Evaluatie Proef Ultima (augustus december 2013)

Transcriptie

1 Evaluatie Proef Ultima (augustus december 2013) Gemeente Heemstede januari 2014

2 Inhoud 1. Samenvatting Proef Resultaten Aandachtspunten Effectiviteit Verschil in onkruiden Vergroten effectiviteit Geur Uitvoeringssnelheid (productie) Temperatuur Licht Conclusie Advies... 7 Bijlage 1: Achtergrondinformatie... 8 Bijlage 2: Ultima, Round-up en College voor toelating gewasbeschermingsmiddelen en biocide... 9 Bijlage 3: Meldingen vanuit inwoners Bijlage 4: Grafieken Beeldkwaliteit Gemeente Heemstede 2

3 1. Samenvatting Milieuaspecten in het duurzaam beheren van de buitenruimte worden steeds belangrijker. Meerlanden volgt deze ontwikkelingen en probeert op onderdelen waar mogelijk een bijdrage te leveren. Op het gebied van onkruidbestrijding wordt al langer gezocht naar methoden die milieuvriendelijker zijn dan bestaande chemische middelen. Het mogelijke verbod op het gebruik van Round-up per 1 november 2015,versnelt de behoefte voor een beter alternatief. De gemeente Heemstede heeft in samenwerking met Meerlanden, Loonbedrijf Roodenburg en Wageningen UR, in de periode augustus december 2013, een praktijkproef gehouden met het milieuvriendelijke 1, laag risicomiddel, Ultima van Ecostyle. De monitoring van de effectiviteit; schouwen van de kwaliteit, is extern belegd bij Beheeraccent. De proef is uitgevoerd in wijken met een verschillende bouwstijl en inrichting. De eerste resultaten van het middel Ultima tijdens deze proef zijn positief. Het middel heeft tijdens de proef even goed gewerkt als behandeling met Round-up. Het middel mag onder dezelfde omstandigheden als Round-up worden gebruikt maar werkt op onderdelen anders (zie aandachtspunten). Tijdens de proef waren de omstandigheden gunstig en waren de resultaten binnen 48 uur zichtbaar, waar dit bij Round-up na 14 dagen zichtbaar was. Als ervan uitgegaan wordt dat de kwaliteit hetzelfde is en het aantal behandelingen met Ultima even groot is als met Round-up, zijn de kosten aanmerkelijk hoger (in de proef 2,8 keer). Om zowel de werking van het middel Ultima als de exacte kosten nauwkeurig te kunnen bepalen, is een langere proefperiode nodig van minimaal een jaar, bijvoorkeur voor de duur van twee jaar. Op basis van de proefresultaten is Ultima ten opzichte van de alternatieve milieuvriendelijke onkruidbestrijdingsmethoden (thermisch, mechanisch) rekeninghoudend met twee spuitronden, circa een derde tot de helft goedkoper. Er is geen verschil aangetoond tussen de behandeling van klinker of tegelverharding. In februari 2014 neemt de 2 e kamer naar verwachting een beslissing over een verbod op het toepassen van chemische onkruidbestrijding op verharding. Op dit moment is nog niet duidelijk of Ultima onder dit verbod valt of opgenomen wordt in de uitzonderingen die voor bepaalde situaties en bepaalde groep middelen (laag risico middelen) mogelijk gaat gelden. Naast deze evaluatie van Meerlanden ontvangt u ook een onafhankelijke evaluatierapportage van Peter van Welsem, advies en begeleiding beheer openbare ruimte. Inhoudelijke komen beide rapportages met elkaar overeen. 1 Het College voor Toepassing Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) heeft besloten dat Ultima veilig is voor het gebruik in de openbare ruimte, en daarom dus ook toegepast mag worden op onder andere verhardingen. De werkzame stoffen in Ultima werken op alle planten met bladgroen, dus ook op algen in het water. Hiervoor is een waarschuwing opgenomen. Gemeente Heemstede 3

4 2. Proef In 2013 is er een nieuw milieuvriendelijk bestrijdingsmiddel bijgekomen; Ultima van Ecostyle. Dit bestrijdingsmiddel is een zogenaamde contactherbicide 2 met systemische werking 3 die geen schadelijke residuen achterlaat in het milieu. Omdat er nog geen enkele praktijkervaring met dit middel was in de openbare ruimte, hebben de gemeente Heemstede, Meerlanden, de fabrikant Ecostyle, loonbedrijf Roodenburg en Wageningen UR de handen ineen geslagen om een praktijkproef te houden in Heemstede. De proef met Ultima is in Heemstede in augustus 2013 uitgevoerd in de Geleerdenwijk (jaren zeventig, betonstraatstenen en tegels, relatief krap profiel) en Schilderswijk ten oosten van P. de Hooghstraat (jaren 30, gebakken klinkers in straat, betontegels in trottoir, relatief ruim profiel) (totale oppervlakte proeflocatie 9,5 hectare). Tegelijkertijd is er in een referentie gebied (Rivierenbuurt (jaren zeventig, tachtig, beton straatstenen, relatief krap profiel), Centrum en Schilderswijk west (jaren dertig, gebakken klinkers in rijbaan, beton tegels in trottoirs, relatief ruim profiel), totale oppervlakte 10 hectare) de onkruidbestrijding op de bestaande manier, met Round-up, uitgevoerd. Voorafgaand aan de proef is de kwaliteit nauwkeurig door een onafhankelijke schouwer gemeten m.b.v. beeldmeetlatten van de CROW. Na het uitvoeren van de onkruidbestrijding is de kwaliteit iedere vier weken wederom door dezelfde schouwer nauwkeurig gemeten. In totaal zijn vier metingen uitgevoerd. 3. Resultaten De manier van toepassing is sterk vergelijkbaar. Beide middelen worden op de onkruiden gespoten. Bij Round-up wordt conform de DOB-methode een kleine hoeveelheid middel (nevel) direct op het onkruid gespoten. Bij Ultima wordt het onkruid zo gericht mogelijk volledig nat gespoten. Met andere woorden bij Ultima wordt meer water en middel verbruikt van bij Round-up. Proef Ultima Referentie behandeling met Round-up Kwaliteit Beeldkwaliteit gelijkwaardig, schouw toont aan dat mos en straatgras op sommige locaties aanwezig was ( ). Beeldkwaliteit gelijkwaardig, schouw toont aan dat mos en verschillende onkruiden aanwezig waren ( Kosten per m2/behandeling 0,050* / 0,040 0,0143 Ingeschatte kosten per m2/jaar 0,10* / 0,08 0,0286 gebaseerd op 2 behandelingen Hoeveelheid middel 255 liter* / 180 liter 5,5 liter *Er is gewerkt met een Weedseeker i.p.v. een Weed-it II en de rijweg met klinkers is meegespoten. Hierdoor ligt het areaal dat daadwerkelijk is gespoten hoger en zijn dus meer liters Ultima gebruikt. Als hiervoor gecorrigeerd wordt, gaat het aantal liters omlaag en dus ook de prijs per m 2 ( s en liters zonder *). In de referentiewijken is gewerkt met de Weed-it II. 2 Contactherbicide heeft werking op die delen van de plant waarmee contact is gemaakt 3 Systemische werking wil zeggen dat de herbicide door de plant wordt opgenomen en verspreid via sapstromen. Hierdoor werkt het middel ook op delen van de plant waarmee de herbicide bij aanbrengen geen contact heeft gemaakt (bijv. wortels). Gemeente Heemstede 4

5 4. Aandachtspunten 4.1. Effectiviteit De effectiviteit van Ultima op groene onkruiden tot circa 10 cm is goed. Bij onkruiden van circa 15cm en groter en bij bepaalde soorten (zie productspecificatie van leverancier) is Ultima minder effectief en zal een herhaling van de behandeling gewenst kunnen zijn. Bij een additionele schouw op 13 december 2013 bleek dat in de wijk die met Ultima was behandeld er op sommige locaties nog mos en straatgras aanwezig was. In de referentiewijk met Round-up was eveneens mos aanwezig maar daarnaast ook verschillende onkruiden (zie verder onder kopje verschil in onkruiden) Verschil in onkruiden Tijdens de schouw van Meerlanden en gemeente Heemstede op 13 december 2013, aan de proefen referentiewijk viel het op dat er verschillen in de soorten onkruiden was waar te nemen tussen de wijken. De onkruidbedekking was sterk vergelijkbaar, de soorten waren verschillend. In de proefwijk (Ultima) bestonden de onkruiden op verharding uit mos en straatgras. In de referentiewijk (Round-up) bestonden de onkruiden op verharding uit mos en diverse andere onkruiden: Veel voorkomende onkruiden in de referentiewijk waren springkruid, klein veldkers en straatgras. Regelmatig voorkomende onkruiden waren Canadese fijnstraal, Herik, Vogelmuur en Herderstasje. Sporadisch is aangetroffen Bastaard Wilgenroosje. De onkruiden in de referentiewijken hebben gemeen dat het blad of viltig is of van een waslaagje is voorzien. Mogelijk dat Round-up, met een nevel aangebracht, hiervan af parelt en daardoor minder goed werkt. Ultima wordt met een grotere hoeveelheid ( douche ) aangebracht en heeft daardoor mogelijk meer effect. Dit zal verder onderzocht moeten worden Vergroten effectiviteit Ecostyle en Wageningen UR doen onderzoek naar de toevoegingen van een hechter aan de spuitvloeistof om zo de effectiviteit van Ultima verder te verhogen. Wij hebben tijdens de proef de hechter 4 Squall uitgeprobeerd. Deze toevoeging had duidelijk een positief effect op de effectiviteit van Ultima Geur Ultima heeft een karakteristieke geur. Als het middel wordt toegepast dan ruik je deze lucht, bij warmer weer (>20 o C) is dit duidelijker dan bij koelere (10-20 o C) weersomstandigheden. Gedurende de proef zijn er over de geur vragen gesteld door enkele bewoners. Inmiddels is door Ecostyle aan een oplossing gewerkt waardoor de geur voor zowel de spuiter als de omwonenden niet of nauwelijks meer is te ruiken Uitvoeringssnelheid (productie) De uitvoeringssnelheid was ingeschat op een vergelijkbaar niveau als een behandeling met Roundup. In de praktijk bleek de rijsnelheid vergelijkbaar, maar het vullen van de tank met spuitvloeistof kostte aanmerkelijk meer tijd en moest vaker gebeuren. Hierdoor bleek de uitvoeringssnelheid met Ultima circa 10% lager te liggen dan Round-up. De uitvoeringssnelheid kan bijvoorbeeld worden verhoogd door gebruik te maken van grotere tanks of door de werkzame stoffen verder te concentreren. Dit laatste kost aanzienlijk meer tijd in verband met nieuw onderzoek en nieuwe certificering en is daardoor op korte termijn niet te verwachten. 4 Hechter is een toevoeging waardoor het bestrijdingsmiddel beter hecht aan de plant en daardoor meer effect heeft Gemeente Heemstede 5

6 4.6. Temperatuur Ultima mag net als Round-up niet worden gebruikt tijdens regen of als het gaat regenen. Daarnaast is het middel gevoeliger voor temperatuursinvloeden. Volgens Ecostyle is Ultima het effectiefst tussen C. Deze temperatuurrange is smaller dan bij Round-up waardoor de periode waarin Ultima kan worden toegepast korter is. Waarschijnlijk is Ultima goed te gebruiken van april tot en met september. Tijdens de proef lag de temperatuur tussen de C. Ultima werkt bij deze temperatuur bijzonder effectief en geeft snel resultaat, binnen 48 uur was zichtbaar waar Ultima was toegepast, terwijl bij Round-up na ca. 14 dagen resultaat zichtbaar is Licht De daglengte (hoeveelheid licht / lichtintensiteit) lijkt van invloed te zijn op de effectiviteit. Bij volledig bewolkte dagen leek het middel minder effectief. Hoe de wisselwerking op dit punt met die van de temperatuur is, moet nog worden uitgezocht. Gemeente Heemstede 6

7 5. Conclusie Ultima heeft onder gegeven omstandigheden even goed gewerkt als de behandeling met Round-up. Hierbij wordt nadrukkelijk vermeld dat de proefperiode te kort was om op basis hiervan een algehele conclusie te trekken. Om de nawerking van Round-up uit te sluiten dient de proef minimaal een jaar, en bij voorkeur twee jaar te duren. Echter, vooralsnog zijn de resultaten hoopgevend. Als voor dezelfde kwaliteit het aantal behandelingen met Ultima even groot zal zijn als met Roundup, zijn de kosten van bestrijding met Ultima ten opzichte van Round-up ca. 2,8 x duurder. Hierbij moet opgemerkt worden dat de exacte te gebruiken volume van het middel nog niet vaststaat evenals de uiteindelijke marktprijs. Deze kosten zijn ten opzichte van de alternatieve milieuvriendelijke onkruidbestrijdingsmethoden (thermisch, mechanisch) is de bestrijding met twee spuitronden van Ultima, circa een derde tot de helft goedkoper 5. Hierbij hoort de aantekening dat de effectiviteit en dus de frequentie van spuiten en daarmee de definitieve kosten pas goed kan worden vastgesteld, bij een langer durende proef. Er is geen verschil aangetoond tussen de behandeling van klinker of tegelverharding. 6. Advies Op basis van de praktijkproef in Heemstede en die in Rotterdam 6, wordt een proef geadviseerd van een compleet groeiseizoen voor toepassing van Ultima en daarnaast een proef waarin de inzet van meerdere methoden gedurende een groeiseizoen getest wordt. Bij voorkeur volgens de opbouw uit Chemische de onkruidbestrijdingspiramide. Na afloop kan dan onkruidbestrijding een advies opgesteld worden voor aanpassingen (laag risico middel) van de onkruidbestrijding in Heemstede, welke Niet chemische kwaliteit er verwacht mag worden en welke kosten onkruidbestrijding daarmee gemoeid zullen. (Hete lucht, handmatig) Hierbij is de basis het voorkomen van onkruidgroei, daarna bestrijding met behulp van niet chemische Voorkomen onkruidgroei; Preventie bestrijdingsmethoden. In bepaalde situaties zal (inrichting, straatreiniging) aanvullend met milieuvriendelijke chemische bestrijdingsmiddelen (laag risico-middel) gewerkt Figuur 1: Onkruidbestrijdingspiramide worden. Of een laag risico-middel na 1 november 2015 nog mag worden ingezet, hangt af van de beslissing hierover in de 2 e kamer in februari De verwachting is dat met een slimme combinatie van verschillende bestrijdingsmethoden de effectiviteit wordt vergroot (voordelen van de methoden worden versterkt, nadelen van de methoden worden uitgevlakt). 5 Rapport Inventarisatie onkruidbestrijding op verharding, Tauw Welsem, P. van; Bevindingen praktijkproef gebruik Ultima in de gemeente Rotterdam; november 2013 Gemeente Heemstede 7

8 Bijlage 1: Achtergrondinformatie DOB In Heemstede vindt onkruidbestrijding plaats conform de nieuwste richtlijnen van Duurzaam Onkruid Beheer op verhardingen (DOB ). Dat wil zeggen dat de straatreiniging (handmatig en machinaal), onderhoud kolken en onkruidbestrijding, optimaal op elkaar zijn afgestemd. Hierdoor hoeft er zo min mogelijk chemisch onkruidbestrijdingsmiddel (Round-up) gebruikt te worden en wordt chemische bestrijding in bepaalde gebieden niet toegepast. Round-up De inzet van Round-up als onkruidbestrijdingsmiddel op verharding is omstreden. De afbraakproducten van de werkzame stof Glyfosaat, blijken schadelijk voor het milieu: geboorteafwijkingen, hormoon verstorende effecten, verstoorde watermilieus en bodemsystemen. De waterzuivering en drinkwaterbedrijven hebben last van de afbraakproducten van Round-up en kunnen de resten niet volledig meer verwijderen. Om die reden heeft de 2e kamer de Motie Grashoff aangenomen. Op termijn, dat kan in 2018 zijn maar ook al per 1 november 2015, zullen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen niet langer zijn toegestaan in tuinen en op verharding. Maar wat zijn de alternatieven? Niet chemische, milieuvriendelijke, manieren onkruidbestrijding op verharding Thermisch- (Branden, Heetwater, Schuim), mechanisch- (Borstelen, Bosmaaier) en handmatige bestrijdingsmethoden zijn alternatieven om de onkruiden van verharding te krijgen. Al deze methoden zijn duurder en de LCA s 8 zijn lastig vergelijkbaar (Rapport Inventarisatie onkruidbestrijding op verharding, Tauw ). Borstelen is uitermate geschikt om correctief op te treden tegen overmatige onkruidgroei. Het geeft daarbij wel veel fijnstof en slijtage aan verharding. Branden en heetwater stoten veel CO 2 uit. De machine van heetwater is bovendien zwaar wat weer schade aan trottoirs veroorzaakt. Branden/föhnen dood ook de zaden maar laat bepaalde verharding barsten/smelten. Zowel de thermische als mechanische bestrijdingsmethoden pakken de wortelgroei niet aan. Door de groei van deze wortelpakketten kan (opdruk) schade aan de bestrating ontstaan. Ultima In 2013 is er een nieuw milieuvriendelijk bestrijdingsmiddel bijgekomen; Ultima van Ecostyle. Dit bestrijdingsmiddel is een zogenaamde contactherbicide 9 met systemische werking 10 die geen schadelijke residuen achterlaat in het milieu. De effectiviteit van dit middel moet nog nader worden onderzocht. Toepassing wordt mogelijk ook verboden als de laag-risico middelen door de wetgever op eenzelfde manier worden behandeld als de hoog-risico chemische onkruidbestrijdingsmiddelen Life Cycle Analysis (Levenscyclusanalyse; bepalen totale milieubelasting van product (van productie tot vernietiging)) 9 Contactherbicide heeft werking op die delen van de plant waarmee contact is gemaakt 10 Systemische werking wil zeggen dat de herbicide door de plant wordt opgenomen en verspreid via sapstromen. Hierdoor werkt het middel ook op delen van de plant waarmee de herbicide bij aanbrengen geen contact heeft gemaakt. Gemeente Heemstede 8

9 Bijlage 2: Ultima, Round-up en College voor toelating gewasbeschermingsmiddelen en biocide Ultima is een milieuvriendelijke, volledig afbreekbare, contactherbicide 11 met systemische werking 12 die geen schadelijke residuen achterlaat in het milieu. Het eerste werkzame bestanddeel is Perlagonzuur. Dit is een natuurlijk verzuur dat de celmembranen kapot maakt waardoor de cellen hun vocht verliezen en de plant verdroogt. Het tweede werkzame bestanddeel is Maleïne Hydrazide. Dit is een kiemremmer die sinds de jaren vijftig wordt toegepast op aardappels en uien om te voorkomen dat zij kiemen. Maleïne Hydrazide komt van nature niet voor in de natuur; is kunstmatig. De werkzame stof in Round-up is Glyfosaat. Glyfosaat is een groeihormoon. De werking van beide middelen verschilt. Zie onderstaande tabel: Ultima Middelen obv glyfosaat Bevat pelargonzuur en maleïne Bevatten glyfosaat hydrazide Contact en systemische werking Systemische werking Zeer snelle werking (enkele uren) Langzame werking (10 15 dagen) Ook werkzaam tegen mossen en algen Niet werkzaam tegen mossen en algen Toepasbaar rondom water/putten/kolken Niet toepasbaar nabij water/putten/kolken Biologisch afbreekbaar Niet geheel biologisch afbreekbaar Geen verplichting DOB methode DOB 13 methode verplicht College voor toelating van gewasberschermingsmiddelen en biocide (Ctgb) Gewasbeschermingsmiddelen in Nederland zijn aan strenge eisen en wetgeving gebonden. Het komt er op neer dat alle gewasbeschermingsmiddelen een registratie dienen te hebben voordat deze op de markt mogen worden gebracht. Deze registratie wordt in Nederland namens de overheid verleent door het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biocide (Ctgb). Onderdeel van deze registratie is het uitvoerig aantonen van ondermeer de veiligheid voor mens, dier en milieu. Het Ctgb bepaald naar aanleiding van deze studies ook welke waarschuwingen en risico s er op het etiket gecommuniceerd dienen te worden. Een dergelijke registratie omvat minimaal 3 jaar studie, en een beoordeling van 2 jaar. Men gaat dus nooit over 1 nacht ijs. Voor Ultima heeft het Ctgb besloten dat het product veilig is voor het gebruik in de openbare ruimte, en daarom dus ook toegepast mag worden op onder andere verhardingen. Ook heeft het Ctgb besloten dat de risico-zin: Schadelijk voor in het water levende organismen; kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken op de verpakking vermeld dient te worden. Dit komt omdat Ultima schadelijk is voor algen. Daarnaast is het interessant om te melden dat Ultima ook gebruikt mag worden door particulieren. Het RIVM heeft een informatieve website met links naar deze wetgeving over gewasbeschermingsmiddelen: 11 Contactherbicide heeft werking op die delen van de plant waarmee contact is gemaakt 12 Systemische werking wil zeggen dat de herbicide door de plant wordt opgenomen en verspreid via sapstromen. Hierdoor werkt het middel ook op delen van de plant waarmee de herbicide bij aanbrengen geen contact heeft gemaakt. 13 Duurzaam onkruid beheer (combinatie van chemische en aanvullende mechanische bestrijding van onkruiden) Gemeente Heemstede 9

10 Bijlage 3: Meldingen vanuit inwoners Vanuit inwoners zijn vragen gekomen met betrekking tot de geur van Ultima en de mogelijke schade die het middel in de natuur achter kan laten. De gemeente heeft deze vragen met informatie vanuit Leverancier Ecostyle, College voor Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en biocide goed kunnen beantwoorden. De vraag over de schadelijkheid van de werkzame stof Perlagonzuur is door de gemeente als volgt beantwoord: De documentatie die is gestuurd, is afkomstig van het veiligheidsblad van nonaanzuur (=pelargonzuur). Het gaat hier om de zuivere stof, waarvan 18% in het geconcentreerde middel Ultima zit en 3% in de spuitoplossing. Omdat de spuitoplossing 3% nonaanzuur/pelargonzuur bevat zijn de waarschuwingen/risico s zoals aangegeven op het veiligheidsblad, welk uitgaat van zuiver nonaanzuur/pelargonzuur, niet te vergelijken. Ter relativering; dergelijke veiligheidsbladen bestaan van alle stoffen, voor bijvoorbeeld keukenzout zijn de adviezen vergelijkbaar. Op basis van deze informatie kunnen wij met zekerheid aangeven dat Ultima aanmerkelijk minder schadelijk is voor het milieu dan het Roundup. Gemeente Heemstede 10

11 Bijlage 4: Grafieken schouwresultaten Ultima & Round-up Ultima: Schouwresultaten onkruid op verharding proefwijk 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Week 33 A+ A B C D A+ A B C D A+ A B C D A+ Weeknummer 33 Beeldkwaliteit A+ A B C D A+ Tegels 0% 30% 70% 0% 0% 0% Klinkers 0% 30% 60% 0% 10% 0% Open verhard. 0% 0% 0% 0% 0% 0% Spuiten Week 37 Week A B C D A+ A B C D A+ 0% 100% 0% 0% 0% 60% 40% 0% 0% 0% 40% 50% 10% 0% 0% 80% 20% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Round-up: Schouwresultaten onkruid op verharding referentiewijk tegels klinkers open verhardingen Week 45 A B C D 45 A B C D 0% 100% 0% 0% 0% 100% 0% 0% 0% 0% 0% 0% tegels klinkers open verhardingen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Week 33 A+ A B C D A+ A B C D A+ A B C D A+ Spuiten Week 37 Week 41 Week 45 A B C D Weeknummer Beeldkwaliteit A+ A B C D A+ A B C D A+ A B C D A+ A B C D Tegels 0% 50% 50% 0% 0% 0% 30% 70% 0% 0% 0% 70% 30% 0% 0% 0% 30% 60% 10% 0% Klinkers 0% 30% 70% 0% 10% 0% 30% 70% 10% 0% 0% 90% 10% 0% 0% 0% 40% 60% 0% 0% Open verhard. 0% 0% 100% 0% 0% 0% 0% 100% 0% 0% 0% 0% 100% 0% 0% 0% 0% 100% 0% 0%