In het voorste gedeelte van de kapel is alle stucwerk van de gewelven vervangen. 6 MEBEST december 2016
HOTEL NASSAU BREDA: STRALENDE VIJFSTERREN- RETRAITE Tekst en fotografie: Jan Willem Kommer Nagelnieuw en tegelijkertijd eeuwenoud, Hotel Nassau Breda is het allebei. De deuren gingen afgelopen voorjaar open maar de wortels van het gebouw gaan heel ver terug, tot midden in de Middeleeuwen. Het stucwerk doet mee, met oude lijsten, ornamenten en pleisterwerk dat is gerestaureerd en met eigentijdse wandafwerkingen. Een korte geschiedenis Vijfentwintig jaar geleden sliepen de zusters er nog. Wat nu Hotel Nassau Breda aan de Nieuwstraat is, was toen een klooster. Drie monumentale eeuwenoude hofhuizen en een kapel die ze begin 20e eeuw hebben laten bouwen hadden de zusters van de Orde der Franciscanessen tot hun beschikking. Ze stichtten het klooster in het midden van de 19e eeuw, in één van de hofhuizen dat toen al een eeuw of vijf oud was. Rond 1900 breidden ze het pand uit en bouwden ze er een kapel naast. Nog geen vijftig jaar later hebben ze het klooster verder uitgebreid met twee belendende, uit de middeleeuwen stammende hofhuizen. Groter zou het klooster niet worden. Sterker nog, het kloosterleven lokte steeds minder meisjes en vrouwen en zoals zoveel zusterordes werd ook de Orde der Franciscanessen kleiner en kleiner. In 1991 verlieten ze het complex. Er kwamen studenten in wonen en werd een werkplek voor kleine bedrijfjes tot het uiteindelijk in 1998 leeg kwam te staan. Plannen voor hergebruik waren er wel in de loop der jaren, maar pas eind 2014 was het zover dat het voormalige klooster ook daadwerkelijk nieuw leven werd ingeblazen. Designhotel Nieuwstraat Breda BV kocht het complex en gaf bouwbedrijf Van de Ven uit Veghel de opdracht er een vijfsterrenhotel van te maken. MEBEST december 2016 7
Gewelven kun je niet afreien Veel ornamenten waren ernstig beschadigd en zijn in de werkplaats met behulp van mallen hersteld of opnieuw gemaakt. Schimmel en zwam Het gebouw had flink te lijden gehad onder de jaren leegstand. Bij een willekeurige transformatie hoeft dat geen probleem te zijn, maar omdat het klooster een rijksmonument is, was restaureren een must. Vooral het herstel van de kapel bleek een enorme klus. Rond 2008 is er al eens een poging gedaan om het dak van de kapel te herstellen, maar het werk is halverwege komen stil te liggen, legt Otto Janssen van Van de Ven uit. Als projectmanager begeleide hij de complete verbouwing. Destijds zijn alle leien van het dak gehaald en is het met plastic overspannen. Daarna is er niets meer gedaan en daar heeft de kapel erg veel schade door opgelopen. Plastic is prima voor een paar weken maar niet voor een paar jaar. Toen we in 2014 aan de slag gingen bleek de dakconstructie compleet verrot en beschimmeld en groeide er zwammen in de kapel. Nadat het bouwbedrijf een nieuwe dakconstructie had gemaakt, kon het binnenwerk onder handen worden genomen. Voor het stukadoorswerk werd stukadoorsbedrijf de Groot ingeschakeld. Aanvankelijk was het idee om pleisterlagen die nog in orde waren te laten zitten en er met nieuw werk op aan te sluiten, maar dat bleek niet te doen, zegt Erwin de Groot van het bedrijf uit Erp. Er zat zoveel los dat we vrijwel alles hebben moeten vervangen. Kalk in de kapel De kapel heeft een gewelfd plafond. Bouwbedrijf van de Ven maakte daar met rinkellatjes een nieuwe ondergrond voor de stukadoors. Bij een houten ondergrond is het belangrijk om niet met een te harde mortel aan de slag te gaan, aldus Erwin de Groot. Vandaar dat we met kalkmortels hebben gewerkt. De kalkmortels die de 8 MEBEST december 2016
De oude hofhuizen hadden nog rieten plafonds. Waar mogelijk zijn die gerepareerd en gehandhaafd, waar dat niet anders kon is het riet vervangen door stucanet. MEBEST december 2016 9
stukadoors gebruikten zijn van Italiaanse komaf, Kerakoll heet het. Het materiaal is bio-gecertificeerd en heeft een luchtzuiverende werking. De basislaag werd met Kerakoll Biocalce Intonaco gemaakt, een natuurlijke hydraulische kalk, NHL 3,5. De mortel is met een spuit aangebracht, eerst voor de vertinlaag die werd ingekamd en goed doorgedrukt zodat het materiaal helemaal om de rinkellatten heen kon krullen. Dat is belangrijk, want mortel en pleisterdrager moeten één stevig geheel worden. Daarom was het wel zo prettig dat de stukadoors via de oude trappen en loopbruggen aan de achterzijde van de gewelven konden komen. Daar konden ze controleren of de mortel inderdaad overal voldoende om de latten heen was gevouwen. Vervolgens werd met hetzelfde materiaal een raaplaag van 2 cm dik aangebracht. Het was lastig voor de stukadoors om die goed vlak te maken. Gewelven kun je niet afreien, zegt Erwin de Groot. We hadden wel wat houvast aan de houten lijsten tussen de gewelven, maar we hebben het toch grotendeels uit de hand en op gevoel moeten doen. Wat dat betreft waren de wanden eenvoudiger. Het oude pleisterwerk is eerst verwijderd en de wanden zijn behandeld om te voorkomen dat de zwam en de schimmels op enig moment weer de kop opsteken. Daarna hebben de stukadoors ze uitgeraapt met dezelfde Kerakoll kalkmortel als voor het plafond is gebruikt. Weldadige rust Zowel plafonds als wanden zijn niet meteen daarna afgewerkt, de raaplagen hebben eerst een aantal maanden gestaan. Pas toen ook het hotel werd afgewerkt, is stukadoorsbedrijf de Groot verder gegaan met de kapel. Het plafond is voorzien van een fijne geschuurde kalkpleister, Biocalce Intonachino Fino. Voor de wanden is een compleet andere afwerking gekozen. De ruimte wordt gebruikt voor allerlei evenementen, dus akoestiek is heel belangrijk, zegt Erwin de Groot. Eitje tikken gebeurt in vredige rust In veel restaurants is dineren een lawaaiige bedoeling. Zo niet in Liefdgesticht, het restaurant bij hotel Nassau; daar is een mooi en doeltreffend akoestisch systeemplafond gemonteerd. 10 MEBEST december 2016
De sfeervolle voormalige kapel wordt door Hotel Nassau verhuurd voor evenementen. Vandaar dat de wanden zijn afgewerkt met een akoestische spuitpleister. Hoog geluidscomfort Hotel Nassau Breda maakt deel uit van hotelketen Marriot. Het wordt in een franchise constructie geëxploiteerd door Odyssey Hotel Group. Het bijzondere vijfsterrenhotel in hartje Breda behoort tot de Autograph Collection van hotelketen Marriot. Dat label is weggelegd voor zeer exclusieve en comfortabele hotels die aan bepaalde standaards voldoen op het gebied van onder meer verlichting, design, kwaliteit en duurzaamheid. Uiteraard hoort bij dat niveau ook een zeer hoog geluidscomfort. De kamerscheidende wanden bijvoorbeeld leveren aanzienlijk hogere geluidsisolerende prestaties dan die in gewonere hotels. De combinatie van Knauf Diamond Board en gewone Knauf A-platen op een dubbel skelet dat met twee lagen isolatiemateriaal is gevuld, levert maar liefst 67dB. De wanden zijn gemonteerd door Verhoeven Montage BV. Het bedrijf uit Heesch monteerde ook de systeemplafonds Rockfon Krios die onder meer in de gangen en restaurant Liefdegesticht voor een aangenaam rustig akoestisch klimaat zorgen. MEBEST december 2016 11
Daarom hebben we, nadat we de kalkraaplaag hadden voorgelijmd om het gruis vast te zetten, Acospray op de wanden gespoten. Met hetzelfde materiaal is ook een grote wand in de ontbijtzaal gedaan. Die bevindt zich in het koor en biedt een fraai zicht op de kapel. De akoestische spuitpleister die grotendeels uit gerecyclede natuurlijke cellulosevezels bestaat, is effectief; het eitje tikken gebeurt in een vredige rust. Ornamenten gerestaureerd De kapel mag dan wel de blikvanger van het hotel zijn, de voormalige hofhuizen waar onder meer de kamers in zijn gevestigd, bieden ook veel moois. Op de begane grond zijn diverse ruimtes waar fraai decoratief stucwerk is te vinden. Zo zijn de plafonds bij de entree en in de salons kunstig versierd met ornamenten en lijsten. Veel daarvan verkeerden na jaren van verwaarlozing in een niet al te beste staat. Stukadoorsbedrijf de Groot maakte er afdrukken en mallen van en heeft daar nieuwe stukken mee gegoten. Voordat die werden teruggeplaatst, zijn de oude plafonds onder handen genomen. Het riet was op veel plaatsen doorgezakt of geheel verdwenen. Waar dat kon heeft de aannemer de ondergrond stevig vastgezet, maar er waren nog genoeg plekken waar redden niet meer kon. De Groot heeft daar een nieuwe ondergrond gemaakt met stucanet. Heel veel gips In het hotel is geen kalk gebruikt, de plafonds zijn hier strak wit gepleisterd, met gips. Ook de eeuwenoude wanden zijn met gipsmortels afgewerkt. Het overgrote deel van de wanden in het hotel bestaat echter uit gipsplaat, daar hebben de stukadoors geen omkijken naar gehad. Evengoed hebben we zo n zeventig ton gips verwerkt, zegt Erwin de Groot. Op sommige wanden moesten we in meerdere lagen wel vier tot vijf centimeter aanbrengen om het goed vlak te krijgen. Het dunne behang waarmee de wanden zijn bekleed verhult geen enkele oneffenheid; Stukadoorsbedrijf de Groot heeft alle wanden op het hoogste niveau afgewerkt. Maar minder dan het beste kan ook niet, in zo n prachtig vijfsterrenhotel. Een houten ondergrond vraagt om een zachte mortel Hotel Nassau Breda Opdrachtgever: Designhotel Nieuwstraat Breda BV, Veghel Architect: C5 Architecten, Breda Aannemer: Bouwbedrijf van de Ven, Veghel Stukadoorswerk: Stukadoorsbedrijf de Groot, Erp Montage wanden en plafonds: Verhoeven Montage BV, Heesch Ook in het ontbijtrestaurant heerst een vredige 12 MEBEST december 2016 rust dankzij de akoestische spuitpleister waar de wanden mee zijn afgewerkt.