Onderwijs in cijfers 2016
BELEIDSONDERZOEK Gemeente Leiden info@leidenincijfers.nl www.leidenincijfers.nl serie statistiek 2016 / 11 Omslag: Schema onderwijssysteem in Nederland (bron: Wikimedia commons) Onderwijs in cijfers Leiden 2016 2
Inhoudsopgave Inleiding 4 Samenvatting 4 Leiden in cijfers: onderzoeksrapporten en cijfers 4 Opleidingsniveau van de Leidse bevolking 5 Onderwijs in Leiden 6 Onderwijsgevenden en onderwijsvolgenden 6 Ontwikkeling van schoolpopulaties Ontwikkeling van schoolpopulaties basisonderwijs, speciaal en voortgezet onderwijs 7 Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang 8 Onderwijs aan Leidenaren 9 CITO eindscore basisonderwijs 9 Onderwijs aan Leidse jongeren van vijftien jaar 10 Nieuwe voortijdig schoolverlaters (VSV) 11 Onderwijs aan Leidse jongvolwassenen van 18 t/m 26 jaar 12 Onderwijs in cijfers Leiden 2016 3
Inleiding Leiden Kennisstad heeft een hoog opgeleide bevolking en herbergt binnen haar grenzen veel onderwijsinstellingen. In deze publicatie gaat het zowel om de opleiding die de bevolking volgt of heeft gevolgd als om de onderwijsinstellingen binnen Leiden. De cijfers zijn afkomstig uit meerdere bronnen, de belangrijkste twee zijn: De dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Onderwijs. Uit deze bron komen gegevens van de combinatie van waar men onderwijs volgt en waar men woont. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze bron heeft gegevens over het opleidingsniveau van de bevolking en over persoonskenmerken van onderwijsvolgenden naar woonplaats. Samenvatting Van alle 15- t/m 74-jarige Leidenaren heeft 44% een hoog, 33% een middelbaar en 23% een laag opleidingsniveau (2015). Aan in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen volgen 62,9 duizend leerlingen, deelnemers en studenten onderwijs (2015/16). In het onderwijs zijn 9,2 duizend banen (2015). Het aantal studenten aan in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen voor hoger onderwijs is de afgelopen tien jaar gestegen; het aantal studenten aan in Leiden gevestigd is het laatste jaar gedaald. Prognose voor de komende tien jaar: stabilisatie leerlingaantallen in basisonderwijs en in speciaal onderwijs, zeer lichte daling leerlingaantallen voortgezet onderwijs. Voor elke honderd kinderen onder de vier zijn er 40 plaatsen in kinderdagverblijven, voor elke honderd kinderen van twee of drie zijn er 16 plaatsen in peuterspeelzalen en voor elke honderd kinderen van vier tot en met elf zijn er 24 plaatsen voor buitenschoolse opvang (eind 2015). De gemiddelde CITO-eindscore basisonderwijs is in Leiden 536, landelijk 535. Op de Leidse onderwijsvoorrangscholen is het gemiddelde 533, op de overige scholen 537 (2014/2015). Van de 15-jarige Leidenaren volgt ongeveer de helft algemeen vormend onderwijs (schommelt vanaf 2008 tussen 49% en 54%), 35%-40% middelbaar beroepsonderwijs. De rest zit nog in klas 1 of 2 van het voorgezet onderwijs of volgt praktijkonderwijs. Van de Leidse jongvolwassenen van 18 t/m 26 jaar volgt 63% (formeel) onderwijs (2015/16). Leiden in cijfers: onderzoeksrapporten en cijfers Deze publicatie staat in de onderzoeksbank van Leiden in cijfers. Veel van de hier genoemde cijfers staan ook in het cijfergedeelte van Leiden in cijfers. U kunt daar zelf zoeken naar gegevens en de resultaten downloaden als tabel, grafiek of kaart. Een paar voorbeelden van wat hier op het gebied van onderwijs te vinden is: opleidingsniveau bevolking en opleidingsniveau beroepsbevolking vestigingen en banen in het onderwijs per wijk Onderwijs in cijfers Leiden 2016 4
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Opleidingsniveau van de Leidse bevolking Anno 2015 heeft 44% van alle Leidse 15- t/m 74-jarigen 1 een hoog opleidingsniveau (HBO of universiteit), 33% een middelbaar opleidingsniveau (, VWO of HAVO) en 23% een laag opleidingsniveau. Het aantal en aandeel hoog opgeleiden in de Nederlandse samenleving is de laatste twaalf jaar toegenomen. Leiden had altijd al veel hoogopgeleiden en ook hier nam dat nog toe maar (relatief) niet zo veel als in heel Nederland. Leiden heeft wel nog steeds meer hoogopgeleiden dan landelijk. Voor het aandeel met een laag opleidingsniveau geldt een soortgelijk verhaal: in Leiden was het relatief al laag en daalde het nog verder, de percentages zijn wel dichter bij elkaar komen te liggen. Opleidingsniveau Leidse en Nederlandse bevolking (15- t/m 74-jarigen) Leiden Nederland 40% 30% 35% 37% hoog midden 44% 33% 40% 30% 40% midden 40% 39% 30% 21% hoog laag 29% 20% 28% laag 23% 20% 10% 10% 0% 0% Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking (EBB) 2 1 CBS berekent vanaf 2014 het opleidingsniveau in de leeftijdsgroep 15 t/m 74 jaar (was 15 tot en met 64 jaar) en sluit zo aan bij internationale definities; de cijfers van eerdere jaren zijn herberekend volgens de nieuwe definitie. Het percentage hoogopgeleiden volgens de nieuwe definitie is minder hoog dan volgens de oude definitie. Dit komt doordat In de oudste leeftijdsgroep (65 t/m 74) het aandeel hoogopgeleiden lager is. Dit geldt zowel voor Leiden als landelijk. 2 De EBB is een landelijke enquête, slechts een beperkt deel van de respondenten woont in Leiden, daardoor zijn de schommelingen voor Leiden van jaar tot jaar veel groter dan voor heel Nederland. Onderwijs in cijfers Leiden 2016 5
2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 * duizend (* duizend) Onderwijs in Leiden Onderwijsgevenden en onderwijsvolgenden Anno 2015 levert de Leidse onderwijssector 9,2 duizend banen op. Dat wil zeggen dat een op de zeven banen in Leiden er een in het onderwijs is. Dat onderwijs wordt gegeven aan 62,9 duizend leerlingen, deelnemers en studenten die onderwijs volgen aan in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen. Leerlingen/studenten aan en banen in in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen 25 20 leerlingen / deelnemers / studenten banen 25,4 15 10 5 0 8,2 basis 11,0 0,8 1,3 0,5 1,1 0,9 1,0 speciaal onderwijs voortgezet onderwijs Bron: DUO (2015/16 voorlopig) en Bedrijvenregister Zuid-Holland (1 jan 2015) 7,4 9,6 4,3 0,7 HBO WO overig Het aantal studenten ingeschreven aan de universiteit van Leiden steeg van 17,3 duizend in 2005-2006 tot 25,4 duizend in 2015/2016. Ook het aantal studenten aan de Hogeschool Leiden steeg in die periode: van 5,2 naar 9,6 duizend. Het aantal deelnemers aan het ROC Leiden nam het laatste jaar, als gevolg van de problemen rond dit ROC, terug van 9,0 duizend naar 7,1 duizend. De Leidse Instrumentmakersschool trekt wel meer deelnemers dan tien jaar geleden (onafgerond 193 in 2005). Deelnemers/studenten aan in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen vanaf 2005/2006 25 WO 25,4 20 15 10 5 0 17,3 7,5 HBO 9,6 9,0 ROC 7,1 5,2 0,2 Instr. 0,3 Bron: DUO (cijfers 2015/16 voorlopig) ROC=ROC Leiden- Instr.=Leidse instrumentmakersschool Onderwijs in cijfers Leiden 2016 6
2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022 2022/2023 2023/2024 2024/2025 2025/2026 Ontwikkeling van schoolpopulaties basisonderwijs, speciaal en voortgezet onderwijs Een van de taken van de gemeente is de zorg voor huisvesting van het zogeheten funderend onderwijs: basisonderwijs, speciaal en voortgezet onderwijs. Bij het maken van prognoses van het aantal leerlingen wordt rekening gehouden met het feit dat op Leidse scholen ook leerlingen zitten die niet in Leiden wonen. Per schooltype zijn er de volgende ontwikkelingen en prognoses: In het basisonderwijs zijn de leerlingaantallen het afgelopen decennium gedaald. Op basis van de leeftijdsopbouw van de bevolking wordt de komende vijf jaar nog een verdere daling van het aantal leerlingen verwacht en daarna een stabilisatie. Van de leerlingen in het speciaal basisonderwijs komt ruim 60% uit Leiden en de rest uit omliggende gemeenten. De afgelopen jaren is hier het aantal leerlingen fors teruggelopen. Volgens de prognose zet deze daling zich niet verder door. Voor het (voortgezet) speciaal onderwijs geldt nog meer dat Leiden een centrumgemeente is. De groei met een kleine honderd leerlingen afgelopen decennium tot iets meer dan duizend leerlingen wordt niet voortgezet. Eerder is een langzame terugloop van het aantal leerlingen te verwachten. Door de invoering van passend onderwijs per augustus 2014 zou het zelfs goed mogelijk zijn dat de terugloop op termijn forser is dan nu op basis van de prognose van de leerlingenpopulaties is verondersteld. Ook de scholen voor voortgezet onderwijs in Leiden hebben een grote regionale functie: 6,0 duizend van de 11,0 duizend leerlingen (55%) wonen buiten Leiden, overwegend uit de direct omliggende gemeenten (cijfers 2015/16). Ontwikkeling schoolpopulaties Leidse scholen 2005/06-2025/26 10.000 8.000 VO BO 6.000 4.000 2.000 0 VSO SBO soort onderwijs 2005/06 2015/16 2025/26 2005/06-2015/16 2015-16 - 2025/26 aantal % aantal % basisonderwijs 8.657 8.220 7.932-437 -5% -288-4% speciaal basisonderwijs 583 282 240-301 -52% -42-15% voortgezet speciaal onderwijs 844 1.021 974 +177 +21% -47-5% voortgezet onderwijs 10.364 10.980 10.384 +616 +6% -596-5% Bronnen: DUO (2005/06 t/m 2015/16), gemeente Leiden en min. van onderwijs (2017/18 t/m 2025/26) Onderwijs in cijfers Leiden 2016 7
Regionale functie Leidse onderwijsinstellingen In de vorige paragraaf kwam het al ter sprake: de in Leiden gevestigde onderwijsinstellingen hebben een grote regionale functie. Veel van de leerlingen, deelnemers en studenten wonen buiten Leiden. Voor het studiejaar 2015/2016 gaat het om de volgende aantallen: In het voortgezet onderwijs om 6,0 duizend van de 11,0 duizend leerlingen (55%). In het middelbaar beroepsonderwijs 6,6 duizend van de 7,4 duizend deelnemers (88%). In het hoger beroepsonderwijs 7,9 duizend van de 9,6 duizend studenten (83%). In het wetenschappelijk onderwijs 16,1 duizend van de 25,4 duizend studenten (63%). Woonplaats van in Leiden onderwijs volgende leerlingen, deelnemers en studenten, 2015/2016* WO 9,4 2,0 14,1 25,4 HBO 1,7 2,4 5,5 9,6 0,9 3,2 3,3 7,4 VO 4,9 5,7 0,3 11,0 0 5 10 15 20 25 (x duizend) Leiden overige gemeenten Holland Rijnland elders Bron: DUO (voorlopige cijfers) Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang Eind 2015 waren er in Leiden 1.894 plaatsen in kinderdagverblijven, 39,8 per honderd kinderen onder de vier jaar. Daarnaast waren er 370 plaatsen in peuterspeelzalen (15,9 per honderd kinderen van twee of drie jaar) en 2.126 plaatsen voor buitenschoolse opvang (24,0 per honderd kinderen in de leeftijd van vier tot en met elf jaar). Het aantal plaatsen in de buitenschoolse opvang is de laatste vijf jaar toegenomen evenals het aantal plaatsen in kinderdagverblijven nam toe, terwijl het aantal plaatsen in peuterspeelzalen afnam. Plaatsen in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang, eind 2010 eind 2015 eind plaatsen kinderdagverblijven plaatsen peuterspeelzalen plaatsen buitenschoolse opvang aant per 100 kinderen 0-3 jaar aant per 100 kinderen 2-3 jaar aant per 100 kinderen 4-11 2010 1.546 30,6 lllllllllllllllllllllllllllllll 470 19,8 llllllllllllllllllll 1.783 19,2 lllllllllllllllllll 2011 1.757 34,6 lllllllllllllllllllllllllllllllllll 438 18,9 lllllllllllllllllll 2.081 22,6 lllllllllllllllllllllll 2012 1.811 36,0 llllllllllllllllllllllllllllllllllll 422 17,0 lllllllllllllllll 1.993 21,8 llllllllllllllllllllll 2013 1.857 37,5 llllllllllllllllllllllllllllllllllllll 350 14,0 llllllllllllll 1.947 21,3 lllllllllllllllllllll 2014 1.909 39,2 lllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 350 14,5 llllllllllllll 2.093 23,8 llllllllllllllllllllllll 2015 1.894 39,8 llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 370 15,9 llllllllllllllll 2.126 24,0 llllllllllllllllllllllll Bron: Gemeente en BRP (Basisregistratie Personen) Onderwijs in cijfers Leiden 2016 8
Onderwijs aan Leidenaren CITO eindscore basisonderwijs De landelijke gemiddelde CITO eindscore is al jaren 535 en het gemiddelde voor heel Leiden is steeds net iets hoger: 536. Het laatste schooljaar waarvoor er gegevens bekend zijn is 2014/2015, voor dat jaar heeft Dienst Uitvoering Onderwijs van het ministerie (DUO) de scores per school als open data beschikbaar gesteld. In Leiden hebben toen 969 basisschoolleerlingen de CITO eindtoets gemaakt. Er kunnen nu meer vergelijkingen worden gemaakt: Het gemiddelde van de G32 ligt op het landelijke niveau: 535. Leiden hoort bij de veertien gemeenten binnen de G32 met een hogere score negen gemeenten hebben een gemiddelde score van 535 en negen hebben een lagere score. De gemiddelde score van de vijf gemeenten in de Leidse regio is 537. Op de zeven scholen van het onderwijsachterstandenbeleid deden 169 leerlingen de CITOeindtoets, gemiddelde score is 533, van de achthonderd leerlingen uit groep acht op de andere Leidse basisscholen is het gemiddelde 537. Gemiddelde score CITO eindtoets basisonderwijs van (groepen) gemeenten, 2014/2015 540 530 520 535 535 534 536 536 536 540 537 533 510 500 landelijk G32 G4 ov Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude Bron: Dienst Uitvoering Onderwijs Onderwijs in cijfers Leiden 2016 9
Onderwijs aan Leidse jongeren van vijftien jaar De meeste 15-jarige scholieren zitten in klas drie of hoger van het voortgezet onderwijs. Het CBS geeft vanaf deze klas een uitsplitsing in wat voor onderwijs men volgt. Van de Leidse scholieren van 15 jaar volgt ongeveer de helft (schommelt van 2008 tot 2016 tussen 49% en 54%) algemeen vormend onderwijs (HAVO of VWO) en 35% à 40% voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (V). Het aandeel dat Praktijkonderwijs volgt loopt iets terug (4% in 2008, vanaf 2012 3%). Door de jaren heen zit 7 à 9% van de Leidse jongeren van deze leeftijd nog in klas één of twee van het voortgezet onderwijs. In de grafiek staat de ontwikkeling vanaf 2008. Welk onderwijs volgen Leidse jongeren van vijftien jaar 40% 20% 0% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Praktijkonderwijs 4% 4% 4% 5% 3% 3% 3% 3% 3% VO klas 1-2 8% 7% 7% 8% 9% 9% 7% 7% 7% V klas 3-4 37% 40% 34% 35% 35% 37% 35% 38% 36% HAVO/VWO va kl 3 50% 49% 54% 51% 52% 51% 54% 52% 54% Bron: CBS (2016: voorlopig) Van 2008 tot en met 2016 volgden 9,6 duizend Leidse jongeren van vijftien jaar onderwijs. Meisjes van die leeftijd zitten net iets vaker dan jongens op het VWO (35% tegenover 31%), jongens zitten net iets vaker nog in klas één of twee van het voortgezet onderwijs (9% tegenover 6%). In de grafiek hieronder staat de vergelijking tussen 15-jarige jongens en meisjes en welke onderwijssoorten zij volgen. Onderwijs aan Leidse jongens en meisjes van vijftien jaar totaal 2008-2016 Vwo klas 3-6 Havo klas 3-5 V klas 3-4 VO klas 1-2 Praktijkonderwijs 4% 3% 6% 9% 19% 19% 31% 35% 36% 37% meisjes jongens Bron: CBS 0% 10% 20% 30% Onderwijs in cijfers Leiden 2016 10
Nieuwe voortijdig schoolverlaters (VSV) In 2014/2015 waren er in Leiden 207 nieuwe voortijdig schoolverlaters: jongeren tot en met 22 jaar die aan het begin van het schooljaar wél staan ingeschreven en het schooljaar daarop niet meer terwijl ze in de tussentijd geen startkwalificatie hebben gehaald. Van de 209 nieuwe schoolverlaters vielen er 38 uit in het voortgezet onderwijs en 169 in het middelbaar beroepsonderwijs. Als percentage uitgedrukt ging het om 0,7% van de Leidse leerlingen in het voortgezet onderwijs en om 10,9% van de deelnemers aan het middelbaar beroepsonderwijs. In de grafiek staan de aantallen en percentages van drie schooljaren voor verschillende (sub)typen van onderwijs. VSV in Leiden aantallen 80 60 40 20 vo onderb. VSV in Leiden percentages 0 vmbo bovenb. havo/vwo bovenb. niv 1 niv 2 niv 3/4 2012-2013 4 12 6 13 74 70 2013-2014 5 29 9 17 65 76 2014-2015 7 24 7 29 62 78 vo onderb. vmbo bovenb. havo/vw o bovenb. niv 1 niv 2 niv 3/4 2012-2013 0,1% 1,3% 0,4% 22% 16% 6% 2013-2014 0,2% 3,3% 0,5% 27% 15% 6% 2014-2015 0,2% 2,5% 0,4% 48% 15% 7% Bron: VSV-verkenner Het gaat hier om de cijfers van leerlingen en studenten tot/met 22 jaar die wonen in Leiden, ongeacht waar zij naar school gaan. Onderwijs in cijfers Leiden 2016 11
771 1.403 691 1.818 936 1.036 3.033 1.297 364 1.466 2.513 162 719 2.282 4.070 4.280 4.542 4.837 5.012 6.082 Onderwijs aan Leidse jongvolwassenen van 18 t/m 26 jaar Het aantal Leidenaren van 18 t/m 26 jaar is de laatste jaren toegenomen, in 2016 gaat het om bijna 24 duizend Leidenaren. De toename komt vooral doordat steeds meer studenten in het hoger onderwijs woonruimte in de stad vinden. Van deze leeftijdsgroep volgen 10,2 duizend een universitaire studie (42%) en 3,2 duizend een studie aan een HBO-instelling (13%). Ook het aantal Leidenaren in deze leeftijdsgroep dat geen formele opleiding meer volgt steeg de afgelopen jaren, maar omdat andere groepen veel meer stegen daalde hun aandeel van 40% in 2008 (7,2 duizend) tot 37% in 2016 (8,8 duizend). Een klein percentage (schommelt jaarlijks rond de 1%) zit nog op het voortgezet onderwijs of volgt volwassenonderwijs. Welk onderwijs volgen inwoners van Leiden van 18 t/m 26 jaar 10.000 8.000 6.000 7.219 WO 10.152 7.804 geen 8.822 4.000 2.312 HBO 3.221 2.000 1.462 1.676 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Bron: CBS (2016: voorlopige cijfers) Veel meer vrouwen dan mannen volgen hoger onderwijs, zo gaat het in de leeftijd van 18 t/m 26 jaar om 6,1 duizend vrouwen die een universitaire studie volgen tegenover 4,1 duizend mannen (2015/2016). Het aantal mensen dat geen formeel onderwijs meer volgt neemt (natuurlijk) toe met de leeftijd. Voor het aandeel dat WO volgt is er niet zo n rechtlijnig verband: van de 21- t/m 23-jarigen volgt een groter aandeel een universitaire studie (53%) dan van de leeftijdsgroep van 18 tot en met 20 jaar (46%), daarna neemt het aandeel wel af: van de 24- t/m 26-jarigen gaat het om 28%. Onderwijs aan Leidenaren van 18 t/m 26 jaar, kenmerken (2015/2016) 6.000 4.000 2.000 0 mannen vrouwen 18-20 jaar 21-23 jaar 24-26 jaar VO HBO WO geen Bron: CBS (voorlopige cijfers) Onderwijs in cijfers Leiden 2016 12