TOP-KLAS Cluster Vianen / Zederik & Cluster Molenwaard 1
Inhoud TOP-klas van O2A5 in het cluster Vianen/Zederik én in het cluster Molenwaard!... 3 Voedingsgebied... 4 Wat moeten we investeren?... 5 Begroting behorend bij TOP-KLAS... 6 Financieringsbronnen... 8 Tijdpad... 9 Waarom is een TOP-klas belangrijk?... 10 De aanmelding/aanname... 14 Competenties van een TOP-klasleerkracht... 15 2
TOP-klas van O2A5 in het cluster Vianen/Zederik én in het cluster Molenwaard! Een TOP-klas is fulltime onderwijsvoorziening aan kinderen met een IQ > 130. In deze klas zitten kinderen van groep 4-8. Dit idee is ontstaan: omdat er kinderen zijn die vanwege hun intelligentie (2,5 %) niet in een reguliere klas/groep onderwijs kunnen krijgen en deze ouders op zoek gaan naar andere vormen van onderwijs voor hun kind. omdat een plusklas met meestal maar 2 uur per week onderwijs lang niet toereikend is om tegemoet te komen aan de specifieke leerbehoeften van hoogbegaafde kinderen (zie pagina 10 e.v.) omdat we thuis en nabij van groot belang vinden. omdat scholen die een TOP-klas in de school hebben vol zitten en twee jaar wachttijden hebben. omdat er binnen onze stichting en dus ook in deze twee clusters geen Top-Klas is ook niet bij de andere scholen van onze collega s. na een gesprek met oud CED-collega en expert op het gebied van hoogbegaafdheid; Ties van Riel. In Maarssenbroek is onder zijn begeleiding in augustus 2012 een TOP-klas gestart, binnen het openbaar onderwijs. Deze TOP-klas heeft, met nauwelijks publiciteit, in één schooljaar al 20 kinderen. Komend schooljaar wordt er gestart met een groep 1/2/3 voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong (!). Inmiddels heeft deze stichting drie zeer goed draaiende TOP-klassen. Omdat deze TOP-klas een aanzuigende werking heeft. De kinderen komen vanuit de wijde omtrek, ook vanuit het Christelijk onderwijs. Er wordt (vanzelfsprekend) geen extra schoolgeld gevraagd, in tegenstelling tot de Leonardo scholen. Ouders van kinderen uit deze TOP-klas kiezen vaak voor hun jongste kind(eren) voor dezelfde school als waarin de TOP-klas is gehuisvest. De leerkrachten in de TOP-klas worden geselecteerd op een aantal competenties (zie bijlage) en vervolgens zeer intensief begeleid en geschoold. 3
Voedingsgebied Er zijn 3000-4000 kinderen in de basisschoolleeftijd in de gemeente Molenwaard en in de gemeente Vianen/Zederik. 2% van de Nederlandse bevolking is hoogbegaafd. Dit zou betekenen dat er ongeveer 60-80 kinderen van ieder gebied hoogbegaafd zijn. We verwachten dat hier in eerste instantie ouders op af komen die tobben met hun hoogbegaafde kind(eren). Bijvoorbeeld kinderen die zich vervelen op school, niet lekker in hun vel zitten of weinig aansluiting hebben met andere kinderen. Een klas vullen met 20 kinderen is haalbaar. Naast ons eigen gebied zal er een toestroom komen vanuit omliggende gemeenten. De afgelopen periode zijn we de verschillende locaties afgelopen om te bekijken hoe dit is georganiseerd, wat de wachtlijsten zijn en waar de leerlingen vandaan komen. Er is een ouder uit Geldermalsen die informatie heeft gevraagd in Maarssenbroek (!) Blijkbaar is geen afstand te ver als het om goed onderwijs voor je kind gaat Er zitten leerlingen in Houten op school die uit ons voedingsgebied komen. Op iedere school met een TOP-klas is er een wachtlijst van minimaal 2 jaar. 4
Wat moeten we investeren? De loonkosten voor een leerkracht het eerste jaar, deze zal in 4 jaar zijn terug betaald. De leerkrachten in de TOP-klas worden geselecteerd op een aantal competenties (zie bijlage) en vervolgens zeer intensief begeleid en geschoold. De mogelijkheid is er om regulier personeel hiervoor in te zetten wanneer zij voldoen aan de competenties die hiervoor nodig zijn. Scholing en begeleiding van de leerkrachten ICT middelen Licenties en materialen Monitoring en kwaliteitsbewaking 5
Begroting behorend bij TOP-KLAS Investeringen Vianen/Zederik Leerkracht 260.000 (4 x 65000) 5 ipads met toebehoren 2.000 Licenties en methodieken 4000 Begeleiding en coaching 8.000 Totaal investeringen 339.000 Exploitatiekosten 2016 2017 2018 2019 Totaal leerkracht 65.000 65.000 65.000 65.000 260.000 5 ipads met toebehoren 2.000 0,- 0,- 2.000 4.000 Licenties en methodieken 4000 2.000 2.000 2.000 10.000 Begeleiding en coaching 8000 2000 2000 2000 14.000 Totaal exploitatiekosten per jaar 79.000 69.000 69.000 71.000 288.000,- 6
Investeringen Molenwaard Leerkracht 260.000 (4 x 65000) 5 ipads met toebehoren 2.000 Licenties en methodieken 4000 Begeleiding en coaching 8.000 Totaal investeringen 339.000 Exploitatiekosten 2016 2017 2018 2019 Totaal leerkracht 65.000 65.000 65.000 65.000 260.000 5 ipads met toebehoren 2.000 0,- 0,- 2.000 4.000 Licenties en methodieken 4000 2.000 2.000 2.000 10.000 Begeleiding en coaching 8000 2000 2000 2000 14.000 Totaal exploitatiekosten per jaar 79.000 69.000 69.000 71.000 288.000,- 7
Financieringsbronnen Er zijn verschillende inkomsten bronnen die dit mogelijk moeten maken: Innovatiefonds O2A5; van het Innovatiefonds vragen we een bedrag van 24000,- per cluster verdeeld over de komende 4 jaar ( 6000,- per jaar per cluster) voor de begeleiding, coaching en methodieken. Voorfinanciering leerkrachten eerste jaar O2A5, zal in de meerjarenbegroting binnen 4 jaar zijn vereffend. Financiële ondersteuning Samenwerkingsverbanden Ocw wijst op het feit dat er vanaf 1 augustus 2015 tot 29 miljoen structureel stapsgewijs vrijkomt voor deze doelgroep, er wordt op dit moment uitgezocht door ons SWV Driegang hoe we deze middelen kunnen gaan inzetten. Investeringen clusters/ financiële bijdrage van alle scholen in ons cluster. 20 leerlingen in de TOP-klas vanaf 1 augustus 2016 ( voor 1 oktober 2016) 8
Tijdpad Voor 1 maart: Maart 2016: April 2016: aanvraag naar Bestuur O2A5 Overleg teams en afstemmen locatie indien akkoord bestuur: op de hoogte brengen van O2A5 collega s en de MR Starten voorbereidingen TOP-klas (beleidsplan schrijven, curriculum, materialen bestellen, opstellen advertentietekst vacature 1,0 FTE) Mei 2016: Mei 2016: Juni 2016: Selectieprocedure leerkrachten TOP-klas bekend starten wervingscampagne PR inschrijven mogelijk 9
Waarom is een TOP-klas belangrijk? Hoogbegaafde leerlingen worden in het reguliere onderwijs vaak niet uitgedaagd om al hun talenten in te zetten. Deze leerlingen staan als het ware in de parkeerstand, het is nodig om deze kinderen passend onderwijs te bieden, zodat ze al hun talenten kunnen ontwikkelen. Deze kinderen kunnen in een spagaat terecht komen: ze denken op een andere manier, ze zijn hun leeftijdgenoten ver vooruit, kunnen vaak beter optrekken met oudere kinderen, maar emotioneel gezien blijft de behoefte aan omgang met leeftijdgenoten. Fulltime hoogbegaafden onderwijs biedt kinderen de mogelijkheid om met kinderen op te trekken waarmee ze op dezelfde intellectuele golflengte zitten. Als aan de leerbehoefte van hoogbegaafde kinderen niet voldoende tegemoet wordt gekomen kan de motivatie verdwijnen en zo ontwikkelen ze een slechte werkhouding. Áls ze eenmaal uitdagende leerstof aangereikt krijgen kunnen ze er vaak niet mee omgaan. Door het sociale vangnet in het basisonderwijs blijven de kinderen nog overeind, maar in het voortgezet onderwijs kunnen deze kinderen snel uitvallen omdat ze niet hebben geleerd om te leren en om door te zetten. Ze worden losgelaten door de docenten, weten niet hoe ze moeten leren en halen een onvoldoende. Ze worden door docenten gezien als lui en worden niet begrepen. Er zijn veel basisscholen die een plusklas opzetten voor bovengemiddeld intelligente kinderen. Dit is zinvol en leuk voor slimme kinderen die verrijking nodig hebben. Maar een plusklas van 2 uur of iets meer per week beantwoordt niet aan de specifieke leerbehoeften van hoogbegaafden. 10
Kenmerken van (het onderwijs in) de TOP-klas Middels onderstaande kenmerken wordt uiteen gezet wat de behoeften zijn van hoogbegaafde kinderen. Hierin wordt duidelijk dat het een ingewikkelde (zo niet onmogelijke) opgave is om dit te realiseren in een reguliere groep. 1. Groeperen van ontwikkelingsgelijken in de TOP-klas (groep 4-8). De TOP-klas bestaat uit kinderen van groep 4-8 met een IQ >130, 5 dagen per week. Uniek aan dit concept is dat er dwarsverbanden met leeftijdgenoten opgezet worden binnen de school zodat de TOP-klas niet een op zichzelf staande groep is. Om het contact met de leeftijdsgenoten niet te verliezen en ervoor te zorgen dat de klas geen lossen eenheid is binnen de school worden er een aantal vakken samengedaan met hun leeftijdgenoten zoals bijvoorbeeld gym, buiten spelen en muziek. Kinderen uit andere groepen die ver in hun ontwikkeling zijn kunnen ook terecht in de TOP-klas, bijvoorbeeld 1x per week om samen plusklas activiteiten te doen. 2. Uitdagend onderwijsaanbod Het reguliere onderwijsaanbod wordt in beknopte vorm aangeboden. Naast het reguliere aanbod staan er andere vakken op het programma zoals: Sociale vaardigheden Leren Leren, een moderne vreemde taal filosofie Schaken of een andere denksport Communicatie, drama Verschillende vormen van wetenschap ICT Schoolbrede en individuele projecten eigen keuze projecttijd Huiswerk 11
3. Versnellen: ja en nee Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om leerlingen zo snel mogelijk door het basisonderwijs te laten gaan. Door het rijke aanbod dat de kinderen krijgen en de mogelijkheid tot werken op het eigen niveau in de kernvakken taal, spelling en rekenen in instructiegroepen is het overslaan van klassen in principe niet aan de orde. Hierdoor wordt voorkomen dat kinderen op te jonge leeftijd doorstromen naar middelbaar en universitair onderwijs. Alle leerlingen behalen na 8 jaar basisonderwijs de zogenaamde kerndoelen en referentieniveaus, zoals die door de overheid zijn beschreven. De kinderen worden uitgedaagd om te komen tot prestaties passend bij hun hoogbegaafdheid, streefniveau VWO. 4. Topdown leren De wijze van les geven wijkt af van de standaard methodes in het onderwijs. In de TOP-klas wordt andersom gewerkt: Van essentieel belang is de manier van leren die gehanteerd wordt. In de reguliere methodes wordt bottom-up gewerkt: leerlingen krijgen kleine onderdelen aangeboden om uiteindelijk te komen tot begrip van het geheel. In de TOP-klas wordt nieuwe stof topdown aangeboden. Eerst wordt het doel uitgelegd waar de lessen uiteindelijk toe moeten leiden, daarna worden de benodigde onderdelen aangeboden en geoefend indien nodig. 5. Nadruk op verschillende competenties Bij leren leren gaat het om het ontwikkelen van inzichten en vaardigheden die van wezenlijk belang zijn voor het verwerven en toepassen van kennis. Aandacht wordt besteed aan verschillende leerstrategieën; hoe leer je (werking van de hersens), samenvattingen maken, mindmapping, geheugentrainingtechnieken, leestechnieken, leerstijlen en leerstrategieën. Ook moet een kind leren planmatig en zelfstandig te werken en in staat zijn een goede werkverdeling te maken in de tijd. Het kunnen reflecteren op het eigen leergedrag is van wezenlijk belang. Kinderen leren verschillende typen denkvaardigheden te onderscheiden en in te zetten, zoals het analytisch denken, het creatief denken en het praktisch denken. Vaardigheden om zelf kennis te kunnen verwerven, om te kunnen functioneren in de maatschappij, om te kunnen nadenken en een mening te vormen over hetgeen in de wereld gebeurt etc. 12
In het leerproces is het belangrijk dat leerlingen zelf hun leerdoelen formuleren. Deze leerdoelen worden opgenomen in het portfolio. Er zijn hoogbegaafde leerlingen die gebukt gaan onder perfectionisme. Als het niet lukt een perfect eindresultaat te leveren, voelen ze zich angstig en bedrukt. Er ontstaat faalangst. Falen is aangeleerd gedrag, falen kun je afleren door te oefenen. Het gaat er namelijk om het gevoel dat ontstaat bij falen om te buigen. 6. sociale vaardigheden Bij sociale vaardigheden gaat het om ontwikkelen van kennis, houding en vaardigheden op sociaal gebied. Maar kinderen leren ook reflecteren op hun rol bij het samenwerken, het doel ervan en over groepsdynamica. 7. Motivatie Door het kunnen optrekken met andere hoogbegaafden, het uitdagend onderwijsaanbod en de topdown benadering bij het aanbieden van nieuwe stof wordt de leermotivatie om te leren en plezier te hebben in school vergoot. De school en leren zijn weer leuk. Deze motivatie is ook nodig om te leren doorzetten op vakgebieden die buiten je interessegebied liggen of die je moeilijk vindt. Dit kan gepaard gaan met de nodige frustraties en ook daar moet het kind mee leren omgaan. 8. Creativiteit ( Moeite leren doen om zelf ) te zoeken naar en verzinnen van oplossingen en/ of verbanden leggen. De kinderen krijgen de ruimte voor eigen initiatief en eigen oplossingsmethodes. Ze leren strategisch, creatief en probleemoplossend denken. 9. Een ver doorgevoerde integratie met ICT. Via de vakken informatica en multimedia doen de leerlingen vaardigheden en kennis op van de moderne informatietechnieken en systemen. Ieder kind heeft een eigen laptop of tablet, zodat ze deze kunnen gebruiken en toepassen 13
De aanmelding/aanname Wanneer een kind aangemeld wordt start de toelatingsprocedure. Dit houdt in het kort in, dat wordt onderzocht of het kind in aanmerking komt voor onderwijs binnen het TOP-klas concept en of er voldoende basis is om de begeleiding van het kind met vertrouwen te kunnen starten. Het is van belang dat er bij plaatsing een recent onderzoeksverslag overlegd kan worden van zowel een intelligentie- als een persoonlijkheidsonderzoek. De intakeprocedure is bedoeld om zoveel mogelijk gegevens van de leerling te verkrijgen. De school verzamelt gegevens door het intakegesprek met de ouders, uit het onderzoeksverslag ten aanzien van het IQ, bij de school van herkomst en uit eigen observatie. Uit het onderzoeksverslag (voorkeur voor WISC III) moet blijken dat het kind een totaal IQ van minstens 130 punten heeft. Als alle gegevens verzameld zijn dan neemt de plaatsingscommissie het besluit om wel of niet over te gaan tot plaatsing. 14
Competenties van een TOP-klasleerkracht De leerkracht speelt een centrale rol. Hij/zij zorgt ervoor dat kinderen zich optimaal kunnen ontplooien, maakt kinderen sterker, geeft hen vertrouwen en vergroot hun zelfvertrouwen. Is op die manier stimulator en begeleider van leerprocessen en overdrager van kennis. De leerkracht: Heeft een duidelijke klik met de aan zijn zorgen toevertrouwde kinderen; Accepteert dat kinderen slimmer kunnen zijn dan hij/zij zelf; Is meer begeleider en stimulator van leerprocessen dan overdrager van kennis; Durft los te laten, zowel de kinderen als de methodes, maar behoudt wel overzicht Kan goed luisteren naar wat kinderen te vertellen hebben Is tolerant, maar weet waar nodig grenzen te stellen Treedt a priori stimulerend op Ziet de klas als een veilige thuisbasis van waaruit kinderen de wereld verkennen, in en buiten school Heeft gevoel voor humor Kan omgaan met gedifferentieerd klassenmanagement en meerdere ontwikkelingsniveaus in de groep Heeft een open relatie met de ouders van de kinderen, maakt gebruik van hun expertise. Heeft zich en verdiept zich in en over hoogbegaafdheid en volgt daarvoor de nodige scholingen. Heeft gevoel voor en affiniteit met het begeleiden van kinderen op het gebied van sociale vaardigheden Staat open voor feedback en is bereid te leren van de kinderen, ouders en middels de nagesprekken bij de groepsbezoeken. 15