, Noord-Holland en Overijssel, percentage (zeer) eens. Z-Holland N-Holland Overijssel spraakmakendheid 71% 68% 76% betrouwbaarheid 29% 29% 36% slagvaardigheid 22% 27% 29% omgevingsgerichtheid 21% 26% 27% Contact met de provincie Een op de zes panelleden (18 procent) heeft naar eigen zeggen deelgenomen aan een bijeenkomst van een politieke partij, vereniging of actiegroep. Ongeveer een op de zeven (13 procent) bezocht de afgelopen twee jaar een informatiebijeenkomst. Direct contact met een provinciaal bestuurder wordt nauwelijks genoemd. Onder anders (3 procent) noemt men onder meer het volgen van provinciaal nieuws, het tekenen van een petitie en bezwaar gemaakt tegen een provinciale beslissing. 5
De percentages in Gelderland liggen doorgaans hoger dan in Noord-Holland, waar bijvoorbeeld 12 procent wel eens een bijeenkomst van een politieke partij e.d. bezocht heeft. Tabel 3 Heeft u de afgelopen twee jaren één van de volgende activiteiten ondernomen om het provinciebestuur van Gelderland te beïnvloeden? (n=1521 tot n=1526). Deelgenomen aan een bijeenkomst of andere activiteit van vereniging, politieke partij of actiegroep 18% Een inloop- of informatiebijeenkomst bezocht 13% Contact gezocht met iemand anders van de provincie 9% Contact met de media gezocht 5% Contact gezocht met een lid van Provinciale Staten 3% Contact gezocht met een Gedeputeerde 3% Een klacht ingediend of beroep of bezwaar aangetekend tegen het provinciebestuur 3% Deelgenomen aan een van de Gelderse debatten 2% Contact gezocht met de Commissaris van de Koningin 1% anders 3% Veel panelleden vinden eigen invloed te laag Meer dan de helft van de panelleden (52 procent) is de mening toegedaan dat de provincie haar burgers te weinig ruimte geeft om invloed uit te oefenen op belangrijke besluiten. Eenvijfde (20 procent) ziet de mogelijkheden als voldoende. Ruim een kwart (27 procent) heeft hier te weinig zicht op. In Noord-Holland is 29 procent van mening dat de invloedmogelijkheden voldoende zijn, 41 procent ziet deze als te weinig. In Gelderland is dit dus 52 procent. Figuur 4 In welke mate vindt u dat de provincie voldoende mogelijkheden aan burgers geeft om invloed uit te oefenen op belangrijke besluiten? (n=1531). weet niet 27% te veel 1% voldoende 20% te weinig 52% Eenderde ziet onvoldoende inleving bij het provinciebestuur Bijna eenderde (32 procent) van de panelleden denkt dat het provinciebestuur te weinig rekening houdt met wat mensen in de provincie denken. Ongeveer de helft (47 procent) is hier neutraal over, 18 procent heeft moeite om tot een antwoord te komen. 6
Figuur 5 Hoeveel rekening houdt het provinciebestuur volgens u met wat mensen zoals u denken? (n=1528). weet niet 18% veel 3% weinig 32% niet veel/niet weinig 47% Provinciale politiek wordt matig gevolgd Viervijfde (80 procent) van de panelleden is naar eigen zeggen matig tot slecht op de hoogte van wat er gebeurt in de Gelderse provinciale politiek; 1 procent is goed op de hoogte en 19 procent redelijk. Figuur 6 Hoe goed bent u naar uw eigen idee op de hoogte van wat er in de provinciale politiek gebeurd? (n=1499). slecht 32% goed 1% redelijk 19% matig 48% Panelleden die matig tot slecht op de hoogte zijn geven in veel gevallen aan dat dit beter kan door zichzelf meer te verdiepen in de provinciale politiek. Anderen noemen een betere communicatie en informatievoorziening door de provincie, bijvoorbeeld over besluiten van Provinciale Staten. De provincie moet volgens meerdere panelleden vaker naar buiten treden. 7
Vooral geld naar een beter openbaar vervoer Als de panelleden het provinciaal budget van een jaar zouden mogen besteden zou dit in de meeste gevallen (61 procent) worden gespendeerd aan openbaar vervoer. Gezien de spreiding van de antwoorden wordt het geld in veel gevallen aan meerdere onderwerpen besteed. Ook natuurbescherming (51 procent), onderwijs en betere wegen/bereikbaarheid (beiden 49 procent) worden vaak genoemd. Al met al lijken verkeer en vervoer samen met onderwijs en natuur en milieu de onderwerpen te zijn waar men prioriteit aan hecht. Water, cultuur en landbouw zijn onderwerpen die minder vaak worden genoemd. Het kan zijn dat de panelleden deze onderwerpen niet interessant (genoeg) vinden. Het is ook mogelijk dat ze deze zaken niet als provinciale taken beschouwen (figuur 7). Figuur 7 Provinciale onderwerpen en taken waar panelleden meer of extra geld naar toe zouden laten gaan (n=1628). Openbaar vervoer Natuurbescherming / landschap Onderwijs Betere wegen en bereikbaarheid Milieu Jeugdzorg Economie / werkgelegenheid / bedrijventerreinen Meer woningen voor starters Water (kwaliteit en wateroverlast) Cultuur en cultuurhistorie Landbouw anders weet niet 2% 10% 15% 51% 49% 49% 43% 41% 40% 38% 31% 27% 61% 0% 25% 50% 75% 100% Tweederde voelt zich Gelderlander Bijna tweederde van de panelleden (65 procent) zegt zich Gelderlander te voelen, een op de zeven (13 procent) heeft dit gevoel niet of nauwelijks. Men voelt zich in de eerste plaats inwoner van zijn of haar stad/dorp (door 72 procent genoemd) of zijn of haar streek (62 procent) dan inwoner van de provincie Gelderland (figuur 8). 8
Figuur 8 Stellingen over het Gelders gevoel (n=1472 tot n=1482). Ik voel mij op de eerste plaats inwoner van mijn stad of dorp dan inwoner van de provincie Gelderland 37% 35% 14% 8% 6% Ik voel mij op de eerste plaats inwoner van mijn streek dan inwoner van de provincie Gelderland 26% 36% 18% 10% 10% Ik voel mij Gelderlander 30% 35% 22% 6% 7% 0% 25% 50% 75% 100% zeer mee eens enigszins mee eens eens noch oneens enigszins mee oneens zeer mee oneens Commissaris onder veel panelleden niet bekend Op de vraag wie is volgens u de CdK van Gelderland moest bijna drievijfde (59 procent) het antwoord schuldig blijven. Drie op de tien panelleden (29 procent) noemde de juiste naam (Clemens Cornielje), hierbij is foute spelling van de naam met een K of zonder j ook goed gerekend. Een op de twintig panelleden (5 procent) noemt een van de twee vorige Commissarissen, Kamminga of Terlouw, 8 procent noemt een andere naam, waaronder die van kunstschilder Corneille, oud chef de mission Charles van Commenee en de huidige en vorige CdK van Utrecht (Robbertsen en Staal). Figuur 9 Wie is volgens u de CdK van Gelderland? (n=1628). 100% 75% 50% 25% 0% 59% weet niet/geen antwoord 29% 4% 1% 8% Cornielje Kamminga Terlouw overig 9
In een open vraag is gevraagd wat volgens de panelleden de taken van de CdK zijn. Hier worden een aantal zaken genoemd. Het voorzitten van Provinciale Staten, het leiden van het provinciebestuur en het vertegenwoordigen van Gelderland komen in meerdere varianten regelmatig naar voren. Er zijn weinig foute antwoorden gegeven. Bijna alle panelleden noemen een of meerdere taken en/of rollen van een CdK. Er zijn ook enkele negatieve associaties als geld opstrijken en weinig doen. Provinciale Staten controleren, Gedeputeerde Staten besturen. In twee open vragen konden de panelleden aangeven wat volgens hen de taken zijn van respectievelijk Provinciale en Gedeputeerde Staten. Provinciale Staten bestuurt volgens de panelleden de provincie, neemt besluiten en maakt beleid. Dit zijn in varianten de meest gegeven antwoorden op deze vraag. Ook het controleren van Gedeputeerde Staten noemt men vaak. Veel panelleden zien PS als het dagelijks bestuur van de provincie. Gedeputeerde Staten wordt door een grote meerderheid van de panelleden aangemerkt als het dagelijks bestuur van de provincie. Ook het uitvoeren van (provinciaal) beleid noemt men vaak. Een enkeling noemt GS provinciale wethouders. Stemgedrag PS-verkiezingen Meer dan driekwart van de panelleden (76 procent) zegt bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen van 2007 gestemd te hebben. Bijna driekwart (74 procent) is zeker van plan bij de komende PS-verkiezingen van 2011 te gaan stemmen, 23 procent zegt dit misschien te gaan doen. Slechts 3 procent van de panelleden weet nu al dat zij in 2011 niet gaan stemmen. Figuur 10 Bent u van plan te gaan stemmen bij de volgende PS-verkiezingen in 2011? (n=1425). misschien 23% nee, zeker niet 3% ja, zeker wel 74% 10
Panelleden blijven op de hoogte middels het huis-aan aan-huisblad Het huis-aan-huisblad in het algemeen wordt door de meeste panelleden als middel genoemd om op de hoogte te blijven van provinciale aangelegenheden (53 procent). Drie op de tien noemt de specifieke provinciepagina in huis-aan-huisbladen. Ook regionale dagbladen worden relatief vaak genoemd (38 procent). Ruim een kwart noemt regionale of lokale televisie (28 procent). Een op de tien (11 procent) noemt de provinciale website. Dertien procent van de panelleden zegt nooit wat over provinciale aangelegenheden te lezen (figuur 11). In Noord- en Zuid-Holland worden vooral de regionale en landelijke dagbladen gebruikt om op de hoogte te blijven van provinciale aangelegenheden. Dit is mede te verklaren door het feit dat deze provincies geen provinciepagina s in huis-aan-huisbladen uitgeven. In Overijssel zijn de regionale kranten en de regionale televisiezender de vaakst genoemde bronnen. Figuur 11 Hoe blijft u op de hoogte van provinciale aangelegenheden? (n=1.628). mijn huis-aan-huisblad Een van de regionale dagbladen de provinciepagina in mijn huis-aan-huisblad of dagblad regionale of lokale tv teletekstpagina van de regionale zender regionale of lokale radio Landelijke dagbladen ik lees/zie/hoor nooit iets over provinciale aangelegenheden de website van de provincie op het internet bezoek aan voorlichtingsbijeenkomsten de bibliotheek anders 16% 15% 15% 13% 11% 3% 2% 6% 29% 28% 38% 53% 0% 25% 50% 75% 100% Bijna de helft van de panelleden (45 procent) leest of ziet tenminste een keer per week iets over provinciale aangelegenheden in de media. 11
Figuur 12 Hoe vaak leest u iets over de Provincie Gelderland in de krant of ziet en hoort u iets van de provincie op radio of TV? (n=1.162) minder dan een keer per maand 29% dagelijks 9% wekelijks 36% maandelijks 26% Het provinciale nieuws dat men hoort, leest of ziet wordt door een minderheid van de panelleden (46 procent) zeer interessant gevonden. Figuur 13 Hoe interessant vindt u wat u in de media over de provincie hoort, ziet of leest? (n=1.265) 100% 75% 50% 42% 47% 25% 0% 4% zeer interessant interessant niet interessant zeer oninteressant 5% 1% weet niet Provinciebestuur krijgt een 6,2 De manier waarop Gelderland sinds het aantreden van de nieuwe coalitie in het voorjaar van 2007 wordt bestuurd wordt door de panelleden gemiddeld met een 6,2 beoordeeld. Een op de zes panelleden (18 procent) geeft een onvoldoende aan het provinciebestuur. Zessen (40 procent) en zevens (37 procent) worden het vaakst gegeven (figuur 12). Ongeveer de helft van de panelleden heeft deze vraag beantwoord. De rest kon blijkbaar moeilijk tot een oordeel over het Gelderse provinciebestuur komen. 12
Figuur 12 Cijferverdeling (n=860). 100% 75% 50% 25% 0% 40% 37% 6% 12% 4% 1 tot 4 5 6 7 8 Gelderlanders vinden Gelderland het mooist Inwoners van Gelderland beoordelen wellicht niet verbazingwekkend - in grote meerderheid hun eigen provincie als de mooiste van Nederland (door 60 procent genoemd), op enige afstand gevolg door Limburg (13 procent). De andere provincies worden door 4 procent of minder van de panelleden genoemd. Flevoland werd vrijwel niet genoemd, een op de twaalf panelleden (8 procent) kon geen keuze tussen de provincies maken. Men kon de gegeven antwoorden toelichten. Veel panelleden noemen Gelderland de mooiste provincie omdat ze er geboren zijn. Ook het afwisselende landschap, de combinatie van de Veluwe en de Achterhoek en de bossen worden vaak als reden(en) genoemd. Figuur 13 Welke provincie is volgens u de mooiste van Nederland? (n=1451). Gelderland Limburg Drenthe Friesland Zeeland Noord-Brabant Overijssel Noord-Holland Utrecht Zuid-Holland Groningen Flevoland weet niet 13% 4% 4% 3% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 0% 8% 60% 0% 25% 50% 75% 100% 13
Bijlage: achtergrondkenmerken respondenten nten Tabel 1 geslacht (n=1.571) man 49% vrouw 51% Tabel 2 Leeftijdsverdeling (n=1.571) tot 29 jaar 17% 30-44 jaar 30% 45-54 jaar 22% 55 jaar en ouder 31% Tabel 3 Deelnemende panelleden per regio (n=1.588). absoluut relatief 1 Achterhoek 244 15% 2 Arnhem/Nijmegen 555 35% 3 De Vallei 188 12% 4 Noord-Veluwe 153 10% 5 Rivierenland 200 13% 6 Stedendriehoek 249 16% totaal 1588 100% 14