Factsheet leerplicht en voortijdig schoolverlaten. Molenwaard 2016 (schooljaar ) Conclusies en adviezen Molenwaard

Transcriptie

1 Factsheet leerplicht en voortijdig schoolverlaten Molenwaard 2016 (schooljaar ) Hoe gaat het met schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten in Molenwaard? De factsheet geeft inzicht en handvatten voor een constructief gesprek tussen het onderwijsveld, gemeenten, scholen en de Dienst Gezondheid & Jeugd, afdeling Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (LVS) om het schoolverzuim terug te dringen en de jeugd goed voorbereid te laten participeren in de samenleving. In de factsheet zijn gegevens opgenomen over meerdere schooljaren. Dit maakt het mogelijk schooljaren met elkaar te vergelijken en trends te zien. Het streven is de factsheet jaarlijks te laten verschijnen. Conclusies en adviezen Molenwaard Samen werken aan het recht op onderwijs van elk kind Het recht op onderwijs is belangrijk voor de ontwikkelingskansen van ieder kind. Het stelt kinderen in staat een startkwalificatie te behalen. Onderwijs, ouders en gemeenten zijn gezamenlijk verantwoordelijk om kinderen te stimuleren en te ondersteunen, zodat zij hun schoolloopbaan met succes afronden. Het is belangrijk vroegtijdig in beeld te krijgen welke kinderen niet naar school gaan en deze terug te leiden naar het onderwijs. Verzuimcijfers in Molenwaard In de gemeente Molenwaard is het aantal meldingen van relatief verzuim gedaald van 47 in schooljaar naar 30 in schooljaar Het aantal meldingen op het primair onderwijs is gestegen ten opzichte van vorig schooljaar, van tien naar veertien meldingen in Het aantal meldingen door het W ellantcollege daalde daarentegen van 37 naar 15 meldingen. Het vermoeden is dat de scholen niet al het schoolverzuim melden bij LVS. W ij adviseren met de scholen in gesprek te gaan over de achterliggende oorzaken. In Molenwaard waren in schooljaar geen absoluut verzuimers. De beide gemelde thuiszitters zijn binnen het schooljaar teruggeleid in het onderwijs. Ten slotte zijn drie vrijstellingen verleend op grond van de Leerplichtwet. Maak gebruik van de expertise van LVS Scholen staan er niet alleen voor. De LVS consulent adviseert en organiseert een goed netwerk om de verzuimende leerling. Dit in afstemming met ouders en school. De consulent kent de wet- en regelgeving en het netwerk goed. Zo kan de consulent al in een vroeg(er) stadium een docent/zorgcoördinator/ib-er ontzorgen. Geef aandacht aan preventie Preventie loont en vraagt om een accentverschuiving in de gezamenlijke preventie van verzuim door zowel ouders, leerlingen, scholen, samenwerkingsverbanden, gemeenten, consulenten LVS en jeugdteams. Zet preventie gezamenlijk in: - Pak verzuimsignalen in een zo vroeg mogelijk stadium op en bied direct begeleiding, om erger te voorkomen. Houd korte lijnen aan. Een vast contactmoment tussen LVS en het primair onderwijs kan daarbij helpen. - Zorg voor een goede overdracht van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs, inclusief handelingsperspectieven. Dit geldt ook voor begeleiding tijdens de overstap van het voortgezet onderwijs naar een vervolgopleiding. - Start op het voortgezet onderwijs tijdig met beroepsoriëntatie. Een goede voorbereiding op de beroepskeuze is belangrijk om de kans op voortijdig schoolverlaten te verkleinen. Ouders zijn belangrijke partner in schoolloopbaan Ouders spelen een belangrijke rol in het aanwezig zijn op en het afmaken van de school van hun kind. Informeer ouders en mentoren bij de introductiebijeenkomst van brugklassers over verzuimbeleid en het belang ervan, met name op het vmbo.

2 Duidelijke tips van leerlingen om verzuim tegen te gaan Er is een duidelijk verband te zien tussen leeftijd en verzuim. In de leeftijd jaar wordt het meest verzuimd. Volgens leerlingen heeft schoolverzuim in grote lijnen twee oorzaken: oorzaken die bij de leerling zelf liggen (geen zin, liever met vrienden andere dingen doen of problemen thuis) en oorzaken die bij de school liggen (ongemotiveerde docenten, roosters met veel tussenuren en saaie lesstof). Zij geven scholen een aantal tips om verzuim tegen te gaan, zoals: een duidelijker absentiesysteem en strengere handhaving, inspirerende docenten of het invoeren van een strippenkaart met een jaarlijks tegoed aan spijbeluren, naar keuze te gebruiken. Effectief regionaal beleid voortijdig schoolverlaten vervolgen Het percentage leerlingen uit Molenwaard dat voortijdig de school verlaat is de afgelopen jaren sterk gedaald. Van 2,7% in 2012 naar 1,2% in Ten opzichte van schooljaar is dit een lichte stijging. In relatieve zin doet de gemeente het goed: het percentage voortijdig schoolverlaters (vsv) is lager dan het percentage in Zuid- Holland Zuid (1,8%). Voor de daling van het percentage voortijdig schoolverlaters is niet één partij verantwoordelijk. Het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en gemeenten werken samen aan een sluitend vangnet. Deze regionale samenwerking is effectief en moet worden voortgezet. Samenwerken om oud voortijdig schoolverlaters te bereiken Te veel jongeren hebben geen startkwalificatie én gaan niet naar school of werken niet. Maatschappelijke uitval ligt op de loer. Daarom is het belangrijk gezamenlijk aandacht te hebben voor deze doelgroep (oud-vsv). Het beleid van de Dienst is erop gericht om jongeren zonder startkwalificatie naar school of werk te leiden. Echter, jongeren tot 23 jaar die zijn uitgevallen op school, zijn weliswaar bekend bij de Dienst, maar zijn moeilijk te bereiken. Zij reageren vaak niet op oproepen. Lokale (informele) organisaties kunnen daarom helpen om met de jongeren in contact te komen. Bijvoorbeeld wijk- of jeugdteams, het jongerenwerk of sportverenigingen.

3 1. Leerplicht, kwalificatieplicht en voortijdig schoolverlaten Wat is leerplicht, kwalificatieplicht en voortijdig schoolverlaten? Alle kinderen tussen 5 en 16 jaar die in Nederland wonen zijn leerplichtig. Zij moeten onderwijs volgen op de school waar ze staan ingeschreven. De leerplicht duurt tot en met het einde van het schooljaar waarin het kind 16 jaar wordt. Met de kwalificatieplicht wordt de leerplicht verlengd tot de dag dat de leerling een startkwalificatie heeft gehaald, of tot de dag waarop de leerling 18 jaar wordt. Een startkwalificatie is (minimaal) een vwo-diploma, havo-diploma of een mbo-diploma op niveau 2 of hoger. Jongeren met een diploma of een getuigschrift van een school voor praktijkonderwijs, zeer moeilijk lerende jongeren en meervoudig gehandicapte jongeren zijn niet kwalificatieplichtig. Iedere jongere tot 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat wordt aangemerkt als een voortijdig schoolverlater. Het onderwijsveld en de gemeente werken samen aan het voorkomen en verminderen van het aantal voortijdig schoolverlaters. Hiervoor is Nederland opgedeeld in 39 RMC-regio's (Regionale meld- en coördinatiefunctie). Eén daarvan is de regio Zuid-Holland Zuid. Grafiek 1: Aantal inwoners woonachtig in Molenwaard, verdeeld naar de leeftijden in leerplicht, kwalificatieplicht en RMC, op , en Bron: CBS.

4 2. Relatief schoolverzuim Wat is relatief verzuim? Er is sprake van relatief verzuim als een leerling is ingeschreven bij een school, maar zonder geldige reden les- of praktijktijd verzuimt. Relatief verzuim wordt onderverdeeld in: - Luxe verzuim: het op vakantie gaan buiten de schoolvakantie zonder toestemming van school en/of LVS. - Signaalverzuim: verzuim waarbij achterliggende problematiek de oorzaak is van het schoolverzuim van de leerling. Bijvoorbeeld de gezinssituatie, het gedrag van het kind zelf of anderszins. - Te laat komen: herhaaldelijk te laat komen, waarbij eventuele achterliggende problematiek géén rol speelt. Dit is overigens soms ook (de voorloper van) signaalverzuim. - Ziekteverzuim: bij langdurig of frequent ziekteverzuim kan de schoolloopbaan van de leerling in gevaar komen. Het is belangrijk dat school bij twijfel over de legitimiteit van het ziekteverzuim de consulent van LVS vroegtijdig informeert, zodat op tijd de juiste aanpak kan worden ingezet om te zorgen dat de leerling weer naar school gaat. Scholen zijn verplicht om elke zestien uur die een leerling in vier lesweken ongeoorloofd afwezig is, te melden bij DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs van het Ministerie van OCW ). Alleen scholen voor primair onderwijs (po) en speciaal onderwijs (so) melden schoolverzuim rechtstreeks bij LVS. Tabel 1: Het aantal meldingen relatief schoolverzuim per school in Molenwaard, schooljaren , en

5 Grafiek 2: Aantal meldingen relatief verzuim naar leeftijd in schooljaar , woonachtig in de regio Zuid- Holland Zuid.

6 3. Absoluut verzuim Wat is absoluut verzuim? Een thuiszitter is een leer-kwalificatieplichtig kind tussen de 5 en 18 jaar dat ingeschreven staat op een school of onderwijsinstelling en dat zonder geldige reden meer dan vier weken verzuimt, zonder dat hij/zij ontheffing van de leer-of kwalificatieplicht respectievelijk vrijstelling van geregeld schoolbezoek heeft wegens het volgen van ander onderwijs. Leerlingen die thuis zitten hebben een grotere kans om voortijdig de school te verlaten. Het is in het belang van de leerling, de ouders en de scholen dat leerlingen die onder de groep thuiszitters vallen, tijdig aandacht krijgen. Tabel 2: Het aantal meldingen absoluut verzuim onder de leerlingen woonachtig in Molenwaard. Schooljaar Schooljaar Schooljaar Meldingen absoluut verzuim Bron: Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (afdeling van Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ) 4. Thuiszitters Wat is een thuiszitter? Een thuiszitter is een leer-kwalificatieplichtig kind tussen de 5 en 18 jaar dat ingeschreven staat op een school of onderwijsinstelling en dat zonder geldige reden meer dan vier weken verzuimt, zonder dat hij/zij ontheffing van de leer-of kwalificatieplicht respectievelijk vrijstelling van geregeld schoolbezoek heeft wegens het volgen van ander onderwijs. Leerlingen die thuis zitten hebben een grotere kans om voortijdig de school te verlaten. Het is in het belang van de leerling, de ouders en de scholen dat leerlingen die onder de groep thuiszitters vallen, tijdig aandacht krijgen. Tabel 3: Het aantal thuiszitters in en het aantal opgeloste thuiszitters in , onder de leerlingen woonachtig in Molenwaard, verdeeld naar schoolsoort. Schooljaar po vso vo mbo Totaal Aantal thuiszitters gedurende het schooljaar Waarvan opgelost Bron: Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (afdeling van Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ) Tabel 4: Het aantal thuiszitters aan het eind van schooljaar , onder de leerlingen woonachtig in Molenwaard. Schooljaar po vso vo mbo Totaal Aantal thuiszitters bij einde schooljaar (31 juli 2015) Bron: Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (afdeling van Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ)

7 5. Vrijstellingen Wat zijn vrijstellingen? Volgens de leerplichtwet zijn kinderen en jongeren tussen de vijf en achttien jaar die in Nederland wonen verplicht om naar school te gaan. Toch kunnen er omstandigheden zijn voor het kind/de jongere of de ouder(s)/verzorger(s) die maken dat een kind/jongere (tijdelijk) niet naar school kan. Ouder(s)/verzorger(s) kunnen op basis van een aantal gronden een vrijstelling van de verplichting om naar school te gaan aanvragen. In die gevallen heeft LVS de mogelijkheid om een vrijstelling van de verplichting om naar school te gaan verlenen. Dit is in principe een tijdelijke vrijstelling totdat de redenen voor vrijstelling van schoolbezoek zijn opgeheven. Verleende vrijstellingen worden door LVS in het Landelijke vrijstellingenregister van DUO geregistreerd. Tabel 5: Aantal verleende vrijstellingen op grond van artikel 5 a, b en c van de Leerplichtwet onder leerlingen woonachtig in Molenwaard, in de schooljaren , en Aantal vrijstellingen verleend op grond van Artikel 5: Ouder(s)/verzorger(s) zijn vrijgesteld van de verplichting om te zorgen dat hun leer-kwalificatieplichtige kind op een school/instelling is ingeschreven Artikel 5a: als een kind/jongere om lichamelijke of psychische gronden niet in staat is om onderwijs te volgen. Artikel 5b: als de ouder(s)/verzorger(s) tegen de richting van het onderwijs op alle binnen redelijke afstand van de woning gelegen scholen/instellingen waarop kind/jongere geplaatst zou kunnen worden, overwegende bedenkingen hebben. Artikel 5c: als een kind/jongere op een school of instelling buiten Nederland is ingeschreven en deze geregeld bezoekt. Bron: Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (afdeling van Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ)

8 6. Voortijdig schoolverlaters Wat is een voortijdig schoolverlater? Een voortijdig schoolverlater is iedere jongere tussen 12 en 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat. Van een startkwalificatie is sprake indien een opleiding met succes is afgerond op minimaal mbo 2-, havo- of vwo-niveau. Jongeren met een mbo-diploma op niveau 1 en een baan van minimaal twaalf uur per week vormen een uitzondering en worden niet als voortijdig schoolverlater aangemerkt. De doelstelling van kabinet Rutte II is maximaal nieuwe voortijdig schoolverlaters (2.1%) in 2016 in heel Nederland. Om die doelstelling te halen zullen gemeenten, vo scholen en roc s/aoc s goed met elkaar moeten samenwerken. De regio Zuid-Holland Zuid was eind schooljaar al gedaald naar 1,8% en heeft de doelstelling daarmee ruimschoots behaald. Het ministerie van OCW werkt voor het bepalen van het aantal voortijdig schoolverlaters met een teldatum van 1 oktober. Jaarlijks wordt de stand op die datum zogezegd op nul gezet en wordt elke voortijdig schoolverlater na die datum als nieuw vsv-er' geregistreerd. Jongeren die voor de datum al vsv-er zijn worden oud vsv-ers genoemd. Grafiek 3: Het aantal schoolverlaters woonachtig in Molenwaard over de schooljaren (2013), (2014) en (2015).

9 Grafiek 4: Het percentage voortijdig schoolverlaters onder leerlingen woonachtig in Molenwaard, vergeleken met het percentage in de subregio, regio Zuid-Holland Zuid en Nederland, over de schooljaren (2012), (2013), (2014) en (2015). Grafiek 5: Het percentage voortijdig schoolverlaters onder leerlingen woonachtig in Molenwaard, naar opleidingsniveau, ontstaan in de schooljaren , en

10 Tabel 6: De inkomensstatus van oud-vsv-ers woonachtig in Molenwaard, uitgesplitst naar onderwijsniveau, peildatum december Geen inkomen Deels inkomen Inkomen uit werk Uitkering Geen gegevens Totaal mbo-niv mbo-niv 2 en hoger vavo/praktijkonderwijs vo/vmbo so en overige Totaal Bron: Dienst Uitvoering Onderwijs

11 7. Preventieve acties ter voorkoming van verzuim en voortijdig schoolverlaten Wat doet Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (LVS)? LVS voert de Leerplichtwet 1969, de Kwalificatieplicht en de RMC-wet voor 17 gemeenten in Zuid-Holland Zuid uit. Consulenten van LVS dragen er zorg voor dat leerplichtigen onderwijs volgen en een startkwalificatie behalen. Naast het uitvoeren van de wettelijke taken heeft LVS zich als doel gesteld om -middels preventieve acties- voortijdig schoolverlaten te voorkomen en te bestrijden. De visie van LVS is dat iedere jongere later zelfstandig moet kunnen functioneren in de maatschappij. LVS voert verschillende acties uit tegen verzuim en voortijdig schoolverlaten. Hieronder meer informatie over deze acties: Preventie van verzuim bij jongeren tot en met 17 jaar Er wordt preventief actie ondernomen als sprake is van signalen van zorg en/of dreigend verzuim. Door de school en/of instelling is dan nog geen melding gedaan van verzuim, maar er vindt wel overleg plaats tussen de school, ouder, ketenpartner en LVS. Vaak wordt door de school, ouders en/of de ketenpartners aan medewerker van LVS om advies en/of informatie gevraagd gericht op het voorkomen van schoolverzuim of vsv. Preventie van verzuim vanaf 18 jaar In de regio Zuid-Holland Zuid is met de mbo instellingen afgesproken dat elke zestien uur die een leerling vanaf 18 jaar zonder startkwalificatie in vier lesweken ongeoorloofd afwezig is, wordt gemeld bij DUO. De consulent van LVS start naar aanleiding van de melding een onderzoek naar het verzuim en de oorzaak daarvan en bepaalt in samenwerking met de mbo instelling de verdere aanpak. Preventie bij overstap van vo naar mbo De overstap van het voortgezet onderwijs naar het vervolgonderwijs is voor veel leerlingen een risicomoment. Vooral de overstap van het vmbo naar het mbo is risicovol. Sommige leerlingen hebben naast de reguliere ondersteuning door de decaan van het voortgezet onderwijs extra begeleiding bij de overstap nodig. Om uitval van deze jongeren tijdens de overstap van vo naar mbo in het onderwijs tegen gaan, werken alle vo-scholen, mbo-instellingen en de consulenten LVS in de regio samen. Risico-leerlingen worden actief door de consulenten LVS (en desnoods thuis) opgezocht. Zomeractie Uit de vsv-cijfers van de afgelopen jaren blijkt dat er nog veel jongeren in onze regio hun school zonder een startkwalificatie verlaten. Het grootste deel van de uitvallers is afkomstig uit het mbo en ontstaat voornamelijk tijdens de zomerperiode. Om de uitval vanuit het mbo in de zomerperiode tijdig te signaleren en te zorgen dat jongeren ook na de zomerperiode hun opleiding voortzetten, wordt in de periode van juli t/m september door LVS zomeractie gehouden in de regio. Het doel van de zomeractie is het terugleiden van (dreigend) voortijdig schoolverlaters naar een opleidingstraject dat leidt tot een startkwalificatie en/of een traject richting de arbeidsmarkt. Deze leerlingen zijn afkomstig van de roc s Albeda College, Zadkine College, Da Vinci College en W ellant College. Pilot buitenleerlingen Jongeren die in Zuid-Holland Zuid woonachtig zijn, maar in een andere regio naar school gaan, heten zogenaamde buitenleerlingen. Vanwege het woonplaatscriterium is de RMC regio Zuid-Holland Zuid voor de begeleiding van deze leerlingen verantwoordelijk. In de pilot werkt LVS samen met roc Albeda College en Zadkine College. LVS heeft het project gelijktijdig aangegrepen om ervaring op te doen met een andere werkwijze van de consulenten LVS waarbij een vroegtijdige signalering van verzuim en (dreigende) uitval door het roc werd gecombineerd met een outreachende aanpak door de consulent. Jongeren werden op een andere, meer eigentijdse wijze benaderd (sociale media en whats-app). Voorlichting op scholen Sinds enkele jaren leggen de consulenten LVS periodiek schoolbezoeken af en geven voorlichting aan scholen. De voorlichting is gericht aan leerkrachten en directie en bedoeld om het meldgedrag te verbeteren. De consulenten geven voorlichting over het belang van melden van verzuim bij LVS. Tijdens de voorlichting komen daarnaast onder meer de leerplichtwet, het protocol schoolverzuim en het protocol voorkomen en bestrijden van schoolverzuim wegens ziekte aan de orde. Daarnaast bieden consulenten ook op verzoek van scholen voorlichting aan leerlingen van het mbo/vo over het belang van doorleren en de gevolgen van het verzuim. Tabel 7: Het aantal preventieve acties onder leerlingen woonachtig in Molenwaard, over de schooljaren , en Schooljaar Schooljaar Schooljaar Preventie van verzuim tot en met 17 jaar Preventie van verzuim vanaf 18 jaar Preventie van verzuim bij overstap van vo naar mbo Zomeractie Pilot buitenleerlingen - 0 3

12 Verantwoording cijfers De cijfers in deze factsheet kunnen mogelijk enigszins verschillen met het jaarverslag Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten Dit komt voort uit definitieverschillen. De cijfers in deze factsheet zijn over de drie weergegeven volledige schooljaren op exact dezelfde wijze verkregen en dus goed vergelijkbaar. Meer informatie? W ilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met de afdeling LVS van de Dienst Gezondheid & Jeugd, telefoonnummer

13 Tabel 8: Verzuimgegevens (aantal leerlingen) primair onderwijs (po), schooljaren en naar gemeente, subregio en regio Zuid-Holland Zuid. Primair onderwijs Relatief verzuim Relatief verzuim Absoluut verzuim Absoluut verzuim Thuiszitters Thuiszitters Binnenmaas Cromstrijen Korendijk Oud-Beijerland Strijen Hoeksche Waard Alblasserdam Dordrecht Hendrik-Ido- Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Drechtsteden Giessenlanden Gorinchem Hardinxveld- Giessendam Leerdam Molenwaard Zederik Alblasserwaard- Vijfheerenlanden Zuid-Holland Zuid

14 Tabel 9: Verzuimgegevens (aantal leerlingen) voortgezet (speciaal) onderwijs en mbo, schooljaren en naar gemeente, subregio en regio Zuid-Holland Zuid. Voortgezet (speciaal) onderwijs en mbo Relatief verzuim Relatief verzuim Absoluut verzuim Absoluut verzuim Thuiszitters Thuiszitters Voortijdig schoolverl Voortijdig schoolverl Binnenmaas Cromstrijen Korendijk Oud-Beijerland Strijen Hoeksche Waard Alblasserdam Dordrecht Hendrik-Ido- Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Drechtsteden Giessenlanden Gorinchem Hardinxveld- Giessendam Leerdam Molenwaard Zederik Alblasserwaard- Vijfheerenlanden Zuid-Holland Zuid