Mindmapping Mindmapsoftware Een handige tool Bruikbaar in verschillende situaties studiehulp begrijpend lezen organiseren plannen visualiseren Wat doet een mindmap inprenten structureren voorbereiding aantekeningen complexe situaties overzichtelijker maken In welke situaties ter kennismaking beslissingen nemen presentatie MindMapping Toepasbaar software spreekbeurt in het lager onderwijs boekbespreking leren leren brainstormen portfolio zelfevaluatie reflectie in de lerarenopleiding traject WO-thema brainstormen lesvoorbereiding eenvoud MindMan Personal verbanden gratis erg visueel emindmap extra mogelijkheden gratis Freemind veel mogelijkheden iets moeilijker gratis Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 1 van 23
Inhoud 1. Mindmapping structuur in de hersenen... 3 1.1. Wat is het?... 3 1.2. Wanneer kun je het gebruiken?... 3 1.3. In welke situaties?... 3 Ter kennismaking... 3 Complexe materie overzichtelijk maken... 3 Aantekeningen maken... 3 Nemen van een beslissing... 3 Als presentatiemateriaal... 4 1.4. Bij welke vragen?... 4 1.5. Bij welke kennisprocessen?... 4 1.6. Hoe werkt het?... 5 1.7. Wat levert het op?... 5 1.8. Bijkomende info via onderstaande link... 5 2. De gratis software downloaden en installeren... 5 2.1. Downloaden van een bestand... 5 2.2. Installeren van pakket 1: Mindman Personal... 6 2.3. Installeren van pakket 2: emindmaps... 9 2.4. Installeren van pakket 3: Freemind... 11 3. Handleiding bij de mindmapsoftware... 14 3.1. Handleiding bij MindMan Personal... 14 3.1.1. De knoppenbalk... 14 3.1.2. Het werkblad... 14 3.1.3. De menubalk... 15 3.1.4. Het gebruik van de rechtermuisknop... 17 3.1.5. Takken(onderwerpen) verslepen, verplaatsen... 17 3.1.6. Verbanden, relaties leggen tussen onderwerpen... 17 3.2. Handleiding bij emindmaps... 18 3.2.1. De knoppenbalk... 18 3.2.2. Het werkblad... 18 3.2.3. De menubalk... 19 3.2.4. Het gebruik van de rechtermuisknop... 21 3.2.5. Kleur toevoegen aan de mindmap... 21 3.2.6. Kleine prenten (icons) toevoegen aan de mindmap... 22 3.2.7. Grote prenten toevoegen aan de mindmap... 22 3.2.8. Eigen prenten importeren voor later in de mindmap... 23 3.3. Handleiding bij FreeMind... 23 Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 2 van 23
1. Mindmapping structuur in de hersenen 1.1. Wat is het? Mindmapping is een techniek die je kan helpen om gedachten en denkpatronen in beeld te brengen. Het helpt je nieuwe verbanden te zien en op andere ideeën te komen. Vaak start je van vanuit een bepaald onderwerp. Door vanuit een onderwerp te associëren en deze associaties daadwerkelijk op te schrijven of te tekenen ontstaat een mindmap. Een mindmap is letterlijk vertaald 'een kaart van de hersenen'. Het doel van mindmapping is het in kaart brengen van alle aspecten van een probleem of onderwerp tezamen met de onderlinge relaties tussen deze aspecten. Het geeft inzicht in de mentale modellen van mensen. Mindmapping is een vrij eenvoudige maar krachtige methode. 1.2. Wanneer kun je het gebruiken? Meestal wordt mindmapping toegepast als individuele techniek. Je legt via taal of beelden je eigen kennis vast. Je beschrijft de ideeën en associaties die je hebt wanneer je over je eigen toekomst nadenkt. Een proces van kennisuitwisseling en kenniscreatie komt op gang wanneer anderen je mindmap kunnen bekijken en hier vragen over stellen. Of je vergelijkt jouw mindmap met die van collega's. De techniek mindmapping is ook goed geschikt om met collega's van gedachten te wisselen over een bepaald onderwerp. Door met elkaar te werken aan een mindmap ontstaat een proces van kennis delen en kennis creëren. Ergens samen aan werken dwingt tot het combineren van afzonderlijke ideeën, wat weer kan leiden tot nieuwe ideeën en invalshoeken voor onderwerpen en vraagstukken. Het maakt tevens inzichtelijk welke perspectieven mensen hebben op het onderwerp, wat weer kan leiden tot een beter begrip voor verschillende meningen en ideeën. 1.3. In welke situaties? Als je de techniek eenmaal beheerst kun je hem op velerlei manieren en in verschillende situaties toepassen. Een paar voorbeelden: Ter kennismaking Wanneer het belangrijk is dat mensen elkaar beter leren kennen (bijv. aan het begin van een intensief leertraject) kun je ze vragen een mindmap te maken over zichzelf. De mindmaps kunnen bijvoorbeeld opgehangen worden zodat iedereen er langs kan lopen en er vragen over kan stellen. Of ze worden mondeling toegelicht door de eigenaar. Complexe materie overzichtelijk maken Het maken van een mindmap kan je helpen inzicht te krijgen in complexe materie. Wanneer je bijvoorbeeld een moeilijk artikel leest kan het de moeite waard zijn voor jezelf een mindmap te maken met de voor jou belangrijkste aspecten. De mindmap kan zo duidelijkheid scheppen en houvast bieden. Aantekeningen maken De mindmap kan ook een vorm zijn waarin je aantekeningen maakt. Wanneer je een lezing of workshop volgt over een bepaald onderwerp kan het maken van een mindmap helpen om belangrijke thema's en onderlinge relaties vast te houden. Als start voor het schrijven van een tekst of het voorbereiden van een presentatie Wanneer je aan het begin staat van het schrijven van een tekst of artikel of het voorbereiden van een presentatie zit je vaak met de vraag waar en hoe te beginnen. Het maken van een mindmap kan helpen om je gedachten en ideeën te ordenen. Wanneer je alle associaties in de mindmap hebt opgenomen, cluster en prioriteer je ze. Zo krijg je inzicht in de onderwerpen die aan bod moeten komen in de tekst. De prioritering kan helpen om de volgorde van onderwerpen te bepalen. Nemen van een beslissing Wanneer je voor het moment staat een lastige beslissing te nemen wil je er zeker van zijn dat je alle alternatieven hebt overdacht en gewogen. Een mindmap kan hierbij behulpzaam zijn. Neem het probleem als onderwerp en noteer alle alternatieve oplossingen met voors en tegens die in je opkomen. Dit overzicht kan behulpzaam Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 3 van 23
zijn bij het nemen van de uiteindelijke beslissing. Wanneer je niet alleen voor het probleem staat maar samen met collega's een beslissing moet nemen is het goed om gezamenlijk een mindmap te maken. Dit geeft een beeld van de verschillende perspectieven die mensen hebben, hoe ze het vraagstuk benaderen en welke invalshoeken gehanteerd worden. Door vanuit verschillende perspectieven naar het probleem te kijken kunnen nieuwe ideeën en mogelijke oplossingen ontstaan. Als presentatiemateriaal Zoveel als het maken van een mindmap jou kan helpen structuur en inzicht te krijgen in bepaalde materie, kan het deze functie ook vervullen voor je publiek. Een mindmap is in die zin een uitstekende vervanger van sheets. Je biedt de lezer enige structuur aan in de materie door de belangrijkste associaties en onderlinge relaties te laten zien. Daarnaast is er voldoende ruimte voor eigen interpretaties en ideeën. 1.4. Bij welke vragen? Vragen waar we middels mindmapping een antwoord op kunnen geven zijn: Hoe maak ik deze complexe tekst inzichtelijk voor mezelf? Hoe breng ik structuur aan in de veelheid aan ideeën die ik heb voor het schrijven van een artikel? Hoe kunnen we verschillende meningen en ideeën die er leven rondom een bepaald thema inventariseren en benutten? Hoe expliciteren we de kennis die we hebben op een bepaald gebied? Hoe kunnen we de alternatieven in kaart brengen die we hebben voor het oplossen van een specifiek probleem? 1.5. Bij welke kennisprocessen? Als we de techniek mindmapping koppelen aan het in de inleiding geschetste kader, is deze vooral bruikbaar voor het expliciteren van impliciete kennis. De gedachten en denkpatronen die in eerste instantie impliciet zijn worden expliciet gemaakt door ze om te zetten in woorden of beelden. Wanneer we kijken naar de zeven leerfuncties dan kunnen we zeggen dat de techniek mindmapping zowel de leerfunctie materiedeskundigheid als het communicatief vermogen ondersteunt. Wanneer je aan de slag gaat met de techniek mindmapping, werk je direct aan het vergroten van je materiedeskundigheid en het communicatief vermogen. De redenering hierachter is als volgt. Door het maken van een mindmap worden gedachten en denkpatronen in beeld gebracht. De focus ligt dus op het expliciteren van kennis omtrent een bepaald onderwerp. Startend vanuit een bepaald onderwerp inventariseer je alle (tot op dat moment impliciete) aanwezige materiedeskundigheid. Door dit te doen in een gezamenlijk proces combineer je afzonderlijke ideeën, wat kan leiden tot nieuwe ideeën en invalshoeken voor onderwerpen. Zo draagt het gebruik van de techniek mindmapping bij aan het vergroten van de materiedeskundigheid. De techniek draagt tevens bij aan het vergroten van het communicatieve vermogen. Door met elkaar een mindmap te maken creëer je een gemeenschappelijk beeld van een bepaald onderwerp. Bepaalde clusteringen van associaties of specifieke beelden kunnen een middel worden om met elkaar te communiceren. Je hebt een gemeenschappelijke taal. Tevens leer je elkaars gedachten en denkpatronen kennen. Je weet meer van elkaar, je bent op de hoogte van ideeën en standpunten van een ander. Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 4 van 23
1.6. Hoe werkt het? Benodigdheden OP PAPIER Blanco papier of flip-overvel Stiften in diverse kleuren MET SOFTWARE Freeware Mindman Personal Freeware emindmaps Freeware Freemind Werkwijze Stap 1: startpunt kiezen Je neemt een bepaald onderwerp of trefwoord als startpunt voor de mindmap. Teken dit onderwerp in het midden van de flap of het bord. Stap 2: associaties noteren Het gekozen onderwerp roept associaties op. Teken deze rond het onderwerp. Deze associaties kunnen weer andere onderwerpen oproepen, die allemaal een plaats krijgen in de mindmap. Stap 3: verdieping aanbrengen Je kunt op een associatie dieper doorgaan door de vraag te stellen: Waar denk je aan bij die associatie? Hierdoor ontstaan vertakkingen in de mindmap. Stap 4: clusteren Wanneer de ideeënstroom opgedroogd is, kunnen de aspecten uit de mindmap geclusterd worden. Verschillende onderwerpen die bij elkaar horen worden bij elkaar gezet en eventueel genummerd en geprioriteerd. Dit kan de input zijn voor een volgende stap in een bespreking, leerproces, enzovoort. 1.7. Wat levert het op? Een mindmap levert inzicht op in een kluwen van informatie. De beschikbare informatie wordt gevisualiseerd en gesystematiseerd. Door het mindmappen gezamenlijk te doen worden de informatie en ideeën van meerdere mensen op een overzichtelijke en snelle manier bijeen gebracht. 1.8. Bijkomende info via onderstaande link Wonderwijsweb: http://users.pandora.be/kraeye/mindmap.htm 2. De gratis software downloaden en installeren 2.1. Downloaden van een bestand We klikken op de downloadlink en volgend scherm verschijnt. We klikken op Opslaan Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 5 van 23
We kiezen de plaats op onze harde schijf uit (zie scherm onderaan) We kiezen de juiste map We klikken op Opslaan Het bestand/programma wordt gedownload volgend scherm verschijnt. We klikken op Map openen En zien het bestand staan in de lijst 2.2. Installeren van pakket 1: Mindman Personal We dubbelklikken op het bestand dat we gedownload hebben. Volgend scherm verschijnt: Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 6 van 23
Volgende schermen verschijnen. Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 7 van 23
De installatie is geslaagd! Volgend scherm verschijnt. We klikken op Close Het programma vinden we terug via de Startknop (linker benedenhoek) Dan gaan we naar Programma s Het programma staat in de lijst (zie hieronder) Om het programma te starten klikken we hier Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 8 van 23
2.3. Installeren van pakket 2: emindmaps We dubbelklikken op het bestand dat we gedownload hebben. Volgend scherm verschijnt: We klikken op I Agree Volgende schermen verschijnen We vullen de 2 velden aan De gegevens die moeten ingevuld worden: Name: only4u E-mail: test.student@hotmail.com Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 9 van 23
Volgende schermen verschijnen Hier klikken we nergens De installatie is geslaagd We klikken op OK Het programma vinden we terug via de Startknop (linker benedenhoek) Dan gaan we naar Programma s Het programma staat in de lijst (zie hieronder) Om het programma te starten klikken we hier Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 10 van 23
2.4. Installeren van pakket 3: Freemind Omdat dit programma gebruik maakt van Java moeten er 2 bestanden geïnstalleerd worden. STAP 1: Installeer EERST J2SE Runtime Environment 5.0 update 1-license Naam van het bestand = jre-1_5_0_01-windows-i586-p.exe Dubbelklik op het bestand Volgende schermen verschijnen We vinken Typical aan We klikken op Finish Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 11 van 23
Stap 2: Installeer DAARNA Freemind Naam = FreeMind-Windows-Installer-0_7_1.exe Dubbelklik op het bestand Volgende schermen verschijnen Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 12 van 23
We klikken op Instal We klikken op Finish Het programma vinden we terug via de Startknop (linker benedenhoek) Dan gaan we naar Programma s Het programma staat in de lijst (zie hieronder) Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 13 van 23
3. Handleiding bij de mindmapsoftware 3.1. Handleiding bij MindMan Personal We starten het programma op. Volgende scherm verschijnt. Na enkele seconden verdwijnt het oranje schermpje vanzelf 3.1.1. De knoppenbalk EEN NIEUWE MINDMAP MAKEN EEN BESTAANDE MINDMAP OPENEN EEN MINDMAP OPSLAAN EEN MINDMAP AFPRINTEN EEN PRINTVERSIE MINDMAP BEKIJKEN DE VORIGE - VOLGENDE MINDMAP BEKIJKEN EEN MINDMAP VERGROTEN EEN MINDMAP VERKLEINEN EEN MINDMAP INZOOMEN EEN MINDMAP DOEN PASSEN IN HET SCHERM EEN DEEL KNIPPEN EEN DEEL KOPIËREN EEN DEEL PLAKKEN EEN VORIGE STAP EEN VOLGENDE STAP EEN NIEUWE TAK ONDERWERP TOEVOEGEN EEN VERBAND LEGGEN TUSSEN TWEE TAKKEN EEN DEEL VAN EEN TAK OPEN- OF TOEVOUWEN EEN KLEUR KIEZEN EEN ANDER KLEUR INSTELLEN DE HELPFUNCTIE INSCHAKELEN 3.1.2. Het werkblad Eenvoudig voorbeeld Complexer voorbeeld Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 14 van 23
3.1.3. De menubalk Éenmaal we een goede mindmap hebben kunnen we deze als prent plakken in een Word-document. We klikken Copy to Clipboard Gaan naar Word Klikken op Bewerken Klikken op Plakken Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 15 van 23
Preferences (enkele algemene instellingsmogelijkheden) Mind Map Layout Instellingen van lijnen en stijlen Waar kleur? Hoofdletters? Instellingen van lettertype en stijl Printinstellingen Print Footnoot Format bij Instellingen i.v.m. extra tekst, gegevens als voetnoot bij een uitgeprinte versie Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 16 van 23
Navigatie tussen de verschillende actieve mindmaps Alle info i.v.m. help en tutorials 3.1.4. Het gebruik van de rechtermuisknop 1. Rechtermuisknop bij een hoofdtak 2. Rechtermuisknop bij het startonderwerp 3. Rechtermuisknop bij achtergrond 3.1.5. Takken(onderwerpen) verslepen, verplaatsen Vergeet deze mogelijkheid niet! Gewoon met de muisknop vastnemen en verzetten! 3.1.6. Verbanden, relaties leggen tussen onderwerpen Klik op de knop in de knoppenbalk Trek een lijn van het ene onderwerp naar het andere onderwerp (relatie) en laat los! De pijl is getekend! De rode blokjes kan je vastnemen om de pijl wat aan te passen. Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 17 van 23
3.2. Handleiding bij emindmaps We starten het programma op. Volgende scherm verschijnt. 3.2.1. De knoppenbalk EEN NIEUWE MINDMAP MAKEN EEN BESTAANDE MINDMAP OPENEN DE VORIGE - VOLGENDE MINDMAP BEKIJKEN EEN MINDMAP OPSLAAN ALS EEN MINDMAP AFPRINTEN EEN NIEUWE TAK INVOEGEN EEN GESELECTEERDE TAK OF FIGUUR VERWIJDEREN EEN HYPERLINK NAAR TOEVOEGEN AAN TAK BIJKOMENDE INFO (NOTE) TOEVOEGEN AAN TAK TAK OPEN- OF DICHTVOUWEN TONEN-VERBERGEN VERGROTEN OF VERKLEINEN (IN- OF UITZOOMEN) 3.2.2. Het werkblad Eenvoudig voorbeeld Complexer voorbeeld We merken reeds op dat deze software meer mogelijkheden biedt qua lay-out en andere visuele aspecten (kleur, prenten ) Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 18 van 23
3.2.3. De menubalk Klik op Save As om de mindmap te bewaren. Klik op Export As Web Page om de Mindmap als webpagina te bewaren. Volgend scherm verschijnt eerst Lezen! Eventueel aanpassen Dan op OK klikken Klik op Export As Bitmap om de Mindmap als afbeelding te bewaren. Volgend scherm verschijnt eerst Lezen! Eventueel aanpassen Dan op OK klikken Klik op Export As Text File om de Mindmap als tekst te bewaren. Insert Branch = een onderliggende vertakking (op niveau lager) Insert Sibling Branch = een naastliggende vertakking (op zelfde niveau) Define Hyperlink = een link leggen naar een website of een ander bestand (vb. Word-document ) of Wanneer je een link legt naar een ander bestand dan moet dat bestand vooraf in dezelfde map gezet worden als waar de mindmap bewaard wordt en waar eventueel de mindmap-webpagina bewaard wordt. Jump to Hyperlink = door hier op te klikken volg je de link naar de webpagina of het betreffende bestand. Edit Notes = Hierdoor kan je kleine pop-up-venstertjes aanmaken die verschijnen als je met de muisaanwijzer over het object komt. Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 19 van 23
De mogelijkheid om sub-takken in de mindmap open of toe te vouwen In deze vensters kunnen verschillende zaken ingesteld worden. Mind Map Format = lay-out van de mindmap Print Format = lay-out van de uitprint Preferences = algemene instellingen Gewoon even uittesten dus! Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 20 van 23
3.2.4. Het gebruik van de rechtermuisknop 1. Rechtermuisknop bij een hoofdtak 2. Rechtermuisknop bij het startonderwerp 3.2.5. Kleur toevoegen aan de mindmap COLOR = KLEUR LETTERS HIGHLIGHT = MARKEERKLEUR KIES EEN KLEUR KIES EEN KLEUR OPGELET!: Vergeet niet eerst te selecteren en dan pas kleur te kiezen BEPAAL ZELF EEN KLEUR VERWIJDER EEN KLEUR Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 21 van 23
3.2.6. Kleine prenten (icons) toevoegen aan de mindmap VERWIJDER EEN ICOONTJE Bij elke tak, bij elk item kunnen we een icoontje toevoegen. Dit verhoogt de visuele inprenting van de mindmap. Je selecteerd het betreffende item en je klikt een icoontje aan. Het verwijderen van een icoontje gaat even eenvoudig Selecteren en het identieke icoonknopje gebruiken! Of de knop gebruiken om alle icoontjes te verwijderen. 3.2.7. Grote prenten toevoegen aan de mindmap Er zijn verschillende prenten-rubrieken die standaard mee geïnstalleerd worden. Daarin vinden we al heel wat bruikbaar materiaal. Ook hier is het de bedoeling om de visuele inprenting te verhogen. We zorgen er wel voor dat de prenten functioneel en betekenisvol zijn binnen de mindmap! En besef: Overdaad schaadt HOE? Gewoon de prent aanklikken en slepen naar het item waar de prent thuishoort. Wanneer je loslaat op een tak dan is de prent met de tak (het onderwerp) verbonden. Wanneer je een prent sleept naar een blanco ruimte dan blijft de prent een losse prent die los staat van alle onderwerpen, takken. Titles Organize (deze prenten worden meestal gebruikt voor het centrale thema) People Hardware Nature Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 22 van 23
Other Leisure My Own 3.2.8. Eigen prenten importeren voor later in de mindmap Indien het aanbod aan prenten niet volstaat of niet voldoet aan de behoeften dan kan je alsnog eigen prenten importeren van jouw eigen harde schijf. Je klikt met de rechtermuisknop op de betreffende rubriek. Volgend scherm verschijnt Klik op Import en ga naar de juiste map waar jouw beeldmateriaal staat Je kan ze achteraf ook nog naar de juiste rubriek brengen of gewoon verplaatsen Klik op Move To en kies de juiste rubriek 3.3. Handleiding bij FreeMind Meer informatie over dit softwarepakket kan je vinden op volgende website: http://freemind.so urceforge.net/wiki/index.php/main_page Arteveldehogeschool Auteur: Geert Kraeye Pagina 23 van 23