Het Vlaams Apothekers Netwerk maakt de balans op na zijn eerste Top van de Vlaamse Apotheker! Op 24 november 2012 kwamen 226 Vlaamse apothekers en hun stakeholders samen om na te denken over de toekomst van de Vlaamse Apotheker en de Apotheek van de Toekomst. Uit die Top is dit eindrapport gegroeid. Het is het VAN-charter dat de krijtlijnen uittekent voor de Vlaamse apotheker en zijn netwerk, het Vlaams Apothekers Netwerk. Dit charter zal overgemaakt worden aan Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen, de leden van de commissie Welzijn en Gezondheid van het Vlaams Parlement en andere overheidsinstanties. VAN Charter 2013-2016 1
VOORAF In Vlaanderen en Brussel verzekert een dicht netwerk en de goede spreiding van de voor het publiek opengestelde apotheken een 24/7 beschikbaarheid voor de bevolking. De apotheker is voor patiënten de meest toegankelijke zorgverstrekker, die bijdraagt tot een goed en rationeel gebruik van geneesmiddelen. Op die manier is hij een belangrijke partner in de gezondheidszorg. Apothekers hebben gemiddeld 100 patiëntencontacten per dag. Dat betekent meer dan 5 miljoen patiëntencontacten per maand. De apotheker scoort hoog op het vlak van vertrouwen. De apotheker blijft de expert van het geneesmiddel. Als coach van patiënten zal de apotheker optreden bij het advies over correct gebruik van medicatie, over voeding, vitamines en lichaamsbeweging. Mede door de duurzame relatie patiënt-apotheker wordt het begrip huisapotheker algemeen aanvaard. Onze laagdrempeligheid, toegankelijkheid en uitstekende spreiding in Vlaanderen en Brussel maken ons een belangrijk aanspreekpunt voor patiënten. We staan in voor een verantwoorde aflevering van geneesmiddelen met of zonder voorschrift. Daarbij geven we informatie over de afgeleverde medicatie, wijzen we op interactie tussen geneesmiddelen en stimuleren we correct, rationeel en veilig gebruik. Kortom, we staan in voor kwalitatieve farmaceutische zorg. Het KB nr. 78 betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen beschrijft duidelijk de farmaceutische handelingen in de uitoefening van de functie van de apotheker. KB nr. 78 - zie artikel 4 2bis. De farmaceutische handelingen in de uitoefening van de functie van de apotheker inzake de verstrekking van farmaceutische zorg omvatten de verantwoorde aflevering van voorgeschreven geneesmiddelen of van geneesmiddelen die zonder voorschrift kunnen afgeleverd worden, met het oog op, in overleg met andere zorgverstrekkers en de patiënt, het bereiken van algemene gezondheidsdoelstellingen zoals het voorkomen, het identificeren, en het oplossen van problemen verbonden aan het geneesmiddelengebruik. De farmaceutische zorg is erop gericht om op een continue wijze het gebruik van geneesmiddelen te verbeteren en de levenskwaliteit van de patiënt te bewaren of verbeteren. Het interprofessioneel overleg omvat onder meer het eventuele doorverwijzen naar een arts en het informeren van de behandelende arts. KB van 21-01-2009, houdende onderrichtingen voor de apothekers, definieert de beginselen en richtsnoeren van een officinale beroepsuitoefening gericht op Farmaceutische Zorgen Voortgezette Farmaceutische Zorg. De Gids voor de Goede Officinale Farmaceutische Praktijken beschrijft de richtlijnen en wettelijke verplichtingen van apotheekvoering in België. Een concreet voorbeeld: per patiënt wordt een Farmaceutisch Dossier bijgehouden in het kader van voornoemde wettelijke verplichtingen. Dat resulteert verder ook in het bijhouden van een kwaliteitshandboek in elke apotheek, waarin alle aspecten van een correcte beroepsuitoefening worden opgenomen. VAN Charter 2013-2016 2
MISSIE VAN is het representatief netwerk van de Vlaamse apotheker dat fungeert als aanspreekpunt en spreekbuis van de apotheker voor de Vlaamse overheid en alle organisaties betrokken bij de gezondheids- en welzijnszorg in Vlaanderen. VAN is een samenwerkingsverband van de apothekersverenigingen in de Vlaamse gemeenschap en brengt hun standpunten samen. VAN omkadert en versterkt de positie van de apotheker als actieve partner binnen een Vlaams gezondheidsbeleid en bevordert de ontwikkeling van farmaceutische zorg, preventie en gezondheidsprojecten. VAN ondersteunt de Vlaamse apotheker in zijn dagdagelijkse praktijk en ontwikkelt en valoriseert het beroep van apotheker. VISIE Samenwerking: VAN wil de samenwerking tussen alle beroepsverenigingen van apothekers in de Vlaamse gemeenschap stimuleren en uitbouwen vanuit de basis en streeft naar betrokkenheid en participatie van alle leden. De samenwerking wordt gerealiseerd dankzij een open dialoog omtrent relevante onderwerpen die leven in de apothekerswereld. Representatie: VAN wil de Vlaamse apotheker vertegenwoordigen bij de overheid en andere stakeholders in de gezondheids- en welzijnszorg. Het wil het aanspreekpunt zijn voor die partners. Daarbij neemt het zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid op. VAN wil anderzijds ook de belangen van apothekers verdedigen. Dialoog en samenwerking is ook hier de meest productieve weg. Inhoudelijk: VAN wil de meerwaarde van de apotheker uitdragen en uitbouwen. Die meerwaarde wordt gerealiseerd door actief in relatie te treden met de patiënt, mantelzorgers en andere zorgverstrekkers. Ze kan het best gerealiseerd worden dankzij de duurzame relatie tussen de patiënt en zijn huisapotheker. Toekomstgericht: VAN focust niet alleen op de huidige toestand van de gezondheidszorg, maar kijkt met optimisme uit naar de opportuniteiten die zich aanbieden in een snel veranderende wereld. Het wil proactief en ambitieus inspelen op trends en evoluties die de apotheker onmisbaar maken in de gezondheidszorg van morgen. Duurzaam: VAN wil een onafhankelijke en betrouwbare partner zijn. Daartoe wil VAN continu investeren in een kwaliteitsvolle en professionele werking. VAN wil zijn verantwoordelijkheid blijvend opnemen en zal daarom aandacht besteden aan de leefbaarheid van het netwerk. VAN Charter 2013-2016 3
VAN MISSIE EN VISIE NAAR STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN: KRACHTLIJNEN 2013-2016 De apotheek van de toekomst is het kruispunt van patiënten én zorgverleners. De eerste en belangrijkste focus is geneesmiddelenbehandeling in de ruimste zin van het woord. Maar ook in andere aspecten van gezondheid en ziekte neemt de apotheker zijn verantwoordelijkheid op, zowel op preventief, curatief als palliatief vlak. 1. De mening van elke Vlaamse apotheker doet er toe en moet gehoord worden Om tot duidelijke en werkzame krachtlijnen te komen, is de mening van elke Vlaamse apotheker belangrijk. Het Vlaams Apothekers Netwerk VAN zal de meningen bundelen en als één stem spreken naar de Vlaamse overheid en andere partners in de gezondheidszorg. 2. De apotheker bouwt verder aan zijn unieke rol in de eerstelijnsgezondheidszorg en zoekt naar multidisciplinaire samenwerking De apotheker wil meer overleggen en samenwerken met (huis)artsen en andere zorgverstrekkers over geneesmiddelgebonden topics. Dat interprofessioneel overleg omvat meer dan het doorverwijzen naar een arts of het informeren van de behandelende arts. Vlaamse apothekers spelen een substantiële rol bij medicatieopvolging en geneesmiddelgebonden problematiek. Bij de uitbouw van de eerste lijn zorgen de apotheker en zijn netwerk voor meer lokale verankering in de bestaande eerstelijnsstructuren (LMN, SEL, LOGO, palliatieve netwerken). Samenwerken en coachen worden sleutelbegrippen voor de apotheker in de eerste lijn. Implementatie van een generieke wachtregeling en samenvallende wachtkringen met de huisartsen zorgen ervoor dat lokaal overleg zich meer kan focussen op inhoudelijke thema s. 3. De apotheker bouwt mee aan een e-zorgzaam Vlaanderen De apotheker is overtuigd dat ICT-innovaties de zorg en opvolging van de patiënt sterk kunnen verbeteren en wil daarin investeren. Op basis van het gedeeld farmaceutisch dossier wil en kan de apotheker een volledig en up-to-date medicatieschema opmaken en beheren. De Vlaamse apotheker werkt actief mee aan de ontwikkeling van Vitalink (4 pilootprojecten in 2012-2013) om het actuele medicatieschema te delen met andere zorgverstrekkers in de eerste lijn. De link tussen apotheek en woon- en zorgcentrum en het elektronisch patiëntendossier zijn basisvoorwaarden voor individuele medicatievoorbereiding. Vitalink moet apothekers op termijn toelaten om klinische data te raadplegen in het kader van Voortgezette Farmaceutische Zorg en om gegevens te delen met de 2de en 3de lijn. 4. De apotheker neemt zijn rol op inzake preventie Preventie wordt integraal een Vlaamse bevoegdheid. De apotheker neemt deze uitdaging aan! Preventie en screening heeft zijn plaats in de apotheek. Bloeddruk, glycemie, kunnen gemeten en opgevolgd worden in de apotheek. Apothekers werken mee aan sensibiliseringscampagnes, promoten een gezonde levensstijl en verwijzen risicopatiënten door naar de huisarts voor diagnosestelling. 5. Als huisapotheker naar de patiënt gaan, thuis of in zijn woon- en zorgcentrum. Waar nodig staat hij in voor individuele medicatievoorbereiding Veel patiënten komen zelden of nooit in de apotheek. Vooral oudere of bedlegerige mensen komen weinig het huis uit. Voor een persoonlijk gesprek over correct en veilig medicatiegebruik wil de huisapotheker een direct contact met alle patiënten, ook thuis. De apotheker wil betrokken worden in een gezamenlijk overleg met de huisarts of thuisverpleger ter plaatse. Ook voor een naadloze overdracht van medicatie na een ziekenhuisopname is er behoefte aan een klinische huisapotheker. Met de huidige intentie om ziekenhuisopnames zo kort mogelijk te houden, wordt een multidisciplinaire thuiszorg een absolute noodzaak. Ook in woon- en zorgcentra is overleg met de coördinerende en raadgevende arts en de verantwoordelijke verpleegkundige wenselijk om rationeel geneesmiddelengebruik te bevorderen. Apothekers staan in voor individuele medicatievoorbereiding waar nodig, zowel residentieel als ambulant. 6. De apotheker denkt na over innovatie in zijn zorgdomein en hecht veel waarde aan goede opleiding en navorming Het aanbod in geneesmiddelen en zorg wordt uitgebreider, en dus moeten onze kennis en ons takenpakket meegroeien, zeker op het vlak van complexe thuiszorg en nieuwe benaderingen van ziekte. De apotheker en zijn team staan open voor innovatieve zorgmodellen en honorering, met gepaste navorming. VAN Charter 2013-2016 4
DE KRACHTLIJNEN VAN DE TOP VAN DE VLAAMSE APOTHEKER LEIDEN TOT ACTIEPUNTEN 1. VAN werkt vanuit een participatief model. We leggen de nadruk op kwaliteit, vertrouwen en authenticiteit om duurzame relaties op te bouwen met de patiënt, de overheid, de lokale beroepsverenigingen en APB. Performante communicatie via themagroepen, sociale media, website en open vergaderingen, betrekt individuele apothekers uit de Vlaamse Gemeenschap bij het netwerk. Registratie van farmaceutische zorg en ontwikkeling van nieuwe diensten moeten leiden tot de officiële erkenning van de apotheker als zorgverstrekker. 2. VAN creëert snelle en succesvolle partnerships in het kader van multidisciplinaire samenwerking. VAN versterkt de rol van de apotheker en verankert zijn positie in de eerstelijnsstructuren (het zogenaamde mesoniveau). De apotheker van morgen is een coach in drie dimensies: coach van zijn patiënten, van zijn apotheekteam en van andere zorgverstrekkers in de eerste lijn. 3. Apothekers erkennen ICT als een belangrijke tool voor betere communicatie en duurzame zorg. VAN werkt actief mee aan de Werkgroep ICT van het Samenwerkingsplatform voor de Eerste Lijn en ondersteunt lokale apothekers die deelnemen aan de 4 Vitalink pilootprojecten voor het delen van het actuele medicatieschema. We ondersteunen en werken aan de implementatie van het Gedeeld Farmaceutisch Dossier (GFD) en het e-dossier in woon- en zorgcentra, 4. VAN werkt actief mee aan de uitbouw van een preventieve gezondheidszorg, met bijzondere aandacht voor de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen. Preventie wordt integraal een Vlaamse bevoegdheid. Een VAN-actieplan zal worden uitgeschreven over de rol van de apotheker inzake vaccinatie, rookstop, Duidelijk omlijnde en eenduidige projecten versterken de rol van de apotheker inzake preventie. 5. VAN creëert ruimte om meer out of the officina te denken. De Vlaamse apotheker treedt buiten zijn muren. Patiënt staat ook thuis centraal! VAN participeert in het Passendaeleproject voor multidisciplinaire samenwerking en rationeel geneesmiddelengebruik in woon- en zorgcentra. 6. VAN waakt over een kwalitatief aanbod aan navorming dat de veranderende rol van de apotheker ondersteunt met accenten op innovatie, ondernemerschap, teammanagement,... We moeten ook zorgen voor een hoogstaand opleidingsaanbod voor de farmaceutischtechnisch assistenten. ENGAGEMENT Vlaamse apothekers onderschrijven dit charter en bouwen elke dag mee aan de toekomst van de Vlaamse apotheek, daarin ondersteund door het Vlaams Apothekers Netwerk. Dat netwerk wordt gedragen door elke individuele apotheker in de Vlaamse Gemeenschap. VAN Charter 2013-2016 5