Kansrijke beroepen: West-Brabant Waar is de arbeidsmarkt krap? 08 juni 2016
Inhoudsopgave 1. Zicht op krapte helpt mismatch op (regionale) arbeidsmarkt verkleinen 2 2. Krapteberoepen in West-Brabant 3 3. Goede kansen op werk of omscholing in krapteberoepen 6 Colofon 7 Kansrijke Beroepen: West-Brabant 1
1. Zicht op krapte helpt mismatch op (regionale) arbeidsmarkt verkleinen Nu de economie aantrekt, ontstaan er ook weer nieuwe kansen op werk. De kans op werk verschilt echter van beroep tot beroep. Zo zijn er op dit moment aan de ene kant nog steeds grote groepen werklozen die moeilijk aan het werk komen, terwijl sommige werkgevers juist kampen met moeilijk vervulbare vacatures voor bepaalde beroepen. Ook de komende tijd zal de werkgelegenheid in sommige sectoren en beroepsgroepen afnemen, terwijl andere sectoren zich zorgen maken over toenemende tekorten aan personeel in bepaalde beroepen. Voor een goed draaiende economie en arbeidsmarkt is het belangrijk dit soort mismatches zoveel mogelijk te voorkomen. Het in beeld brengen van beroepen met een krappe arbeidsmarkt, ofwel moeilijk vervulbare vacatures, kan hierbij helpen. In 2014 en in 2015 heeft de afdeling Arbeidsmarktinformatie en advies (AMI) van UWV overzichten uitgebracht van beroepen met een krappe arbeidsmarkt. De laatste publicatie dateert van 6 februari 2015: Welke beroepen bieden kansen? Overzicht van krapte- en overschotberoepen 1. De overzichten zijn bedoeld om input te geven voor arbeidsmarktbeleid en de uitvoering daarvan. De publicatie schetst een landelijk beeld van krapte- en overschotberoepen, opgesteld aan de hand van cijfers van UWV en feedback van arbeidsmarktprofessionals. Er blijkt bij regionale arbeidsmarktpartijen grote behoefte aan een regionale verbijzondering van krapteberoepen. Daarom is in nauwe samenwerking met het WerkgeversServicepunt gewerkt aan een regionalisering van de landelijke lijst met krapteberoepen. Deze notitie bevat een lijst met krapteberoepen voor de regio West-Brabant. Het gaat om de arbeidsmarktsituatie in de eerste helft van 2016. Prognoses over regionale tekorten zijn op dit niveau lastig in beeld te brengen. Box 1.1 Gevolgde werkwijze en methodiek Het benoemen van krapteberoepen is geen exacte wetenschap. Het overzicht is tot stand gekomen door het naast elkaar leggen van beschikbaar cijfermateriaal over vacatures en geregistreerde werkzoekenden bij UWV en een analyse van (vaak sectorale) arbeidsmarktrapporten. Op basis van deze data is een eerste groslijst gemaakt. De groslijst is vervolgens voorgelegd aan arbeidsmarktprofessionals in de regio met de vraag of zij inderdaad zien dat vacatures voor de genoemde beroepen moeilijk vervulbaar zijn. Naast WerkgeversServicepunten zijn onder andere benaderd: regionale vertegenwoordigers van O&O-fondsen, uitzendbureaus, recruiters, onderwijsinstellingen, werkgeversorganisaties en individuele werkgevers in verschillende sectoren. De experts hebben feedback gegeven op de groslijst en konden suggesties doen over beroepen die in hun visie ook krapte vertonen. De uiteindelijke notitie is dus tot stand gekomen in nauwe afstemming met regionale arbeidsmarktprofessionals, waarbij de input vanuit de diverse bronnen zorgvuldig is afgewogen. Hier past een woord van dank aan de vaak zeer bereidwillige medewerking van genoemde partijen; zonder hen was het niet mogelijk geweest dit overzicht te maken. Een uitgebreide verantwoording is opgenomen in een aparte verantwoordingsnotitie 2. De notitie geeft een zo onderbouwd mogelijk overzicht van krapteberoepen voor de regio West-Brabant. De beschikbare arbeidsmarktcijfers geven duidelijke indicaties van krapte en meerdere arbeidsmarktprofessionals bevestigen dat vacatures voor de genoemde beroepen moeilijk vervulbaar zijn in de regio. Dat betekent niet dat alle werkgevers in de regio daadwerkelijk knelpunten zullen ervaren bij de vacaturevervulling. We weten in ieder geval dat dit wel regelmatig het geval is. Het is daarnaast nog steeds mogelijk dat er buiten deze lijst beroepen zijn met een krappe arbeidsmarkt. Deze zijn met de gehanteerde methode echter niet in beeld gekomen, of waren lastig te onderbouwen. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om hele kleine beroepsgroepen. Soms ook was er te weinig feedback of was uit de beschikbare feedback geen eenduidig beeld af te leiden. In dat geval is het beroep niet opgenomen in de notitie. 1 Te vinden op: www.werk.nl/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/beroep/kansrijk 2 Kansrijke beroepen: methodiek. Totstandkoming regionale overzichten met krapteberoepen. September 2015. Kansrijke Beroepen: West-Brabant 2
2. Krapteberoepen in West-Brabant De schema s hierna geven per richting een overzicht van krapteberoepen in de regio West-Brabant. Voor deze beroepen is er naar verhouding veel vraag (vacatures) in relatie tot het beschikbare aanbod (werkzoekenden). Dit maakt het lastig voor werkgevers om vacatures te vervullen. Mogelijk is er zelfs sprake van tekorten. De krapte doet zich voor bij beroepen op alle niveaus, het meest echter op middelbaar niveau. De werkgelegenheidsstructuur is van invloed op de krapteberoepen in deze notitie. West-Brabant is een regio met relatief veel werkgelegenheid in de industrie, bouw, groothandel, vervoer & opslag en detailhandel. Ook de zakelijke dienstverlening biedt veel werkgelegenheid, maar deze sector is ondervertegenwoordigd in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Daarnaast zijn de financiële sector, ICT, onderwijs, zorg & welzijn en horeca licht ondervertegenwoordigd in de regionale werkgelegenheid. Een uitgebreide analyse van werkgelegenheidsstructuur en verwachte ontwikkelingen daarin is opgenomen in de jaarlijkse uitgave Regio in Beeld West-Brabant. 3 Krapteberoepen in West-Brabant: TECHNIEK/INDUSTRIE/BOUW elementair beroepsniveau opperman grond-, weg en waterbouw (gww) lager beroepsniveau/basisvakmanschap grond- en kabelwerker gas, water, elektriciteit, datacommunicatie steigerbouwer metselaar, tegelzetter, voeger, cellenbetonblokkenbouwer (gasbetonblokken, gipsblokken, giboblokken) stukadoor (onderhouds)schilder / behanger / glaszetter / kitter timmerlieden (nieuwbouw en renovatie) dakdekker / pannenlegger / rietdekker straatmaker / rioleringsmedewerker / vakman grond- weg- en waterbouw (gww) plaatwerker / CNC-metaalbuiger, - snijder machinaal houtbewerker / CNC bediener houtbewerkingsmachines monteur elektriciteitsnetten (bv het aansluiten van elektriciteit buitenshuis, in de openbare ruimte) installatiemonteur gas, water, sanitair, verwarming onderhoudsmonteur/loodgieter gas, water, sanitair, (centrale) verwarming monteur verwarming utiliteitsbouw monteur koeltechniek, luchtbehandeling CNC-verspaner inclusief programmeren (draaien, frezen, kotteren, slijpen) constructiebankwerker, scheepsbouwer constructiesamenbouwer lasser (o.a. TIG, MIG/MAG, elektrode, foto) niveau 1 & 2 / niveau 3 & 4 monteur/inbedrijfsteller fabrieksinstallaties (onderhouds)monteur machines/installaties, liften, werktuigen carrosseriebouwer (bedrijfs)autotechnicus (onderhoud, reparatie) / autoschadehersteller / keurmeester APK meet- en regeltechnicus / monteur meet- en regeltechniek / monteur E&I monteur beveiligingsinstallaties elektricien / monteur technische installaties (bv. elektromonteurs in huizen en winkels) (hoofd-)monteur elektrotechnische panelen, elektrische installaties, midden- en hoogspanningsinstallaties (bv. elektromonteurs in de industrie) werkvoorbereider-calculator bouw / grond-, weg- en waterbouw (gww) machinist mobiele kraan 3 Te vinden op: www.werk.nl/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/publicaties/publicaties-over-regios/regio-in-beeld. Deze publicatie verschijnt één keer per jaar. Medio oktober 2016 wordt Regio in Beeld 2016 gepubliceerd. Kansrijke Beroepen: West-Brabant 3
De grootste lijst met krapteberoepen bevindt zich in de richting techniek. Er is sprake van krapte op verschillende niveaus: Bij de vacatures op lager niveau gaat het veelal om ervaren (vak)mensen. Hoewel de officiële indeling deze beroepen indeelt bij lager beroepsniveau wordt er tegenwoordig wel vaak een opleiding op mboniveau 2 gevraagd. CNC-vakmensen zijn schaars in West-Brabant en vacatures voor CNC vakmensen in de metaal zijn dan ook moeilijk vervulbaar. Daarnaast is duidelijk dat de vacatures in de bouw aan het toenemen zijn en het beschikbare aanbod hierbij achterblijft. In West-Brabant zijn vacatures in de techniek op middelbaar niveau vaak moeilijk vervulbaar: diverse soorten monteurs, maar bijvoorbeeld ook voor plaatwerkers, cnc-verspaners of gespecialiseerde lassers. Een aantal van deze uitvoerende beroepen staat open voor mensen met een gerichte opleiding op mbo-niveau 2, maar vaak is een opleiding op mbo-niveau 3 of 4 noodzakelijk. Ook is er een duidelijke link met het kunnen beheersen van computergestuurde technieken. Veel beroepen in de installatietechniek en metaal komen voor op de lijst. Er is veel vraag naar goed geschoolde krachten op middelbaar niveau. Veel van de genoemde technische beroepen bevinden zich in de industriële sector. In vergelijking met andere regio s is de industrie oververtegenwoordigd in West-Brabant (14 procent van de werkgelegenheid in West-Brabant, 10 procent van de landelijke werkgelegenheid). In West-Brabant speelt ook de vergrijzing binnen de industrie ook een steeds grotere rol. Krapteberoepen in West-Brabant: ICT hoger beroepsniveau systeemanalist, - ontwikkelaar, (web)developer, tester ict, security-specialist, adviseur erp / crm programmeur ICT (o.a. dot.net, java, scripttalen, C, C#) specialist technische infrastructuur ICT systeembeheerder, netwerkbeheer, applicatiebeheerder wetenschappelijk beroepsniveau architect technische infrastructuur ICT, datawarehouse ontwikkelaar In West-Brabant zijn er geen grote of hoofd vestigingen van ICT bedrijven. Hierdoor is de vraag naar ICT medewerkers beperkter dan in andere delen van het land. Desondanks zijn er ook in West-Brabant in de ICT de nodige moeilijk vervulbare vacatures, maar dan op de hogere beroepsniveaus. Met name developers/programmeurs voor specifieke talen (bijvoorbeeld dot.net, java, C#, PHP) zijn moeilijk te vinden. Daarnaast is het bijvoorbeeld lastig om security-specialisten of specialisten technische infrastructuur te vinden. Enerzijds heeft dit te maken met het gering aantal IT professionals die beschikbaar zijn en anderzijds aan het ontbreken van kennis van mensen die enige tijd uit het werkveld zijn verdwenen. IT kennis verloopt vrij snel. De basis blijft altijd behouden maar ieder jaar dienen IT professionals zich bij te scholen gezien razendsnelle technische ontwikkelingen. Dergelijke up-to-date profielen zijn schaars. Krapteberoepen in West-Brabant: ZORG verpleegkundige mbo hoger beroepsniveau operatie-assistent, anesthesiemedewerker wijkverpleegkundige, praktijkverpleegkundige, gespecialiseerd verpleegkundige ziekenhuis fysiotherapeut wetenschappelijk beroepsniveau specifieke medisch specialisten (vooral specialist ouderengeneeskunde, anesthesioloog) psychiater De zorg heeft op dit moment te maken met werkgelegenheidskrimp. De kwetsbare groepen bevinden zich op de laagste beroepsniveaus (bijvoorbeeld helpenden of schoonmakers), in deze beroepen is sprake van overschotten. Tegelijkertijd is in West-Brabant ook op dit moment sprake van moeilijk vervulbare vacatures, bijvoorbeeld voor mbo- en hbo-verpleegkundigen. Bij de fysiotherapeuten gaat het vooral om gespecialiseerde therapeuten en/of therapeuten met minimaal 3 jaar werkervaring. Op wetenschappelijk niveau geeft vooral het vinden van specialisten ouderengeneeskunde, anesthesiologen en psychiaters problemen. Kansrijke Beroepen: West-Brabant 4
Krapteberoepen in West-Brabant: COMMERCIEEL medewerker callcenter (inbound, outbound) commercieel medewerker binnendienst Er is een zeer grote vraag naar callcenter medewerkers. Het aantal vacatures overstijgt het aanbod. Commercieel medewerkers die ( koude) acquisitie moeten verrichten zijn het moeilijkst te vinden. Vereisten zijn minimaal MBO niveau 3 en dan bij voorkeur met minimaal twee vreemde talen. Krapteberoepen in West-Brabant: ONDERWIJS hoger beroepsniveau docenten exacte vakken 2e graads (wiskunde, natuurkunde) docenten (vreemde) talen 2e graads (NL, Duits) wetenschappelijk beroepsniveau docenten exacte vakken 1e graads (wiskunde, natuurkunde, scheikunde) In het onderwijs zijn vooral docenten exacte vakken moeilijk te vinden(natuurkunde, scheikunde, wiskunde). Dit geldt ook voor docenten (vreemde) talen 2e graads. Bij docenten (vreemde) talen 1e graads speelt dit minder. Krapteberoepen in West-Brabant: TRANSPORT EN LOGISTIEK elementair beroepsniveau orderpicker, magazijnmedewerker, expeditiemedewerker, lader / losser lager beroepsniveau/basisvakmanschap heftruckchauffeur / reachtruckchauffeur koerier vrachtwagenchauffeur (algemeen, autolaadkraan, geconditioneerd vervoer, tankauto, truckmixer, gevaarlijke stoffen) buschauffeur tranportplanner Het tekort aan orderpickers etcetera ligt niet in het aantal potentieel beschikbare kandidaten maar heeft vooral te maken met factoren als motivatie, flexibiliteit in werktijden/ploegendiensten (vaak inzetbaar bij pieken) en reisbereidheid. Bij heftruckers en reachtruckers met de juiste ervaring, maar geen certificaat, kan men dit vaak binnen 1 dag behalen. Vooral vacatures voor vrachtwagenchauffeurs gespecialiseerd en internationaal vervoer zijn steeds moeilijker te vervullen. Daarnaast zijn vacatures voor transportplanner moeilijk te vervullen. Dit is een verantwoordelijke functie, die vraagt om overzicht, flexibiliteit en stressbestendigheid; het gaat immers om een zo efficiënt mogelijke inzet van mensen en materieel. Ook worden de komende jaren mogelijkheden gezien voor buschauffeur. Dit mede door de aankomende vergrijzing. Krapteberoepen in West-Brabant: HORECA zelfstandig werkend kok Zelfstandig werkend koks zijn nog steeds moeilijk te vinden. Veel koks verlaten de horeca vanwege werktijden, carrièreperspectieven en de combinatie met een gezinsleven. Kansrijke Beroepen: West-Brabant 5
3. Goede kansen op werk of omscholing in krapteberoepen Deze notitie maakt concreet voor welke beroepen vacatures moeilijk vervulbaar zijn. Voor werkzoekenden liggen er in deze beroepen kansen op werk. Deze notitie vormt daarmee een bruikbaar uitgangspunt voor bijvoorbeeld omscholingsprojecten in het kader van van-werk-naar-werk of van-werkloosheid-naar-werk, maar ook voor advisering aan werkzoekenden of scholieren/studenten. Het gaat wel vaak om beroepen waarvoor een gerichte opleiding is vereist. Niet iedereen is zomaar geschikt of geschikt te maken voor deze beroepen: Vooral voor werkzoekenden en met werkloosheid bedreigde werknemers met een enigszins vergelijkbare achtergrond zijn er goede mogelijkheden om direct, of na een relatief korte scholing, aan de slag te gaan in de beroepen die in deze notitie worden genoemd. De beroepen tot en met middelbaar niveau lenen zich waarschijnlijk het best voor gerichte omscholingstrajecten. Meer in het algemeen zien mensen, die bijvoorbeeld vanwege de crisis of bezuinigingen op zoek moeten naar ander werk, met deze lijst waar de beste arbeidsmarktkansen liggen. Hoewel dit niet voor iedereen een haalbare optie is, liggen hier wel degelijk kansen voor bijvoorbeeld mensen die het verlies van een baan willen aangrijpen voor een carrièreswitch. De krapteberoepen in deze notitie vergen meestal een behoorlijke opleiding op mbo-, hbo- of universitair niveau. Inmiddels weten we dat veel krapteberoepen redelijk stabiel zijn. Daarmee is het overzicht ook goed te gebruiken door decanen bij de studiekeuzevoorlichting aan jongeren. Al met al kan het overzicht in deze notitie een goed startpunt zijn voor regionale acties, zoals: Een analyse in hoeverre er voor de genoemde beroepen geschikte of schoolbare werkzoekenden bij UWV (of gemeenten) staan ingeschreven. Afspraken met werkgevers over de wijze waarop geschikte werkzoekenden zo snel mogelijk na inschrijving in beeld bij c.q. in contact met werkgevers kunnen worden gebracht. Inventariseren of werkgevers of branches met moeilijk vervulbare vacatures willen investeren in scholingsarrangementen, en in welke omvang. Verkennen met werkgevers of de genoemde beroepen ook de komende jaren waarschijnlijk nog krapte blijven vertonen c.q. of er daarnaast andere krapteberoepen (bij)komen. Benoemen van speerpuntensectoren of beroepen in het marktbewerkingsplan van het WerkgeversServicepunt en de regionale werkbedrijven. Adviseren aan werkzoekenden die zich willen omscholen (en die bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van scholingsvouchers 4 of die de beschikking hebben over een transitievergoeding). Voorlichten van decanen op scholen over de krapteberoepen in de regio, zodat die het kunnen meenemen in hun studie- en beroepskeuzevoorlichting. Tenslotte Deze notitie geeft geen indicaties over de omvang van de vacaturemarkt of tekorten. Omdat er gekeken is naar een behoorlijk gedetailleerd beroepsniveau, zijn er geen eenduidige cijfers beschikbaar over vraag en aanbod in de betreffende beroepen. De overzichten bieden vooral een bruikbaar startpunt om in gesprek te gaan met werkgevers, onder meer over de omvang van de vraag en de bereidheid om te investeren in scholing. Wel is duidelijk dat het in sommige gevallen gaat om relatief kleine aantallen vacatures. Daarmee biedt het overzicht goede input voor mogelijke scholingsprojecten, maar niet per sé op grote schaal. Juist kleinschalige scholingsprojecten bieden overigens goede mogelijkheden om een zorgvuldige selectie van geschikte kandidaten te organiseren. Deze selectie blijkt een belangrijke randvoorwaarde voor succes. Het identificeren van krapteberoepen is één van de manieren om zicht te krijgen op de kansen op de arbeidsmarkt. Voor veel werkzoekenden of met werkloosheid bedreigden zal de overstap naar de genoemde beroepen, ook na scholing, echter te groot zijn. Werkzoekenden stappen in het algemeen gemakkelijker over naar aanpalende (of inhoudelijk vergelijkbare) beroepen waar zich geen tekorten voordoen, maar mogelijk wel veel baanopeningen zijn. Dit verschilt uiteraard van geval tot geval. De afdeling Arbeidsmarktinformatie van UWV investeert in 2016 ook in het in beeld brengen van veel voorkomende overstapberoepen 5. 4 Te vinden op: www.uwv.nl/particulieren/voorzieningen/voorzieningen-werk/detail/scholingsvoucher/scholingsvoucher-voorwerkzoekende. 5 Te vinden op werk.nl: www.werk.nl/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/sector-beroep/beroep. Bijvoorbeeld de overstapberoepen voor verkooppersoneel en voor helpende in de thuiszorg. Kansrijke Beroepen: West-Brabant 6
Colofon Uitgave UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en advies UWV West-Brabant Inlichtingen 06-54378948, willem.vandervelde@uwv.nl Auteurs Willem van der Velde Disclaimer Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter alleen met bronvermelding UWV 2016 Kansrijke Beroepen: West-Brabant 7
Einde rapport Kansrijke Beroepen: West-Brabant 8