Workshop voor Aon Ontwikkelingen in het medisch tuchtrecht met gevolgen voor het aansprakelijkheidsrecht Esther Pans Donderdag 14 maart 2013
Medische aansprakelijkheid: Hoofdbehandelaarschap Kernvraag: Welke hulpverlener is verantwoordelijk voor welk onderdeel van de verleende zorg bij een geneeskundige behandelingsovereenkomst, gegeven het feit dat artsen steeds meer in (multidisciplinair) teamverband werken en patiënten vaak vanuit meerdere specialismen en/of afdelingen in een instelling zorg ontvangen?
Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling Opgesteld in februari 2010 door groot aantal koepelorganisaties in de zorg, waaronder de KNMG; Implementatie handreiking moet in 2013 voltooid zijn; Hoofdbehandelaar moet drie rollen vervullen: 1. Aanspreekpunt voor patiënt en familie; 2. Inhoudelijk eindverantwoordelijke; 3. Coördinator van de zorg; Deze drie rollen moeten bij voorkeur door één arts vervuld worden.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Feiten September 2008: jonge man wordt opgenomen in instelling GGZ vanwege klachten van somberheid; Na 1 week volgde ontslag op eigen verzoek; Man komt niet opdagen op afspraak voor ambulante behandeling; December 2008: aanmelding bij Crisisdienst door huisarts; Diagnose: man met autistische stoornis en depressieve klachten, die door automutilatie uit het leven wil stappen.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Sociotherapeut wordt hoofdbehandelaar patiënt; In overleg met psychiater wordt gekozen voor dagbehandeling; Patiënt werd soms naar huis gestuurd om zich te verbinden en schone kleren aan te doen als hij zich gesneden had; 11-12-2008: voorschrijving antidepressivum door psychiater; 17-12-2008: behandelbespreking van het dagbehandelingsteam; 18-12-2008: hoofdbehandelaar maakt afspraak met patiënt voor bespreking met familie op 31-12-2008 (heteroanamnese);
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) 22-12-2008: moeder van patiënt belt hoofdbehandelaar dat zij zich zorgen maakt: zoon is verward, wilde naar zolder, waar rattengif lag; 22-12-2008: hoofdbehandelaar maakt afspraak met patiënt voor gesprek de volgende dag 11.00 uur; 23-12-2008: patiënt brengt zichzelf om het leven op weg naar de afspraak met de sociotherapeut. Kernvraag: wat zijn de taken van een hoofbehandelaar?
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Oordeel Centraal Tuchtcollege De keuze voor de dagbehandeling was op zichzelf, en in ieder geval op het moment dat die keuze is gemaakt, verantwoord. Taak hoofdbehandelaar: De hoofdbehandelaar is, naast de zorg die hij als zorgverlener t.o.v. de patiënt en diens naasten heeft te betrachten, belast met de regie van de behandeling.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Wat houdt de vereiste regie van de zorg die van de hoofdbehandelaar mag worden verlangd in volgens het CTCG? 1. Hoofdbehandelaar zorgt ervoor dat de verrichtingen van alle mede-behandelaars op elkaar zijn afgestemd en gecoördineerd, in zoverre als nodig is voor een vakkundige en zorgvuldige behandeling en fungeert als centraal aanspreekpunt voor allen; 2. Hoofdbehandelaar is het centrale aanspreekpunt voor de patiënt en diens naasten over de behandeling.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Meer in het bijzonder zal de regievoering door de hoofdbehandelaar ten minste moeten inhouden dat hij: a) door adequate communicatie en organisatie de voorwaarden en omstandigheden schept waaronder de behandeling verantwoord kan worden uitgevoerd; b) de betrokken zorgverleners in staat stelt een deskundige bijdrage te leveren aan een verantwoorde behandeling van de patiënt;
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) c) in de mate die van hem beroepsmatig mag worden verwacht alert is op aspecten van de behandeling die mede liggen op andere vakgebieden dan het zijne en zich over die aspecten laat informeren door de specialisten van de andere vakgebieden, zo tijdig en voldoende als voor een verantwoorde behandeling van de patiënt vereist is;
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) d) toetst of de door de betrokken zorgverleners geleverde bijdragen aan de behandeling van de patiënt met elkaar in verhouding zijn en passen binnen zijn eigen behandelplan en in overeenstemming hiermee ervoor heeft gezorgd dat de bij de verschillende zorgverleners ingewonnen adviezen zijn opgevolgd;
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) e) in overleg met de desbetreffende bij de behandeling betrokken zorgverleners erop toeziet dat in alle fasen van het traject dossiervoering plaatsvindt die voldoet aan de daaraan te stellen eisen;
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) f) als hoofdbehandelaar de patiënt en zijn naaste betrekkingen voldoende op de hoogte houdt van het beloop van de behandeling en hun vragen tijdig en adequaat beantwoordt.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Oordeel over het voorliggende geval: Sociotherapeut heeft onvoldoende regie gevoerd; Onvoldoende afspraken met behandelaars dagbehandeling; Onvoldoende contact met familie patiënt; Ontoereikende dossiervoering; Deel van de verwijtbaarheid ligt bij organisatie van de instelling en bij de psychiater, maar dit heft verantwoordelijkheid hoofdbehandelaar niet op.
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/25) Oordeel over het voorliggende geval: Hoewel de sociotherapeut mogelijk mede door de organisatie van de instelling zijn verplichtingen als hoofdbehandelaar niet heeft kunnen nakomen en hoewel een deel van de verwijtbaarheid ligt bij degenen die verantwoordelijk zijn voor die organisatie en ook bij de behandelend psychiater, neemt dat niet weg dat iedere professional verantwoordelijkheid draagt voor zijn eigen nalaten of handelen. Sociotherapeut krijgt maatregel van waarschuwing opgelegd.
Discussie Hoe realistisch is het om van de hoofdbehandelaar te verwachten dat hij al deze verantwoordelijkheden draagt? Voorts: in uitspraak is hoofdbehandelaar één hulpverlener. Handreiking zegt hierover: Bezien vanuit het perspectief van de cliënt is het te prefereren dat de hiervoor onderscheiden functionaliteiten (aanspreekpunt voor de cliënt, inhoudelijke verantwoordelijkheid, zorgcoördinator) waar mogelijk worden toebedeeld aan een en dezelfde persoon.
Discussie (vervolg): Per situatie zal moeten worden bezien wie dat het beste kan zijn. Het zal echter in de hedendaagse gezondheidszorg lang niet altijd mogelijk zijn de genoemde drie taken in één hand te leggen. In veel gevallen zullen deze taken over meerdere zorgverleners (moeten) worden verdeeld, en kan het ook zo zijn dat de personen die deze taken op zich nemen per fase van de zorg of de behandeling wisselen.
Discussie (vervolg): Wat bedoelt het CTCG te zeggen met: neemt dat niet weg dat iedere professional verantwoordelijkheid draagt voor zijn eigen nalaten of handelen.?
CTCG 17 april 2012 (TvGR 2012/26) Dezelfde casus, maar dan met de psychiater als verweerder; CTCG kritisch over term eindverantwoordelijke psychiater ; Hoofdbehandelaar moet spin in het web zijn; Samenwerkingsverband vergt goede en duidelijke afspraken; Dossiervoering cruciaal in samenwerkingsverbanden; Gedeelde verwijtbaarheid: dit kleurt zwaarte maatregel, maar: uitgangspunt blijft dat iedere professional eigen verantwoordelijkheid heeft voor eigen handelen/nalaten.
Civielrechtelijke implicaties Invloed op medisch-professionele standaard De civiele rechter sluit zich veelal aan bij het oordeel van de tuchtrechter. Doet hij dat niet, dan heeft hij, kort gezegd, iets uit te leggen (vaste rechtspraak). Afwijking hier, mede in het licht van de Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling, niet ondenkbaar.
Civielrechtelijke implicaties Invloed op medisch-professionele standaard (vervolg) Bij invulling van de civielrechtelijke norm komt aan maatschappelijke opvattingen betekenis toe (de Handreiking is een maatschappelijk opvatting, zo geavanceerd als je ze zelden tegenkomt).
Civielrechtelijke implicaties Invloed op medisch-professionele standaard (vervolg) Bovendien: het betreft hier niet een inhoudelijk medisch oordeel (daarvoor geldt met name de regel die zegt dat de civiele rechter in beginsel de tuchtrechter volgt), maar een oordeel over verantwoordelijkheidstoedeling. Dat is niet een terrein waar de civiele rechter zo blind is als op medisch-inhoudelijk vlak, hetgeen grond voor eigen oordeelsvorming biedt.
Civielrechtelijke implicaties Invloed op medisch-professionele standaard (vervolg) Als de civiele rechter de norm van het CTCG in meer of mindere mate zou overnemen, dan zal dat sneller tot aansprakelijkheid van de hoofdbehandelaar leiden. Het is eenvoudig zo dat door de vergaande verantwoordelijkheidstoedeling en de mate van detail, er meer verplichtingen op zijn bord liggen. En waar meer verplichtingen bestaan, schiet men sneller te kort.
Conclusie 1. CTCG stelt veel en strenge eisen aan hoofdbehandelaar 2. Eisen gaan verder dan handreiking KNMG 3. Hoofdbehandelaar lijkt één persoon te moeten zijn 4. Impact op civiele recht?
Kennedy Van der Laan Haarlemmerweg 333 1051 LH Amsterdam The Netherlands +31 20 5506 666 www.kvdl.nl