SIGNALEMENTEN VAN ENKELE PUBLICATIES VANUIT HET NETWERK SPRINGZAAD Het netwerk SPRINGZAAD samenwerken aan meer ruimte voor natuur en kinderen verenigt al degenen die zich willen inzetten voor natuurrijke speel- en leerplekken voor kinderen in hun leefomgeving. Er worden studiedagen en meerdaagse conferenties georganiseerd en locale initiatieven worden ondersteund. Met financiële steun van het Ministerie van LNV wordt gewerkt aan richtinggevende publicaties over ontwikkeling, beheer en pedagogisch en didactisch gebruik van kleinschalige natuur bij scholen. Hierbij signalementen van publicaties vanaf 2002 vanuit het netwerk in verschillende tijdschriften. Meer informatie: tel. 024 6771974, oasenet@wish.nl, www.stichtingoase.nl ---------------------------------------------------------------------------------------------------- A. ARTIKELEN IN PEDAGOGISCHE TIJDSCHRIFTEN Een tuin bij de school - het schoolterrein als leerlandschap In: De Wereld van het Jonge Kind, april, 2002 Een kleine, maar groeiende minderheid van basisscholen is bezig om het terrein om de school te ontwikkelen als leerlandschap voor de kinderen. Verrijking van de omgeving, betrokkenheid en verbondenheid hebben daar alles mee te maken, diverse facetten van ervarings- en ontwikkelingsgericht onderwijs zijn er te herkennen. De vormgeving van de ruimte in en om de school kan veel invloed hebben op de manier waarop kinderen de wereld en zichzelf leren zien. Bovendien is het een belangrijk pedagogisch visitekaartje van scholen. Het verhaal bij het schoolplein Sigrun Lobst In: De Wereld van het Jonge Kind, januari 2003 Je kunt kinderen de positieve ervaring van de opbouwende kracht van de eigen creativiteit meegeven, de ervaring dat dingen niet minder waard worden in de loop van de tijd ( afschrijving ), maar juist waardevoller worden door groei en ontwikkeling. Dat kan ook door kinderen de kans te geven hun leefwereld mee vorm te geven, bijvoorbeeld het schoolterrein. Dat wordt dan een schoolterrein met een verhaal. Dit wordt in dit artikel geïllustreerd aan het bouwen van hutjes van wilgentakken, die in het voorjaar weer uitlopen. Levende huisjes dus. Leerlandschappen om de school: engelse ervaringen In: De Wereld van het Jonge Kind, januari 2003 In 1990 werd in Engeland een nationaal onderzoek gedaan naar de pedagogische kwaliteit van schoolterreinen. Naar aanleiding van de uitkomsten daarvan werd de organisatie Learning through Landscapes opgericht, die scholen helpt bij de ontwikkeling van hun schoolterrein tot een landschap dat uitdaagt tot leren. Leren dat ook spelen omvat. Een groep Nederlandse basisschoolleraren bezocht een aantal scholen in Zuid-Engeland en maakte ook kennis met de visie en werkwijze van Learning through Landcapes. Van deze bezoeken wordt verslag gedaan.
Natuurtuin als bron van inspiratie Het verhaal van de Christoffeltuin in Maastricht Caberg In: De Wereld van het Jonge Kind, juni 2003 Bij leeromgeving wordt meestal gedacht aan speel- en werkhoeken binnen het schoolgebouw in het Freinetonderwijs ateliers genoemd en aan computers. Ook de buitenomgeving van de school biedt echter vele mogelijkheden voor levend leren, zeker als het schoolterrein daarvoor specifiek wordt ingericht. Dit geldt zowel voor het informele leren als voor de bijdrage die het kan leveren aan het realiseren van de kerndoelen. Een verhaal van zo n inspirerende en krachtige leeromgeving op het schoolterrein. De boerderij als klaslokaal De Levende School in Noorwegen Ceciel Verheij In: Educare, 2003/1 en Mensen-kinderen, november 2003 In 1996 begon in Noorwegen een bijzonder experiment: De Levende School. Het doel was natuur en school dichter bij elkaar te brengen. Het experiment was tweeledig: de grond rondom de school actief te gebruiken als lesmateriaal en boerderijen in de omgeving in te schakelen als educatieve bron. Inmiddels zijn er al acht van deze scholen. Achtergrond en praktijk van deze scholen worden geschetst. Kinderen lezen het schoolterrein Leren van Learning through Landscapes In: De Wereld van het Jonge Kind, februari 2004 Dit artikel gaat over het leerplan en dat in relatie tot de buitenruimte van scholen. Niet het formele leerplan (schoolplan) waarin de doelen en het leerstofaanbod van de school wordt beschreven, maar het verborgen leerplan: de waarden, doelen en inhouden die neergeslagen zijn in de inrichting van de buitenruimte en die hun eigen taal spreken. Op welke manier kan je er achter komen hoe kinderen deze taal lezen? Spelen in de wildernis Sigrun Lobst. In: De Wereld van het Jonge Kind, maart, 2004 Een beschrijving van de achtergronden, de ontwikkeling en het gebruik van de Speeldernis een natuurspeelplaats ( speel-wildernis ) voor kinderen middenin Rotterdam. Een paradijs voor kinderen waarvan je niet gelooft dat dit in een stad (nog) mogelijk is. Maar het kan dus echt. De tuinen en schoolpleinen rond de Vrije School de IJssel Over temperamenten, seizoensbeleving, jaarfeesten, natuurbeleving en speelaanleidingen Hans Carlier In: De Wereld van het Jonge Kind, mei 2004
Kinderen zijn geen Jantjes en Jannekes Beton en daarom moet rond de school een mooie tuin liggen. Mede daarom is de Ijsselschool in Zutphen bij milieubewuste ouders erg in trek. Leerkrachten en leerlingen beseffen dat een schooltuin iets anders is dan een tuin bij hyuis; een schooltuin kan een uitstraling zijn van wat er binnen de school gebeurt. Natuur voor kinderen In: Pedagogiek in Praktijk, december 2004 De leefwereld van kinderen verandert sterk. Toenemende verstedelijking leidt ertoe dat zij in hun directe woonomgeving steeds minder in aanraking komen met natuur. Dat heeft negatieve gevolgen voor hun ontwikkeling, die in dit artikel worden beschreven. Hoe kunnen we meer ruimte scheppen voor natuur en kinderen? Samen doen en samen groeien op weg naar een levendig schoolplein Sigrun Lobst In: Mensen-kinderen, november 2004 Het inrichten van de directe schoolomgeving als natuurrijk speel- en leerlandschap is een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving van kinderen en aan natuureducatie. Maar hoe kan je zoiets realiseren? Vanuit haar inmiddels rijke ervaring geeft Sigrun Lobst goede raad: werk stap voor stap aan de verandering; zorg voor een goed draagvlak en goede randvoorwaarden; luister vooral ook naar de kinderen. En maak vooral ook van elke dag dat je aan de aanleg werkt tot een feestdag! Schoolterrein als natuurnabij leerlandschap Een documentatie In: Mensen-kinderen, november 2004 Een overzicht van artikelen in Mensen-kinderen en De Wereld van het Jonge Kind, voor een deel in een schema samengevat. Kindergarten tuin voor kinderen In: De Wereld van het Jonge Kind, januari 2005 Hoe vaak is het niet door mij heengegaan als ik weer zo n paradijsje bij een school bezocht: dit is echt een Kindergarten, een tuin voor kinderen. En ik werd nieuwsgierig naar Friedrich Fröbel, de uitvinder van de kindergarten. Wat bedoeld hij met kindergarten? Hoe dacht hij over de relatie tussen jonge kinderen en natuur? En over de rol van de tuin bij de school? In dit artikel gaan we op zoek naar inspiratie in het verleden, bij Fröbel. Mede ter verheldering van keuzes bij de vormgeving en gebruik van educatieve schoolterreinen nu. Kinderen hebben natuur nodig In: JSW, januari 2005 Het buiten spelen van kinderen wordt steeds meer tot een bedreigde soort. Dat geldt nog
sterker voor spelen in en met de natuur in de woonomgeving. Met negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen. Scholen kunnen bijdragen aan verbetering onder andere door op het eigen terrein een natuurspeelplaats te ontwikkelen waar ook kinderen uit de buurt kunnen spelen. Een plek die binnen het onderwijs ook dienst kan doen als leerlandschap voor natuureducatie. B. ARTIKELEN IN DE SPRINGZAAD-SFEER IN OASE sinds de oprichting van het netwerk Te mooi om waar te zijn. Nol Trum, Oase 4-2001, blz. 9-10. Over een fraai kinderkunstwerk in het kader van een kunstroute langs de Dommel vlakbij het centrum van St. Michielsgestel. Springzaad: samen werken aan meer vrije ruimte voor natuur en kinderen. Marianne van Lier en Willy Leufgen, Oase 4-2001, blz. 10-12. Over de oprichtingsbijeenkomst in Rotterdam e.o. en de motieven en dromen van de oprichters. Schoolnatuurtuinen in Beieren. Marleen van Tilburg, Oase 4-2001, blz. 12 Van Weidendom naar wilgenhut. Kristin Wijnja, Oase 4-2001, blz. 13 Van betonkuil naar een speel- en natuuroase. Marleen van Tilburg, Oase 2-2002, blz. 18-19. Werkend wijs worden bij de aanleg van een schoolnatuurtuin in Zuid-Duitsland. Een geleidelijk proces. Hans Carlier, Oase 2-2002, blz. 8-10. Ervaringen uit de schooltuinomgeving van Vrije School De IJssel in Zutphen. Kleurrijk samenspel. Rainer Lutter, Oase 3-2002, blz. 14-15. Enthousiast verslag van de aanleg van de Speeldernis in Rotterdam met een internationaal team van vrijwilligers. Indrukwekkend en leerzaam. Willy Leufgen, Oase, 4-2002, blz. 9. Een verslag van een tweedaagse excursie met het netwerk Springzaad naar Maastricht. De Educatieve tuin bij Een Slingertouw. Hilde van Vliet, Oase 4-2002, blz. 6-8. Over uitgangspunten en ideeën, aanleg en gebruik van deze tuin rondom een Brede School in Nijmegen. Onze school is een kasteel met een park eromheen. Koen De Broeck, Oase 1-2003, blz. 19-21. Kinderen, ouders en leerkrachten van een Belgische kleuterschool in een heus kasteel werken gestaag aan de vergroening van hun omgeving. Leela, leela, leela, life is just a play. Hasan Gadellaa, Oase 2-2003, blz. 22. Een weekje meebouwen aan Naturerlebnisräumen in Dietenhofen, Beieren, 7-12.4.2003. De tuinen van de PABO. Henk Pleiter, Oase 3-2003, blz. 19-23. Een uitgebreid verhaal over de doelstellingen, het ontwerp, de aanleg en de toekomstige plannen van de tuinen rondom de PABO in Meppel, vanuit het gezichtspunt van de tuinontwerper. Springzaailing. Annelies Steehouder, Oase 3-2004, blz. 15-18. Herinrichting van een speelse, natuurlijke tuin bij De Regenboog, een Vrije School in Eindhoven. Het Veldje. Maaike Zwaan, Oase 1-2004, blz. 13-14. Over de lange adem die nodig is, een natuurtuin-speelplek voor 0-99 jarigen in Nijmegen te realiseren. Aardgasnatuurfonds. Marianne van Lier en Willy Leufgen, Oase 3-2004, blz. 8-9. Over 10 jaar financiële steun voor vergroening van school en buurt van de Koning Boudewijnstichting / het Aardgasnatuurfonds in België. We zijn gek op groen. Ilse Stoffels, Oase 3-2004, blz. 10-14. Over natuureducatie op een groot domein in Heist-op-den-Berg, België, de versterkte aandacht voor kinderparticipatie, avontuurlijk en ontdekkend spelen en leren in een 100 ha grote park. De Speeldernis Rotterdam. Oase 3-2004, blz. 16-17. Een enthousiasmerende fotoreportage op de middenpagina s van deze unieke speelplek.
Kleur in de tuin ook in de winter. Judith Everse, Oase 3-2004, blz. 24-25. Over een schoolverlatersprojekt met leerlingen van basisschool De Lanteerne in de tuin van Een Slingertouw: prachtige mozaïeken op zitplekken maken! Aardbeien op een strobalendak. Sigrun Zobel, Oase 4-2004, blz. 7-9. Over de bouw van een strobalenhuis en het educatieve gebruik van een fraaie, spannende natuurbelevingstuin (I,6 ha) in Herten (Roergebied, Duitsland). OASE (kwartaaltijdschrift) wordt uitgegeven door de Stichting Oase, Beuningen. Zie www.stichtingoase.nl Samenstelling: en Willy Leufgen, januari 2005