Nederland: Mediaknooppunt van Europa - perspectieven in kaart gebracht - In deze publicatie staat het concept ContentHub centraal. Analoog aan de Rotterdamse haven (good movers) en Schiphol (people movers) wil de Noordvleugel van de Randstad zich ontwikkelen tot een hub voor audiovisuele content (content movers). De Nederlandse (multi)media-industrie wil zich internationaal profileren als de plaats waarlangs internationale partijen hun diensten Europa binnen - loodsen. Een digitale poort naar Europa. Uit een eerder uitgevoerde handelsmissie kwamen sterke signalen naar voren dat de Noordvleugel hiervoor een goede uitgangspositie heeft. De gedachte is dat een Nederlandse ContentHub een belangrijke impuls zou betekenen voor de multimedia-industrie in Nederland. Deze publicatie beschrijft het onderzoek naar de haalbaarheid van het concept in een internationaal perspectief. Daarnaast wordt de wijze waarop de ContentHub het beste kan worden neergezet (soorten diensten, profilering, et cetera) in dit onderzoek nader uitgewerkt. Nederland: Mediaknooppunt van Europa Uit het onderzoek blijkt dat er kansen voor Nederland zijn om een dergelijke hub te faciliteren. Maar het initiatief zal zich dan moeten concentreren op zaken die de grote internationale spelers laten liggen (zoals het bedienen van het Europese achterland), en/of met deze spelers samen gaan werken (bijvoorbeeld door als schakel voor Londen met het continent te gaan fungeren). Een belangrijke randvoorwaarde is dat de Nederlandse spelers in deze bedrijfstak zich verder specialiseren en meer gaan samenwerken. 2010-2 ir. ing. Reg Brennenraedts drs. Sven Maltha ir. Stein Smeets
COLOFON SMO-begeleider: S.H.S. Vasse Eindredactie: SMO Vormgeving: Grafisch ontwerpbureau Agaatsz bno, Meppel DTP: Drukkerij HooibergHaasbeek, Meppel Druk: Drukkerij HooibergHaasbeek, Meppel ISBN: 978-90-6962-268-2 Bestelnummer: 0354 SMO-2010 2 Den Haag, Januari 2011 Omslagfoto: Yakobchuk Vasyl Bij de productie van deze uitgave is gebruik gemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC) draagt. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Ook is het papier 100% chloor- en zwavelvrij gebleekt. Stichting Maatschappij en Onderneming Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de recht hebbende. SMO ABONNEMENT Het abonnement omvat 6 publicaties per kalenderjaar en kost 45,00 per jaar. Voor studenten hanteert SMO een aangepast tarief van 37,50 per jaar. Aanmelding kan op de website www.smo.nl onder de rubriek publicaties of u kunt bellen met de abonnementenadministratie 0522 855 330. Abonnementen administratie Ten Brink T.a.v. Hetty Rozeman Postbus 41 7940 AA Meppel Tel: 0522 855 330 Email: abonnementen@tenbrink-meppel.nl Een abonnement gaat in op de dag dat uw aanmelding ontvangen wordt en geldt voor het lopende kalenderjaar. Reeds verschenen publicaties in dat kalenderjaar worden u toegestuurd. De opzegtermijn is vier weken vóór het eind van het kalenderjaar.
Inhoudsopgave Ten geleide 5 1 Inleiding 7 1.1 Achtergrond 7 1.2 Onderzoeksvragen 7 1.3 Leeswijzer 8 2 Audiovisuele industrie en de ContentHub 11 2.1 Waardeketen in de audiovisuele industrie 11 2.2 Trends in industrie 13 2.3 Concept van de ContentHub 15 3 Kansen voor een ContentHub 19 3.1 Achtergrond 19 3.2 Behoefte aan een ContentHub-functie 20 3.3 Kansen in verschillende eindgebruikersmarkten 22 4 Concurrentieanalyse 25 4.1 Amsterdam-Hilversum-Almere 25 4.2 Greater Londen 33 4.3 Île de France Parijs 38 4.4 Concurrerende bedrijven 43 4.5 Sterktes en zwaktes op een rij 49 5 Strategische implicaties 51 5.1 Inleiding 51 5.2 SWOT-analyse 51 5.3 Strategische positionering 53 5.4 Inrichting Nederlandse ContentHub 56 5.5 Economische betekenis voor Nederland 59 6 Ter afsluiting 63 Annex 1 Geïnterviewde experts 65 Annex 2 Tabellen 66 Annex 3 Literatuur 71
Ten geleide Nederland heeft twee knooppunten van mondiaal belang: de haven van Rotterdam en de luchthaven van Schiphol. De haven van Rotterdam dankt haar ontstaan voor een belangrijk deel aan de geografische ligging van Nederland aan de delta s van de rivieren Rijn en Maas. Rotterdam was van 1962 tot 2004 zelfs de grootste haven ter wereld en is nog steeds verreweg de grootste haven van Europa. De voor een klein land als Nederland grote luchthaven Schiphol, ontstond doordat Nederland al vroeg de potentie van de luchtvaart zag en via slimme bilaterale verdragen een grote voorsprong wist te verwerven op andere Europese landen. Daarbij kende Nederland ambitieuze luchtvaartondernemers die wisten in te spelen op de aanwezige mogelijkheden. Hierdoor kon Schiphol ondanks haar kleine thuismarkt uitgroeien tot één van de grootste intercontinentale luchthavens van Europa. Schiphol is nu één van de meest toonaangevende (vracht)luchthavens ter wereld. Beide knooppunten zogenaamde hubs - zijn niet vanzelf ontstaan. Er is met vasthoudendheid veel geïnvesteerd om deze hubs tot mondiale knooppunten uit te kunnen laten groeien; niet alleen in infrastructuur, maar ook in kennis. Dankzij deze investeringen heeft Nederland zijn positie als handelsland decennialang optimaal weten te benutten. Veel belangrijke goederenstromen konden immers via Nederland worden afgewikkeld. Mede hierdoor werden hoofdkantoren en distributiecentra van buitenlandse bedrijven in Nederland gevestigd. Deze publicatie beschrijft het onderzoek naar de mogelijkheid om een nieuwe hub in Nederland te positioneren: een mediaknooppunt voor (inter)continentaal dataverkeer. Als een dergelijk knooppunt gerealiseerd kan worden, zal dat zeer positief uitwerken voor de in Nederland gevestigde ICT bedrijven, zowel qua arbeidsplaatsen als qua omzet. Wat zijn de kansen dat Nederland een dergelijke positie kan verkrijgen? Nederland is niet het enige Europese land dat zo n positie ambieert. Parijs, maar vooral Londen heeft met een sterke media-industrie een goede uitgangspositie om het Europees mediaknooppunt te kunnen worden. 5
NEDERLAND: MEDIAKNOOPPUNT VAN EUROPA In Nederland is veel knowhow en ondernemingszin op mediagebied aanwezig, maar de bedrijfstak is nu te veel versnipperd om een rol op Europees niveau te kunnen spelen. Om als sector ook in de toekomst succesvol te kunnen opereren, zullen mediabedrijven meer moeten gaan samenwerken. Om dit te bewerkstelligen is het nodig dat een gezaghebbende partij de sector op sleeptouw neemt. Hiervoor is slagvaardigheid, daadkracht en vasthoudendheid vereist. Dit zal voor Nederland, waar het polderen tot een nationale kunst is verheven, nog wel een flinke uitdaging zijn. Als Nederland er niet in slaagt deze samenwerking op gang te brengen, dreigt een groot deel van de facilitaire mediadienstverlening en kennisinfrastructuur naar het buitenland te verdwijnen. Dit zal dan ten koste gaan van de welvaart en werkgelegenheid in met name de steden Amsterdam, Hilversum en Almere. De kansen en bedreigingen voor deze sector beperken zich niet tot deze drie steden, maar gelden ook voor de toekomstige positie van Nederland als handelsland. Zeker ook omdat de digitale component van het handel drijven steeds belangrijker wordt. i Perspectieven voor een Nederlandse Content - hub, Dialogic innovatie & interactie. Het is positief dat de provincie Noord-Holland, het ministerie van Economische Zaken en de gemeenten Amsterdam, Hilversum en Almere zich van deze situatie bewust zijn en het bureau Dialogic innovatie & interactie opdracht hebben gegeven om de kansen van een mediaknooppunt in Nederland te onderzoeken. Wij zijn de auteurs, Reg Brennenraedts, Sven Maltha, Stein Smeets, Guido Ongena en Robbin te Velde, bijzonder dankbaar dat zij de resultaten van hun onderzoek i hebben willen bewerken en actualiseren voor deze SMO publicatie. Hans Smit Januari 2011 6
1 Inleiding 1.1 Achtergrond Deze publicatie is het resultaat van een onderzoek dat werd uitgevoerd in opdracht van de provincie Noord-Holland, het ministerie van Economische Zaken, de gemeenten Amsterdam en Hilversum en Almere Kennisstad. Dat onderzoek werd uitgevoerd door Dialogic innovatie & interactie, een onderzoeks- en adviesbureau op het terrein van innovatieprocessen en innovatiebeleid, in samenwerking met Screen Digest, een Brits onderzoeksbureau dat veel kwantitatieve gegevens over de multimedia sector verzamelt. Analoog aan de Rotterdamse haven (good movers) en Schiphol (people movers) wil de Noordvleugel van de Randstad zich ontwikkelen tot een hub voor audiovisuele content (content movers) Centraal staat het concept ContentHub. Analoog aan de Rotterdamse haven (good movers) en Schiphol (people movers) wil de Noordvleugel van de Rand stad zich ontwikkelen tot een hub voor audiovisuele content (content movers). De Nederlandse (multi)media-industrie wil zich internationaal profileren als de plaats waarlangs internationale partijen hun diensten Europa binnenloodsen. Een digitale poort naar Europa. Uit een eerder uitgevoerde handelsmissie kwamen sterke signalen naar voren dat de Noordvleugel hiervoor een goede uitgangspositie heeft. De gedachte is dat een Nederlandse ContentHub een belang rijke impuls zou betekenen voor de multimedia-industrie in Nederland. Dit onderzoek toetst de haalbaarheid van het concept in een internationaal perspectief. Daarnaast is de wijze waarop de ContentHub het beste kan worden neergezet (soorten diensten, profilering, et cetera) in dit onderzoek nader uitgewerkt. Mede op basis van de uitkomsten van dit onderzoek heeft het ministerie van Economische Zaken in 2009 besloten een zogenaamde Pieken in de Delta -subsidie 1 te verlenen aan het project Dutch Media Hub (zie http://www.dutchmediahub.com/). Het project wordt tevens ondersteund door voornoemde provincie en gemeenten. 1.2 Onderzoeksvragen Dit onderzoek kent een viertal onderzoeksdoelen die elk in één of meerdere onderzoeksvragen uiteenvallen. 1 De Pieken in Delta subsidie (PiD) is een subsidie die verstrekt wordt aan bedrijven of samenwerkingsverbanden voor ont wikkeling en toepassing van hoogwaardige kennis. 7
NEDERLAND: MEDIAKNOOPPUNT VAN EUROPA 1 Het is allereerst van belang in kaart te brengen welke perspectieven of kansen er bestaan voor een ContentHub-functie. Dat doel valt in verschillende onderzoeks vragen uiteen, te weten: a. Hoe kijken potentiële klanten van een ContentHub aan tegen het concept? Aan welke facilitaire diensten hebben zij met name behoefte? b. Hoe groot is de multimediamarkt, uitgesplitst naar verschillende regio s, verschillende eindgebruikermarkten en verschillende typen facilitaire diensten? Wat zijn groeiverwachtingen? Deze vragen worden in hoofdstuk 3 beantwoord. 2 Ten tweede komt aan de orde hoe juist de regio Amsterdam-Hilversum- Almere staat voorgesorteerd die functie te vervullen. Onderliggende onderzoeks vragen zie hoofdstuk 4 zijn: a. Wat zijn sterktes en zwaktes van Nederland ten opzichte van con currerende regio s? b. Wat zijn concurrerende initiatieven en concurrerende bedrijven? 3 Ten derde: een strategie op hoofdlijnen om de kansen voor Nederland te verzilveren. Die strategie wordt uiteengezet in hoofdstuk 5 en bevat de volgende elementen: a. Op welke regio s en eindgebruikermarkten zou een Nederlandse Content Hub zich moeten richten en met welke facilitaire diensten kan men zich profileren? b. Welke partijen kunnen daarin een rol spelen? 4 In hoofdstuk 5 komt tevens de betekenis van de ContentHub voor Nederland aan de orde: Welke (regionale) economische effecten zijn te verwachten van een ContentHub? 1.3 Leeswijzer Dit document bestaat buiten deze inleiding uit vijf hoofdstukken. Hoofdstuk 2 is een introductie in de multimedia-industrie en het concept ContentHub. Hoofdstuk 3 bespreekt de behoefte aan een ContentHub functie in verschillende 8
INLEIDING eindgebruikersmarkten: kansen en bedreigingen. Hoofdstuk 4 geeft inzicht in de relatieve positie van Amsterdam-Hilversum-Almere en haar facilitaire industrie om op die kansen in te spelen. Daarbij wordt een vergelijking gemaakt met concurrerende clusters en concurrerende bedrijven. Hoofdstuk 5 beschrijft op hoofdlijnen een strategie voor een Nederlandse ContentHub. Op basis van een SWOT-analyse in feite een confrontatie van de conclusies uit hoofdstuk 3 en 4 komen we tot een aantal businesspilots voor verdere ontwikkeling van de ContentHub. Hoofdstuk 5 gaat tevens in op de economische betekenis van de ContentHub voor Nederland. Hoofdstuk 6 is een afsluiting. 9