constructieve veiligheid bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

T (010) 206 59 59 F (010) 413 01 75 sbr@sbr.nl www.sbr.nl Artikelnummer 629.12 ISBN 978-90-5367-557-1 SBR: Kennisplatform voor de bouw SBR beschikt over een groot netwerk in de bouw en vastgoedwereld. We hebben ervaring met het bij elkaar brengen van zeer uiteen lopende partijen. De aard van de vraagstukken waarbij de hulp van SBR wordt ingezet is heel verschillend: ze gaan over verbeteringen in het bouwproces, maar bijvoorbeeld ook over brandveiligheid of zeer specifieke bouwtechnische kwesties. Aanleidingen om SBR in te schakelen Kennis: een organisatie kan aanvullende kennis of ervaring gebruiken voor het oplossen van een vraagstuk. Neutrale bril: een onderneming zoekt een onafhankelijke partner, die voor andere partijen geen bedreiging vormt. Capaciteit: een organisatie beschikt over te weinig medewerkers om een vraagstuk op te lossen. Netwerk: het ontbreekt aan contacten en ingangen om een kennisprobleem op te lossen. Uitgaande van de wensen en behoeften van klanten biedt SBR ook ondersteuning bij kennis overdracht via publicaties, evenementen en cursussen. Daarnaast investeert het kennis platform in nieuwe middelen, zoals multi mediale en online producten en diensten (wiki s, podcasts, blogs, e-learning). SBR, prettig kennis te maken. omslag-spouwmuren.indd 1 CONSTRUCTIEVE VEILIGHEID BESTAANDE METSELWERKBUITENSPOUWBLADEN SBR Postbus 1819 3000 BV Rotterdam PROTOCOL VOOR HET INSPECTEREN, BEOORDELEN EN HERSTELLEN constructieve veiligheid bestaande metselwerkbuitenspouwbladen 27-11-2012 10:16:09

Bijlage A Protocol: Prioritering voor inspectie Met behulp van dit onderdeel van het protocol wordt een prioritering van de gevels voor inspectie gemaakt. Het doel is om de gevels te plaatsen in een risicomatrix. Tabel 26 Risicomatrix. Kans op falen voor alle gevels Hoog MiddeL Laag Gevolgen van falen Hoog 1 2 3 Middel 2 3 4 Laag 3 4 5 Om tot een dergelijke indeling te kunnen komen, wordt geadviseerd om per gebouw de volgende stappen uit te voeren. STAP 1: Verzamelen van generieke gebouwinformatie Allereerst dient onderstaande informatie (tabel 27) over het gebouw verzameld te worden. Er wordt onderscheid gemaakt naar algemene gegevens en specifieke informatie per gevel. De verwachting is dat veel informatie bij gebouweigenaren bekend is, of via internet terug is te vinden. Als er nog informatie ontbreekt, kan dat tijdens de volgende stap worden meegenomen. STAP 2: Uitvoeren van een visuele inspectie Tijdens deze stap wordt het gebouw aan de buitenkant (vanaf afstand) visueel beoordeeld, eventueel onder gebruikmaking van een verrekijker. Deze stap bestaat uit twee onderdelen: 1. Indien mogelijk, het aanvullen van ontbrekende informatie uit tabel 27. 2. Observeren van de eigenschappen zoals genoemd in tabel 28. Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 63

Vervolg tabel 27 Vaststellen van generieke informatie gebouw. Indien nodig kan de tabel worden uitgebreid voor meerdere gevels. Gebouwinformatie Projectnummer Datum Gebouwnaam/adres Bouwjaar Ouderdom Gewenste referentieperiode (jaar) Afstand tot kust (km) Gevelinformatie Oriëntatie Locatie (openbare ruimte, privéterrein, niet-verhard terrein) Aantal bouwlagen Materiaal binnenblad Metselwerkondersteuning aanwezig? (ja/nee) Materiaal metselwerkondersteuning 1) Zichtbare of verborgen metselwerkondersteuningen Aantal bouwlagen waarover metselwerk doorloopt zonder onderbroken te worden door een metselwerkondersteuning 1) Indien geen beton, valt die ondersteuning buiten de scope van dit protocol. Gevel 1 Gevel 2 Gevel 3 Gevel... 64 SBR Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

Tabel 28 Vaststellen visuele kenmerken gebouwen. Gebouwinformatie Projectnummer Datum Gebouwnaam/adres Gevelinformatie Te beantwoorden met ja/nee/onbekend Gevel 1 Gevel 2 Gevel 3 Gevel... Komt het metselwerk, of delen ervan, naar buiten? Blijven delen van het buitenblad lang vochtig? Bij zichtbare betonnen metselwerkondersteuningen: -- -- -- -- Is er scheurvorming in de ondersteuningen? Zijn er stukken beton afgedrukt? STAP 3: Beoordelen gegevens naar kans op falen In deze stap wordt een indeling gemaakt naar de kans op falen per gevel. Er wordt onderscheid gemaakt in een hoge, middel(grote) en lage kans. Deze stap bestaat uit twee onderdelen: 1. Indeling op basis van visuele inspectie Als in tabel 28 één of meer vragen met ja zijn beantwoord, valt de gevel in de categorie hoog. Dit kan worden in gevuld in tabel 30. 2. Indeling op basis van generieke informatie De gevels die in stap 1: Indeling op basis van visuele inspectie nog niet zijn ingedeeld, krijgen een prioriteringsscore zoals gedefinieerd in. Daartoe wordt de verzamelde informatie (tabel 27) vergeleken met de eigenschappen zoals genoemd in. Valt een gevel met een bepaalde eigenschap in de categorie Hoog, dan worden voor dat onderdeel 3 punten als score toegekend. Voor Middel en Laag zijn dat respectievelijk 2 punten en 1 punt. De scores worden vervolgens opgeteld en er wordt een gemiddelde (= totaalscore gedeeld door het aantal eigenschappen waar een score aan is toegekend) bepaald. Als bepaalde informatie niet bekend is, dient geen score te worden toegekend. Als aan alle gevels van alle gebouwen een score is toegekend, worden de gemiddelde scores van alle gevels op een rij gezet en wordt de set ingedeeld in drie groepen van een gelijk aantal gevels: 1. het derde deel van de gevels met de hoogste scores wordt ingedeeld in categorie Hoog; 2. het derde deel van de gevels met de laagste scores komt in categorie Laag; en 3. de derde groep wordt ingedeeld in categorie Middel. Dit kan worden ingevuld in tabel 30. Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 65

Tabel 29 Toekennen van prioriteringsscores. Projectnummer: Gebouw: Adres: Prioritering ten behoeve van inspectie Hoog Score 3 Middel Score 2 Laag Score 1 Belasting Gebouwhoogte >25 m 10-25 m <10 m Oriëntatie ZW, W, NW N, Z NO, O, ZO Windgebied I II III Aantal spouwankers Bouwjaar <1960 1960-1980 Corrosie spouwankers Corrosie wapening in ondersteuning Opsluiting metselwerk tussen twee ondersteuningen >1980 Aantal bouwlagen >8 5-8 <5 Ouderdom (jaar) >40 20-40 <20 Bouwjaar <1970 1970-1990 Geografische ligging Nabij de kust Oriëntatie ZW, W, NW >1990 -- Niet bij kust ZO, Z N, NO, O Aantal bouwlagen >8 7-8 <7 Geografische ligging Niet bij de kust -- Nabij de kust Bouwjaar <1970 -- Vanaf 1970 Aantal bouwlagen waarover metselwerk doorloopt Vanaf 2 -- 1 Totaalscore Gemiddelde score Score per gevel Gevel 1 Gevel 2 Gevel 3 Gevel... 66 SBR Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

Tabel 30 Indeling gevels naar kans op falen. Kans op falen per gevel Gevels Hoog Middel Laag Visuele kenmerken Derde deel met hoogste prioriteringsscore -- -- Derde deel met middelste prioriteringsscore STAP 4: Beoordelen gegevens naar gevolgen Voor de gevolgen van falen worden de gevels ingedeeld naar locatie, zoals bepaald voor elke gevel in tabel 27: Als de gevel aan openbare ruimte grenst, dan wordt het gevolg van falen ingesteld op Hoog. Als de gevel grenst aan privéterrein, dan wordt het gevolg ingedeeld in de categorie Middel. Als de gevel grenst aan een groenstrook, dan wordt het gevolg ingedeeld in de categorie Laag. Tabel 32 Risicomatrix voor de gevels: combinatie van kans en gevolg. Gevolgen van falen Hoog Middel Laag Kans op falen voor alle gevels Hoog Middel Laag Derde deel met laagste prioriteringsscore 1 2 3 2 3 4 3 4 5 STAP 6: Verfijnen van de risicomatrix Indien uit STAP 5: Invullen van de risicomatrix blijkt dat meerdere gevels zijn ingedeeld in een bepaald risiconiveau, wordt geadviseerd om de prioriteringsvolgorde binnen dat risiconiveau vast te stellen via een tweede risicomatrix. Die matrix kan dan gebaseerd worden op het tweede niveau van gevolgen van falen, het aantal bouwlagen waarover het buitenblad ononderbroken doorloopt. Tabel 33 geeft deze indeling naar gevolgen. Het resultaat kan worden verwerkt in tabel 34. Dit kan worden ingevuld in tabel 31. Tabel 31 Indeling naar gevolg. Gevolgen van falen Hoog: Openbare ruimte Middel: Privéterrein Laag: Niet-verhard terrein Gevels Overeenkomstig het vorige kan binnen deze risiconiveaus een verdere prioritering vastgesteld worden, gebaseerd op het derde niveau van gevolgen van falen, de totale gebouwhoogte (tabel 33). Het resultaat kan worden verwerkt in tabel 35. STAP 5: Invullen van de risicomatrix In deze stap worden de resultaten voor de kans op falen (tabel 30) en voor de gevolgen van falen (tabel 31) gecombineerd tot tabel 32. Bijvoorbeeld: kans op falen is ingedeeld in de categorie Middel; gevolg is ingedeeld in de categorie Hoog; de gevel wordt ingeschaald op risiconiveau 2. Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 67

Tabel 33 Indeling naar gevolgen. Volgorde van toepassing: 1) naar locatie gevel, indien verfijnder resultaat gewenst is 2) naar grootte en tot slot 3) naar hoogte. Kans dat personen getroffen worden door vallende onderdelen Hoog Middel Laag Locatie gevel -- Openbare ruimte Privé-terrein Niet-verhard terrein Grootte Aantal bouwlagen waarover buitenblad doorloopt >4 2-3 1 Hoogte Totaal aantal bouwlagen >8 5-8 <5 Tabel 34 Resultaat verfijndere gevolgenindeling naar bouwlagen waarover metselwerk doorloopt. Aantal bouwlagen waarover buitenblad doorloopt: Kans op falen voor gevels met risiconiveau xx (zie tabel 32) Hoog Middel Laag Gevolgen van falen >4 xx.1 xx.2 xx.3 2-3 xx.2 xx.3 xx.4 1 xx.3 xx.4 xx.5 Tabel 35 Resultaat verfijndere gevolgenindeling naar bouwhoogte. Aantal bouwlagen: Kans op falen voor gevels met risiconiveau xx (tabel 34) Hoog Middel Laag Gevolgen van falen >8 xx.1 xx.2 xx.3 5-8 xx.2 xx.3 xx.4 <5 xx.3 xx.4 xx.5 68 SBR Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

Bijlage B Protocol: Basisinspectie De basisinspectie bestaat uit de volgende stappen: Stap 1: Vaststellen generieke gevelinformatie Stap 2: Uitvoeren visuele inspectie Stap 3: Bepaling aantal spouwankers per m2 Stap 4: Destructief onderzoek Stap 4A: Bepaling toestand ankers Stap 4B: Bepaling toestand verdekte ondersteuning Stap 5: Verslaglegging Per stap wordt beschreven waar op de gevel geïnspecteerd dient te worden en wordt een tabel gepresenteerd om de resultaten te beschrijven. STAP 1: Vaststellen generieke informatie Tabel 36 Generieke informatie. Gevelinformatie Projectnummer/identificatie Gewenste referentieperiode [jaar] Oriëntatie gevel Aantal bouwlagen Aanwezigheid van zichtbare betonnen metselwerkondersteuningen Aanwezigheid van verdekte betonnen metselwerkondersteuningen Aantal bouwlagen waarover metselwerk ononderbroken doorloopt STAP 2: Uitvoeren visuele inspectie Tabel 37 Visuele inspectie. Resultaten visuele inspectie Metselwerk Staat het buitenblad, of delen ervan, bol? Komt het buitenblad, of delen ervan, naar buiten? Ja/nee Ja/nee Indien ja, aangeven waar het optreedt Resultaten visuele inspectie Metselwerk Is er aantasting/desintegratie van delen van het metselwerk of voegwerk? Blijven delen van het buitenblad lang vochtig? Zichtbare metselwerkondersteuning Is er scheurvorming in de ondersteuningen? Zijn er stukken beton afgedrukt? Zijn er roestvlekken op het beton zichtbaar? Zijn er open stootvoegen boven de ondersteuning? Zijn er horizontale dilatatievoegen onder de ondersteuningen? Zijn deze dilatatievoegen open of afgekit? Is er schade (afschilfering) aan het metselwerk ter plaatse van de ondersteuningen? Indien ja, aangeven waar het optreedt Indien ja, aangeven waar het optreedt STAP 3: Bepaling aantal spouwankers per m 2 Op niet-destructieve wijze kan met een metaaldetector het aantal spouwankers, mits magnetisch, worden bepaald. Indien sprake is van niet-magnetische spouwankers moet het aantal spouwankers worden vastgesteld door delen van het buitenblad open te maken. In tabel 42 worden de resultaten verzameld. Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 69

Tabel 38 Wijze van bepalen aantal spouwankers per m 2. Bepaling aantal spouwankers Gebouwen tot en met 4 bouwlagen Gebouwen van 5 tot en met 7 bouwlagen Gebouwen vanaf 8 bouwlagen In vlakken van 3 m breed x 2 m hoog, ter plaatse van: De bovenste bouwlaag De bovenste bouwlaag en halverwege de hoogte De bovenste bouwlaag en in 2 andere bouwlagen, verdeeld over de hoogte STAP 4: Destructief onderzoek STAP 4A: Bepaling toestand ankers In deze stap wordt een aantal inspectiegaten gemaakt op locaties zoals aangegeven in tabel 38. Op deze plaatsen worden de toestand van de ankers en enkele aanvullende aspecten, zoals omschreven in tabel 39, onderzocht. In tabel 40 worden de resultaten verzameld. Tabel 39 Locatie inspectiegaten. Aantal inspectiegaten: 4 in de bovenste bouwlaag, waarvan 2 in de bovenste meter Overige bouwlagen 1 per 2 bouwlagen Opmerking Indien er sprake is van onvolkomenheden of van indicatoren die een aanwijzing kunnen zijn voor de aanwezigheid van onvolkomenheden (zie Stap 2), dan dient een deel van de inspectiegaten op die locaties gepositioneerd te worden. 70 SBR Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

Tabel 40 Informatie per inspectiegat. Informatie per inspectiegat Bepaling toestand ankers Type spouwanker Mate van corrosie van de spouwankers Verankering van de spouwankers in het binnenblad Verankering van de spouwankers in het buitenblad Aanvullende informatie Spouw Specificatie Materiaal Originele diameter Vorm anker: bijvoorbeeld rond of plaat Huidige diameter: te bepalen met een schuifmaat ter plaatste van de kleinste diameter Indicatie corrosie, met behulp van de classificatie: Klasse I: Geen corrosie Klasse II: Lichte corrosie Klasse III: Matige corrosie Klasse IV: Ernstige corrosie Klasse V: Doorgeroest Materiaal binnenblad Type verankering, bijvoorbeeld: gemetseld, gestort, geboord Indicatie van sterkte van de verankering. Vaststellen door visuele inspectie en heen en weer bewegen van het anker in het binnenblad. Indicatie: goed, matig, slecht, inclusief verklaring. Bijvoorbeeld: slecht, door loszittende plug Vorm verankering: bijvoorbeeld: haak, recht Verankeringslengte in buitenblad [mm] Indicatie van sterkte van de verankering. Tijdens hakwerk indicatief vaststellen wat de kwaliteit is van de metselmortel. Classificeren met goed, matig, slecht. Specificatie Spouwbreedte [mm] Isolatie Materiaal Dikte [mm] Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 71

STAP 4B: Bepaling toestand verdekte ondersteuning Tabel 41 beschrijft hoe de metselwerkondersteuningen geïnspecteerd dienen te worden. In tabel 42 worden de resultaten verzameld. Tabel 41 Wijze van inspectie van metselwerkondersteuningen. Type ondersteuning Zichtbare ondersteuningen Verdekte ondersteuningen Specificatie Visuele inspectie, zie stap 2. De volgende ondersteuningen moeten op minimaal één plaats vrijgemaakt worden: de bovenste; 1 op 3 van de overige ondersteuningen. Maak iedere metselwerkondersteuning op één plaats vrij en beoordeel op: roestvlekken op het beton en/of, scheurvorming in het beton en/of losgedrukte betonschollen. STAP 5: Verslaglegging In tabel 42 worden de resultaten van Stap 3 en 4 verzameld. Tabel 36, tabel 37 en tabel 42 vormen samen de rapportage van de basisinspectie. 72 SBR Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen

Tabel 42 Inspectieresultaten. Waarnemingen inspectie Projectnummer/identificatie: Aantal spouwankers per m 2 Locatie waarop anker is onderzocht Verdieping, locatie op verdieping Aantal aangetroffen ankers In vlak van 3 m x 2 m (b x h) = 6 m 2 Aantal ankers per m 2 = aantal aangetroffen ankers/afmeting vlak (= 6 m 2 ) Toestand verankering Locatie geïnspecteerd anker Verdieping, locatie op verdieping Type spouwanker Materiaal Originele diameter [mm] Vorm anker Mate van corrosie: Huidige diameter [mm] Corrosieklasse Verankering in binnenblad Materiaal binnenblad Type verankering Gemetseld, gestort, geboord Indicatie van sterkte van verankering Goed, matig, slecht, inclusief verklaring Verankering in buitenblad Vorm verankering Haak, recht Verankeringslengte in buitenblad [mm] Kwaliteit metselmortel (Als indicatie van sterkte van de verankering) goed, matig, slecht Aanvullende informatie Spouwbreedte [mm] Isolatiemateriaal Dikte isolatie [mm] Ondersteuning buitenblad Bij verdekte ondersteuningen, per band 1 plek openmaken: Locatie ondersteuning Verdieping, locatie waar opengemaakt Roestvlekken op het beton ja/nee Scheurvorming in het beton ja/nee Losgedrukte betonschollen ja/nee Gelijk voor gehele gevel Gelijk voor gehele gevel Gelijk voor gehele gevel Constructieve veiligheid van bestaande metselwerkbuitenspouwbladen SBR 73