Tentoonstelling H 2 O! De tentoonstelling De tentoonstelling H 2 O! is ontworpen als aanvulling op de film die in het Beeldenpaleis wordt getoond. De film stelt een essentiële vraag: is toegang tot water vandaag nog een recht voor iedereen? De tentoonstelling op zijn beurt nodigt de bezoekers uit om het water in al zijn ver-schillende vormen te (her)ontdekken en dit in 3 stappen: Op de houten brug: het water op aarde, het water en zijn toestanden, het water en zijn cyclus. In het gedeelte achter de projectiezaal: het water en het gebruik ervan: thuis, in de wereld of bij de productie van onze consumptiegoederen. En wat gebeurt er met dat water nadat we het hebben vervuild? Langsheen de muren van de cafetaria: beelden van water. Voor u begint Bespreek het thema water met uw leerlingen en laat hen reageren. Waarvoor wordt water in het dagelijks leven gebruikt? We gebruiken het zonder al te veel na te denken en letten niet op het verbruik. Maar is dat overal ter wereld zo? Verdeelbord van de opdrachten Team 1 Team 2 Team 3 Team 4 Team 5 Team 6 Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Tentoonstelling H 2 O! I Pagina 03
Voor de opdracht Opdracht 01 I De verleiding van de kraan Ga naar de tentoonstelling achter de projectiezaal. Op de muur zie je een grote bloempot. Ga naar die kant. Zoek op de tafel de lieveheersbeestjes. Waarom zijn ze nuttig? om bladluizen uit te schakelen en zo minder pesticiden te gebruiken om minder water te verbruiken omdat het lieveheersbeestje kan vliegen. Er is dus geen brandstof nodig om ze te vervoeren. Zoek nu de keien. Het is beter een pad aan te leggen met kiezel dan met beton. waar niet waar Waarom? > omdat bij een kiezelpad het water in de bodem kan dringen en naar de grondwaterlagen kan aanvullen Zoek de kleine filter. Hij wordt bijvoorbeeld tussen de kraan en de douche geplaatst. Hij levert een besparing op van: 25 % water 50 % water 75 % water Noem 4 handelingen die je elke dag doet en waarvoor je water nodig hebt: > drinken, je wassen, spoelen, koken, huishoudelijke taken, planten water geven,... [10+] Waar haalden de mensen het water toen er nog geen kranen bestonden? > aan de pomp, uit de rivier, uit een put Zoek op de tafel 3 manieren om thuis water te besparen en 3 manieren om watervervuiling te vermijden. Besparen Lekken herstellen Filters De douchekop Dubbele spoelknop Automatische kranen Minder vervuilen / Beschermen Lieveheersbeestje Brandnetels Zuivere zeep, azijn Pagina 04 I Tentoonstelling H 2 O!
Voor de opdracht Opdracht 02 I Water wassen Afspraak in de tentoonstelling achter de projectiezaal. Zoek op de muur het lichtbord tussen de bom en de schop. Wat is het gemiddelde waterverbruik per inwoner in België? > 106 liter per dag Wat is in België de totale lengte van de buizen die het water naar onze kraan brengen? 100.000 km 300 km 2.500.000 km Voor de opdracht Ga nu naar de computer van de tafel water wassen. Wat zijn de 6 etappes die ons leidingwater aflegt? Als je hulp wil, klik dan op het zinnetje Alles bekijken zonder te spelen onderaan het scherm. > 1. winnen / 2. behandelen / 3. verdelen / 4. verbruik / 5. zuiveren / 6. lozen Zoek op dezelfde tafel het gebouw dat ervoor zorgt dat het water tot in onze kranen komt en dat in elk dorp bestaat. Een tip: het is een zeer hoog gebouw. > de watertoren. Teken hieronder de weg die het water aflegt van het huis tot in de rivier... Tentoonstelling H 2 O! I Pagina 05
Voor de opdracht Opdracht 03 I De afbeeldingen van water Ga naar de foto s in de cafetaria. Zoek 2 borden met knoppen waarmee je getuigenissen kunt beluisteren. Ze gaan over Libanon en China. Lees luidop de vragen hieronder. Druk vervolgens op NL en luister aandachtig naar de getuigenissen. Is het water in Beiroet (hoofdstad van Libanon), in de wijk Birhassam, drinkbaar? > neen Waarvoor dient dit water? > om de afwas te doen en het huis te poetsen Hoe komt het water tot in de wijk? > met pompen. Eén pomp voor 10 huizen, die 2 u per dag werkt Hoe lang moesten de mensen op water wachten voor ze een pomp hadden? > 2 tot 3 uur om tot bij de kraan te komen Voor de opdracht Chin Chao Li woont in China, in de provincie Quinghai. [10+] Heeft ze vrije tijd als ze op school zit? > ja Wat doet ze tijdens die vrije tijd? > Tv, vriendinnen, huiswerk, sport,... Heeft ze tijdens de vakanties nog vrije tijd? Waarom wel of waarom niet? > Neen, want bij haar thuis is er geen water; ze moet het ver weg en te voet gaan halen. Ze doet haar was in de rivier. Moet ze ook water gaan halen wanneer ze in de stad is? > Neen, want ze heeft een kraan op haar kamer. Waarvoor is Chin Chao Li bang wanneer ze in de stad water gebruikt? > Ze heeft toegang tot water, maar slechts in beperkte hoeveelheid. Ze is bang dat er op een dag geen water meer zal zijn in de stad. Kies één van de foto s en beschrijf hem. Leg uit waarom je deze foto hebt gekozen. [10+] Pagina 06 I Tentoonstelling H 2 O!
Voor de opdracht Opdracht 04 I Water in al zijn toestanden Ga naar het einde van de houten brug. (Kant cafetaria) Bekijk het lichtbord. Water is het enige element in de natuur dat drie verschillende toestanden kan aannemen. Welke? > vloeibaar, gasvormig, vast Voor de opdracht Ga terug naar de houten brug en bekijk de 14 lichtschermen. Verbind elk natuurelement hieronder met één van de drie toestanden van water. sneeuw > vast mist > gasvormig dauw > vloeibaar ijs > vast wolk > gasvormig regen > vloeibaar [10+] Raak het scherm aan en kies een van de 3 natuurfenomenen (verdamping, neerslag, afvloeiing) waarbij het water van toestand verandert. Luister naar de commentaren en lees de teksten die op de beelden verschijnen. Schrijf hieronder informatie die je in dit verband wil onthouden. Voorbeelden: > 1 De bodem en de planten ademen water in gasvormige toestand, in en uit, dit noemt men verdampingstranspiratie. De mens elimineert dagelijks 3 l water, waarvan 1/3 door transpiratie... > 2 Wolken bestaan uit kleine waterdruppeltjes of kleine ijskristallen. Hoe warmer de lucht is, hoe meer de wolken zich vullen met water. In Chili, in de Atacamawoestijn, werden er netten geïnstalleerd om dauw en nevel op te vangen. Dankzij dit systeem beschikt de lokale bevolking over 40 l water per dag en per persoon... > 3 Rivieren en meren ontstaan door het smelten van ijs, sneeuw en door de afvloeiing van regen,... Voor de opdracht Op het einde van de brug staat een computer die het heeft over water in al zijn toestanden. De chemische formule van water is H 2 0. Dit betekent dat elke watermolecule (elk klein waterelement) bestaat uit twee waterstofatomen en één zuurstofatoom. Verschillende atomen vormen samen een molecule. Op welke bekende figuur lijkt de watermolecule een beetje? Kruis het goede antwoord aan. Pikachu Spiderman Mickey-Mouse Als je naar de computer kijkt, zal je het begrijpen. Kies je taal (NL). Klik op de startpagina op vloeibaar water. Bekijk de watermoleculen zal je het begrijpen en teken ze. Lees ook de tekst en kruis het goede antwoord aan. Hoeveel molecules (H 2 0) zijn er nodig voor één waterdruppel? 10 000 10 miljoen miljard 150 miljard Tentoonstelling H 2 O! I Pagina 07
Opdracht 05 I Water in cijfers Bekijk voor deze opdracht aandachtig de muren van de filmzaal. Aarzel niet om de hele toer te doen. Hoeveel mensen sterven er elk jaar door besmet water? > 5 miljoen Hoeveel mensen zullen in 2020 geen toegang hebben tot drinkbaar water? > 3 miljard We gebruiken in de 20ste eeuw... keer meer water dan vroeger? > 7 Hoeveel liter gebruik je wanneer je een douche neemt? > 40l Voor de opdracht Ga op de brug dicht bij de cafetaria naar de blauwe bollen die aan het plafond hangen. Lees het lichtbord en de teksten onder de bollen. Teken deze 3 bollen en probeer de verhoudingen te respecteren. Wat stellen ze voor? De hoeveeheid zout water op aarde bedraagt 97,5%. Zoet water is slechts beperkt aanwezig op aarde: 2,5%. 0,01% = beschikbaar zoet water (want het grootste deel is ijs). [10+] Waar kan je zout water vinden? > in de zeeën en oceanen En zoet water? > in het ijs van Antarctica en Arctica, in de gletsjers, in de meren en de rivieren en in het grondwater En waar komt het kraantjeswater vandaan? > van het grondwater, de meren en de rivieren Pagina 08 I Tentoonstelling H 2 O!
Voor de opdracht Opdracht 06 I Water zit overal in verborgen Ga naar de tentoonstelling achter de filmzaal. Zoek het bord met de titel water zit overal in verborgen. Hoeveel water denk je dat er nodig is om de volgende voorwerpen te maken? Probeer de juiste verbinding te maken. 1 T-Shirt = 180l 1 auto = 40 000l 1 liter melk = 140l 1 schrift = 1300l 1 paar schoenen = 8000 l 1 kg rundsvlees = 15000l Heb je de antwoorden gevonden? Ga nu aan de tafel zitten, zet de hoofdtelefoon op, druk op NL en druk op de knoppen die samenhoren. Luister naar de commentaren. Waartoe dient water bij de productie van het schrift > Er is 180 l water nodig om een schrift van 300 g te maken. Verwerking van hout en pulp, voeding van thermische circuits. van het T-shirt > Voor de productie van een T-shirt is 1300 liter water nodig. Katoen is een van de meest waterverslindende gewassen. Er is bijna 5300 liter water nodig om 1 kg katoen te telen. Bovendien verbruikt ook de textielindustrie veel water om materialen te verwarmen, te reinigen en af te werken. Tentoonstelling H 2 O! I Pagina 09
Uitdaging I De kleine dagelijkse handelingen Verzamel uw leerlingen in een hoek van de tentoonstelling. Vraag hen te kijken naar de kamers van het huis op de laatste bladzijde van hun boekje. Stel hen voor op deze tekeningen alle plaatsen van het huis te omcirkelen waar ze minder water kunnen verkursten of meer water kunnen besparen. Nodig vervolgens elke groep uit om aan de anderen uit te leggen wat ze hebben gevonden. In de badkamer 1 de kranen goed dichtdraaien 2 een douche nemen in plaats van een bad, of zich wassen aan de lavabo 3 in het toilet de 2 spoelknoppen gebruiken (3 l voor de kleine knop, 10 l voor de grote) 4 lekken herstellen: een druppeltje en nog een druppeltje, dat betekent op het einde van de dag verschillende liters 5 een nieuwe douchekop installeren met een filter om het waterverbruik te verminderen 6 Producten gebruiken om het sanitair te reinigen die biologisch afbreekbaar zijn en die niet te agressief zijn voor het water In de garage en de tuin 1 regenwater opvangen in een ton om de planten en de moestuin te begieten 2 de tuin s avonds besproeien: het water verdampt minder en gaat meer naar de planten 3 geen chemische producten gebruiken in de moestuin: ze dringen in de bodem en vervuilen het grondwater 4 de auto wassen met een spons en een emmer in plaats van met de tuinslang. Ook voor de auto regenwater gebruiken Elders in het huis In de keuken 1 een vaatwasser van klasse A verbruikt weinig water; het klopt niet dat men minder water verbruikt door met de hand af te wassen. Maar de vaatwasser moet wel goed gevuld zijn voor hij wordt gestart. 2 ook hier schoonmaak- of afwasproducten gebruiken die weinig agressief zijn voor het water 3 kraantjeswater is goed om te drinken! In vergelijking met water in flessen gaat er geen energie naar het vervoer, de productie en de verwerking van de flessen na gebruik! In het washok 1 de wasmachine goed vullen voor ze te starten 2 machines kiezen die weinig water verbruiken 3 wasproducten zonder fosfaten kiezen: deze laatste zijn moeilijk afbreekbaar in het zuiveringsstation en ze zijn slecht voor de planten en dieren in de rivieren. Pagina 010 I Tentoonstelling H 2 O!