DEMONSTRATIEVE PROEF KRUIDEN BIOLOGISCHE TEELT OPEN LUCHT

DEMONSTRATIEVE PROEF KRUIDEN BIOLOGISCHE TEELT OPEN LUCHT Proefcode: OL11KRTT01 Uitgevoerd in opdracht van: Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw Technisch Comité Karreweg 6 9770 Kruishoutem Tel ++ 32 (0)9 381 86 86 Fax ++ 32 (0)9 381 86 99 pcg@proefcentrum-kruishoutem.be Door: Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw Karreweg 6 9770 Kruishoutem Tel ++ 32 (0)9 381 86 86 Fax ++ 32 (0)9 381 86 99 pcg@proefcentrum-kruishoutem.be Proefverantwoordelijke: Justine Dewitte Studieverantwoordelijke: Nico Vergote Directeur: Bruno Gobin Datum: 08/06/2011 Studieverantwoordelijke Directeur Dr. B. Gobin Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw Karreweg 6, B-9770 Kruishoutem T: +32 (0)9 381 86 86 F: +32 (0)9 381 86 99 BTW: 0416.682.702 RPR: 0416.682.702 info@proefcentrum-kruishoutem.be www.proefcentrum-kruishoutem.be Bank: LBK 103-2046532-94 IBAN: BE87 1032 0465 3294 BIC: NICABEBB

Abstract Sinds 2011 werd beslist tevens met kruiden van start te gaan op het PCG. Aan de hand van demonstratieve proeven werd een eerste hand gelegd aan de kennisontwikkeling van enkele keukenen geneeskrachtige kruiden. Op die manier wordt ook voor telers zichtbaar dat dit pad bewandeld wordt en kennis zal vergaard en gedeeld worden de komende tijd. Volgende gewassen werden opgenomen in proef: dille, koriander, majoraan, peterselie en oost Indische kers. Aan de hand van deze testen werd reeds kennis gemaakt met de teelt van kruiden. Er is slechts heel beperkt teelttechnische info te verkrijgen in binnen- en buitenland. Een onderzoekstak kruiden zal dus de nodige volharding vragen. Ook volgend jaar wordt het onderzoek voortgezet, op het PCG maar ook bij telers. Inhoudstabel 1 Inleiding... 3 2 Materiaal en methoden... 4 2.1 Objecten... 4 Dille... 4 Koriander... 4 Majoraan... 4 Peterselie... 4 Oost indische kers... 5 2.2 Proefdesign... 6 2.3 Draaiboek... 7 2.4 Proefveld / infrastructuur... 7 3 Resultaten en bespreking... 8 3.1 Resultaten... 8 Dille... 8 Koriander... 10 Peterselie... 11 Oost Indische kers... 12 Majoraan... 15 3.2 Bespreking... 16 Dille... 16 Koriander... 16 Peterselie... 16 Oost Indische kers... 17 Majoraan... 18 4 Besluit... 18 5 Samenwerking... 18 Pagina 2 of 18

1 Inleiding Sinds 2011 werd beslist tevens met kruiden van start te gaan op het PCG. Aan de hand van demonstratieve proeven werd een eerste hand gelegd aan de kennisontwikkeling van enkele keukenen geneeskrachtige kruiden. Op die manier wordt ook voor telers zichtbaar dat dit pad bewandeld wordt en kennis zal vergaard en gedeeld worden de komende tijd. Volgende gewassen werden opgenomen in proef: dille, koriander, majoraan, peterselie en oost Indische kers. Pagina 3 of 18

2 Materiaal en methoden 2.1 Objecten Soort Object nummer Variëteit Zaadhuis Opmerking Zaad behandeling Dille 11 Dille Bingenheimer bio 12 Tetra dille Bingenheimer bio 13 Dille De Bolster bio 14 Compacte FM 715 Roger Maes diepvries niet behandeld 15 Aristo Roger Maes vers niet behandeld Koriander 21 Caribe Bejo bio 22 Koriander Bingenheimer bio 23 Koriander De Bolster bio 24 FM 31140 Roger Maes diepvries niet behandeld 25 Markotop Roger Maes vers niet behandeld Majoraan 31 Oreganum majorana Bingenheimer bio 32 Oreganum majorana Roger Maes niet behandeld 33 Oreganum majorana Vreeken niet behandeld Peterselie 41 felicia Rijk Zwaan plat 42 grune perle Somers Seeds krul bio 43 grune perle Somers Seeds krul, latere zaai bio 44 grune perle + zwarte plastiek Somers Seeds krul, latere zaai bio 45 FM 2062 Reuze peterselie Roger Maes plat niet behandeld Pagina 4 of 18 26-04-2012 For_013H

46 Moskrul Peterselie - Roger Maes krul niet behandeld Oost Indische kers 51 Alaska Silene gemarmerd lichtgroen blad, donkergeel/oranje bloem niet behandeld 52 Black Velvet Silene donker blad, zeer donkerroodbruine bloemen niet behandeld 53 Cherry Rose Jewel Silene groen blad, kersrode bloemen niet behandeld 54 Empress of India Silene donker blad, karmijnrode bloemen niet behandeld 55 Ladybird Cream Purple spot Silene groen blad, lichtgele bloem met rode vlekjes niet behandeld 56 Princess of India Silene donker blad, helrode bloem niet behandeld 57 Salmon Baby Silene zalmkleurige bloem niet behandeld 58 Tip Top Apricot Silene lichtgeel met rood spikkeltje niet behandeld 59 Whirleybrd Mahogany Silene donkerrood niet behandeld 60 Whirleybird Tangerine Silene oranje niet behandeld Pagina 5 of 18

2.2 Proefdesign 15,2 25,2 41,1 60,1 14,2 24,2 59,1 32,3 42,1 13,2 23,2 58,1 31,3 43,1 12,2 22,2 57,1 33,3 44,1 11,2 21,2 56,1 31,2 15,1 25,1 43,2 55,1 33,2 14,1 24,1 54,1 32,2 44,2 43,3 13,1 23,1 53,1 33,1 45,1 12,1 22,1 52,1 32,1 46,1 11,1 21,1 51,1 31,1 1,75 m 1,75 m 1,75 m 1,75 m 1,75 m Pagina 6 of 18

Zaaispecificaties Dille: 30 cm tussen de rij, 4.9 cm in de rij Koriander: 30 cm tussen de rij, 3 cm in de rij Plantspecificaties Majoraan: 30 cm tussen de rij, 20 cm in de rij Peterselie: 30 cm tussen de rij, 30 cm in de rij (geschrankt) Oost Indische kers: 30 cm tussen de rij, 50 cm in de rij 2.3 Draaiboek Zaaidatum Dille: eerste zaai 19/04/2011, tweede zaai 15/06/2011 Koriander: eerste zaai 19/04/2011, tweede zaai 15/06/2011 Oost Indische kers: 26/04/2011 en 5/5/2011 Plantdatum Peterselie: 05/05/2011, 15/06/2011 Oost Indische kers: 15/06/2011 en 28/07/2011 Majoraan: 27/07/2011 Oogstspecificaties Dille en koriander: afsnijden kort boven de grond voor bloei Peterselie: verschillende malen plukken en busselen Majoraan: blaadjes of scheuten doorlopend oogsten Oost Indische kers: bloemen plukken, eventueel enkele bladeren Aanvang oogst Dille: 16/06/2011 Koriander: 16/06/2011 Peterselie: 15/07/2011 Oost Indische kers: 05/08/2011 2.4 Proefveld / infrastructuur Locatie proef Voorgaande teelt Ras (+zaadhuis) Blok c Gras / boringen BEO-veld Zie objecten Pagina 7 of 18

3 Resultaten en bespreking 3.1 Resultaten Dille Tabel: Veldbeoordeling Variëteit Zaadhuis uniformiteit schot kleur opkomst (%) grootte bladmassa 1 ste zaai Dille Bingenheimer 5,5 3,0 7,5 60,0 6 2,0 Tetra dille Bingenheimer 3,5 4 6,0 82,0 6 4,0 Dille De Bolster 6,5 6,5 7,0 45,0 5 6,0 Compacte FM 715 Roger Maes 8,0 3,5 7,5 87,0 5,5 2,5 Aristo Roger Maes 7,0 4 8,0 60,0 4,5 4,0 2 de zaai Dille Bingenheimer 7 7,0 7,5 80,0 7,0 7 Tetra dille Bingenheimer 8,5 5,5 6 70,0 5,5 8 Dille De Bolster 7 4,5 6,5 57,0 5 6 Compacte FM 715 Roger Maes 5 3 7 75,0 8 6 Aristo Roger Maes 6 4 8 55,0 6,5 5,5 Gemiddelde 6,4 4,5 7,1 67,1 5,9 5,1 1 = Heterogeen Veel Bleek Klein Weinig 9 = uniform geen donker groot veel Pagina 8 of 18

Tabel: Opbrengstbeoordeling 1ste zaai, 1ste snede (16/06/2011) 2de zaai, 1ste snede (10/08/2011) Variëteit Zaadhuis Gewicht (g) Aantal schieters Gewichtsverlies na bewaring in de frigo (g) Gewicht (g) Dille Bingenheimer 2540 9 110 1920 Tetra dille Bingenheimer 3300 15 240 1870 Dille De Bolster 2640 13 140 980 Compacte FM 715 Roger Maes 2920 16 200 1950 Aristo Roger Maes 2440 7 100 1370 Gemiddelde 2768 12 158 1618 Pagina 9 of 18

Koriander Tabel: Veldbeoordeling Variëteit Zaadhuis Uniformiteit Schot Kleur Opkomst (%) Grootte Bladmassa 1 ste zaai Caribe Bejo 8,0 8,5 7,5 97,0 7,5 7,0 Koriander Bingenheimer 6 5 7 83 8 6,5 Koriander De Bolster 5 4 6,5 50 5,5 6 FM 31140 Roger Maes 7 6,5 7 70 6,5 5 Markotop Roger Maes 3 3,5 7 78 7,5 7,0 2 de zaai Caribe Bejo 8 8,5 7,5 98,0 6,0 8 Koriander Bingenheimer 7,5 8 8 90 7 7 Koriander De Bolster 6 8 7,5 77 5 6 FM 31140 Roger Maes 8 9 6,5 93 6 8 Markotop Roger Maes 6,5 7,5 7,5 90 8,5 7,5 Gemiddelde 6,5 6,85 7,2 82,6 6,75 6,8 1 = Heterogeen Veel Bleek Klein Weinig 9 = uniform geen donker groot Veel Pagina 10 of 18

Tabel: Opbrengst 1ste zaai, 1ste snede (16/06/2011) 2de zaai, 1ste snede (10/08/2011) Variëteit Zaadhuis Gewicht (g) Aantal schieters Gewicht schieters (g) Gewichtsverlies na bewaring in de frigo (g) Gewicht (g) Caribe Bejo 3740 11 190 370 3610 Koriander Bingenheimer 3520 10 230 320 4600 Koriander De Bolster 2800 9 200 260 1900 FM 31140 Roger Maes 3100 10 200 290 2460 Markotop Roger Maes 3520 12 270 310 7140 Gemiddelde 3336 10,4 218 310 3942 Peterselie Tabel: Beoordeling plantbak Variëteit Zaadhuis Opkomst (%) Uniformiteit Gemiddelde grootte (cm) FM 2062 Reuze peterselie Roger Maes 25,0 3,5 7 (2-15) Moskrul Peterselie Roger Maes 76,0 7,0 8,5 Gemiddelde 50,5 5,25 7,75 1= heterogeen 9= uniform Pagina 11 of 18

Oost Indische kers Tabel: Beoordeling plantmateriaal Variëteit Zaadhuis Opkomst (%) Uniformiteit Gemiddelde grootte (cm) Alaska Silene 58,0 8,0 14,0 Black Velvet Silene 52,0 7,0 9,5 Cherry Rose Jewel Silene 40,0 4,5 11,0 Empress of India Silene 48,0 6,0 8,0 Ladybird Cream Purple spot Silene 61,0 6,0 10,0 Princess of India Silene 52,0 6,0 8,0 Salmon Baby Silene 54 4,5 15 Tip Top Apricot Silene 46 5,5 10,5 Whirleybrd Mahogany Silene 26 6 12 Whirleybird Tangerine Silene 52 7,5 17 Gemiddelde 48,9 6,1 11,5 1= heterogeen 9= uniform Pagina 12 of 18

Tabel: Veldbeoordeling Variëteit Zaadhuis Grootte Bladmassa Bloemhoeveelheid Ranken Opmerking Alaska Silene 7,0 8 7,5 8,5 mooi toe gegroeid in bolletjes Black Velvet Silene 7,5 6,5 6 9 Cherry Rose Jewel Silene 8,5 8 5,5 8,5 valt een beetje om Empress of India Silene 7,5 6 5,5 9 Ladybird Cream Purple spot Silene 6,5 5,5 8,5 9 kan eventueel dichter geplant worden Princess of India Silene 6,0 4,5 8,0 9 kan dichter geplant worden Salmon Baby Silene 7 6,5 8,5 9 Tip Top Apricot Silene 8,5 8,5 5,5 9 valt om Whirleybrd Mahogany Silene 7,5 8,5 6,5 9 beetje omgevallen Whirleybird Tangerine Silene 8,5 9 8,5 8 klein beetje omgevallen Gemiddelde 7,45 7,1 7 8,8 1= klein weinig weinig veel 9= groot veel veel weinig Pagina 13 of 18

Tabel: Opbrengst 1ste pluk (05/08/2011 Latere pluk (09/09/2011 Variëteit Zaadhuis Bloemen/plant Mooie bloemen/plant Uitgebloeide bloemen/plant Bloemen/plant Opmerking Gemiddelde Alaska Silene 12 10 2 12 15% verwelkt 12,112035 Black Velvet Silene 9 5 4 16 70 %verwelkt 12,286632 Cherry Rose Jewel Silene 6 4 2 17 11,658394 Empress of India Silene 4 2 1 8 5,7044805 Ladybird Cream Purple spot Silene 16 11 5 14 20% verwelkt 14,946226 Princess of India Silene 6 5 2 13 9,6199216 Salmon Baby Silene 14 11 3 20 25% verwelkt 17,10265 Tip Top Apricot Silene 9 7 2 26 17,005102 Whirleybrd Mahogany Silene 16 10 6 29 22,310683 Whirleybird Tangerine Silene 26 22 3 23 24,230401 Gemiddelde 12 9 3 18 14,697653 Pagina 14 of 18

Tabel: Houdbaarheid in bakken Variëteit Alaska Black Velvet Cherry Rose Jewel Empress of India Ladybird Cream Purple spot Houdbaarheid 2,5 1 1,5 2,5 1,5 Variëteit Princess of India Salmon Baby Tip Top Apricot Whirleybird Mahogany Whirleybird Tangerine Houdbaarheid 1 1 1,5 2 2 Gemiddelde 1,65 Majoraan Tabel: Beoordeling plantbak Variëteit Zaadhuis Opkomst (%) Uniformiteit Gemiddelde grootte (cm) Oreganum majorana Bingenheimer 98,0 7,5 12,0 Oreganum majorana Roger Maes 99,0 7,5 13 (11-14) Oreganum majorana Vreeken 12,5 2,0 8 (1-11) Gemiddelde 1= heterogeen 9= uniform Pagina 15 of 18

3.2 Bespreking Dille Veldbeoordeling: Het gemiddeld best opkomende ras was Compacte FM715 (Roger Maes). De uniformiteit van dit ras hing sterk af van al het ogenblik waarop het gezaaid werd. Dille van De Bolster en dille van Bingenheimer scoorden het best naar schot toe in de respectievelijk eerste en tweede zaai. Aristo (Roger Maes) was het donkerst, hoewel de andere rassen vrij dicht in de buurt lagen; Tetra dille (Bingenheimer was de bleekste. Tussen de bladmassa s zat een heel groot verschil afhankelijk van zaaitijdstip. Opbrengstbeoordeling: Tetra dille (Bingenheimer) behaalde de hoogste opbrengst maar had ook een hoog aantal schieters. Een goed evenwicht tussen schietgevoeligheid en opbrengst werd teruggevonden bij dille (Bingenheimer). Beoordeling houdbaarheid: - Algemeen goed (score 7/9) - Nog krokant - Algemeen lichte geel en bruinverkleuring - Fris aanvoelen - Groot verschil in lengte Koriander Veldbeoordeling: Caribe (Bejo) behaalde de beste opkomst en bleek het meest uniform, maar ook iets schotgevoeliger. Koriander (De Bolster) scoorde minder aar opkomst; Markotop (Roger Maes) was gemiddeld het minst uniform en het meest schotgevoelig. Opbrengstbeoordeling: Koriander (De Bolster) behaalde de laagste opbrengst maar is iets minder schotgevoelig. Markotop (Roger Maes) behaalde gemiddeld de hoogste productie maar was eveneens het meest gevoelig voor schot. Er kon een goed evenwicht gevonden worden tussen opbrengst en aantal schieters bij Koriander (Bingenheimer) en eventueel Caribe (Bejo). Beoordeling houdbaarheid: - Algemeen redelijk ok (score 6/9) - Bij teveel vullen van de bak rotten en schimmelen de onderste - Kleurverschil rasafhankelijk (Caribe van Bejo bleekst, Koriander van De Bolster donkerst) - Verschil in lengte minder uitgesproken dan bij dille Peterselie Beoordeling plantbak: Tussen de 2 rassen van Roger Maes kon een heel groot verschil worden opgemerkt tussen de twee rassen opgenomen in de proef. Moskrul peterselie behaalde duidelijk de beste opkomst, uniformiteit en gemiddelde grootte. Pagina 16 of 18

Veldbeoordeling - Geen verschil in grootte gewas indien bodem afgedekt wordt of niet - Lichte paarsverkleuring waar te nemen (aantasting virus) - Intentie iets meer bruinverkleurde blaadjes onderaan de plant bij het object waarbij de bodem afgedekt is met plastiek. Oost Indische kers Beoordeling plantbak: Alle rassen opgenomen binnen proef waren van Silene. Whirleybird Mahogany scoorde onvoldoende naar opkomst toe. Ladybird Cream Purple spot behaalde de hoogste opbrengst en scoorde gemiddeld naar uniformiteit toe. Alaska vertoonde een hoge opkomst, een heel uniforme gewasstand en reeds grote planten. Veldbeoordeling: Alle rassen opgenomen binnen proef waren niet rankend; dit werd eveneens bevestigd tijdens de beoordelingen. Afhankelijk van de grootte van het gewas zouden deze dichter kunnen geplant worden vb. Ladybird Cream Purple spot. Cherry Rose Jewel, Empress of India en Tip Top Apricot hadden het minste bloemen; dikwijls was dit onevenredig met de bladmassa. De rassen Ladybird Cream Purple spot, Salmon baby en Whirleybird Tangerine hadden de hoogste bloemhoeveelheid. Opbrengstbeoordeling: De toppers bij de veldbeoordeling verschenen opnieuw bij de oogstbeoordeling. Bij de oogst spande Whirleybird Tangerine wel duidelijk de kroon voor aantal bloemen, gevolgd door Mahogany whirleybird; Het laatstgenoemde ras komt iets trager in productie maar haalt de achterstand zo goed als in. Houdbaarheidsbeoordeling: Algemeen was het moeilijk om de oost Indische kers te bewaren. Verschillende methodes werden uitgetest. Opmerking: - Rot: Black Velvet (veel), - Whirleybird Mahogany en Whirleybird Tangerine (een beetje) - Verkleurd en bleker: Cherry Rose Jewel - Mindere kwaliteit bloemen: Princess of India Ook uitgetest in plastiek zakjes: - Zelfde trend als in bakken maar algemeen slechter Ook uitgetest in plastiek potjes met dekseltje: - Analoog resultaat als de zakjes Ook uitgetest in bekertjes met water: - Heeft neiging iets langer te bewaren maar ook veel arbeidsintensiever - Belangrijk dat de bloemen met lange steeltjes geplukt worden Pagina 17 of 18

Bevindingen bij het plukken: - Alaska: Bloemen staan voornamelijk boven de bladeren. Fijne stengels, platte bloemen. Makkelijk te plukken. - Black Velvet: Meer zoeken naar de bloemen, deze staan ook onder de bladeren. Dikkere hardere stengels. Bloemen gaan minder open en verliezen minder snel hun bloemblaadjes in vergelijking met Alaska. - Cherry Rose Jewel: Veel bloemen minder kwalitatief. Gevoeliger bij plukken. - Empress of India: Bloemen bevinden zich bijna allemaal onder de bladeren wat het plukken moeilijker maakt. Wel stevige stengels. - Ladybird cream Purple spot: De meeste bloemen staan boven de groene bladen. De stengels zijn iets fijner. Makkelijk te plukken. - Princess of India: Kleine bloemen en bladeren. De bloemen vallen goed op doordat er minder blad is. Makkelijk te plukken. - Tip Top Apricot, Whirleybird Mahogany, Whirleybird Tangerine: Gemakkelijk te plukken. Majoraan Plantbakbeoordeling: De lijnen majoraan van Bingenheimer en Roger Maes voldeden. De lijn van Vreken kende een hele beperkte opkomst en een heterogene groei. 4 Besluit Aan de hand van deze testen werd reeds kennis gemaakt met de teelt van kruiden. Er is slechts heel beperkt teelttechnische info te verkrijgen in binnen- en buitenland. Een onderzoekstak kruiden zal dus de nodige volharding vragen. Ook volgend jaar wordt het onderzoek voortgezet, op het PCG maar ook bij telers. 5 Samenwerking Deze proeven kwamen tot stand binnen het project Leader Vlaamse Ardennen: Niche of beloftevolle diversificatie. Pagina 18 of 18