K E R S T 2 0 0 2
Voor een gezellig avondje uit gaat u naar: Bar/Bistro Maran In onze gezellige bistro kunt u van heerlijke vlees/vis gerechten genieten onder het genot van onze eigen huiswijn. Tevens bestaat ook de mogelijkheid tot steengrillen op de speciale Wikinger steen. Uniek in Terkaple en omgeving. Ook voor partijen tot 80 personen staan wij graag klaar WIJ LATEN U NIET ZWEMMEN De natuur heeft veel te bieden. Dat ervaart u in Aqualutra maar ook in uw eigen omgeving kunt u er dagelijks van genieten. AOC Friesland verzorgt opleidingen met de natuur als basis. Opleidingen op VMBO- en MBO- niveau. Korte en lange cursussen voor beroep en hobby. AOC Friesland laat u niet zwemmen. Voor informatie: www.aocfriesland.nl tel: 058-284 65 25 ALG0281 Skutmakkerspôle 8, 8542 AJ Terkaple Tel. (0566) 68 93 67 Tot ziens bij Bar/Bistro Maran Wijde Burgstraat 13 8601 CC Sneek Telefoon 0515-42 19 27 openingstijden: ma t/m za 9.00-12.00 /16.00-18.00 zon- en feestdagen 16.00-18.00 Folgersterloane 92, 9222 LK Drachtstercompagnie, 0512-341785 www.dierenpension-enjoy.nl Praktijk voor kleine huisdieren en paarden Onderhoudsbedrijf ROORDA Jupiterweg 22 8938 AD Leeuwarden Telefoon (058) - 213 62 56 Fax (058) - 212 57 43 De Hege Stjelp B. Veenstra Kofje drinke yn Boukje s molken kelder logies met ontbijt ook voor groepen M. van Coehoornweg 17, 9251 LV Burgum Tel.: (0511) 46 16 31 / (06) 54 91 18 20 H. en A. de Vries Tel. 0514-541079 Fax 0514-541069 Hendrik 06 22802787 Alfred 06 50602304 KOM de Natuurwinkel ONTDEKKEN De natuurwinkel is een landelijke winkelorganisatie. U koopt hier uitsluitend producten die afkomstig zijn van de biologische en biologisch-dynamische landbouw. U herkent deze producten aan het1 -keurmerk of het demeter -logo. Deze keurmerken garanderen dat onze producten volgens milieuvriendelijke methodes worden geteeld. Dus zonder chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Tijdens de productie worden er geen chemische en en synthetische kleur-, geur- en smaakstoffen toegevoegd. Daarnaast zijn onze producten gegarandeerd vrij van genetische manipulatie. Wat u koopt, is dus eerlijk en gezond. De trend van dit moment Natuurwinkel Leeuwarden Amelandsstraat 20 a+b 8911 KA Leeuwarden Telefoon 058-2138099 WINKEL www.denatuurwinkel.com De natuurlijke kijk op uw dagelijkse boodschappen NATUUR Dierenarts Maaike Feenstra Spreekuren: ma. t/m vrij. 8.30-9.30 uur en 17.00-19.00 uur Zaterdags 13.00-14.00 en volgens afspraak (24 uur bereikbaar) Telefoon (058) 288 49 19 Nijlânsdyk 70, 8931 GM Leeuwarden Herenweg 28, 8536 TN Oosterzee, Privé 0514-541759 de otterbar Kafee Kafetaria Pizza s Pasta s Tel. 0517-53 18 74 Postbus 1 9968 ZG Pieterburen Tel.: 0595-52 83 00 Fax: 0595-52 83 18 http://www.wadlopen.com
De Otterbode 3 REDACTIONEEL Hoe nu verder? Als een donderslag bij heldere hemel is het natuur- en milieubeleid in Nederland veranderd. De eens zo goede plannen en intenties lijken langzamerhand allen op de schop te gaan. Nederland stond in Europa op een onbetwistbare nummer 1 plaats met betrekking tot herstel van het milieu en de natuur, maar daar is nu verandering in gekomen. Er is een nieuwe politieke wind gaan waaien, die zeer kwalijk is voor dieren, planten en uiteindelijk ook onszelf, inwoners van Nederland. Het bewegingspatroon van de otters kreeg vanaf eind september, zoals zich dat al in begin september liet aanzien, een meer voorspelbaar patroon, waarbij elke otter een bepaald deel van de Weerribben voor zich opeiste. Het wel en wee van de uitgezette otters 5 De Stichting Otterstation Nederland (SON) is geen politieke organisatie, maar vindt dat er in dit verband nu toch wel een kritische noot gekraakt moet gaan worden! Samen met wetenschappers en onze collega natuur- en milieuorganisaties trekken we aan de bel bij alle politieke stromingen in Den Haag. De inzet daarvan is dat de klus waarmee we begonnen zijn om van Nederland weer een gezond leefmilieu voor plant, dier en mens te maken, afgemaakt moet worden!! Een gezond milieu, onlosmakelijk gekoppeld aan een herstelde natuur, is een basale levensvoorwaarde voor ons allen. Otterpark opnieuw verkocht Zeldzame vogels. Het begon zo goed in 1986 toen Fred Baerselmans en Frans Vera met hun plannen kwamen voor een Ecologische Hoofdstructuur. De SON is daar toen voortvarend mee aan de slag gegaan en heeft op concrete wijze plannen gemaakt voor de uitvoering van hun beleidsvoornemen. De oudere donateurs onder u weten nog wel dat wij regelmatig het nieuws haalden met voorstellen voor de onderlinge verbinding van waterrijke gebieden, met andere woorden het realiseren van een natte ecologische infrastructuur. In opdracht van Rijkswaterstaat hebben wij toen bijvoorbeeld invulling kunnen geven aan een basisnota van de 3e Nota Waterhuishouding. Zo hebben we ook bijdragen geleverd aan het Natuurbeleidsplan en het "vreemde stoffen beleid". Jaren later hebben wij kunnen constateren dat dat niet alleen papieren werk was, maar dat veel daarvan tot daadwerkelijke uitvoering is gekomen. De kroon op al dat werk is de herintroductie van de otter die in juli van dit jaar is begonnen. VOOR- EN TEGENSPOED 7 Sporen in de sneeuw Die herintroductie kan op de langere termijn alleen maar slagen als het ingezette natuurbeleid doorgezet wordt. Dat houdt o.a. in dat de Ecologische Hoofdstructuur binnen de daarvoor gestelde termijn afgebouwd moet gaan worden! Ook aandacht voor de natuur daar buiten moet op de politieke agenda blijven staan. Waar gaan we anders straks met elkaar in de toekomst naar toe? Wordt Nederland dan toch nog een grote asfalt- en beton woestijn? Laten we het gebeuren dat de nieuwe kansen voor de natuur om zeep geholpen worden? Laten we nog meer sorten planten en dieren uitsterven? Geven we de otters die nu net uitgezet zijn een faire kans of maken we de come back van deze soort onmogelijk?? Wat zullen onze kinderen straks zeggen van de politieke keuze die wij opnieuw in januari moeten gaan maken? Aan u de keuze! Eis van uw partij dat natuur en milieu weer hoog genoteerd gaan worden op de politieke agenda. Ik kan mij nog een van onze slogans herinneren uit de tijd dat er alweer een gifgolf door de Rijn vloeide:"biologisch dood, is ook economisch dood!!" Ga dus stemmen en doe dat kritisch! Wij hopen dat u dat in het belang van natuur en milieu zult doen. Alleen daarmee stemt u ook in uw eigen, duurzame belang! Addy de Jongh, directeur Stichting Otterstation Nederland 9, 11 Colofon Het doel van Stichting Otterstation Nederland en Otterpark Leeuwarden is het behoud en herstel van het Nederlandse zoetwatermilieu. De terugkeer van een otterpopulatie wordt gezien als de kroon op het werk. Donaties: u wordt donateur door minimaal 15,88 te storten op girorekening 3412176 van Stichting Otterstation Nederland, onder vermelding van 'donatie 2002'. Otterbode is het vier maal per jaar verschijnende blad van Stichting Otterstation Nederland en Otterpark Leeuwarden. Dit is nummer 4 van 2002. Adres: Otterpark Leeuwarden De Groene Ster 2, 8926 XE Leeuwarden Tel. (0511) 431 214, Fax. (0511) 431 260 http://www.otterparkleeuwarden.nl.nl e-mail: info@otterparkleeuwarden.nl Eindredactie: Addy de Jongh Een uitgave van: Uitgeverij Smallingerland BV Zonnedauw 4, 9202 PA Drachten Telefoon 0512-54 17 07, Fax 0512-540 106 e-mail: smallingerland@cybercomm.nl Acquisitie: uitgeverij Smallingerland BV
STAAT GARANT VOOR: Strak en verzorgd tegelwerk. Inclusief kit afwerking. HET ADRES VOOR: Patroon vloeren en diagonale vloeren. Waterdicht tegelwerk badkamers. Ds. Biesmastrjitte 7, 9289 JT Drogeham Tel.: (0512) 33 18 23 Fax: (0512) 33 16 74 Mob.: 06-53 50 88 71 Dierenpension het Bildt Nieuwe Oosterstraat 2a 8911 KN Leeuwarden 058-212 63 35 / 06-504 868 74 Voor al uw handgeknoopte rollades salades en gourmetschalen T. en H. v.d. Molen Tel./Fax: 0518-402797 Openingstijden: 09.30-11.30 15.30-17.30 Zondags gesloten Enting kennelhoest verplicht JACHTSCHILDERSBEDRIJF RICK VAN AALDEREN V.O.F. Voor totaal onderhoud en nieuwbouw! Voor meer informatie: Telefoon (0515) 41 99 90 Mobiel: 06-533 343 49 Loonbedrijf W Leystra Loonbedrijf Burgum Tel.: 0511-462321 Mobiel: 06-27000580 Mininkraanverhuur en straatwerkzaamheden Altijd gezelligheid in Café t Jachtfjild Kom eens langs! Boelenslaan Bij: Siebe en Froukje Telefoon (0512) 361 260 Boeketten Keamerplanten Túnplanten Kado artikels Boatersguod Spesjale opdrachten De blomstikken wurde oanpast oan jo eigen winsken - Jarenlange ervaring in het ontwerpen, aanleggen en onderhouden van onderhoudsarme tuinen - Exclusieve sierbestrating Provincialeweg 1-9865 AA Opende Tel. 0594-658960 Fax 0594-658929 Mobiel 06 53832200 - U kunt ook bij ons terecht voor een vrijblijvende offerte Poeliersbedrijf BAKKER BV Voor horeca - instellingen - slagerijen Kollumerzwaag Tel. 0511-44 29 51 Fax 0511-44 24 14 Zwaagwesteinde Tel. 0511-44 53 25 KLAAS KLUS Uw vakman voor onderhoud en reparatie 0512-341919 Boelenslaan
De Otterbode 5 Het wel en wee van de uitgezette otters Het bewegingspatroon van de otters kreeg vanaf eind september, zoals zich dat al in begin september liet aanzien, een meer voorspelbaar patroon, waarbij elke otter een bepaald deel van de Weerribben voor zich opeiste. De leefgebieden van de drie vrouwtjes zijn min of meer van elkaar gescheiden. Ze bezetten elk een andere hoek van het gebied. Er resteert in het centrum-zuidgedeelte nog een gebied dat door geen van de dames wordt benut. Het Tsjechische vrouwtje onderneemt nu en dan een uitstapje naar het Giethoorns Meer in de Wieden. Van de mannetjes beheerst het grootste Zweedse dier het gehele centrale deel van de Weerribben en heeft de grootste actieradius. Een groot deel van zijn tijd wordt besteed aan het bezoeken van de vrouwtjes. Hij kan daarbij op een avond in sneltreinvaart het gebied doorlopen om alle drie de vrouwen met een bezoek te vereren. De andere Zweedse man deelt min of meer zijn leefgebied met dat van één van de Russische vrouwen, maar wel in het waterrijkste deel van de Weerribben. De Tsjechische man bewoonde een klein gebied in een druk door recreanten gebruikt deel van de Weerribben. In oktober verhuisde dit dier naar de Rottige Meenthe. Hier vertoonde hij al een minder actief gedrag en half oktober stierf hij, vermoedelijk als gevolg van een aandoening aan de galgangen. Verliezen van deze aard zijn niet uit te sluiten. Zoals u weet heeft de Stichting Otterstation Nederland in 2001 Otterpark AQUALUTRA verkocht aan de Libéma groep. Dit bedrijf had bij de overname van het Otterpark van de gemeente Leeuwarden de belofte gekregen dat er heel wat subsidies op het kleed zouden gaan komen voor een ombouw van het Otterpark naar dierenpark Friesland. Die subsidies kwamen er uiteindelijk niet. Ook niet toen Libéma dreigde het Otterpark te zullen gaan sluiten of te gaan verkopen. Toen wij ons in 1992 in Leeuwarden vestigden, werd ons ook alle medewerking toegezegd. In het prille begin rond de bouw van het Otterpark kwam de gemeente die afspraak wel na, maar daarna toen wij de hulp het hardst nodig hadden, liet men ons in de kou staan. Dat is nu ook Libema overkomen. U vraagt zich nu wellicht af of susbsidies Het bewegingspatroon veranderde in feite niet bij de uitzetting van de tweed groep otters in de tweede helft van oktober en begin november. Rond 20 november werden door de otters van het eerste uur nog steeds dezelfde gebieden ingenomen. Er was wel duidelijk een reactie op de nieuwkomers. Op de uitzetplek bleven de nestkisten enige dagen staan en elke dag werden hier verse spraints aangetroffen van de otters van het eerste uur (de meest recent uitgezette dieren werden niet meer op deze plek gepeild). Op zondag 10 november werd om 16.40 uur de grote Zweedse man op de Hogeweg door een auto aangereden. Het gebeurt wel vaker dat de otters overdag actief zijn, meestal gedurende somber weer. Het dier lijkt deze crash goed te hebben overleefd. Afwachten wat er verder gaat gebeuren. Een nieuwe groep otters arriveert Op respectievelijk 28 oktober en 3 november zijn in groepen van vier acht otters afkomstig uit Letland en Wit- Rusland binnen het gebied van de Weerribben op twee verschillende plaatsen vrijgelaten. Het bewegingspatroon van de nieuwelingen verschilde in beginsel niet van dat van de dieren van de eerste uitzet: langzaam en intensief een aantal plaatsen verkennen. Alleen verwijderden de dieren zich daarbij al snel van de uitzetplek, vermoedelijk als gevolg van de activiteiten wel nodig zijn voor instellingen als die van ons en dierentuinen. Het blijkt zo te zijn dat zelfs de grootste dierentuinen zonder subsidie niet zelfstandig kunnen overleven. Ze kunnen zich zelf meestal wel net bedruipen als het gaat om personeelskosten en verzorging van de dieren, maar er blijft geen geld over voor nieuwe investeringen. Deze nieuwe investeringen echter zijn van groot belang om voldoende bezoekers te blijven ontvangen. van de reeds aanwezige otters. Ze werden alle aangetroffen aan de randen van de Weerribben in gebieden die niet door de andere dieren werden bezet. Een vrouwtje vertrok al na drie dagen uit de Weerribben, terwijl een aantal andere otters dit wat later deed. Op dit moment zijn de drie uitgezette mannen nog actief in de Weerribben. Zij hebben daarbij een kleine actieradius, elk apart, juist in het gebied dat niet of nauwelijks door de andere dieren werd gebruikt. Van de uitgezette vrouwtjes is nog één dier in de Weerribben te vinden en wel geheel aan de noordwestelijke buitenkant. Een tweede vrouwtje zwerft in de Noordoostpolder in de omgeving van het Kuinderbos. Een derde vrouw is naar Friesland getogen en houdt zich op rond de petgaten van Wester- en Oosterschar (tussen Tjeukemeer en Heerenveen). De vierde dame verblijft in de Rottige Meenthe en de vijfde vrouw werd voor het laatst gepeild bij Dwarsgracht in de Toen wij het Otterpark exploiteerden hadden wij qua bezoekersaantallen niet te klagen. In een jaar tijd werden we de grootste attractie van Leeuwarden met 65.000 70.000 bezoekers. Een dergelijk aantal heeft het grote attractieconcern Libema met het Otterpark nooit kunnen behalen, ook al investeerden zij meer in de marketing dan wij ooit konden doen. Zij kwamen niet verder dan 38.000 bezoekers per jaar. Voor ons was echter het probleem dat wij door een mislukte aanbesteding (annex aan de besproken problemen door de parlementaire commissie bouwfraude) een te moelijke financiele start hebben gehad. 7 Jaar lang is dat ons blijven achtervolgen. Toen opnieuw provincie en gemeente ons weigerden te helpen dat oude probleem op te lossen, was voor ons de maat vol en werd het Otterpark verkocht. De geschiedenis herhaalt zich. Libema heeft het Otterpark onlangs verkocht aan de Zodiac Groep, een bedrijf dat reeds 2 dierentuinen exploiteert: 1) de Wissel in Epe en 2) Zooparc Overloon in Overloon. Zij willen nu van het Otterpark een Aquapark Friesland gaan maken met daarin allerlei dieren van uit de gehele wereld die min of meer gebonden zijn aan zoet of zout water. De Zodiac Groep heeft aangegeven deze ombouw zelf te zullen financieren. Wij Wieden. Zij is echter de laatste week hier niet meer aangetroffen. Kortom een ware uittocht, vermoedelijk onder invloed van de reeds aanwezige dieren. Tot nu toe legden ze daarbij geen grote afstanden af en zeker niet per nacht. Deze dieren zijn nu nog volop in beweging en het is afwachten waar ze uiteindelijk zich zullen vestigen. Het wordt spannend als Koning Winter gaat regeren. Otters houden geen winterslaap. Als het water bevroren is, moeten zij op zoek gaan naar open water. De terreinbeheerders houden er daarom rekening mee om op bepaalde plaatsen in het uitzetgebied kunstmatig open water te creeren. Hiermee worden de otters een klein handje geholpen en wordt voorkomen dat zij de uitzetgebieden verlaten. Voor de Wit-Russische en Letse otters is er niets nieuws onder de zon. Zij zijn al gewend aan barre winterse omstandigheden. Naar berichtgeving op website herintroductie otter (www.terugkeer-otter.nl) Otterpark opnieuw verkocht wensen hen veel succes met de realisatie van de nieuwe plannen! Wij nemen daarmee definitief afscheid van het Otterpark in Leeuwarden. Voor ons zelf als Stichting Otterstation Nederland ligt er nu een nieuwe uitdaging. Al in 1999 gaven wij aan een filiaal te willen beginnen in NW- Overijssel in de buurt van het herintroductie gebied. De plaatselijke gemente was heel erg enthousiast over dit idee. Binnenkort staat het voornemen om een nieuw Otterpark te beginnen opnieuw op de agenda van onze bestuursvergadering. Wij zijn dan ook heel benieuwd naar uw mening over de realisatie van een nieuw Otterpark in Overijssel! U kunt uw reactie sturen aan Stichting Otterstation Nederland p/a Grote Kerkstraat 65, 8911 EB Leeuwarden of per e-mail naar info@otter.to. Addy de Jongh
Meubelstoffeerderij HET BEUKERTJE Galjoenweg 96 8862 XV Harlingen Tel. 0517-41 41 44 Tevens boot- en caravankussens Geen voorrijdkosten gratis prijsopgaven Gratis haal- en brengservice RIJBEWIJS IN 2-4-8 WEKEN 32 uurslessen, inklusief volledig KOMPAKT RIJOPLEIDING praktijkexamen en examengarantie 1.375,-. Tevens start/basispakket - Studenten/Jongerenpakket. Losse rijlessen uiteraard ook mogelijk. Bel dus vrijblijvend voor inlichtingen: AUTO- EN MOTORRIJSCHOOL ROB VAN HARDEVELD 0513-414643 / 06-54221066 KIJK OP www.robvanhardeveld.nl Voor een avond gezelligheid en sfeer Cafetaria - Bar Tarantella Hoofdstraat 27 - Koudum Telefoon 0514-52 16 86 Watersportbedrijf Ottenhome Heeg Polyvalken en fox kajuitzeiljachten De Draei 3, Heeg, tel. 0515-442898 info@ottenhomeheeg.nl www.ottenhomeheeg.nl Industrieel Machineonderhoud RVS Leidingsystemen RVS Constructies RVS Trappen RVS Ballustrades De Draai 10, 9076 PD St. Annaparochie Postbus 19, 9076 ZN St Annaparochie Tel. 0518 491754 Fax 0518 491015 De allergrootste brommobiel: AIXAM 500.4 Leveringsprogramma: Voor inlichtingen of documentatie Tel. (0513) 67 15 42 Sierhekwerk Gaashekwerk Spijlenhekwerk Tennisbaanafrastering Sportveldafrastering Draaipoorten Railpoorten Vrijdragende schuifpoorten Electrische aandrijvingen Slagbomen Laat u eens lekker verwennen bij: Beauty & thermen Wolk wolk sauna Gigantische koffer- en beenruimte. Maar nog steeds: Géén rijbewijs nodig Tevens ruime keus in tweedehands brommobielen. Tot 500 km gratis brandstof De enige speciaalzaak in Friesland Hoofdweg 47-9104 BB Damwoude Tel.: 0511-421537 - Fax 0511-421607 Woudfennen 10 8503 BA JOURE, tel. 0513-415200 E-mail: woudfennen@sauna-beauty-thermen.nl Internet: www.sauna-beauty-thermen.nl Drogisterij - Reformhuis Johan de Vries v.o.f Uw adres voor: Natuurgeneesmiddelen, Homeopathie, voedingssupplementen Reformvoeding en verzorgingsartikelen. Tevens praktijkadres voor iriscopie 2e Oosterkade 25-27, 8603 CK Sneek Telefoon (0515) 41 21 06, fax (0515) 42 41 74 Sanitair- en keukenmontage Timmer- en metselwerk Lijm- en tegelwerk Tjeukemeerstraat 29, Lemmer Telefoon 0514-560645 Fax 0514-560917 Mobiel 06-22216678
De Otterbode 7 Zeldzame vogels. Ik zie ze wel eens vliegen, en met mij nog een paar. En dan bedoelen we de vele vogelsoorten die er in ons park leven of langskomen. Vooral de toevallige ontmoetingen met de zeldzamere vogels zijn natuurlijk het mooiste. De winter biedt meestal veel mogelijkheden om eens kennis te maken met bijzondere vogelsoorten. Door honger en kou verdreven zijn ze hier op zoek naar voedsel en beschutting. Zo vliegt er al enige tijd een IJsvogel door het park., en laatst zijn er zelfs drie gezien. Heel af en toe is hij goed te bekijken en soms laat hij zijn stem horen. En zo was er ook nog kort een Drieteenmeeuw, normaal een kustvogel., te bewonderen. En een paartje Goudvinken blijft ook een mooie verschijning. Of als er 's morgens ineens twaalf Ooievaars extra in het perk staan, sta je toch wel even te knipperen met de ogen. Maar zo zag ik laatst een vogel die men niet gauw tegen komt. In een flits ging er iets voorbij en dacht een Fazantenvrouwtje, maar nee, zie daar die lange snavel en lange poten. Een Roerdomp, die van tussen het riet het pad overstak en in een andere rietkraag verdween. Met verbazing sta ik daar te kijken, en weg is 'ie weer. Wauw, dat was gaaf. Gelukkig voor mij, misschien niet voor de Roerdomp, bleef het niet bij die ene keer. En zo had ik nog een tweede ontmoeting met de Roerdomp, ergens achter in een petgat. Hij stond tussen het riet en kon niet zo snel weg, uiteindelijk toch wel, en zag zo hoe hij rustig en gedrongen wegvloog, met zijn kop tussen de schouders dus. Helaas zonder lawaai te maken. Als het koud is komen ze graag in stukjes riet bi.; meren en rivieren, het is dus een echte moerasvogel, helaas zeldzaam in Nederland. Ze broeden het liefst in grote rietvelden met veel overjarig riet. Ook neemt hij bij alarm een paalhouding aan. In combinatie met zijn bruin en zwart gekleurde verenkleed is 'ie zowat onzichtbaar. Vooral als het rustig is maakt men kans op zulke ontmoetingen, en vooral de petgaten zijn een mooi oord voor verscheidene vogels, laatst zwommen er nog drie paartjes Kuifeenden. Een goede collega van mij, Peter, weet zowat alles van vogels, en hij is ook vrijwilliger bij het SOVON. Bij twijfel is hij altijd te radplegen en de meeste gesprekken gaan dan ook over de vogeltjes. Zo langzaam aan ontdek je steeds meer nieuwe vogels, leer je weer wat bij over degene die je al kende, en ik hoop dat dit nog lang zo mag doorgaan. Wie weet, als de vogels wat meewerken, en ik niet loop te dagdromen (sorry baas) komen er wel meer verhalen van mijn belevenissen bij. Boven mij een strak blauwe lucht, een fris briesje door de haren en een aangenaam zonnetje. In de verte het geluid van twee schreeuwende Buizerds. Elzenbomen met foeragerende Putters en wat Sijsjes, een plukje Matkop mezen wat overwaait, en een door het water hippende Grote Gele Kwikstaart. Inderdaad, ik zie ze vliegen. Vogelgenieter Amo Vos. Er zijn weer otters in het noordensporen IN DE SNEEUW van Nederland. De meeste van de uitgezette otters hebben een eigen plekje veroverd in de Weerribben en de Wieden in NW- Overijssel. De vroeg ingevallen winter zal het er voor de dieren niet makkelijker op maken. Een groot voordeel van de winter is dat als het gesneeuwd heeft, de gangen van de otters goed zijn na te gaan. Zij laten hun pootafdrukken in de sneeuw achter (zie foto s). Hieraan is veel te zien. Hoe zij gelopen hebben, soms glijden zij voorwaarts, en ook of zij een andere otter ontmoet hebben. Otters hebben wat wij verschillende gangen noemen. Dat zijn de stap, de draf en de sprongengalop. Soms zijn er overgangsvormen tussen deze drie gangen te zien. Bij de sprongengalop kan de afstand tussen de groepen prenten (=pootafdrukken) wel 90 cm bedragen! De foto s bij dit artikel zijn gemakt bij het Snekermeer in de zestiger jaren van de vorige eeuw door de heer Dam senior. Wij danken hem hierbij voor het ter beschikking stellen van deze fraaie opnames. Een zelfde beeld kunnen we nu weer aantreffen in de uitzetgebieden! Wij verzoeken u echter niet zelf op zoek te gaan naar ottersporen. Slechts een select gezelschap van onderzoekers zal zich daarmee bezig houden. Dat is belangrijk om enerzijds de dieren met rust te laten en anderzijds de sporen zo lang mogelijk in tact te laten voor nader onderzoek.
Onze watercontroleurs: Wetterskip Fryslân heeft de zorg voor de kwaliteit van het oppervlaktewater in de provincie Fryslân. Daarom zuiveren we het afvalwater, zodat het weer schoon geloosd wordt op de Friese wateren. Beter voor mens èn dier. Onze controleurs nemen dan ook regelmatig monsters om de kwaliteit van het water in de gaten te houden. Want natuurbeheer is een van de vele aspecten waar Wetterskip Fryslân terdege rekening mee houdt. Niek s Bloemenboetiek Skilpaed 42 9035 AN Dronrijp Tel.: 0517-23 28 29 Jiskefetsje Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden. Tel.: 058-233 99 33 www.friesewaterschappen.nl Myn heit is in Jisk Myn mem is in fetsje en ik bin in lyts Jiskefetsje Dameskledingboetiek mt 36 t/m 56 Stationsweg 78, 9201 GR Drachten telefoon 0512-541838 - Tegels - Vensterbanken - Drempels - Marmer / Graniet De Meander 9b - Surhuisterveen - tel. 06-53833913 W ij varen o.a. door en om Leeuwarden, waarbij ook een bezoek aan het Otterpark mogelijk is. Lopende vanaf de boot, ± 10 minuten door het mooie natuurgebied de Groene Ster onder begeleiding van een gids. Vraag vrijblijvend inlichtingen voor een noflike tocht! Rondvaartbedrijf Middelsee Fam. Middelkoop Ritsumasyl 13-15 9033 WB Ritsumasyl Tel/Fax: 058-254 14 56 www.rondvaartleeuwarden.nl Occasionhal In- en verkoop 2e hands automobielen De Hemmen 6, 9206 AG Drachten Telefoon (0512) 524 848 JELLE BIJLSMA GROND-, WEG EN WATERBOUW La Rose MASSAGESTUDIO MEERDERE MASSEUSES AANWEZIG MEERDERE MASSEUSES GEVRAAGD Voorstreek 95 8911 JM Leeuwarden Tel. (058) 212 98 97 www,massagelarose.nl annema s vis GIEKERK 058-2561512 Al jaren een betrouwbaar adres, als enige door Gem. Leeuwarden erkend, voor een heerlijke ontspanningsmassage. Bij ons geniet u voor het volle pond NNEMA S VIS HARDEGARIJP Zomerweg 5 9254 MB Hardegarijp Tel.: 0511-472506 Fax 0511-472310 Sinds 1934 een begrip bij kenners
De Otterbode 9 VOOR- EN TEGENSPOED Omdat het verkrijgen van wilde otters uit Letland en Wit- Rusland in het voorjaar van 2002 tegenviel, zijn we in september opnieuw naar Letland en Wit-Rusland afgereisd. Ofschoon we er in juni al in geslaagd waren 7 otters te leveren voor de herintroductie, was dit aantal nog niet genoeg. Om een goede startpopulatie in 2002 te hebben moesten we er nog vijf dieren bij zien te krijgen. herfstlandschap in Letland Opnieuw konden wij ons beroepen op onze buitenlandse collega s Vadim Sidorovich (Wit-Rusland) en Janis Ozolins (Letland). Voor ons was het dus opnieuw heen en weer reizen tussen beide landen. Omdat Janis Ozolins zich niet helemaal meer vrij kon maken voor het project en Vadim Sidorovich en zijn team zich verder wel konden redden, concentreerden wij ons vooral op het werk in Letland. Daar werd ons team versterkt door mijn Nederlandse collega en otterkenner bij uitstek Tjibbe de Jong. Letland bleek bij aankomst getooid te zijn in de prachtigste herfstkleuren, die daar mooier uit leken te komen dan bij ons in Nederland. De dagen daarna werd het alleen maar mooier. Het rustieke landschap werd dan ook meerdere malen opgeschrikt door het geklik van onze camera s. Kennissen van Janis hadden een nieuwe verblijfsplaats voor ons gerealiseerd aan de rivier de Kuja, niet zover van de plaats Madona. Daar zouden wij met nieuwe vallen ons geluk opnieuw beproeven. Opnieuw werd dankbaar gebruik gemaakt van valzenders. Deze apparaten alarmeerden ons als er een dier in de val zat, opdat wij zo snel mogelijk het dier zouden kunnen bevrijden. De plek waar wij zaten bleek een goede plaats te zijn. Al vrij snel, op 19 september, ging s nachts om 4.00 uur het alarm af. Wij snel uit de veren, richting de vangstplaats en daar bleek niet een otter gevangen te zijn, maar een bever. Dit dier konden wij weer vlot vrij laten. De vangstmethode is niet gevaarlijk voor de dieren. Ze komen er hooguit met de schrik vanaf. Om 6.00 uur die zelfde ochtend ging het alarm opnieuw af. Dus opnieuw het bed uit, kleren aan en naar buiten. Buiten hoorden wij al gauw dat het om een otter ging. We hoorden het bekende gefluit en dat kon maar een dier zijn. Binnen 10 minuten hadden we het dier verdoofd en beoordeeld op geschiktheid. Het bleek een uitermate geschikt, jong vlnr Tjibbe de Jong, Addy de Jongh en Marianne van Oostrum controleren de conditie van de laatste otter
Autobedrijf E. van der Tuin PASSANTENHAVEN PW Jansenweg 31 a 8411 XR Jubbega Telefoon 0516-461 904 Midstraat 148 8501 AW Joure Tel: 06-22052512 SKEYNDOR schoonheidssalon Gerry Schoonheidsbehandelingen Pedicure en Manicure Gerry van Aalsum Marwei 25 8508 RA Delfstrahuizen 0514-54 24 45 Ulesprong 12, 8406 AH Tijnje Tel.: 0513-571784 * Universal Contour Wrap Verlies minstens 15 cm omvang bij uw eerste behandeling of u betaal niet * Haarverlenging of meer volume, dit d.m.v. hars- of vlechttechniek www.hetleven-silberman.nl Winkelcentrum Bilgaard 8918 HR Leeuwarden Grote Bredeplaats 22-8861 BB Harlingen - Tel 0517-412 976 Gespecialiseerd in: PLANKEN-, PARKET-, LAMINAAT- EN KURKVLOEREN Bij aankoop van een keuken en een planken vloer 10% KORTING op de vloer Stoffeerderij van Luik Lytse Leane 18 Frieschepalen Tel.: 0512-30 23 20 Meubelstoffering Caravankussens Bootkussens Woningstoffering Gratis offerte Telefoon (058) 267 15 00 Fax (058) 267 47 18 Eigen Fabrikaat Rolgordijnen & Vertikalen J. Draaisma Zonwering & Raamdecoratie Fabrikant - Leverancier Alle soorten zonweringen voor zowel buiten als binnen. Voor project en particulier. Vrijblijvende offerte GRATIS - opmeten & advies Greunsweg 6, Tel. 058-216 65 75 Farieksprijzen 8937 AN Leeuwarden Bgg. 06-28 10 11 28 Technisch bedrijf adres Kool van Heerensstraat 15 8442 GV Heerenveen Telefoon/fax 0513-625897 mobiel 06-10906634 Aannemingsbedrijf van grondwerken en verhuur van machines Hamerenweg 17, 9077 PM Vrouwenparochie Tel. 0518-402 076, fax 518-401 903 Het juiste adres voor: Onderhoud alle merken caravans en opbouw campers. Onderhoud van vouwwagens, paardentrailers. Schadetaxaties en schadeherstel met 2 jaar Focwa garantie. Pack gecertificeerd. Accessoireshop Café de Brêge Voor al uw snacks en ijs (ook afhaal) Openingstijden: maandag 12.00-0.00 dinsdag Gesloten Woensdag 12.00-0.00 Café de Brêge Donderdag 12.00-0.00 Domela Nieuwenhuisweg 48 Vrijdag 12.00-2.00 9245 VB Nij Beets Zaterdag 12.00-2.00 Tel.: 0512-46 16 44 Zondag 12.00-0.00
De Otterbode 11 1E OTTER een zelfde relaas. Volgens zijn dierenarts zou de dood van de otters aan het verdovingsmiddel moeten hebben gelegen. Dat zou om de een of andere reden niet goed meer zijn. Wij staakten onmiddelijk onze activiteiten en gingen nieuwe verdovingsmedicijnen op halen bij de Veterinaire universiteit in Jelgava. Met deze middelen ging het vervolgens weer naar behoren. Zowel in Letland als in Wit- Rusland stonden onze activiteiten onder controle van een dierenarts en ook dezen stonden voor een raadsel. Besloten werd sectie op de dieren te verrichten en de medicijnen die waarschijnlijk niet goed meer waren in Nederland te laten onderzoeken. Van de dode Letse otter weten wij inmiddels dat het dier een verzwakt hart had en dat dat het dier de buitenlandse collega s in het verkeerd keelgat geschoten. Zij zijn experts op hun vakgebied en hebben honderden wilde dieren onder handen gehad. Ook zij waren diep getroffen door wat er gebeurd is. Het Ministerie van LNV heeft inmiddels haar excuses aangeboden. Wat ook erg jammer is, is dat er in de publiciteit vooral de nadruk is komen te liggen op de dode otters. Dat wij gedurende de maanden september en oktober met de nodige ontberingen maar liefst 14 otters hebben kunnen bemachtigen, warvan er 8 geschikte dieren naar Nederland zijn overgevlogen werd niet vermeld. Wij zijn er trots op dat wij nu in totaal 15 otters in 2002 hebben kunnen aanleveren voor de herintroductie in Nederland. Voor de toekomst hopen we toch verder te kunnen gaan met dit project. De huidige 14 otters die nu de Weerribben en Wieden bevolken zijn nog onvoldoende voor een goede populatie. De komende jaren zullen er nog minstens 26 otters bij moeten komen. De vangstmethode hebben we inmiddels kunnen verbeteren door het gebruik van een speciale valzender die over het mobiele GSM net een alarmsignaal kan versturen. Met de oude valzenders waren we gebonden aan een bepaalde reikwijdte van de zenders, maar dit nieuw type werkt overal waar er maar dekking is van een mobiel netwerk. In Letland is dat nu overal het geval. Het nieuwe type valzender zal er voor zorgen mannetje te zijn. Het verdoven is helaas nodig om het dier zonder kleerscheuren uit de val te halen en op allerlei aspecten te kunnen beoordelen. Zo dient er gekeken te worden of het dier, als het een vrouwtje is, melk geeft. Als dat zo is, moet het dier zo spoedig mogelijk vrijgelaten worden, want ergens in de buurt wachten haar jongen op hun moeder. Ook dieren die te mager of te oud zijn worden meteen vrijgelaten. Op het zelfde moment dat de eerste otter bemachtigd werd, ging een van onze teamleden onderuit door een simpele misstap met als resultaat een zwaar beschadigde knie. Nadat wij de eerste otter naar het opvangcentrum brachten, hebben wij daarna noodgedwongen een bezoek moeten afleggen aan het plaatselijke ziekenhuis. Met een been in het gips keerden we huiswaarts. Daarna hadden wij meer succes, maar bemerkten wij ook dat het verdovingsmiddel niet meer goed dienst deed. Een van de gevangen otters wilde niet goed onder zeil. Voor ons was het vervolgens een grote tegenslag toen wij hoorden dat een van de gevangen otters in het opvangcentrum was overleden. Op dat moment hadden wij nog niet door dat de dood van dit dier zou kunnen samenhangen met het verdovingsmiddel. Wij kregen dat vermoeden pas toen onze zwaar aangeslagen Wit- Russische collega, Vadim Sidorovich ons opbelde met Een trotse Tjibbe en Addy met de laatste otter Gauja. links Letse collega, Janis Ozolins en rechts Wit-Russische collega Vadim Sidorovich. misschien fataal is geworden na toediening van het verdovingsmiddel. De resulaten van het overige onderzoek laten nog even op zich wachten. Uitermate ergelijk was het voor ons als vangstteam dat na terugkeer in Nederland de berichtgeving in de media zo ongenuanceerd was. Door een ongelukkig geformuleerde zin in een brief van Minister Veerman aan de 2e Kamer leek het wel of er niets deugde van ons werk in Letland en Wit-Rusland. Uit de berichtgeving zou afgelezen kunnen worden dat er door ons niet professioneel gewerkt is en dat wij onervaren waren. Deze suggesties zijn bij dat de gevangen dieren slechts heel korte tijd in de val hoeven te zitten om daarna snel bevrijd te kunnen worden. Ook u als donateur kunnen wij verzekeren dat alles wat wij in Letland en Wit- Rusland gedaan hebben en nog hopen te gaan doen, uiterst zorgvuldig en professioneel is, en zal worden, uitgevoerd. Wij zijn zelf grote otter liefhebbers. Wij zouden nooit activiteiten ondernemen die deze geweldige mooie dieren in onnodig gevaar zouden kunnen brengen! Addy de Jongh
schildersberijf TERRA VeBo Schuinpad 4 8421 PT Oldeberkoop Tel.: 0516-451275 Mob. 06-27012488 installatiebedrijf bakker b.v. 8431 LJ Oosterwolde t Oost 8 sinds 1903 De cv-ketels van Remeha omdat je van warmte houdt! Winkelcentrum de greiden Tel. 0513-625942 Arno v.d. Meer Leeuwarderstraatweg 1009 8441 PJ Heerenveen tel./fax 0513-62 17 15 mobiel 06 21 89 20 51 onderhoud restauratie interieur- en jachtbetimmering timmerwerk bos-, park- en tuinelementen DE BRAS SLAGERIJEN Schrans Tel: 058-289 09 07 Bilgaard Tel: 058-266 77 69 LEEUWARDEN WWW.DEBRAS.NET Morseweg 13 B.V. 8912 BG Leeuwarden tel. (058) 254 21 66 Fax (058) 254 23 85 montage Internet: www.stinstra.nl Uw partner in Kozijn- Raam- & Deurtechniek E-mail: info@stinstra.nl Bigmans Voor al uw fondue- en gourmetpakketten Willem Alexanderplein 11, 8931 DW Leeuwarden Tel. 058-288 43 31 * reparaties * APK II keuringsstaion * In- en verkoop occasions * met garantie Moleneind 195 Drachten Tel.: 0512-512 089 Voorstraat 136 9291 CP Kollum Tel. 06-55755187 Fax 0511-453442 advisering maatwerk onderhoud GAS/OLIE/HOUTEN GRAAM GESTOOKTE CV-INSTALLATIES dik en dun wandige systemen Specialist in Deens Stoke Fyr het alternatief voor olie Las en adviesburo Kusters jan Schotanusweg 31 8567 LB Oudemirden Telefoon 0514-57 13 41 P.W. Janssenweg 92 8411 XV Jubbega (0516) 461372 - Een hapje en een drankje - Gezellige barbecue-avonden met reuze-koekepan - Hollands-oosters buffet - Kleine partijen en recepties tot 90 personen - Vergaderingen (geen zaalhuur) De leukste dansschool van Leeuwarden Kijk op: www.omarsmids.nl NIEUWE LESSEN STARTEN IN JANUARI Voor een avond gezelligheid en sfeer Cafetaria - Bar Tarantella Hoofdstraat 27 - Koudum Telefoon 0514-52 16 86 Harlingertrekweg 3 Tel.: 0517-23 29 66 www.zandbergenwatersport.nl
BESTUUR EN MEDEWERKERS VAN DE STICHTING OTTERSTATION NEDERLAND WENSEN U EEN VOORSPOEDIG 2003!
Geopend vanaf 12.00 uur Hoofdstraat 59 - Beetsterzwaag Telefoon 0512-38 18 90 Tegen inlevering van deze bon de gehele maand december Knippen 10,- klein Schavernek 10 8911 BV Leeuwarden Tel. 058-216 16 84 Al meer dan 40 jaar rijdt men op rijwielen van Regeling Dinsdag gesloten. Azaleastraat 63, Leeuwarden Tel. 058-2664044 STEGGERDAWEG 157 8395 PL STEGGERDA TEL. 0561 433822 FAX 0561 433829 E-MAIL: BIJLSTRA.BOUWKOSTEN@TIP.NL AUTO DE BOER Lid van tophaarwerkers Gilde Nederland TOYOTA DAIHATSU SKODA Pyperstikke 1 - Balk Telefoon 0514-603344 IK WIL HAAR te weining, te dun of te kort haar? EVANGELISCHE BOEKWINKEL Houtlaan 61 9203 AP Drachten Tel. 0512-541737 Nieuwe boeken voor jong en oud * Licht in de poolnacht - J van der Berg * dolfi en de dolfijnenjagers - J.F. v/d Poel * Nieuwe boeken van W.G. van der Hulst jr. Nieuw Left Behind, van de serie De Laatste Bazuin Nu op VIDEO en DVD verkrijgbaar! Standvastig - laatste boek van Tim LaHaye Deel 1 t/m 9 ook op voorraad. Verder: Leuke puzzels, quiz-spelen, CD-roms en vele andere gezelschapsspelen voor jong en oud (Houtlaan is zijstraat van de Torenstraat, centrum Drachten) de best raadgever financiële diensten het beste persoonlijk advies: verzekeringen & pensioen sparen & beleggen hypotheken & financieringen De enige raadgever die u laat delen in zijn resultaat de best raadgever financiële diensten Bruggelaan 28 8426 BE Appelscha Tel. 0516 430711 fax 0516 430745 e-mail: pdebest@dolfijn.nl De mooiste en meest Complete sauna, 7 dagen per week geopend. SCHANS 31 - HEERENVEEN - TEL. 0513-650302/0610947058 Kachels & Haarden Centrum Stoelwinder Magnesiumweg 2-4, Wolvega, tel. 0561-441245 * Vrijblijvend thuisbezoek * Reparatie aan kachels of glas * Montage volledig in eigen beheer * Veilig ombouwen open haard van hout naar gas * Garantie en kwaliteit houden wij hoog in het vaandel * Bezoek onze showroom, geopend di t/m za van 10.00-17.00 uur * Wij doen ons uiterste best om uw ideeën te realisren Wij zitten in het Bedrijvenverzamelgebouw Westellingwerf Kleine Kerkstraat 15 8911 DL Leeuwarden Postbus 2543 8901 AA Leeuwarden tel. 058-2130611 fax. 058-2130611 Sauna Westenberg Grote kerkstraat 53 Leeuwarden 058 2137404 Duimstraat 36, 8539 SE Echtenerbrug. Telefoon (0514) 541006 Vrijdagavond koopavond Kunstijsbaan voor Noord Friesland Schaatslessen, rekreatief schaatsen, bedrijfsschaatsen, skeelerlessen. Schaatsschool Leeuwarden voor lessen. Schaatsparadijs voor schaatsen en kleding. Openingstijden: www.ijshalleeuwarden.nl en teletekst NieuwsTV pag 267 Heliconweg 42c 8914 AT Leeuwarden Infolijn 058-2159635 Overig: 058-2137781 IJSHAL LEEUWARDEN
Ottershop Tarieven: Vanaf 12 jaar 6,- vanaf 20 personen Kinderen t/m 3 jaar GRATIS Informeer naar Kinderen 4 t/m 11 jaar 4,- de mogelijkheden 65+ (op vertoon van pas) 5,50 vanaf 5,25 Studenten (op vertoon Stukacard) 5,50 Abonnement Geldigheidsduur: 1 april 2002 tot 1 april 2003 Otterpark abonnement 16,- Otterpark Plus* abonnement 18,- Donateursabonnement: 25% korting op standaard en PLUS abonnement *Otterpark PLUS abonnement: naast onbeperkt toegang tot Otterpark Leeuwarden maar liefst 25% korting op de entreeprijs van alle Libéma parken (Ecodrome Zwolle, Autotron Rosmalen, Attractie Speeltuin De Bergen Wanroij, Speelland Beekse Bergen en Safari Beekse Bergen Hilvarenbeek). Niet in combinatie met andere acties. Openingstijden Otterpark Leeuwarden Van 27 april t/m 30 september 2002 op alle dagen Geopend van 10.00 tot 17.30 uur. Van 01 oktober t/m 26 april 2003 elke zaterdag en zondag en tijdens schoolvakanties geopend van 10.30 tot 16.30 uur. Otterpark Leeuwarden is gesloten op eerste kerstdag en nieuwjaarsdag ARTIKELEN OTTERSHOP EURO GULDEN Pluche otter groot 7.24 15.95 Pluche otter middel 4.06 8.95 Pluche otter klein 2.25 4.95 Grote pluche aap aan stok 9.76 21.50 Kikker met veer 3.40 7.50 Bean bag bever 12.93 28.50 Bean bag otter 12.93 28.50 Zittende bever 8.39 18.50 Handpop otter 12.03 26.50 Gerolde slang 1.79 3.95 Sleutelhangers diverse soorten 2.70 5.95 Smoelenboek 10.21 22.50 Boek: In het spoor van de otter 13.84 30.50 Kaarsen met afbeelding van otter v.a. 3.86 8.50 Sleutelhanger met naam 2.50 5.50 Otter kaart 1.79 3.95 CD s met natuurmuziek 13.59 29.95 U kunt uw bestelling ook telefonisch aan ons doorgeven en dan versturen wij het via de post.
Notaris Vrieze is een onafhankelijk notariskantoor met een algemene notariële praktijk. Wij hebben ruime ervaring en kennis van: * huwelijkse voorwaarden * geregistreerd partnerschap * samenlevingscontract * erfrecht * ondernemingsrecht * kopen van een huis * stichting * vereniging Laat het ons weten als u over één of meer van hiernaast genoemde onderwerpen nadere informatie wenst. U kunt ook een afspraak maken voor een vrijblijvend gesprek. Notariskantoor Vrieze Hoofstraat 3 8401 BT Gorredijk Telefoon 0513-46 16 75 Fax 0513-46 26 02 E-mail: notaris@vrieze.knb.nl www.notarisvrieze.nl S.J. Elsinga adviseur-trainer-therapeut GEREGISTREERD THERAPEUT/TRAINER ALLROUND MEDIATOR LID VIT, RING, AGBZ NMI-MEDIATORS OPDRACHTGEVERS: PARTICULIEREN BEDRIJFSORGANISATIES ZORGINSTELLINGEN GEMEENTEN ONDERWIJSBUREAUS Neem contact op met Sjoerd Elsinga Kampingerhof 3 8431 AS Oosterwolde tel.: 0516-512 988 Fax: 0516-523 084 E-mail: s.j.elsinga@planet.nl PRAKTIJK VOOR ADVIES, BEGELEIDING & TRAINING Diverse vormen van therapie Psychotherapie, Gedragstherapie, Gesprekstherapie, Regressietherapie, NLP THERAPIE Wil je beter functioneren, plezieriger ontwikkelen, beter communiceren, beter presteren en meer van het leven genieten? Heb je last van spanningen en psychomotorische klachten waar je snel van af wilt? Neem dan direct contact met ons op COACHING Voor leidingevenden en zij die dat willen worden Laat u persoonlijk coachen wanneer u te maken krijgt met veranderingen binnen uw organisatie, nieuwe taak of functie, bij problemen in de samenwerking of bij ziekteverzuim en reïntegratie. RESULTAATGERICHT WERKEN Voor leidinggevenden en medewerkers die optimaal willen functioneren Wij verzorgen trainingen en workshops ter verbetering van uw organisatie en uw product. Resultaatgericht werken komt tegemoet aan de wens om alle aanwezige capaciteiten van medewerkers te benutten. Het verlaagt de werkdruk en verhoogt de zelfontplooing van medewerkers binnen uw organisatie. Verandering vereist actie! MEDIATION Conflictbemiddeling voor particulieren, bedrijven en organisatie Bespaar tijd, energie en kosten en kies voor mediation onder deskundige begeleiding die onafhankleijk en opartijdig is in uw conflict met... VERZUIMBEGELEIDING Voor bedrijven, instellingen en organisaties in de profit- en nonprofitsector Voorkomen is beter dan genezen. Wacht niet tot uw Arbodienst na weken in actie komt maar bespaar kosten, tijd en energie door rechtstreeks met ons contact op te nemen OUTPLACEMENT Bij het vinden van een nieuwe baan Bedrijfs- of organisatieontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling lopen niet altijd parallel. Wij ondersteunen u deskundig en professioneel in het outplacementtraject en begeleiden de kandidaat in de eerste 3 maanden van de nieuwe baan.