spelend groeien
Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Inleiding Het pedagogisch beleid vormt de basis voor het pedagogisch handelen op alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem. Het pedagogisch beleid is gebaseerd op de 4 pedagogische doelen uit de Wet Kinderopvang (zie bijlage 1).Het geeft duidelijk richting aan de manier waarop kinderen binnen Kinderopvang Haarlem opgevangen en begeleid worden, maar biedt tegelijkertijd ruimte om in de praktijk het pedagogisch handelen goed aan te laten sluiten bij de specifieke kenmerken van een kindercentrum. Niet alle kindercentra zijn gelijk, zij kunnen in het pedagogisch handelen verschillende speerpunten hebben. Deze verschillen kunnen bijvoorbeeld betekenen dat op het ene kindercentrum meer specifieke aandacht is voor de taalontwikkeling van kinderen, terwijl op een ander kindercentrum een uitgebreid buitenprogramma gehanteerd wordt. Elk kindercentrum beschikt daarom over een eigen pedagogisch werkplan. Hierin worden de speerpunten in het pedagogisch handelen en specifieke onderwerpen zoals kinderparticipatie en het activiteitenaanbod (praktisch) beschreven. Doel pedagogisch beleid Het pedagogisch beleid laat zien hoe Kinderopvang Haarlem aankijkt tegen kinderen en hoe de pedagogisch medewerkers een bijdrage leveren aan hun ontwikkeling. Aan het pedagogisch beleid ontlenen de pedagogisch medewerkers richting en inspiratie voor hun pedagogisch handelen. Voor ouders biedt het pedagogisch beleid inzicht in wat de opvang bij Kinderopvang Haarlem voor hun kind kan betekenen. Visie op kinderen Ieder kind is een uniek en sociaal wezen, en heeft recht zich te ontwikkelen in zijn/haar eigen tempo en op zijn/haar eigen wijze. Het pedagogisch beleid van Kinderopvang Haarlem is erop gericht kinderen de mogelijkheid te geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Visie op pedagogisch medewerkers Deskundige medewerkers en een goede communicatie met ouders zijn van groot belang voor de kwaliteit van het pedagogisch handelen. Bij Kinderopvang Haarlem werken gekwalificeerde medewerkers die via werkoverleg, coaching en trainingen ondersteund worden om de kwaliteit hoog te houden en waar nodig te verbeteren. Contact met ouders Kinderopvang Haarlem besteedt veel aandacht aan het opbouwen en onderhouden van een goed contact met de ouders. Tijdens het brengmoment vindt de dagelijkse overdracht van informatie plaats om de opvang zo goed mogelijk af te stemmen op de behoeften van het kind. Bij het ophalen informeert de pedagogisch medewerker de ouder over de ervaringen van het kind. Naast deze momenten, vinden er op alle kindercentra oudergesprekken plaats, waarbij over de ontwikkeling van het kind gesproken wordt.
De uitgangspunten van het pedagogisch beleid van Kinderopvang Haarlem De 4 pedagogische doelen uit de Wet Kinderopvang zijn geïntegreerd in het pedagogisch beleid van Kinderopvang Haarlem en vertaald naar 5 uitgangspunten: 1. Vertrouwen 2. Zelf 3. Samen 4. Ontdekken 5. Plezier Elk van de vijf uitgangspunten wordt hieronder toegelicht. Hierbij wordt het eerste uitgangspunt vertrouwen als basis gezien. Wanneer kinderen zich tijdens de opvang, veilig en vertrouwd voelen, kunnen zij zich verder gaan ontwikkelen. Dan is het mogelijk om plezier te hebben, te ontdekken wie je bent, te oefenen om samen te spelen, respect te krijgen voor anderen en te ontdekken wat je leuk vindt om te doen. Uitgangspunt 1 : Vertrouwen Kinderen groeien en ontwikkelen wanneer zij vertrouwen hebben. Een vertrouwen in zichzelf en in de wereld om hen heen: ik ben goed en de mensen om mij heen ook. Het versterken van het vertrouwen, zodat kinderen zich veilig voelen op de opvang, is het belangrijkste uitgangspunt voor het handelen van de pedagogisch medewerker. Pedagogisch medewerkers proberen zich te verplaatsen in het kind, wat is de behoefte van dit kind, en daar stemmen zij hun reactie op af: ze zijn sensitief responsief. Wij willen dat het kind zich gezien en gehoord voelt. In het dagelijks taalgebruik zeggen we dan dat het kind het naar zijn zin heeft, zich op zijn gemak voelt en lekker in zijn vel zit. Op het kinderdagverblijf vinden sommige kinderen het bijvoorbeeld fijn om aan het begin van de dag even dicht bij de pedagogisch medewerker te blijven, terwijl anderen liever eerst rustig zelf op de bank met hun knuffel zitten. En weer anderen storten zich direct met hun vriendjes op hun spel. Alle kinderen worden enthousiast begroet: wat fijn dat je er bent. Door de positieve reactie van de pedagogisch medewerker voelen kinderen zich welkom, ze voelen dat ze er mogen zijn. Ook op de naschoolse opvang staat het opbouwen van contact centraal: het ene kind wil graag direct graag vertellen wat het zoal heeft meegemaakt, het andere kind weet dat op een later moment er altijd tijd gemaakt wordt om even bij te kletsen of om de pedagogisch medewerker in vertrouwen te nemen over zaken die het kind bezig houdt. De positieve basishouding van de pedagogisch medewerker is essentieel voor het opbouwen van het vertrouwen in de mensen om het kind heen. Kinderen ervaren dat de pedagogisch medewerker er voor ze is: als ik honger of verdriet heb, als ik ruzie heb met een ander of juist veel plezier, of als ik een vraag heb, dan is de pedagogisch medewerker er om mij te helpen of om met mij te lachen. Voor het opbouwen van het vertrouwen is herkenning en rituelen ook heel belangrijk: deze ruimte herken ik en deze grote mensen en kinderen heb ik ook vaker gezien. En na het spelen in de ochtend ruimen we op en daarna gaan we altijd even wat eten en drinken. Die voorspelbaarheid geeft een veilig gevoel. Uitgangspunt 2 : Zelf We vinden het belangrijk dat kinderen een positief gevoel van eigenwaarde ontwikkelen, een positief zelfbeeld, zelfredzaamheid en doorzettingsvermogen. We willen graag dat zij alles wat op hun pad komt met een positief gevoel tegemoet treden, dat ze vol vertrouwen denken ik ben belangrijk, wat ik vind en voel is goed, ik kan al veel, ik mag fouten maken en ik kan nog heel veel leren. De pedagogisch medewerkers zijn er in hun handelen actief op gericht een bijdrage te leveren aan dat positieve gevoel van kinderen.
Centraal in het handelen van pedagogisch medewerkers staat respect voor de autonomie van kinderen. Pedagogisch medewerkers vragen veel aan kinderen, benoemen vaak wat ze gaan doen, stimuleren kinderen om taken zelf te doen of met hulp te proberen. Door kinderen veel mogelijkheden te geven om - alleen of met hulp - vaardigheden te oefenen en ze te stimuleren iets nieuws te proberen, ontwikkelen zij een positief gevoel van eigenwaarde, een sterk geloof in hun eigen kunnen en een gevoel van zelfredzaamheid. Dit hebben kinderen nodig om voorspelbare en onvoorspelbare situaties met vertrouwen tegemoet te treden. Kinderen bouwen ook een positief zelfbeeld op als ze voelen dat hun ideeën gehoord worden en dat hun inbreng serieus wordt genomen, we noemen dit kinderparticipatie. Gelegenheid geven voor kinderparticipatie is een basishouding van pedagogisch medewerkers: het betekent dat de pedagogisch medewerkers oren en ogen moeten hebben voor de mening en signalen van alle kinderen en dat zij de inbreng van kinderen waarderen én stimuleren. Participatie helpt kinderen hun zelfvertrouwen te vergroten, stimuleert ze tot zelfstandig nadenken en daagt hun uit om met elkaar en met volwassenen van gedachten te wisselen en te onderhandelen waardoor zij sociale vaardigheden kunnen ontwikkelen. Zo worden bijvoorbeeld op de naschoolse opvang de oudere kinderen actief uitgenodigd om mee te denken over de opvang, wat betreft regels, activiteitenprogramma, aanschaf spel-/speelmateriaal en inrichting. Door goed naar kinderen te luisteren en te kijken, kunnen pedagogisch medewerkers in hun handelen aansluiten bij de individuele ontwikkeling van de kinderen. Dit doen zij door een omgeving te creëren en materiaal aan te bieden welke aansluit bij het ontwikkelingsniveau van het kind. Hierdoor worden kinderen gestimuleerd en uitgedaagd om zich verder te ontwikkelen. Zie voor de visie en inkleuring van kinderparticipatie bijlage 2 Uitgangspunt 3 : Samen Kinderopvang leent zich uitstekend voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze zijn immers de hele dag samen en ze krijgen zodoende veel kansen om te leren op een positieve manier met elkaar om te gaan. De pedagogisch medewerkers begeleiden situaties waar kinderen oefenen met sociale vaardigheden door mee te spelen, goed naar kinderen te kijken en hun gedrag positief te benoemen. Spelenderwijs ervaren kinderen dat andere kinderen ook gevoel hebben, ze oefenen zich te verplaatsen in een ander, ze oefenen te communiceren met elkaar, te wachten op elkaar, ruimte te maken voor elkaar en te delen. Ook oefenen ze met het aangaan van vriendschappen. Naast samen spelen met elkaar oefenen de kinderen met zorgen voor elkaar, elkaar te troosten bij verdriet en samen oplossingen te zoeken wanneer ze met hetzelfde speelgoed willen spelen. Groepsopvang biedt ook de mogelijkheid om met de meer complexe kant van vriendschappen te leren omgaan, zoals groepsdruk en buitensluiten: gedragingen waar alle kinderen in de schoolleeftijd wel eens mee te maken krijgen. De pedagogische medewerker ondersteunt kinderen in het ontwikkelen van sociale weerbaarheid, zoals het leren grenzen stellen, nee-zeggen en voor jezelf opkomen. Dit gebeurt bijv. door het bespreekbaar maken van situaties die zich voordoen en door situaties te creëren waarin veel interacties tussen kinderen plaatsvinden. De sociale omgeving biedt ook de mogelijkheid om kinderen kennis te laten maken met algemene normen en waarden, met de gebruiken en omgangsvormen in de groep, op de locatie en in de samenleving. Als basis geldt: we zijn hier met zijn allen, iedereen is belangrijk en telt mee.
Uitgangspunt 4 : Ontdekken Van naturen zijn kinderen nieuwsgierig, ze zijn voortdurend op ontdekkingstocht en gebruiken hiervoor al hun zintuigen. Ze zijn de hele dag bezig de wereld in zich op te nemen, ervaringen op te doen en te ontdekken wat ze kunnen. Er is binnen de opvang heel veel ruimte voor vrij spel om kinderen de mogelijkheid te geven zelf te ontdekken wat ze leuk vinden om te doen. Belangrijk hierbij is dat een kind leert dat het zelf grenzen kan bepalen en dat het de baas is over zijn eigen lichaam. Spelen is eigenlijk een ander woord voor heel hard leren, kinderen ontwikkelen zich door interactie met hun omgeving. Pedagogisch medewerkers organiseren een omgeving waarin kinderen uitgedaagd en gestimuleerd worden. De ruimte wordt ingericht vanuit pedagogische kennis, en wat betreft materialen kan de pedagogisch medewerker verschillende keuzes maken: veel of weinig, bekend of nog onbekend en makkelijk of moeilijk materiaal. Door zoveel mogelijk aan te sluiten bij de initiatieven, de interesses en het ontwikkelingsniveau van het kind, is de betrokkenheid van het kind het grootst en wordt de ontwikkeling gestimuleerd. Naast vrij spelen worden er ook activiteiten aangeboden gericht op de verschillende ontwikkelingsgebieden, zoals de cognitieve, de sociaal-emotionele, de creatieve en de lichamelijke ontwikkeling. Door kinderen bewust te stimuleren op een specifiek ontwikkelingsgebied, helpt de pedagogisch medewerker het kind een stap verder te zetten in zijn ontwikkeling. Zo wordt bijvoorbeeld de motoriek gestimuleerd door plakken en knippen, bouwen met blokken en stoeien met zachte kussens op de gang. Bij Kinderopvang Haarlem is er een groot aanbod aan activiteiten en workshops, afgestemd op de interesses en behoeften van kinderen. Zie bijlage 2 voor de visie t.a.v. het activiteitenaanbod en de aandacht voor de seksuele ontwikkeling van kinderen. Uitgangspunt 5 : Plezier Last but not least: het laatste uitgangspunt 'plezier '. Onze slogan is niet voor niets 'hier is het leuk'. We willen dat de kinderen én de pedagogisch medewerkers met plezier naar kinderopvang Haarlem komen. De uitgangspunten Vertrouwen, Zelf, Samen en Ontdekken zijn de basisvoorwaarden voor het maken en hebben van Plezier. Het gevoel van plezier is een gevolg van of misschien zelfs het concrete bewijs aan ouders dat aan de eerste 4 uitgangspunten van het pedagogisch beleid is voldaan. Wat wij belangrijk vinden en graag willen is dat kinderen er naar uit zien om naar de opvang te komen, het zó naar hun zin hebben dat zij bij het ophaalmoment gewoon blijven doen waar zij mee bezig zijn, ik wil nog niet weg, ik moet dit nog even afmaken. Dat de kinderen 's avonds aan tafel, als ouders vragen wat er leuk was aan de dag, de naam van een pedagogisch medewerker of een groepsgenootje noemen of enthousiast zijn over een activiteit die ze die dag gedaan hebben. Dat kinderen 's ochtends vragen of ze die dag naar het kinderdagverblijf of de naschoolse opvang mogen. En dat onze pedagogisch medewerkers genieten van hun werk. Dat ze voelen welke positieve rol ze kunnen vervullen in de ontwikkeling van een kind en dat ze het plezier wat ze hier uit halen uitstralen in de omgang met de kinderen: 'hier is het leuk!'
Tot slot Het pedagogisch beleid laat zien wat de visie van Kinderopvang Haarlem is over kinderen en hun ontwikkeling en hoe de pedagogisch medewerkers een bijdrage kunnen leveren aan deze ontwikkeling. Aan het pedagogisch beleid ontlenen de pedagogisch medewerkers richting en inspiratie voor hun pedagogisch handelen. Voor ouders biedt het pedagogisch beleid inzicht in wat de opvang bij Kinderopvang Haarlem voor hun kind kan betekenen. De kwaliteit van de opvang wordt in hoge mate bepaalde door de kwaliteit van de interacties tussen pedagogisch medewerkers en kinderen. Deskundige medewerkers zijn dus van groot belang voor de kwaliteit van de opvang. Bij Kinderopvang Haarlem werken gekwalificeerde medewerkers die via werkoverleg en trainingen ondersteund worden om de kwaliteit hoog te houden en waar nodig te verbeteren. Voor de borging van de kwaliteit wordt videowerkbegeleiding actief ingezet en vindt regelmatig een meting plaats van de kwaliteit van het pedagogisch handelen. Slotbepaling Het pedagogisch beleid is in september/oktober 2014 geëvalueerd en na bespreking met de clustermanagers en met inachtneming van het advies van de centrale ouderraad op enkele onderdelen inhoudelijk aangepast. Het herziene pedagogisch beleid is op 22 december 2014 vastgesteld. In maart 2015 is het pedagogisch beleid - in samenwerking met de centrale ouderraad redactioneel aangepast. Op inhoud heeft het beleid geen wijziging ondergaan. Het redactioneel aangepaste beleid is na bespreking met de clustermanagers vastgesteld in het directieoverleg van 24 maart 2015, treedt in werking op 1 april 2015 en vervangt het beleid van 22 december 2014.
Bijlage 1 De 4 pedagogische doelen uit de Wet Kinderopvang De Wet Kinderopvang (2005) schrijft 4 pedagogische basisdoelen voor die een basis moeten vinden in het pedagogisch beleid van organisaties in de kinderopvang. Een korte beschrijving van de 4 basisdoelen 1. Het bieden van een gevoel van veiligheid (emotionele veiligheid) en vertrouwen. Dit is de basis van elk handelen in de kinderopvang. Elk kind heeft een vertrouwd en veilig gevoel nodig. Als het kind zich veilig voelt, kan het de wereld aan en durft het de omgeving te gaan verkennen en ontdekken. 2. Het bevorderen van persoonlijke competentie Met persoonlijke competentie worden persoonskenmerken bedoeld als weerbaarheid, zelfvertrouwen, eigenwaarde, flexibiliteit en creativiteit in het omgaan met verschillende situaties. Het kind kan hierdoor problemen adequaat aanpakken en zich goed aanpassen aan veranderende omstandigheden. Het kind leert en ontdekt wie het is, wat het kan, welke interesses het heeft en welke vaardigheden er nodig zijn in welke situaties. 3. Het bevorderen van sociale competentie Sociale competentie omvat vaardigheden en kennis over hoe je met anderen omgaat, je weg vinden in een groep, samenwerken, rekening houden met anderen, conflicten voorkomen en oplossen, het ontwikkelen van sociale verantwoordelijkheid. Door interactie met andere kinderen en volwassenen, door de ervaring van in een groep te zijn en daar je weg in te vinden, ervaren en ontdekken kinderen wat wel en niet werkt in de omgang met elkaar. 4. Het eigen maken van waarden, normen, cultuur Om goed in de samenleving te kunnen functioneren is het nodig dat kinderen de waarden, normen, regels van de maatschappij waarin zij leven, leren kennen en zich eigen maken. Zo kunnen zij hun weg vinden in de maatschappij. Het kindercentrum is een bredere samenlevingsvorm dan het gezin. Kinderen ontmoeten er veel verschillende mensen en maken kennis met een diversiteit aan normen, waarden en vaak ook verschillende culturen. De groep biedt mogelijkheden om zich de algemeen geldende waarden, normen en regels van de samenleving eigen te maken. Deze opvoedingsdoelen gelden voor alle kinderopvangorganisaties. Kinderopvang Haarlem heeft deze basisdoelen geïntegreerd in haar pedagogisch beleid en vertaald naar vijf uitgangspunten: Vertrouwen Zelf Samen Ontdekken Plezier Deze vijf uitgangspunten vormen de grondslag voor het pedagogisch handelen dat gericht is op het behalen van de vier pedagogische doelen. Schematisch ziet dit er als volgt uit: Uitgangspunten Kinderopvang Haarlem Vertrouwen Zelf Samen Ontdekken Plezier Basisdoelen van de Wet Kinderopvang Emotionele veiligheid Emotionele veiligheid Persoonlijke competentie Sociale competentie Eigen maken van waarden, normen, cultuur Persoonlijke competentie Sociale competentie Persoonlijke competentie Sociale competentie Eigen maken van waarden, normen, cultuur
Bijlage 2: visie kinderparticipatie, seksuele opvoeding en activiteitenaanbod Kinderparticipatie De visie van Kinderopvang Haarlem op kinderen is duidelijk: ieder kind is een uniek en sociaal wezen en heeft recht zich te ontwikkelen in zijn tempo en op zijn eigen wijze. Kinderopvang Haarlem is erop gericht kinderen de mogelijkheid te geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Aansluiten bij de mogelijkheden van kinderen - waarbij vertrouwen, veiligheid en respect voor de autonomie van kinderen centraal staan - betekent dat Kinderopvang Haarlem de inbreng van kinderen serieus neemt. Het niveau van participatie is op de dagopvang anders dan op de naschoolse opvang. Hele jonge kinderen kunnen nog niet goed meedenken over de aanschaf van nieuw speelgoed, maar wel over de vraag of ze al aan tafel willen voor fruit of nog even door willen spelen. Non-verbaal kunnen kleine kinderen ook heel duidelijk zijn. Op de naschoolse opvang zal het niveau van participatie uitgroeien tot structureel meedenken en meebeslissen over b.v. activiteiten, regels en afspraken, aanschaf speelgoed en inrichting van de groepsruimte. De mening van de kinderen is belangrijk, maar zij bepalen niet alles. De pedagogisch medewerkers creëren structuur, zoals een planning, en geven randvoorwaarden aan, zoals budget, veiligheidsnormen, groepsbelang, etc. Elke locatie geeft in zijn pedagogisch werkplan invulling aan de vormgeving van kinderparticipatie. Seksuele opvoeding Als onderdeel van een lichamelijke ontwikkeling maakt ieder kind ook een seksuele ontwikkeling door. Dat betekent dat kinderen spelenderwijs hun lichaam en dat van anderen verkennen en vragen kunnen stellen over hun lichaam en seksualiteit. Nieuwsgierigheid is een belangrijke drijfveer voor de ontwikkeling, dus ook voor de seksuele ontwikkeling. Het geven van seksuele voorlichting ziet Kinderopvang Haarlem als taak van ouders. Pedagogisch medewerkers geven wel antwoorden op vragen van kinderen, afgestemd op het niveau en de leeftijd van het kind. De pedagogisch medewerker kan ook aangeven dat de vraag misschien beter beantwoord kan worden door de eigen ouders. Pedagogisch medewerkers geven kinderen ruimte om te ontwikkelen, maar geven ook grenzen aan. De veiligheid en welbevinden van alle kinderen staat hierbij centraal. Kinderen mogen zichzelf en elkaar verkennen, maar dat mag niet leiden tot grensoverschrijdend gedrag. In het protocol seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen onderling staat beschreven wanneer hiervan sprake is en hoe te handelen. Om de veiligheid en het welbevinden van kinderen te borgen zijn de volgende afspraken gemaakt: Kinderen wordt geleerd dat ze baas zijn over hun eigen lichaam. Kinderen worden gestimuleerd om ja of nee te zeggen, duidelijk te zijn in wat je wel /niet wil. Kinderen zijn bij het buitenspelen in ieder geval gekleed in ondergoed/zwemkleding. Kinderen worden gestimuleerd om hulp in te roepen als er iets met ze gebeurt wat ze niet willen. Kinderen op de nso gaan alleen naar de wc - wc is privé tenzij ze hulp van medewerkers nodig hebben. Kinderen worden nooit tegen hun wil door medewerkers geknuffeld of gezoend. In de pedagogische werkplannen van de locaties wordt invulling gegeven aan deze afspraken.
Activiteitenaanbod Kinderopvang Haarlem stimuleert kinderen in hun ontwikkeling en richt zich daarbij op alle ontwikkelingsgebieden: motorisch, emotioneel, creatief en cognitief. De pedagogisch medewerkers volgen de kinderen in hun ontwikkeling. Zij bieden activiteiten aan die zijn afgestemd op de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de kinderen, zodat elk kind zich in zijn eigen tempo kan ontwikkelen. Op het kinderdagverblijf wordt gewerkt met thema-weken die goed aansluiten op de belevingswereld van de kinderen. In een themaweek staan alle activiteiten - zoals zingen, bewegen, knutselen, voorlezen, praten, verkleden - in het teken van het thema en komen alle ontwikkelingsgebieden aan bod. Op de naschoolse opvang is het activiteitenaanbod een mix van activiteiten rondom 4 thema s: sport/spel, natuur, cultuur en creativiteit. De activiteiten zijn gevarieerd (workshops, sportclinics, lessenreeksen en uitstapjes) en goed afgestemd op de leeftijd (onderbouw, middenbouw en bovenbouw). In de vakanties wordt een vakantieprogramma aangeboden. Het is belangrijk om de balans tussen een georganiseerd activiteitenaanbod en vrij spel te bewaken. Het activiteitenaanbod moet bijdragen aan een afwisselende en interessante dagbesteding, niet tot een overgeorganiseerd kinderleven. Elke locatie geeft in zijn pedagogisch werkplan nadere invulling aan het activiteitenaanbod. Haarlem, maart 2015