Onderwijsmonitor 2011

Transcriptie

1 Onderwijsmonitor 211 Hendrik-Ido-Ambacht De gemeente Hendrik-Ido-Ambacht heeft behoefte aan informatie voor het voeren van hun onderwijsbeleid. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) voorziet via deze factsheet in die behoefte. Voor- en vroegschoolse educatie, speciaal onderwijs en voortijdig schoolverlaten passeren onder andere de revue. We plaatsen de uitkomsten waar mogelijk in een regionaal en landelijk perspectief en vergelijken met de vorige metingen. Inhoud: 1. Conclusies 2. Voorschoolse educatie 3. Primair onderwijs 4. Voortgezet onderwijs 5. Speciaal onderwijs 6. Middelbaar beroepsonderwijs 7. Hoger onderwijs 8. Opleidingsniveau 1 Conclusies Deze Onderwijsmonitor brengt de volgende situatie en ontwikkeling in beeld: Het aandeel gewichtenleerlingen in groep 1 en 2 van de basisschool is toegenomen, maar ligt nog wel onder het gemiddelde van de Drechtsteden. Leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht op het voortgezet onderwijs gaan, vergeleken met de Drechtsteden en landelijk, vaker naar de havo en het vwo. In het schooljaar 211/212 verzuimden tien Ambachtse leerling absoluut en 8 relatief. Het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters uit Hendrik-Ido-Ambacht ligt op 52 leerlingen. Dit ligt boven de ambitie (41 leerlingen). Het aantal leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht op het mbo is verder gestegen tot boven de 85. Ze kiezen iets vaker voor techniek. De leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht blijken in iets vaker naar vaker naar het hbo te gaan, iets minder vaak naar het mbo. Het aandeel inwoners van 15 tot en met 64 jaar met minimaal een middelbaar opleidingsniveau ligt in Hendrik-Ido-Ambacht iets boven het se gemiddelde. 2 Voorschoolse educatie In deze paragraaf gaan we in op het aantal kinderen dat naar de kinderdagopvang gaat en het aantal geïndiceerde doelgroepkinderen. Deelname kinderdagverblijf en peuterspeelzaal Van alle kinderen beneden de vier jaar in Hendrik-Ido-Ambacht gaat in 211 precies de helft naar een kinderdagverblijf (figuur 1). Dit is iets meer dan het jaar ervoor. Het landelijke deelnamepercentage voor het kinderdagverblijf ligt iets hoger dan in Hendrik-Ido-Ambacht (55%), het regionale deelnamepercentage iets lager (46%). Figuur 1 deelname kinderopvang door kinderen tot en met 3 jaar Korte leeswijzer: Wanneer we spreken over regio, dan bedoelen we de Drechtsteden. Veel cijfers uit het lopende onderwijsjaar zijn voorlopig. Dit geldt voor alle cijfers die zijn voorzien van een *. 1% 8% 6% 4% 2% % Bron: CBS 5% HI- Ambacht regio 46% % Aantal geschatte geïndiceerde doelgroepkinderen Kinderen met een (taal)achterstand komen in aanmerking voor voorschoolse educatie: speciale ontwikkelingsgerichte programma s op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven die moeten voorkomen dat deze kinderen met een achterstand aan de basisschool beginnen. Het rijksbeleid stelt als doel dat alle doelgroepkinderen van twee en drie jaar in de kinderdagopvang en het peuterspeelzaalwerk voorschoolse educatie krijgen aangeboden. Het rijk heeft deze inspanningsverplichting aan gemeenten 1

2 opgelegd. Iedere gemeente bepaalt zelf op welke wijze kinderen worden geïndiceerd. Naar schatting zijn er in Hendrik-Ido-Ambacht ongeveer 55 twee- en driejarige geïndiceerde doelgroepkinderen. Het aantal kinderen in Hendrik-Ido-Ambacht dat in 211 deelnam aan voorschoolse educatie is niet bekend. 3 Primair onderwijs We staan hier stil bij het aantal kinderen in het basisonderwijs, het aantal gewichtenleerlingen, het deel uit groep 1 en 2 dat vroegschoolse educatie krijgt aangeboden en het speciaal basisonderwijs. De schatting van het aantal geïndiceerde doelgroepkinderen baseren we op het aandeel vieren vijfjarigen in de gemeente dat wordt aangemerkt als gewichtenleerling. Op basis hiervan verwachten we dat 7% van de 785 twee- en driejarigen in de gemeente tot de doelgroep behoort (55 kinderen). Basisonderwijs Het aantal kinderen op een basisschool in Hendrik-Ido-Ambacht stijgt (figuur 2). In 211 namen bijna 3. kinderen deel. Figuur 2 Aantal leerlingen basisonderwijs, per 1 oktober * Bron: DUO-CFI Aantal gewichtenleerlingen op basisschool Scholen krijgen subsidie voor het tegengaan en voorkomen van achterstanden bij basisschoolleerlingen. Het hebben van een achterstand wordt bepaald op basis van het leerlinggewicht dat vanaf 28 uitsluitend wordt bepaald door het opleidingsniveau van de ouders. Er zijn twee type doelgroepkinderen: met gewicht.3 en gewicht 1.2. In figuur 3 zien we dat in 211 1% van de kinderen op een basisschool in Hendrik- Ido-Ambacht wordt aangemerkt als een achterstandsleerling. Dit aandeel ligt nog onder het regionale (15%) en se (12%) gemiddelde. Waar het aandeel elders afneemt, neemt het in Hendrik-Ido-Ambacht toe. In absolute aantallen is het aantal gewichtenleerlingen dan ook verder toegenomen tot 271. Dit komt door de toename van het aantal 1.2-gewichtenleerlingen. Doelgroepkinderen hebben een gewicht van,3 of 1,2, afhankelijk van het opleidingsniveau van de ouders. Bij,3 hebben beide ouders een lage opleiding (niet hoger dan vmbo bk), bij 1,2 zijn beide ouders zeer laag opgeleid (maximaal basisschool) of één zeer laag en één laag opgeleid. Figuur 3 Gewichtenleerlingen in Hendrik-Ido-Ambacht en vergeleken met de regio en 3 2% % % % *,3 1,2 % HI-Ambacht regio Bron: DUO-CFI 2

3 Gewichtenleerlingen en deelname vroegschoolse educatie in groep 1 en 2 Het rijk wil dat de voorschoolse educatie op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven wordt voortgezet als vroegschoolse educatie in groep 1 en 2 van de basisschool. De basisscholen zijn hiervoor verantwoordelijk. We zien in tabel 1 dat in 211 het aandeel leerlingen met een gewicht in deze twee groepen gelijk is toegenomen tot 7%. Het ligt duidelijk onder het regionale (13%) en boven het landelijke (5%) aandeel. Er wordt niet geregistreerd hoeveel van deze kinderen vroegschoolse educatie ontvangen. Het speciaal basisonderwijs is een speciale vorm van onderwijs voor kinderen met een leerprobleem of leerstoornis die het op een reguliere basisschool niet redden. Ze leren wel hetzelfde als kinderen op een gewone basisschool, maar mogen er langer over doen (tot 14 jaar). Tabel 1 Aantal gewichtenleerlingen en deelname vve in groep 1 en 2, per 1 oktober regio aantal 4- en 5-jarigen (per 1 januari) aantal gewichtleerlingen aandeel gewichtleerlingen 5% 5% 7% 13% 5% Bron: gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, DUO-CFI, structuurtelling Speciaal basisonderwijs De gemeente Hendrik-Ido-Ambacht beschikt niet over een school voor speciaal basisonderwijs (sbo) (zie kader). Deze scholen in de Drechtsteden vervullen vaak een regionale functie. Hoeveel leerlingen gaan er in de Drechtsteden naar het speciaal basisonderwijs en waar gaan de leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht naar school? Kinderen met leerproblemen of leerstoornissen kunnen tijdelijk of blijvend naar het speciale basisonderwijs. Tabel 2 laat zien dat na de toename in 21 het aantal leerlingen op het speciale basisonderwijs in de Drechtsteden weer aan het dalen is. Ook landelijk is er na een toename in 21 weer sprake van een afname. Dit is overeenkomstig het beleid dat er op gericht is kinderen zoveel mogelijk te laten deelnemen in het reguliere basisonderwijs. Vanuit Hendrik-Ido-Ambacht kunnen sbo-leerlingen binnen de Drechtsteden naar Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. Ze kiezen vooral voor de locatie in Zwijndrecht: 41 van de 76 leerlingen. Daarna volgen Barendrecht (met 18 leerlingen) en Dordrecht en Capelle aan den IJssel (beide 1 leerlingen). Tabel 2 Aantal leerlingen speciaal basisonderwijs, per 1 oktober schoolgemeente * uit HI-Ambacht 211 totaal Dordrecht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht elders Bron: DUO-CFI, BLVS De scholen voor het speciaal basisonderwijs staan in Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. De scholen voor speciaal onderwijs bevinden zich in Dordrecht, Papendrecht en Sliedrecht. 4 Speciaal onderwijs In Hendrik-Ido-Ambacht wordt er geen speciaal onderwijs aangeboden aan kinderen met beperkingen. Het aantal leerlingen dat in de Drechtsteden naar een dergelijke school gaat ligt al jaren rond de 85, waarvan het merendeel naar Dordrecht gaat (tabel 3). Bijna de helft van de leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht gaat naar Dordrecht: 36 van de 79 leerlingen, gevolgd door Sliedrecht (11 leerlingen). Buiten de Drechtsteden wordt vooral de school in Barendrecht bezocht (1 leerlingen). Tabel 3 Aantal leerlingen op het speciaal onderwijs, per 1 oktober schoolgemeente * uit HI-Ambacht 211 totaal Dordrecht Papendrecht Sliedrecht elders 28 a Bron: DUO-CFI, BLVS 3

4 De leerlingen op het speciaal onderwijs worden onderverdeeld in vier clusters (zie kader). In de Drechtsteden is er geen schoollocatie voor cluster 1 (wordt in slechts op negen scholen aangeboden). Het aantal leerlingen in cluster 2 (alleen in Dordrecht) ligt al jaren rond de 1, maar stijgt in 211 naar 114 (figuur 4). Het aantal leerlingen in cluster 3 daalde in de voorgaande jaren, maar stijgt in 211 weer licht (wordt in Dordrecht en Sliedrecht aangeboden). Het aantal leerlingen in cluster 4 (wordt in Dordrecht en Papendrecht aangeboden) is weer terug op het niveau van 29 (356 leerlingen). Figuur 4 Aantal leerlingen op speciaal onderwijs in de Drechtsteden, naar cluster op 1 oktober * cluster 2 cluster 3 cluster 4 Bron: DUO-CFI 5 Voortgezet onderwijs We gaan hier in op het opleidingsniveau van de jongeren uit Hendrik-Ido-Ambacht op het voortgezet onderwijs, het aantal leerlingen dat een vmbo-opleiding techniek of verzorging volgt, het schoolverzuim en het voortijdig schoolverlaten (vsv) en de deelname aan het vavo. We beginnen met de vraag waar ze het voortgezet onderwijs volgen. Gemeente van onderwijs De gemeente Alblasserdam en Hendrik-Ido-Ambacht zijn de enige Drechtstedengemeenten zonder voortgezet onderwijs. De meeste jongeren uit de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht gaan dan ook in een andere Drechtstedengemeenten naar school. Zij gaan voornamelijk in Zwijndrecht naar het voortgezet onderwijs (66%), maar dit aandeel loopt voorzichtig terug (figuur 5). Voor gehandicapte leerlingen is er het speciaal onderwijs. Er zijn vier clusters: visueel (cluster 1), auditief of communicatief (2) verstandelijk (3) en gedragsstoornis of psychiatrische problemen (4). Daarna kunnen ze tot hun 2ste naar het voortgezet speciaal onderwijs. Figuur 5 Bestemming Ambachtse leerlingen voortgezet onderwijs 1% 8% 6% 4% 66% 2% 26% 5% 2% % * naar Dordrecht naar Papendrecht naar Zwijndrecht elders 4

5 Opleidingsniveau vanaf het derde leerjaar De meeste leerlingen beginnen het voortgezet onderwijs in een brugklas. Pas in het derde leerjaar wordt duidelijk op welk onderwijsniveau ze examen gaan doen. Figuur 6 toont dat de leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht, vergeleken met alle se scholieren, iets vaker op een havo of vwo zitten. Door de tijd neemt het aandeel dat naar de havo gaat iets af ten gunste van het vwo. Figuur 6 Aandeel leerlingen per onderwijstype naar woongemeente HI-Ambacht 27/8 2% 18% 28% 33% HI-Ambacht 28/9 21% 17% 3% 31% HI-Ambacht 29/1 19% 18% 29% 33% HI-Ambacht 21/11* 18% 19% 27% 34% Drechtsteden 21/11* 19% 2% 27% 3% 21/11* 5% 19% 19% 27% 3% Bron: CBS % 2% 4% 6% 8% 1% praktijkonderwijs vmbo bk 3-4 vmbo t-gl 3-4 havo 3-5 vwo 3-6 Leerlingen vmbo techniek en verzorging Vanuit het regionale Meerjarenprogramma (rmjp) is er aandacht voor het aantal leerlingen met een opleiding techniek en verzorging. Figuur 7 maakt duidelijk dat het aantal leerlingen techniek in de Drechtsteden iets verder is gedaald, tot 586. Vergeleken met is de ontwikkeling grotendeels hetzelfde. Het aantal leerlingen verzorging is zelfs iets gestegen, tot 539. Figuur 7 Aantal en aandeel VMBO leerlingen, naar schoollocatie aantal leerlingen techniek in Drechtsteden aandeel techniek 8 6% 7 5% 6 5 4% % 2% 1% * % * regio aantal leerlingen verzorging in Drechtsteden aandeel verzorging 8 6% 7 6 5% 5 4% 4 3% % 1% * % * regio 5

6 Leerlingen havo/vwo techniek in regio Het aantal leerlingen dat in de Drechtsteden op de havo of het vwo een opleiding techniek volgt, is gestegen tot aan 29 en daarna weer gedaald (figuur 8). Op de havo is dit aantal in 211 zelfs iets lager dan in 27. Het aandeel leerlingen dat een technische opleiding volgt op de havo is afgenomen van 18% in 27 naar 15% in 211. Op het vwo zien we wel een positieve trend, van 25% naar 37%. In 27 waren er, vergeleken met de landelijke cijfers, relatief veel techniekleerlingen op de havo. In 211 is dit omgekeerd. Op het vwo doet de regio het beter dan landelijk. Figuur 8a Aantal en aandeel techniek leerlingen, in Drechtsteden* aantal havo leerlingen techniek aandeel techniek 4 5% % % 2% 1 1% * % * havo regio aantal vwo leerlingen techniek aandeel techniek 8 5% % % % 2 1% * % * vwo regio * leerlingen dat een opleiding volgt in de richting natuur en techniek 6

7 Schoolverzuim Bij het schoolverzuim onderscheiden we twee soorten verzuim: absoluut (leerling staat niet ingeschreven) en relatief (leerling is afwezig, zie kader). Figuur 9 laat zien dat in het schooljaar 211/212 vijf Ambachtse leerlingen absoluut verzuimden. Dit is er drie meer dan het jaar ervoor. Het relatief verzuim is redelijk constant, met net iets meer dan 8 leerlingen per jaar. Figuur 9 Aantal leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht op het vo, vso en mbo met schoolverzuim absoluut verzuim relatief verzuim 3 14 Absoluut verzuim: leerplichtige leerling zonder startkwalificatie staat niet ingeschreven bij een school. Relatief verzuim: jongere spijbelt, meldt zich (onterecht) ziek, verschijnt vaak niet op school of gaat zonder toestemming van school op vakantie /1 21/11 211/ /1 21/11 211/12 luxe relatief te laat ziekte overig Bron: Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten, bewerking OCD Voortijdig schoolverlaten Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft convenanten afgesloten met gemeenten en onderwijsinstellingen over het terugdringen van voortijdig schoolverlaten (vsv) in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Om de convenantafspraken te halen stelt OCW subsidies beschikbaar voor onderwijsprogramma s. Alle leerlingen die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten worden aangemerkt als vsv-er. Het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in Hendrik-Ido-Ambacht bedraagt in het schooljaar 21/ leerlingen, het laagste aantal tot op heden (figuur 1). Het aantal vsv-ers uit Hendrik-Ido-Ambacht ligt boven de gestelde ambitie van maximaal 41 nieuwe vsv-ers. Het aandeel vsv-ers uit Hendrik-Ido-Ambacht (2,2%) ligt op een lager niveau als dat van de Drechtsteden (3,5%) en (2,9%). Figuur 1 Nieuwe voortijdig schoolverlaters aantal in Hendrik-Ido-Ambacht aandeel Hendrik-Ido-Ambacht en regio 1 2% 8 15% % 5% % '5/'6 '6/'7 vo '7/'8 '8/'9 mbo '9/1 '1/11 '5/'6 '6/'7 H vo regio vo '7/'8 '8/'9 '9/'1 '1/'11 H mbo regio mbo Bron: VSV-verkenner (ministerie van OC&W). 7

8 De Overstap Voortijdig schoolverlaten komt relatief vaak voor bij de overgang van vmbo naar mbo. Om de uitval te beperken, verzorgt BLVS het project De Overstap om overstappers begeleiding aan te bieden. In 211 kregen 124 vmbo-leerlingen uit Hendrik-Ido- Ambacht begeleiding, tegenover 174 in 28. Bij 1 leerlingen heeft BLVS een nader onderzoek uitgevoerd: jongeren waarvan vóór de schoolvakantie nog niet bekend is wat ze gaan doen, of jongeren die niet in het bestand van het mbo voorkomen, worden door BLVS benaderd. Het mbo kent de beroepsgerichte opleidende leerweg (bol) en de beroeps begeleidende leerweg (bbl). De bbl-opleiding combineert leren met werken. Met een bblopleiding hebben leerlingen sneller een baan dan met een bol-opleiding (CBS 21). Voortgezet algemeen volwassenen onderwijs (vavo) Het voortgezet algemeen volwassenen onderwijs (vavo) biedt leerlingen de kans alsnog een diploma te halen voor vwo, havo of vmbo theoretische leerweg als zij gezakt zijn voor één of twee vakken. In 211 volgden 17 jongeren uit Hendrik-Ido-Ambacht een vavo-opleiding (figuur 11). Dit is meer dan in voorgaande jaren. Dit komt vooral door een toename van het aantal jongeren dat een havo diploma probeert te behalen. Ook op het niveau van de Drechtsteden volgen meer jongeren de vavo dan in voorgaande jaren. Figuur 11 Aantal deelnemers uit Hendrik-Ido-Ambacht aan vavo, per 1 oktober vwo havo vmbo Bron: Da Vinci College 6 Middelbaar beroepsonderwijs Jongeren die een middelbaar beroepsonderwijs (mbo) willen volgen, kunnen in de Drechtsteden terecht op het Wellant College en het Da Vinci College (met tevens een locatie in Zwijndrecht). Het aantal deelnemers op beide mbo s ligt al jaren op hetzelfde niveau: het Wellant heeft ruim 6 leerlingen, het Da Vinci College ruim 6.. Deze deelnameaantallen zijn in 211 licht gestegen: respectievelijk 665 leerlingen (Wellant) en 6.2 (Da Vinci College). De Da Vinci-locatie in Zwijndrecht trekt 3 leerlingen (tegenover 31 een jaar eerder). In totaal ruim 8 jongeren uit Hendrik-Ido-Ambacht bezoeken een mbo in de Drechtsteden of daarbuiten. Over de door hen gekozen leerweg, domein en opleidingsniveau kunnen we het volgende zeggen (tabel 4, 5 en 6). De Ambachtse jeugd: kiest relatief iets vaker voor een bbl-opleiding, iets vaker voor het domein techniek en iets minder vaak voor een combinatie-opleiding; volgt de mbo-opleiding vaker op een hoger niveau dan de jeugd uit de Drechtsteden. 8

9 Tabel 4 Aantal deelnemers mbo naar leerweg, per 1 oktober leerweg uit Hendrik-Ido-Ambacht uit Drechtsteden * aandeel 211* 211* aandeel 211* aandeel 211 bol voltijd % % 68% bol deeltijd % 142 2% 2% bbl % % 31% totaal % % 1% Tabel 5 Aantal deelnemers mbo naar domein, per 1 oktober domein uit Hendrik-Ido-Ambacht uit Drechtsteden * aandeel 211* 211* aandeel 211* 211 combinatie % 376 4% 3% economie % % 32% groen % 424 5% 6% techniek % % 27% zorg & welzijn % % 32% totaal % % 1% Tabel 6 Aantal deelnemers mbo naar niveau, per 1 oktober niveau uit Hendrik-Ido-Ambacht uit Drechtsteden * aandeel 211* 211* aandeel 211* % 538 6% 5% % % 23% % % 28% % % 44% totaal % % 1% Bron: DUO-CFI Drechtstedenniveau Het beleidsdoel om meer jongeren de richting techniek te laten volgen wordt voorlopig gehaald. Het aantal mbo-leerlingen in de richting zorg en welzijn blijft constant. Binnen de Drechtsteden is er speciale aandacht voor het aantal mbo-leerlingen dat een opleiding techniek of zorg en welzijn volgt, aangezien hiervoor tekorten worden voorzien. Het aantal leerlingen dat een mbo-opleiding in de richting zorg en welzijn volgt, is voorzichtig toegenomen sinds 29 (figuur 12). Het aantal techniek leerlingen is, na een toename tot aan 21, weer wat afgenomen. Figuur 12 Aantal deelnemers uit de Drechtsteden op twee mbo-domeinen, per 1 oktober 3 De opleidingsniveaus op het mbo hebben de volgende betekenis: : assistent opleiding 2: basisberoepsopleiding 3: vakopleiding 4: hogere opleiding * techniek zorg en welzijn 9

10 7 Hoger onderwijs Het hoger beroepsonderwijs (hbo) en het wetenschappelijk onderwijs vormen samen het hoger onderwijs. Om een beeld te krijgen van het niveau waarop de leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht na het vo een opleiding volgen, zetten we in figuur 13 het aandeel dat naar een mbo, een hbo en het wo gaat tegen elkaar af. De leerlingen uit Hendrik-Ido-Ambacht blijken in iets vaker naar vaker naar het hbo te gaan, iets minder vaak naar het mbo. Vergeleken met de se cijfers gaan er relatief weinig leerlingen naar het wo en veel naar het mbo. Dit zal voor een belangrijk deel veroorzaakt worden doordat wo-studenten vaak dichtbij de plaats van studie gaan wonen. De gebruikte bronnen staan vermeld bij de tabellen en figuren. Daarnaast bekeken we de volgende webpagina s: Figuur 13 Aandeel leerlingen per onderwijstype, naar woongemeente HI-Ambacht 27/8 56% HI-Ambacht 28/9 55% 34% 33% 1% 12% HI-Ambacht 29/1 HI-Ambacht 21/11* 53% 5% 34% 37% 13% 13% Drechtsteden 211/11* 55% 33% 12% 21/11* 45% 35% 2% % 2% 4% 6% 8% 1% mbo hbo wo Bron: CBS 8 Opleidingsniveau (beroeps)bevolking Het CBS meet het opleidingsniveau van de (beroeps)bevolking via de Enquête Beroepsbevolking. Figuur 14 toont dat iets meer dan zeven op de tien Ambachters van 15 tot en met 64 jaar minimaal een middelbare opleiding heeft. Berekend over de beroepsbevolking ligt dit aandeel nog hoger, op bijna acht van de tien (figuur 15). Het opleidingsniveau van de (beroeps)bevolking in Hendrik-Ido-Ambacht lijkt door de tijd voorzichtig omhoog te gaan, net zoals elders. Hierbij moeten we wel een slag om de arm houden, aangezien de cijfers zijn gebaseerd op steekproefonderzoek (betrouwbaarheidsmarges). Figuur 14 Bevolking met middelbaar en hoog opleidingsniveau (%) 8 75 dr. B.J.M. van der Aa drs. J.H. van Laarhoven W. van den Boogaard oktober 212 Postbus AP Dordrecht (78) ocd@drechtsteden.nl /25 24/26 25/27 26/28 27/29 28/21 29/211 Hendrik-Ido-Ambacht Drechtsteden Figuur 15 Beroepsbevolking met middelbaar en hoog opleidingsniveau (%) /25 24/26 25/27 26/28 27/29 28/21 29/211 Hendrik-Ido-Ambacht Drechtsteden 1