Maart 16: 2BA Drama is LOOKING FOR JAGO Shakespeares Jago is één van de kwaadaardigste, maar ook fascinerendste personages in de theatergeschiedenis. Hij drijft Othello met leugens tot moorddadige waanzin. Jago s dodelijke weg van intriges maakt bijna van alle andere personages zijn slachtoffer.. Deze voorstelling neemt een van de benaderingen van het onderzoek Facing the hero als uitgangspunt, met name het onderzoek naar de morele ambivalentie van de held. Wat is zijn motivatie, zijn waardenschaal? En verschilt die dan van die van de schurk? Hoe kan de theatermaker een held in de ogen van het publiek tot antiheld laten verwateren, of tot villain? En hoe kan hij de schurk tot sympathieke underdog opwaarderen? Geert Kestens en Benjamin Van Tourhout gingen in gesprek met Coach Jorre Vandenbussche en studenten Kelly de Mol en Sietse Remmers. Hoe maak je van een blanke iemand die zwart is? Of Van een blank iemand een zwarte? Iedereen heeft zelf motieven gekozen voor Jago: ik bijvoorbeeld koos ervoor dat Jago homoseksueel is wat hem nog meer other maakt dan het moor-schap van Othello. Door die homoseksuele liefde begrijp je meteen dat Jago jaloers is op de anderen. Jaloezie die zich omzet in wraak, daar heb ik mee-gestruggeld. Het anders-zijn van Othello kan je niet negeren maar dat is ruimer dan huidskleur. Er is meer dan dat Othello zwart is. Na zes weken hebben we ervoor gekozen om van het zwart-zijn van Othello niet het eigenlijke probleem te maken (de discussie daarover hebben we in het begin van onze voorstelling weergegeven)
al is het natuurlijk onmogelijk om die zwartheid weg te knippen, want ze hoort intrinsiek bij het stuk. Na een tijd hebben we gekozen om van het zwart-zijn van Othello niet het eigenlijke probleem te maken. En dat is natuurlijk onmogelijk. Je kan de zwart-heid niet zomaar wegknippen, want het hoort intrinsiek bij het stuk. Maar dat is toch logisch als je zelf blank bent, ik ben dan uit principe tegen blackface, los daarvan gaat dit stuk gaat over zoveel meer dan zwart zijn. Het gaat niet enkel over hoe maak je van een blanke iemand die zwart is? Bij mij was Othello blank maar Jago had zwarte armen, zo transformeerde hij zich tot de huidskleur van Othello om zo Desdemona te kunnen vermoorden. Trouwens, over die blackface - nog los van de racistische implicaties vind ik dat gewoon lelijk. Het grote probleem is dat dingen zoals homoseksualiteit niet in die tekst van Shakespeare staan. Dus we kiezen een motief, een reden maar die staat helemaal niet in dat stuk. Othello spreekt enkel over zijn zwart-zijn. Het is het anders-zijn dat het stuk nog relevant maakt. En ik vind dat niet! :-) Het is een stuk dat ons uitdaagt, om de multiculturele maatschappij te bevragen want we mogen er niet vanuit gaan dat dat allemaal zomaar vanzelf zal gaan. Mijn dochter, bijvoorbeeld, zit in een schooltje waar enkel witte ouders zijn en vlak daarnaast is er een concentratieschool. Dus neen, de multiculturele maatschappij komt niet vanzelf. Othello is Obama Geert: Dat kwam ook ter sprake in een stand der dingen toen moderator Carolina Maciel de França ons vroeg hoeveel moslim vrienden, hoeveel andere kleuren we kenden hoeveel er in ons adressenboek van onze GSM staan. Othello is Obama, een leider die zo hard is aangepakt om zijn zwart-zijn, om zijn huidskleur, zijn ouders etc.. Net als Othello moet Obama veel energie en tijd moeten steken in huidskleur. Het is ongelooflijk en maakt dit stuk daarom al relevant. Het is als kunstenaar uw rol om de tentakels uit te zetten en zeer sensitief te zijn voor wat leeft in de maatschappij. Om de temperatuur te meten.
Als er een caleidoscoop van motieven is wat blijft er over als je niet kiest voor racisme of seksisme? Dieren, duivels spelen doen we allemaal maar veranderen van geslacht of huidskleur? Dan pas komt er schaamte. Over de Held: Ik vind Othello helemaal niet de held van het stuk. Hij is toch gewoon even slecht als Jago. Othello is net zoals Jago jaloers en net zoals Jago vermoordt hij mensen. Misschien heeft Jago meer inzicht en meer strategie maar Othello doet uiteindelijk net hetzelfde. Waarom is Othello zoveel beter dan Jago? of Waarom is Jago zoveel slechter? Is het niet zo dat Othello de held van het stuk wil zijn? Wil hij niet beter zijn dan de anderen? Dan diegenen rondom hem? Dat is toch zijn zwakte, een zwakte die Jago ook snel weet te vinden. Eergevoel, dat is zijn zwakte. Hij zegt ook: dit is de plaag der groten. Hij heeft het er ook zo moeilijk mee, dus neen, voor mij is Othello de held niet. Misschien is het wel een verhaal zonder helden, maar met enkel slachtoffers. Volgens mij zijn het allemaal daders! Ze gaan om met de omstandigheden en Jago doet dat als de beste. Het is niet zo dat hij alles met voorbedachten rade heeft gepland. Hij weet dat hij Othello kapot wil, maar hoe dat moet, dat weet hij nog niet. Hij gebruikt de juiste mensen voor dit doel. Geert: Jago is in die zin ook te bewonderen, hij heeft heldhaftige kenmerken. Misschien zelfs meer dan Othello. En inhoudelijk begrijp je ook Jago, hij heeft vanuit zijn standpunt gelijk. Jago is zo gekwetst, want of hij nu echt gelijk heeft of niet, voor hem is het eerlijk waar. Interessant! Want in het stuk valt het woord honest minstens 50 keer. Je moet dus een honest Jago zijn. Othello noemt Jago de hele tijd honest. (Ik denk niet dat dit impliceert
dat de acteurs een honest Jago moeten zijn, maar misschien wel dat ze een honest Jago moeten spelen. En heel vaak zegt hij ook gewoon honest wat hij gaat doen. Maar nooit laat hij zijn ware gelaat zien, zelfs niet in monologen tegen het publiek. Nooit krijgen we het achterste van de tong te zien en dus blijven er allerlei mogelijke interpretaties voor ht gedrag van Jago bestaan: ambitie, narcisme, homoseksulaiteit, Dus wij hebben elk apart onze eigen honest waarheid moeten toevoegen. Dan gaat het er enkel nog over dat je gelijk moet krijgen van de tekst. Een motivatie moet gedragen worden door de tekst zelf, anders heeft het natuurlijk geen zin. Je moet passages in de tekst vinden die jouw keuze verantwoorden. Het is Emilia die ontwaakt uit de roes van het stuk, zij wil spreken. De waarheid, haar waarheid vertellen. Aanklagen. In tegenstelling tot Jago die besluit om te zwijgen. Of Desdemona! Zij is heel erg sterk aanwezig in het begin maar wordt daarna steeds minder belangrijk. Wat mij betreft kan je evengoed een bos bloemen zetten in plaats van Desdemona! Zou de gekwetstheid van Jago niet kunnen ontstaan vanuit het feit dat Othello tot leider is gekozen en niet Jago. Jago wil niet de samenleving redden, maar hij wil genoegdoening of wraak. De functie binnen het leger is een van de aanleidingen, een van de dingen waarom Jago Othello aan de kant wil schuiven. Ik vraag me af of Shakespeare het niet geschreven heeft zodat twee archetypes tegenover elkaar staan? Ik vraag me af of we niet teveel aan het psychologiseren zijn? Is het allemaal wel zo bedoeld? Blijkbaar hebben we dat wel nodig, een motief, een waarom.
Ooit zat ik zelfs op het spoor van Jago als psychopaat, we zoeken een reden want volgens mij kunnen we het als kijker- niet aan dat er geen reden zou zijn. We willen begrijpen, zo is het te beheersen. Inderdaad, want als er geen motief is waar stopt het dan? als er geen motief is waar stopt het dan?