INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave 1 Onkruidbeheer op verharding 2 1.1 Veranderingen in de wetgeving 2 1.2 Alternatieve methoden 3 1.3 Consequenties gemeente Woudrichem 4
ONKRUIDBEHEER OP VERHARDING Onkruid op verharding is één van de grootste ergernissen als het gaat om de verzorging van de openbare ruimte. Veel mensen ervaren onkruid en gras tussen de tegels als onverzorgd. Voor de gemeente is onkruidbeheersing op verhardingen dan ook een belangrijk onderdeel van het beheer van de buitenruimte. In Woudrichem wordt voor de onkruidbeheersing op verhardingen gebruik gemaakt van de DOB-methode (met uitzondering van de afgekoppelde gebieden, speelplaatsen en rondom scholen). Hierbij wordt met een chemisch middel (Round-Up, met werkzame stof Glyfosaat) het onkruid bestreden. Door wijziging in de wetgeving is het binnenkort niet meer toegestaan dit middel te gebruiken. De gemeente moet dus op zoek naar een andere methode om de onkruidbeheersing uit te voeren. In deze notitie wordt uitleg gegeven over de veranderingen in de wetgeving, alternatieve methoden en de consequenties voor de gemeente. 1.1 Veranderingen in de wetgeving De Nederlandse overheid vindt het belangrijk dat haar inwoners in een gezonde omgeving kunnen leven. Daarom wordt nieuw beleid opgesteld voor bescherming van de menselijke gezondheid en milieu/ waterkwaliteit. Een belangrijk onderwerp hierin is het terugdringen van het gebruik van chemische stoffen. Daarnaast moet de regering ook vanuit de Europese regelgeving maatregelen nemen voor het duurzaam gebruik van pesticiden. Op 4 maart 2014 heeft de Tweede Kamer ingestemd met een nieuwe wet die het gebruik van chemische onkruidbestrijding buiten de landbouw verbiedt. Het verbod wordt waarschijnlijk in 2016 van kracht (de formele procedures worden op dit moment doorlopen). Vanaf dat moment mag geen gebruik meer gemaakt worden van chemische bestrijdingsmiddelen zoals Round-Up. Gemeentes moeten dan zijn overgestapt op een alternatieve methode voor onkruidbeheersing. Mogelijke uitzondering voor laagriscio middelen Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om laagrisico middelen buiten de nieuwe wetgeving te houden. Reden hiervoor is dat de gevolgen van deze middelen voor de gezondheid van mens, dier en milieu (waarschijnlijk) zeer beperkt zijn. Laagrisico middelen zijn (bestrijdings)middelen die gebruik maken van bijvoorbeeld (vet)zuren waaraan een kiemremmer is toegevoegd. Deze toevoeging behoort tot de chemische stoffen, waardoor het middel tot de chemische bestrijdingsmiddelen wordt gerekend. De uitzondering voor laagrisico middelen zou het voor de gemeente mogelijk maken om de onkruidbeheersing met een andere, vaak goedkopere methode (dan mechanisch) uit te voeren. Doordat nog niet duidelijk is welke keuze de regering hierin zal maken, worden in deze notitie zowel laagrisico middelen als mechanische methoden als alternatief voorgesteld.
1.2 Alternatieve methoden Het voorgenomen verbod op het gebruik van chemische middelen heeft ertoe geleidt dat in de afgelopen jaren verschillende nieuwe technieken zijn (door)ontwikkeld voor de bestrijding van onkruid. Daardoor is binnen de groensector inmiddels veel ervaring aanwezig, waardoor de resultaten en effectiviteit toeneemt en de kosten zijn afgenomen ten opzichte van de afgelopen jaren. In bijlage 1 is een omschrijving van de verschillende methodes opgenomen. In onderstaande tabel is aangegeven hoe de verschillende methodes scoren op belangrijke afwegingscriteria zoals het aantal benodigde onderhoudsrondes, kans op schade en milieubelasting. Voor het frequentie/ bewerkingspercentage en kosten is hierbij uitgegaan van een kwaliteitsniveau B zoals dat op dit moment in Woudrichem aanwezig is. Methode Effect Gem. frequentie per jaar Toepasbaarheid Beleving Kans op schade Milieubelasting Kosten* (per are/ jr) Mechanische onkruidbeheersing Borstelen excl. vegen - 3-4 - - - - 12-16 Borstelen incl. vegen + 3-4 - + - - 16-25 Branden +/- 5-6 +/- + +/- +/- 14-18 Stoom +/- 5-6 +/- + - - 12-18 Schuim +/- 4-5 + + + +/- 12-16 Heet water +/- 2-3 +/- + - - 12-18 Hete lucht +/- 5-6 +/- + +/- +/- 12-18 Laag risico middelen Ultima (selectiefspray) + 2-3 + + + - 9-15 CITO (selectiefspray) + 2-3 + + + - 12-16 Huidige werkwijze DOB ++ 1-2 + + + -- 6-8 * De kosten zijn per jaar inzichtelijk gemaakt. Het aantal onderhoudsbeurten en bewerkingspercentage is hierin verwerkt. Deze kosten kunnen dus direct vermenigvuldigd worden met het te beheren areaal. Van linksboven naar rechtsonder: Borstelen, Branden, Stoom, Schuim, Heet water, Hete lucht, Selectspray Ultima (laagrisico middel)
1.3 Consequenties gemeente Woudrichem In de gemeente Woudrichem wordt het overgrote deel van de verharding op dit moment behandeld met de DOBmethode. Een aannemer voert de selectieve behandeling vanaf een quad uit. Een klein deel (afgekoppelde gebieden, nabij scholen en speelplaatsen) van het areaal wordt chemischvrij onderhouden door middel van de borstelen en branden. Op dit moment is hiervoor een budget van 53.770,- beschikbaar. Areaal Jaarbudget Prijs per are Chemisch beheer (DOB-methode) 11.583 are 11.500,- 0.99 per are Chemischvrij beheer (branden en borstelen) 2.528 are 42.270,- 17,- per are De wijziging van de wetgeving heeft tot gevolg dat de onkruidbeheersing op een andere manier moet worden uitgevoerd. Het huidige budget is hiervoor niet toereikend. De gemeente moet daarom een keuze maken voor één van de hieronder uitgewerkte oplossingen. Oplossing 1: Gelijk budget, achteruitgang in de kwaliteit. Behoud van het huidige budget betekent dat met de mechanische onkruidbeheersing minder onderhoudsrondes kunnen worden uitgevoerd. Het kwaliteitsniveau van de openbare ruimte zal daardoor afnemen. Doordat de interval tussen onderhoudsrondes groter is wordt het onkruid onvoldoende uitgeput, zodat: Het onkruid zijn groeikracht behoudt en snel terug groeit; Het onkruid langer kan doorgroeien waardoor het groter/steviger wordt. Onkruidbeheersing is dan vaak alleen nog mogelijk door middel van borstelen; Op korte termijn zal het verzorgingsbeeld dalen naar kwaliteitsniveau C/D. Op gevoelige locaties (slechte gesloten verharding, halfverharding en rond obstakels) gaat deze teruggang nog sneller. Wanneer dit niveau wordt bereikt is deze verharding niet meer functioneel bruikbaar. Links: huidig beeld (kwaliteitsniveau B) Rechts: toekomstbeeld met gelijkblijvend budget (kwaliteitsniveau C/D)
Oplossing 2: Behouden kwaliteit, verhoging van het budget Om het verzorgingsbeeld (kwaliteit) van de openbare ruimte gelijk te houden is een verhoging van het budget noodzakelijk. Het huidige budget van 53.770,- is gebaseerd op de DOB-methode en het chemisch vrij beheer van de afgekoppelde gebieden, scholen en speelplaatsen. Hieronder zijn twee scenario s uitgewerkt waarbij de kosten voor de alternatieve beheermethoden zijn doorgerekend. Volledig chemisch vrij De totale openbare ruimte wordt chemischvrij onderhouden door middel van mechanische onkruidbestrijding. Een voorkeur voor een methode kan de gemeente tijdens de aanbestedingsfase omschrijven of vrij laten aan de aannemer (of een combinatie hiervan). In onderstaande berekening is daarom gerekend met eenheidsprijs per jaar/ per are die gebaseerd is op de gemiddelde eenheidsprijs van de bij 1.2 benoemde methoden. Areaal % bewerking Te behandelen opp. Gemiddelde eenheidsprijs per jr/are Kosten per jaar Asfalt* 5.395 10% 550 16,00 8.800,00 Elementverharding 5.855 100% 5900 16,00 94.400,00 Halfverharding/onverhard 333 100% 350 16,00 5.600,00 Chemievrije gebieden 2.528 100% 2528 16,00 40.448,00 149.248,00 Gebruik laagrisico middelen Voor het gebruik van laagrisico middelen wordt mogelijk een uitzondering gemaakt in de nieuwe wetgeving. De selectspray methode kan worden toegepast op vrijwel het gehele areaal verhardingen. De chemievrije gebieden zijn hierop een uitzondering. In deze gebieden wordt de huidige mechanische onkruidbestrijding gehandhaafd. Areaal % bewerking Te behandelen opp. Gemiddelde eenheidsprijs per jr/are Kosten per jaar Asfalt* 5.395 10% 550 12,00 6.600,00 Elementverharding 5.855 100% 5900 12,00 70.800,00 Halfverharding/onverhard 333 100% 350 12,00 4.200,00 Chemievrije gebieden 2.528 100% 2550 16,00 40.448,00 * Het verhardingtype asfalt is een gesloten verharding. Onkruidgroei komt met name voor in de goten 122.048,00 (elementverharding). In bovenstaande berekening is daarom een aanname gedaan van het oppervlakte van deze goten (% bewerking). Afweging volledig chemisch vrij/ laag risico middelen Volledig chemisch vrij Voordelen Milieuvriendelijk Zekerheid voor de toekomst (mochten laag risico middelen niet worden uitgesloten) Goed voorbeeld richting burgers Gemeente is al bekend met mechanisch onkruidbeheer (afgekoppelde gebieden e.d) Nadelen Hogere kosten Zwaarder materieel over de verharding Laag risico middelen Klein financieel voordeel Obstakels (paaltjes e.d) in één rondgang mee te nemen. Maakt gebruik van chemisch middel Nog geen ervaringen mee binnen de gemeente
Bijlage 1: toelichting alterna tieve methoden 1. Borstelen Borstelen is een mechanische bestrijdingsmethode om de bovengrondse delen van de onkruiden te verwijderen. Na het borstelen moet het vrijkomende materiaal worden opgeveegd. Hierbij wordt ook direct ander vuil opgeruimd, wat een schoon en verzorgd beeld oplevert. Wel is hierdoor de milieubelasting relatief hoger dan bij andere methodes. Het gebruik van staalborstels kan (zachte) verhardingsmaterialen en obstakels beschadigen. Borstelen is dan ook alleen toepasbaar op elementverharding. Daarnaast komen door slijtage van de borstels metaaldeeltjes vrij. Doordat alleen de bovengrondse delen worden verwijderd, blijven de wortels van het onkruid achter waardoor gemakkelijk hergroei plaatsvindt. 2. Branden Bij branden wordt een hitteveld gevormd waardoor de celwanden van de bovengrondse plantendelen barsten. De plant verwelkt en vergaat na ongeveer 2 weken. Branden is bruikbaar op vrijwel alle verhardingstypen, maar is alleen effectief bij relatief weinig onkruiddruk. Bij branden kunnen beschadigingen ontstaan rond obstakels (lantaarnpalen) het wordt daarom aanbevolen hier een handbrander te gebruiken. Doordat branden een laag brandstof en CO2 verbruik heeft is de milieubelasting per onderhoudsbeurt beperkt. Echter zijn gemiddeld wel meer onderhoudsbeurten per jaar nodig ten opzichte van andere methodes. 3. Heet-water (sensorgestuurd) Bij de heet-watermethode wordt bijna kokend water sensorgestuurd op de onkruiden aangebracht. De werking is vergelijkbaar met die van branden of hete lucht. Door het gebruik van water wordt deze methode als zeer milieuvriendelijke ervaren. De methode is toepasbaar op alle typen verharding. Door de beperkte wendbaarheid is de methode minder bruikbaar op kleine oppervlakten en nabij obstakels (hiervoor moet een kleine machine of spuitlans worden ingezet). De heet-water methode verbruikt naar verhouding meer brandstof en heeft een hogere CO2 uitstoot, doordat de machine relatief zwaar is (gewicht van de watertank) en het water lange tijd op temperatuur moet worden gehouden. 4. Hete lucht Met de hete luchtmethode wordt het onkruid bestreden door omgevingslucht te verwarmen (in dit geval tot gemiddeld 300 graden) en dit op de plant te concentreren. Door herhaling van deze methode raakt de plant uitgeput en komt na enkele behandelingen niet meer terug. Door gebruik van een gesloten bak ontstaan weinig neveneffecten (geur, geluid, stof). Hierdoor wordt deze methode als zeer prettig ervaren. De hete lucht kan bij onvoorzichtige toepassing een beschadiging van obstakels geven. Door het lage brandstofverbruik van het materieel en beperkt gebruik van LPG voor verwarming van de omgevingslucht is de milieubelasting per onderhoudsronde beperkt. De milieubelasting neemt echter toe naarmate meer onderhoudsbeurten nodig zijn.
5. Stoom Stoom werkt op een vergelijkbare wijze als heet water. De stoom wordt onder hoge druk en met hoge temperatuur op het onkruid geconcentreerd. Het onkruid raakt uitgeput en sterft af. De effectiviteit van stomen is vergelijkbaar met de reguliere heet-water techniek. Door de grootte van de machine (inclusief watertank) is de machine minder flexibel. Voor moeilijk te bereiken plekken en rondom obstakels moet handmatige bestrijding (met spuitlans) plaatsvinden. 6. Schuim Bij bestrijding door middel van schuim wordt een mengsel van heet water, plantenolie en suikers op het onkruid gespoten. De laatste 2 ingrediënten zorgen voor een schuimlaag die de warmte van het water langer vasthoudt. Hierdoor ontstaat een isolerende deken rond het onkruid wat het effect van de heetwater bestrijding versterkt. Het gebruik van schuim laat gedurende enige tijd een schuimlaag achter op de verharding. Gebruikers kunnen dit ervaren als (korte) ontoegankelijkheid. Door de flexibele manier van aanbrengen (spuitlans) is de methode veelzijdig inzetbaar, niet alleen op elementverharding. 7. Selectspray laagrisico middelen Ultima Ultima is een biologisch afbreekbaar middel op basis van pelargonzuur met een kleine hoeveelheid kiemremmer (3%). De kiemremmer is een chemisch middel dat snel in de ondergrond wordt afgebroken waardoor geen uitspoeling plaatsvindt. Anders dan bij gebruik van Roundup moet het gehele plantje nat gemaakt worden. Jaarlijks mogen 2 onderhoudsrondes met Ultima worden uitgevoerd. Bij terreinen met een hoge onkruiddruk is daarom een extra onderhoudsronde (mechanisch) noodzakelijk. CITO Global Herbicide CITO Global Herbicide is een natuurlijk middel waarbij gebruik wordt gemaakt van azijnzuur en een zeepproduct wat de werking van het azijn versterkt. CITO wordt op een vergelijkbare wijze als Ultima op het onkruid aangebracht. Het middel werkt goed op de bovengrondse delen van de plant, die na toepassing direct verbranden. Het middel is giftig voor waterorganismen en hommels/bijen. Het wordt daarom afgeraden dit middel te gebruiken nabij oppervlaktewater of bloeiende gewassen. Ultima en CITO kunnen beide met een sensor gestuurde spuittechniek worden toegepast. De gebruikte quads zijn wendbaar en hebben een beperkt gewicht. Daardoor kunnen ze op elk verhardingstype en situatie worden ingezet.