DIABETES op weg wijzer
Deze op weg wijzer is van: Naam Waarom deze op weg wijzer Adres Woonplaats Telefoonnummer Emailadres Mijn zorgverlener is: Naam Adres Woonplaats Schrik, onzekerheid, opluchting en ook boosheid. Het zijn gevoelens, die bij u opkomen wanneer u hoort dat u dia betes heeft. Een heel normale reactie. De diagnose verklaart misschien veel van uw klachten, maar het is een chronische ziekte, die niet meer overgaat en veel vragen oproept: wat kan ik en wat mag ik... Telefoonnummer Emailadres Op weg wijzer - Diabetes type 2 3
Met een juiste behandeling en begeleiding is het goed mogelijk een normaal en actief leven te leiden met diabetes type 2. U kunt daar zelf veel invloed op hebben, waarbij een gezonde leefstijl heel belangrijk is. Goed omgaan met uw diabetes betekent het zorgen voor een zo n klein mogelijke kans op het ontstaan van complicaties. Daarom is het belangrijk dat u voldoende kennis over deze ziekte heeft. Het leven met diabetes type 2 kan eenvoudiger worden wanneer: U weet hoe u uw voeding aan diabetes kunt aanpassen Hoe u met de voorgeschreven medicijnen moet omgaan Vertrouwen en samenwerken Diabetes type 2, daar leef je 24 uur per dag mee. Uw zorgverleners zien u slechts enkele uren per jaar, daarnaast komt het geheel op uw schouders neer. Dit maakt u een volwaardig lid van het behandelteam. De basis voor goede zorg is wederzijds vertrouwen tussen u en uw zorgverleners. In deze op weg wijzer kunt u vastleggen wat voor u van belang is. Het noteren van (inhoudelijke) afspraken met uw zorgverleners en het bijhouden van de meetwaarden. Het gezamenlijk op te stellen persoonlijke zorgplan moet goed aansluiten bij uw omstandigheden en mogelijkheden. Hoe u op de gemeten bloedglucose-waarden moet reageren, in het normale dagelijkse leven en onder bijzondere omstandigheden zoals vakantie e.d. 4 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 5
Persoonlijk Zorgplan en Zelfmanagement Een persoonlijk (individueel) zorgplan en zelfmanagement zijn termen, die steeds meer gebruikt worden in de behandeling bij chronische aandoeningen zoals diabetes. In het persoonlijke zorgplan stelt u samen met uw zorgverleners vast hoe uw diabetes wordt behandeld. U kunt immers zelf óók veel doen aan een goede gezondheid en ervoor zorgen deze te behouden. Zelfmanagement bij diabetes houdt in, dat u weet welke keuzes u kunt maken voor een gezonde leefstijl en deze ook kunt uitvoeren. In een stappenplan bespreekt u samen met uw zorgverleners, hoe de zorg voor uw diabetes eruit kan zien. Afspraken Datum Tijd Naam zorgverlener Plaats Bijzonderheden 6 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 7
Datum Tijd Naam zorgverlener Plaats Bijzonderheden Datum Tijd Naam zorgverlener Plaats Bijzonderheden 8 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 9
Datum Tijd Naam zorgverlener Plaats Bijzonderheden STAP 1 Bespreken hoe het met u gaat U bespreekt met uw zorg verlener(s) hoe het met u gaat: wat gaat goed en wat gaat minder goed wat kunt u hier zelf aan doen waar heeft u ondersteuning bij nodig uitleg persoonlijk zorgplan Het persoonlijke zorgplan ondersteunt u met de uitvoering van de gemaakte afspraken. Het dient als werkplan en kan steeds naar behoefte worden aangepast. Meer informatie kunt u vinden op: www.actieprogrammadiabetes.nl/zorgplan 10 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 11
Tips bij het opstellen van uw zorgplan Maak een haalbaar en niet te moeilijk plan Schrijf op waarom u het plan wilt uitvoeren Maak het concreet, bijvoorbeeld, iedere dag een kwartiertje wandelen i.p.v. meer wandelen Maak een plan voor een korte periode, liever voor een maand dan voor een jaar Uw plan moet passen in het dagelijks leven Anticipeer vooraf op de moeilijke momenten en bedenk hiervoor oplossingen of vraag ondersteuning Tips om het vol te houden Vraag steun of advies van: Uw zorgverleners Personen in uw omgeving Andere personen met diabetes Stap 2 - Uw eigen meetwaarden Bij dit onderdeel kunt u de (eigen) gemeten meetwaarden bijhouden: Datum Gluc N HbA1c LDL Bloeddruk Gewicht BMI 12 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 13
Datum Gluc N HbA1c LDL Bloeddruk Gewicht BMI Datum Gluc N HbA1c LDL Bloeddruk Gewicht BMI 14 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 15
Datum Gluc N HbA1c LDL Bloeddruk Gewicht BMI Datum Gluc N HbA1c LDL Bloeddruk Gewicht BMI 16 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 17
STAP 3 Kans op complicaties verkleinen In deze stap bepaalt u wat u zelf kunt doen, om de kans op complicaties te verkleinen. Hiermee vergroot u de kans om een goede gezondheid te behouden. Hoe pakt u dit aan en wanneer bespreekt u dit met uw zorgverlener(s). Het is belangrijk om onderstaande risicofactoren gunstig te beïnvloeden, zodat u de gevolgen van diabetes kunt beperken. Persoonlijke streefwaarden (aankruisen welke voor u van toepassing zijn) Roken Is voor niemand gezond, zeker niet voor mensen met diabetes. Het enige goede advies is om te stoppen. Hierbij kunt u hulp vragen aan uw zorgverlener(s). Voeding Goede voeding is van levensbelang! Het gaat niet alléén om het binnenkrijgen van de juiste voedingstoffen. Het is ook belangrijk om niet téveel te eten. Advies van een diëtist is zeker bij het ontstaan van diabetes nood zakelijk. Alcohol Het mag, maar het is beter om weinig te drinken. Algemeen advies: Vrouwen niet meer dan één glas per dag Mannen niet meer dan twee glazen per dag roken ongezonde voeding te veel alcohol te weinig beweging bloedglucose HbA1c verhoogd cholesterol te hoge bloeddruk overgewicht te veel stress onzorgvuldig medicijn gebruik Beweging Met regelmaat en minimaal 30 minuten per dag, gedurende 5 dagen per week. Bloedglucose Er is altijd glucose in het bloed aanwezig. Het is belangrijk om deze niet te hoog te laten 18 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 19
worden. Uw zorgverlener spreekt samen met u af, of en wanneer u deze meet en welke waarden voor u haalbaar zijn. HbA1c Deze waarde, door het laboratorium bepaalt, laat zien hoeveel glucose er in de afgelopen weken gemiddeld in uw bloed aanwezig was. Een goede waarde is lager dan 53 mmol/mol. We weten inmiddels dat de hoogte van deze waarde per persoon verschillend kan zijn. Cholesterol Dit is een verzamelnaam van de vetten in ons lichaam. Van belang is het LDL cholesterol. Deze waarde moet lager zijn dan 2,5 mmol/l. Bloeddruk De bloeddruk is de druk van het bloed op de aderen. Er worden altijd twee waarden gemeten: Overgewicht Dit wordt weergegeven als BMI (Body Mass Index). Deze meting laat zien of uw gewicht past bij uw lengte. Een goede waarde is tussen 20 en 25 m 2. Vanaf de leeftijd van 70 jaar mag de waarde tussen de 20 en 30m 2 zijn. Stress Het is belangrijk om zoveel mogelijk stress te vermijden, omdat dit negatieve invloed heeft op het functioneren van het lichaam. Op tijd ontspanning, afleiding of hulp zoeken is noodzakelijk! Medicijnen Het gebruik van medicijnen kan veel vragen oproepen. Het is aan te raden om deze aan uw zorgverlener(s) te stellen, zodat u op juiste wijze uw medicijnen kunt blijven gebruiken. Bovendruk, dit is de druk die ontstaat als het hart het bloed uitpompt. Een waarde van 140 of lager is goed Onderdruk, dit is de druk die in de aderen overblijft als het hart zich ontspant. Een waarde van 90 of lager is goed 20 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 21
Uw persoonlijke zorgplan Datum Wat is uw plan Wat gaat u ervoor doen Tot wanneer Wat of wie heeft u hiervoor nodig Aantekeningen Wanneer spreekt u de zorgverlener weer Heeft u gedaan wat u van plan was Hoe komt dat Datum Wat is uw plan Wat gaat u ervoor doen Tot wanneer Wat of wie heeft u hiervoor nodig Aantekeningen Wanneer spreekt u de zorgverlener weer Heeft u gedaan wat u van plan was Hoe komt dat 22 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 23
Datum Wat is uw plan STAP 4 Terugkijken op uw persoonlijk zorgplan Wat gaat u ervoor doen Tot wanneer Wat of wie heeft u hiervoor nodig Aantekeningen Wanneer spreekt u de zorgverlener weer Heeft u gedaan wat u van plan was Hoe komt dat Tijdens een (controle) afspraak, met een van de zorgverleners, kijkt u naar uw persoonlijk zorgplan. Wat waren de afspraken en wat is er bereikt. Dit consult dient mede als ondersteuning, om de diabetes verder zo goed mogelijk onder controle te houden. We kennen drie maandelijkse controles en een jaarcontrole. De laatst genoemde controle is voor iedereen noodzakelijk, omdat hierbij alle belangrijke aspecten en risicofactoren aan de orde komen. De frequentie van de driemaandelijkse controles wordt per persoon bepaald. Omdat de behoefte per persoon kan verschillen kan het aantal controles per jaar afwijken. 24 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 25
Achtergrondinformatie Directe gevolgen van diabetes Normaal is uw bloedglucose s ochtends, voordat u iets gegeten of gedronken heeft, tussen de 4 en 8 mmol/l. We noemen dit de nuchtere bloed glucose. Na de maaltijd gaat uw bloedglucose tijdelijk omhoog. Twee uur later behoort deze waarde weer onder de 9 mmol/l te zijn. Uw bloedglucose kan te hoog of te laag zijn Bij een te hoge bloedglucose moet u veel water drinken. Bij een te lage bloedglucose moet u suiker innemen, bijvoorbeeld in de vorm van frisdrank of druivensuiker. Met uw zorgverlener spreekt u af wanneer en hoe u in deze situaties handelt en eventueel contact opneemt. Dat kan voor iedereen anders zijn. Wanneer is de bloedglucose te hoog of te laag Bij de behandeling van diabetes wordt geprobeerd de glucose in uw bloed zoveel mogelijk tussen de 4 en 9 mmol/l te houden. Dat lukt niet bij iedereen. Bij sommige personen kan de bloedglucose na de maaltijd boven de 9 mmol/l blijven. Hyperglykemie Een te hoge bloedglucose hoeft geen klachten te geven. Bijvoorbeeld, wanneer de bloedglucose tussen 12 of 20 is, dan hoeft dit geen directe problemen te geven, maar is actie meestal wèl vereist. Een te hoge glucose noemen we hyperglykemie. Hypoglykemie Bij een te lage bloedglucose ligt dit anders. Bij mensen die insuline en/of bloedglucose verlagende tabletten gebruiken, kan de bloedglucose plotseling sterk dalen. Als de 26 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 27
waarde onder de 3,5 mmol/l is gedaald, moet u extra opletten en direct actie ondernemen. Een te lage glucose noemen we hypoglykemie. Wat kunt u zelf doen bij een te hoge bloedglucose Bij tekenen van een hyperglykemie moet u het volgende doen: Controleer of laat controleren of de glucose inderdaad verhoogd is Blijf uw medicijnen innemen, ook als u weinig eet Zorg dat u voldoende drinkt (anderhalve tot twee liter suikervrij vocht per dag) Normaal blijven eten Bij koorts, braken of diarree is het verstandig om naast water ook bouillon te drinken Wanneer neemt u contact op met uw zorgverlener Als het met de medicijnen niet lukt om de glucose in uw bloed onder de 9 mmol/l te krijgen Bel dezelfde dag met uw zorgverlener: U een ontsteking of infectie heeft en u zich ziek voelt Bij ziekten met koorts, braken of diarree Bij klachten zoals, meer dorst, veel plassen, moeheid of jeuk Bel direct de huisarts of huis artsenpost: Wanneer u erg zwak of suf bent, moeilijk ademt (snel en/of diep) en steeds moet braken 28 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 29
Hoe kunt u een te hoge bloedglucose voorkomen Probeer de verkregen voedingsadviezen op te volgen en regelmatig te eten Gebruik de voorgeschreven hoeveelheid medicijnen, neem ze op tijd en op de juiste wijze in Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging Gevolgen van diabetes op de lange termijn Achter in de binnenkant van de oogbol bevindt zich het netvlies (retina). Alles wat u ziet, komt via uw ooglens op het netvlies terecht. Door diabetes kunnen bloedvaten overal in uw lichaam schade oplopen. Dit geldt ook voor de bloedvaatjes achterin uw oog. Het oog is de plek waar de eventueel beschadigde bloedvaten het beste te zien zijn. Beschadiging van de bloedvaten in het netvlies noemen we retinopathie. Hierdoor kunt u op termijn minder gaan zien. Retinopathie ontstaat door: Het lekken van vocht en vet uit de bloedvaatjes in het netvlies De vorming van nieuwe, kwetsbare, bloedvaatjes in het netvlies, die snel kunnen gaan bloeden. Die nieuwe bloedvaatjes ontstaan, omdat de oude zó beschadigd zijn dat ze té weinig zuurstof aan het netvlies kunnen afgeven Laat het netvlies in uw ogen eens per twee jaar controleren (funduscontrole). Tijdens deze controle wordt er meestal een foto van het netvlies gemaakt. De oogarts behandelt eventuele beschadigingen van het netvlies met laserstralen. Voetproblemen Door diabetes kunnen bloedvaten en zenuwen in uw voeten beschadigd raken, waardoor er een minder goede bloeddoorstroming kan ontstaan. Ook kan het gevoel in uw voeten afnemen. 30 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 31
U merkt minder goed op wanneer uw schoenen te strak zitten, of tegen de huid schuren. Het is af te raden om op blote voeten te lopen, omdat u minder goed aanvoelt wanneer u deze beschadigd. Het is daarom belangrijk om uw voeten dagelijks op wondjes te controleren. Wat zijn de verschijnselen van voetproblemen: Nieuwe druk- of eeltplekken Verkleuring (wit, blauw, rood) of koud aanvoelen van de huid Warme of gezwollen voeten Overgevoeligheid voor zelfs lichte druk Doof gevoel in de voeten Een verwonding waarvan u niets heeft gevoeld Bruikbare links www.actieprogrammadiabetes.nl/zorgplan www.diabetesforum.nl www.dvn.nl www.voedingscentrum.nl www.haarlemmermeerketenzorg.nl www.gchaarlemmermeer.nl www.thuisarts.nl www.diep.info Ongevoeligheid voor warmte of kou Tintelingen of krampen in voeten of benen Pijn in uw benen tijdens het lopen, die bij stilstaan weer verdwijnt (etalagebenen) 32 Op weg wijzer - Diabetes type 2 Op weg wijzer - Diabetes type 2 33
Tot slot notities Voor optimale ondersteuning aan patiënten met diabetes werken zorgverleners binnen de regio Haarlemmermeer samen in het Zorgprogramma diabetes mellitus type 2. De op weg wijzer is ontstaan uit de samenwerking tussen Zorggroep Haarlemmermeer Ketenzorg en de Stichting Gezondheidscentra Haarlemmermeer. Het doel is om het zelfmanagement van u als diabetespatiënt te bevorderen en te ondersteunen. Wij verwachten dat de inhoud van de op weg wijzer een positieve bijdrage zal leveren aan het omgaan met diabetes en het bevorderen van een gezonde leefstijl!
GOEDE ZORG, dichtbij huis www.haarlemmermeerketenzorg.nl www.gchaarlemmermeer.nl