EVALUATIE SIGNALEREND HUISBEZOEK VOORKOMEN SOCIAAL ISOLEMENT STRIJEN 2008/2009 Signalerend huisbezoek Het signalerend huisbezoek is voor de eerste keer als project in 2004-2005 uitgevoerd, daarna herhaald in 2006. Het tweede project is tevens uitgevoerd onder de bewoners van Zorgcentrum De Hoge Weide, de bijbehorende aanleunwoningen en de op dat moment 75 en 76 jarige inwoners van Strijen. Beide projecten waren een succes en in de raadsvergadering van 18 december 2007, is besloten dit project voortaan structureel uit te voeren. In april 2008 is het Signalerend huisbezoek Voorkomen Sociaal Isolement Strijen voor de derde keer van start gegaan. Alle inwoners van 75 jaar en ouder kwamen voor een huisbezoek in aanmerking, met uitzondering van de bewoners van de Hoge Weide. Dit laatste omdat de Hoge Weide werd verbouwd en veel mensen tijdelijk elders werden ondergebracht. Alle vrijwilligers waren weer enthousiast en de meesten besloten weer mee te doen. Twee vrijwilligers zijn gestopt, vanwege verhuizing en om gezondheidsredenen. Hiervoor zijn door de vrijwilligers twee nieuwe vrijwilligers gezocht en gevonden. De vrijwilligers zijn afkomstig van: Diaconie Hervormde Kerk Strijen; Humanitas; De Zonnebloem; Rode Kruis; ANBO. Doelgroep 75-plussers in Strijen per 1 januari 2008 In totaal hebben er 447 inwoners van Strijen een brief ontvangen met een uitnodiging voor een huisbezoek. Dit zijn dus alle in Strijen woonachtige 75 plussers met uitzondering van de inwoners van de Hoge Weide. Werkwijze Net als de vorige keren is door bureau Burgerzaken een lijst samengesteld met de namen en adressen van de inwoners die in 2008 75 jaar of ouder waren. De lijsten zijn per maand geactualiseerd. Van deze lijst werden per maand 4 tot 6 bezoekadressen per vrijwilliger geselecteerd. De lijst was geordend op alfabetische volgorde van de straat waar mensen wonen. De ouderen ontvingen wederom een brief van de gemeente, waarin het huisbezoek werd aangekondigd. Bij deze brief was ook een foto-overzicht met de gezichten van de vrijwilligers en de coördinator gevoegd. Kort na verzending benaderde een vrijwilliger de geadresseerde met de vraag of hij/zij een huisbezoek op prijs stelde en om daarvoor een afspraak te maken. In de brief werden de ouderen geadviseerd de gegevens van de coördinator te bewaren zodat men in de toekomst bij mogelijke vragen of problemen over deze informatie beschikt. De laatste tijd blijkt dat veel ouderen dit ook daadwerkelijk doen, want sommige ouderen bellen voor uiteenlopende vragen de coördinator. De coördinator verwijst de mensen door naar de juiste personen. Dit kan over van alles gaan, ook tot hoe laat het gemeentehuis open is. 1
Bij de huisbezoeken is een vragenformulier als leidraad gehanteerd. Dit vragenformulier is in samenspraak met de Wmo-consulent opgesteld. Zelfredzaamheid en hulp- en dienstverlening en Valpreventie zijn nieuw in de vragenlijst. Zelfredzaamheid in verband met aanvragen hulp bij het huishouden in het kader van de Wmo en Valpreventie om mensen er eventueel op te kunnen wijzen maatregelen te nemen om erger te voorkomen. Huisbezoeken Van de mensen die benaderd zijn voor een huisbezoek heeft een aantal mensen aangegeven een huisbezoek niet op prijs te stellen, maar de vragenlijst wel in te willen vullen. Er zijn 9 telefonische reacties geweest met de mededeling dat men het een zeer goed initiatief van de gemeente vindt, maar dat men nog geen behoefte heeft aan een huisbezoek. Deze mensen zijn soms zelf vrijwilliger en ontzettend actief in het dagelijks leven: trekken er maanden met de caravan op uit, hebben genoeg sociale contacten en zijn mondig. Ook door de vrijwilligers werd tijdens het telefonische contact zoveel mogelijk ingegaan op de reden waarom mensen geen bezoek wilden hebben. De redenen daarvoor zijn; naast nog zeer actief zijn, niets mankeren en alles gaat prima, ook dat kinderen veel doen en er verder geen hulp nodig is en sommige mensen willen gewoon geen bemoeienis. Van de 447 verstuurde uitnodigingen zijn er 237 vragenformulieren retour gekomen, 220 via de vrijwilligers en 17 opgestuurd door de 75-plusser zelf, waarvan 3 anoniem. De formulieren van de eerste groep zijn samen met een vrijwilliger ingevuld, hierdoor was de vrijwilliger op de hoogte van het wel en wee van de bewoner. De tweede groep heeft het formulier zelf ingevuld. Van deze groep heeft bijna niemand problemen of opmerkingen. Het is niet helemaal duidelijk of dit ook werkelijk zo is, maar is wel aannemelijk omdat dit voornamelijk de jongere 75 plussers betreft. Totaal hebben er 210 inwoners geen vragenformulier ingevuld. De respons op het onderzoek is 53 %. Dit is toch ook weer een behoorlijke score, ook omdat de meeste inwoners al eerder een uitnodiging voor een signalerend huisbezoek hebben ontvangen. Daardoor zeggen mensen toch eerder dat alles nog hetzelfde is en een bezoek dus niet nodig is. Van de totaal 237 retour gekomen vragenlijsten, staan op sommige formulieren meerdere problemen of klachten aangegeven, maar op de meeste formulieren geen enkel probleem. De meeste mensen zijn niet helemaal op de hoogte van alle voorzieningen voor ouderen, daarom is op elk adres de Sociale kaart ouderen achtergelaten en ook op veel adressen het boekje xtra Waard, samengesteld door de Regionale Sociale Dienst Hoeksche Waard (RSDHW) Hierin staat een overzicht van alle voorzieningen en ondersteuningsmaatregelen die er vanuit de overheid zijn voor mensen die (tijdelijk) worden geconfronteerd met extra kosten of zware lasten. Tijdens één van de eerste bijeenkomsten met de vrijwilligers heeft Jan Zevenbergen van de RSDHW een aantal vragen van de vrijwilligers beantwoord en uitleg gegeven over het boekje xtra Waard; op deze manier konden de vrijwilligers de mensen op het één en ander attenderen. Werkzaamheden en begeleiding Om de zes weken hebben er bijeenkomsten met vrijwilligers plaatsgevonden. Tijdens deze bijeenkomsten werden zaken besproken en ervaringen uitgewisseld. De lijsten met te bezoeken mensen werden uitgedeeld en de ingevulde vragenlijsten van de periode ervoor ingeleverd en zo nodig door de vrijwilligers toegelicht. Deze bijeenkomsten hadden een 2
duidelijke meerwaarde, omdat de vrijwilligers emotionele maar vaak ook leuke ervaringen met elkaar konden delen. Veel praktische vragen konden tijdens het huisbezoek al beantwoord worden door de vrijwilliger zelf. Tijdens de bijeenkomsten werden sommige problemen direct opgelost. Bijvoorbeeld door de namen van sommige mensen door te geven aan de vrijwilliger van De Zonnebloem, Rode Kruis, ANBO, Humanitas of de Hervormde Kerk. Deze vrijwilliger nam dan contact op met deze mensen. Soms ging het om een lidmaatschap, maar ook om een bezoek van een vrijwilliger van één van deze organisaties. Tijdens de bezoeken van de vrijwilligers werd er ook gekeken of er bij de te bezoeken inwoners sprake was van hulpverlening door mantelzorgers. Ook werden de inwoners er op gewezen dat men voor mantelzorg en/of mantelzorgondersteuning hulp kan vragen bij Stichting MEE of via de gemeente die de vragen dan doorsluist naar Stichting MEE. De coördinator heeft de dringende zaken gelijk doorgesluisd naar de betrokken organisatie of de verantwoordelijke gemeentelijke afdeling. Sommige zaken waren dringend zoals sociale alarmering of hulp bij het huishouden. Andere zaken waren minder dringend, maar moeten (op termijn) wel worden aangepakt. De meldingen en hulpvragen zijn door de coördinator doorgesluisd naar de betreffende (hulpverlenings)instantie en zo nodig besproken in het Lokaal Zorgnetwerk. De meeste vragen gingen over: Wonen (huur/koop/seniorenwoning) Gezondheid (hulpmiddelen Wmo) Zorg Vervoer Financiën en administratie Sociale contacten. Signalen Wonen Wat de woonomgeving betreft gaat het voornamelijk om klachten over bestrating, groenvoorziening, afstand naar brievenbus en ook over Woningstichting De Maashoek, wat betreft onderhoud en staat van de woning. Zorg Veel ouderen maken gebruik van thuiszorg of zorggerelateerde voorzieningen. Sinds de invoering van de Wmo snappen veel ouderen de toekenning van zorg niet meer. Om de zoveel jaar worden de mensen opnieuw geïndiceerd en vaak komt daar weer een andere toekenning uit voort. Het is begrijpelijk dat de mensen daar moeite mee hebben. Mensen weten de weg naar het Wmo loket van de gemeente overigens wel goed te vinden. Vervoer De vrijwilligers hebben informatie verstrekt over vervoer. Er is veel vraag naar vervoer met Valys. Niet iedereen komt voor een vervoerspas van Valys in aanmerking. Binnen de Hoeksche Waard kan niet met Valys worden gereisd. Dit kan alleen wanneer de afstand die gereisd moet worden meer dan 5 zones betreft. Ook worden er veel vragen gesteld over taxikostenvergoeding. Iedereen hoopt dat ouderen binnenkort makkelijker binnen de Hoeksche Waard kunnen reizen. Op dit moment loopt er regionaal een CVV (Centrale Vervoers Voorziening) onderzoek voor de Hoeksche Waard. 3
Sociale contacten/recreatie Ontspanning is belangrijk. Ouderen doen dit het liefst zo dicht mogelijk bij huis. Hoe ouder men is, hoe kleiner de kring van mensen om iemand heen wordt. Verminderde mobiliteit kan een belemmering zijn om deel te nemen aan sociale activiteiten. De vrijwilligers hebben voorlichting verstrekt over de diverse mogelijkheden in Strijen, zoals ouderenbonden, de vrijwilligersorganisaties Rode Kruis, Humanitas, Zonnebloem. Ook de telefooncirkel van het Rode Kruis wordt onder de aandacht gebracht van de mensen. Helaas worden de mogelijkheden om de dagopvang in Het Koerhuis en de Hoge Weide te bezoeken zeer beperkt, omdat de mensen die op psycho-sociale gronden de dagbesteding bezoeken, per 1 januari 2009 geen vergoeding meer krijgen via de AWBZ. Dit geldt niet voor ouderen met (beginnende) dementie. Resultaten De resultaten van het project worden aan de hand van de zogenaamde SMART-criteria beschreven: 1. Specifiek: het signalerend huisbezoek heeft betrekking op alle inwoners van 75 jaar en ouder in de gemeente Strijen die zelfstandig wonen, met uitzondering van de inwoners van de Hoge Weide. 2. Meetbaar: het bereik van het onderzoek kan worden aangetoond. Bij de start van het signalerend huisbezoek in april 2008 waren er in Strijen 447 mensen van 75 en ouder, die zelfstandig woonden. Van deze mensen heeft 237 aan de signalerende huisbezoeken meegedaan via een bezoek of alleen het invullen van de vragenlijst. Een aantal mensen heeft aangegeven wel wat meer aanspraak of professionele hulp te willen hebben maar er is geen sprake van echt schrijnende gevallen. Van 210 personen uit de doelgroep is niet bekend of zij behoefte hebben aan informatie over of aan verstrekking van bepaalde voorzieningen, laat staan dat kan worden geconstateerd dat zij zich in een sociaal isolement bevinden. Hier moet zeker aandacht voor blijven. 3. Acceptabel: de respons van 53 % is bijna gelijk aan de respons van het tweede onderzoek, dat was toen gemiddeld 52,9 %. 51,5 % van de zelfstandig wonende inwoners van Strijen en 54,3 % van de inwoners van de Hoge Weide. Bij het eerste onderzoek was de respons 79%. Het resultaat van 53 % kan als representatief worden gezien. Het hele project is ruim binnen het budget uitgevoerd. 4. Realistisch: het is niet mogelijk om alle mensen uit de doelgroep in beeld te krijgen. Er zullen altijd mensen blijven die geen enkele bemoeienis van anderen, laat staan van de gemeente, willen. De vorige twee projecten hebben publiciteit opgeleverd, wat tot gevolg heeft gehad dat ook Strijense inwoners van jongere leeftijd met diverse hulpvragen bij de gemeente (het Wmo-loket en het Lokaal Zorgnetwerk) terecht zijn gekomen. Het Lokaal Zorgnetwerk heeft ook nu weer diverse hulpvragen uitgezet naar hulpverleningsinstanties. 5. Tijdgebonden: het signalerend huisbezoek is in een jaar tijd uitgevoerd. Er kon doorgeborduurd worden op de vorige onderzoeken. Het onderzoek is gestart in april 2008 en in juni 2009 waren alle bezoeken afgelegd. Daarna zijn de vragenlijsten verwerkt. 4
Is het doel bereikt? Doel van het signalerend huisbezoek: - het voorkomen of verhelpen van sociaal isolement bij Strijense ouderen; - de verkregen gegevens gebruiken voor de aanpassing van het lokale beleid; - door mensen te bezoeken en aandacht te geven kunnen door de vrijwilligers in een vroeg stadium problemen worden gesignaleerd en daardoor kan erger misschien worden voorkomen. Na de invoering van de Wmo wordt er op de sector Maatschappelijke Zaken nog nauwer met elkaar samengewerkt, waardoor hulpvragen makkelijker kunnen worden uitgezet. Het is helaas niet altijd te voorkomen dat sociaal isolement bestaat/ontstaat. Sommige mensen voelen zich eenzaam, ondanks de aanwezigheid van veel mensen om zich heen. De respons is deze keer gelijk aan de keer hiervoor, maar lager dan de eerste keer. Mensen komen meestal pas in een sociaal isolement terecht wanneer ze zelf niet makkelijk meer op pad kunnen gaan en afhankelijk zijn van zorg door derden. Veel mensen iets ouder dan 75 zijn nog erg mondig en actief. In grote steden zijn er problemen, in Strijen ook. Gelukkig hebben de meeste inwoners van Strijen nog oog voor hun buren en leefomgeving, zijn er vrijwilligers en mantelzorgers en is er sprake van sociale controle. Tijdens de bezoeken van de vrijwilligers werd er ook gekeken of er bij de te bezoeken inwoners sprake was van hulpverlening door mantelzorgers. Ook werden de inwoners er op gewezen dat men voor mantelzorg en/of ondersteuning hulp kan vragen bij Stichting MEE. De huisbezoeken dragen bij aan een betere leefbaarheid in de gemeente. De bezoeken werpen zijn vruchten af omdat ook andere inwoners de weg naar de gemeente voor hulpvragen weten te vinden. Mensen worden via het Lokaal Zorgnetwerk Strijen in principe altijd geholpen of doorverwezen naar de juiste hulpverleningsinstantie. Uit meerdere gemeenten in de Hoeksche Waard en daarbuiten komt de vraag hoe deze huisbezoeken in Strijen verlopen en door wie de bezoeken worden afgelegd. Ook in andere gemeenten worden huisbezoekprojecten uitgevoerd, maar deze worden niet overal door de gemeente gecoördineerd. Tot slot Sinds 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van kracht geworden. Alle mensen moeten kunnen meedoen in de samenleving. Soms lukt het mensen niet op eigen kracht mee te doen. De gemeente moet mensen die dat nodig hebben ondersteunen om deel te nemen aan de samenleving. Het motto van de Wmo is dan ook: iedereen doet mee! De Wmo kent 9 prestatievelden: 1. het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid in buurten, wijken en dorpen; 2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen; 3. het geven van informatie, advies en cliëntenondersteuning; 4. het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers; 5. bevorderen van deelname aan het maatschappelijk verkeer en het bevorderen van zelfstandig functioneren van mensen met een beperking, lichamelijk of geestelijk; 5
6. het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking, lichamelijk of geestelijk; 7. maatschappelijke opvang, advies- en steunpunten huiselijk geweld; 8. de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ); 9. ambulante verslavingszorg. Bijna alle prestatievelden (met uitzondering van prestatieveld 2) kunnen betrekking hebben op de doelgroep van het signalerend huisbezoek. De meeste mensen die momenteel een beroep doen op Wmo-voorzieningen, behoren tot deze leeftijdscategorie. Deze huisbezoeken levert de gemeente nuttige informatie op die gebruikt kan worden bij het ontwikkelen van nieuw beleid. Hoe completer het beeld van de doelgroep, hoe beter op situaties kan worden ingespeeld. De politiek is op deze manier beter op de hoogte van wat er leeft onder de oudere inwoners. Daarnaast worden de huisbezoeken zeer op prijs gesteld door de meeste mensen uit de doelgroep. Ook familieleden en mantelzorgers zijn blij met deze aandacht, omdat het tevens een beeld geeft van wat zij allemaal doen voor ouderen. Zonodig worden (overbelaste) mantelzorgers bij Stichting MEE aangemeld voor mantelzorgondersteuning. De vergrijzing neemt in de toekomst alleen maar toe, daarom is het een goede zaak om deze huisbezoeken te continueren. Strijen, december 2009. 6