Inhoud presentatie TRENDS en ONTWIKKELINGEN in de PLEEGZORG Verworvenheden en knelpunten Dr. Peter M. van den Bergh 1. Uithuisplaatsing 2. Dilemma s in de pleegzorg 3. Terugplaatsing 4. Internationale ontwikkelingen 5. Pleegzorg in perspectief 50 jaar geleden - vanzelfsprekendheid versus 2013 - dilemma's Voorwaarden voor uithuisplaatsing: vrijwillige hulp niet meer mogelijk (subsidiariteit); noodzakelijk in het belang van verzorging en opvoeding of tot onderzoek: intensieve thuishulp niet (meer) mogelijk (proportionaliteit); Spoeduithuisplaatsing: dringend en onverwijld noodzakelijk. Stelling: Uithuisplaatsing van een kind zou nooit in het vrijwillig kader moeten plaatsvinden Argumentatie 1. Het is een ingrijpende beslissing (dat regel je niet even met de familie) 2. In het vrijwillig kader heb je als hulpverlener geen greep op de ouders 3. Het kind is overgeleverd aan de welwillendheid (willekeur) van de ouders 1
EVRM en IVRK - Kinderen hebben recht op verzorging en opvoeding door hun ouders - Indien dat niet mogelijk is: recht dat familie opvoeding op zich neemt - Indien dat niet kan: gezinsvervangende oplossing Beslissingsmatrix Gezin? Nee Ja Uithuisplaatsen? Ja Residentiële voorziening Pleegzorg Nee Daghulp/ ambulant Sterke empirische evidentie ten gunste van pleegzorg - 50 jaar onderzoek waarin kinderen vergeleken worden in pleegzorg en residentiële zorg: pleegkinderen ontwikkelen zich beter - Kinderen die geadopteerd werden vanuit internaten naar gezinnen laten onweerlegbaar vooruitgang zien (inhaalslag) - Bucharest Early Intervention Project (BEIP) - Financieel aantrekkelijker Voldoende EVRM-proof? Betrek ouders bij beslissing (horen, informeren); Zorgvuldige belangenafweging noodzakelijk (wat maakt situatie thuis veilig/onveilig voor het kind?); Zorgvuldige dossieropbouw BJZ/ RvdK met belangenafweging, wat is reden tot (verzoek) uithuisplaatsing? motiveringsplicht kinderrechter; Bij gegevensuitwisseling: toestemming ouders staat centraal, zonder toestemming inlichtingenplicht aan ouders. Wetsvoorstel herziening jeugdbescherming 1. Nieuwe grond OTS: als dit noodzakelijk is voor het onbedreigd opgroeien van de minderjarige, en de verwachting gerechtvaardigd is dat de ouder(s) binnen een voor de ontwikkeling van het kind aanvaardbare termijn de verantwoordelijkheid voor het onbedreigd opgroeien weer volledig kan/kunnen dragen 2. Doelen formuleren bij OTS (gewenste ontwikkelingsuitkomsten) 3. Gezagselementen overhevelen bij OTS: - toestemming tot informatie - inschrijven op school (bij UHP) - medische behandeling (bij UHP) 4. Eén gezagsbeëindigende maatregel 2. Dilemma's in de pleegzorg 2
Pleegzorg - Belang van het kind - Rechten van het kind Pleegzorg ingewikkeld Ouders - Belang van de ouder - Rechten van ouders - Plichten van ouders Pleegouders Kind Gezinsvoogd Pleegzorgbegeleider Hulpverleners Pleegkinderen Netwerkpleegzorg Voordelen: - Voor ouders (en kind) emotioneel meer acceptabel Achterstanden op vele gebieden: - Cognitie - Schoolprestaties - Sociaal/emotioneel en daardoor vaak veel gedragsproblemen - Voor hulpverlening makkelijker Nadelen: - Zelfde milieu - Soms geen screening vooraf - Zelfde ontwikkelingsuitkomsten Onderzoeksliteratuur - Netwerkplaatsingen: minder problematisch - Verschil netwerk- en bestandspleeggezinnen (qua ontwikkeling van de kinderen) na verloop van tijd opgeheven - Geen protectieve invloed van netwerkplaatsingen (niet meer of minder breakdowns) Resultaten pleegzorg - Ontwikkelingsverloop alle pleegkinderen: vooruitgang - Na 3 5 jaar gaan kinderen pas vooruit in ontwikkeling - Verschil netwerk en bestand na verloop van tijd opgeheven - Met name door sensitiviteit van pleegouders 3
Conclusies - Continuïteit teit van pleegzorg is essentieel - Positieve effecten zijn niet vanzelfsprekend Terugplaatsing - Pleegkinderen niet te snel overplaatsen - Pleegouders behoren ondersteuning te krijgen Argumentatie om pleegkinderen terug te plaatsen 1. Het recht van het kind op opvoeding door zijn ouders 2. Een kind is het beste af bij zijn ouders 3. Een kind is altijd loyaal aan zijn ouders. Daarom is het het beste als hij weer bij zijn ouders gaat wonen op het moment dat dit mogelijk is 4. Vanwege de aard van de OTS LET WEL: dit is geen juiste argumentatie!! Ouder-kind relatie - Existentiële of zijnsrelatie - Zijnsloyaliteit (kan emotioneel worden) - Hechtings- en opvoedingsrelatie - Verworven loyaliteit (altijd emotioneel) - Juridische relatie - Wie heeft bevoegdheid beslissingen te nemen (geen emotionele relatie) Conclusies terugplaatsing - Men richt zich op de vraag of de ouder weer voldoende functioneert om kind op te voeden. - Men zoekt naar verbeteringen in het functioneren van de ouder (dak boven hoofd, geen schulden, zelfstandig huishouden, stabiele omgeving). - Verwachting: ouders ondersteunen leidt tot verbetering van de relatie met het kind - Uitkomst: - men richt zich op de ouder en niet op de problemen van het kind - men richt zich niet op de interactie tussen ouder en kind Internationale ontwikkelingen 4
Internationale ontwikkelingen: USA Sleutelbegrippen: Family Preservation Zoveel mogelijk bij ouders opvoeden Bij uithuisplaatsing: hereniging met oorspronkelijk gezin middels intensief contact Belang van de ouders primair Permanency planning Continuïteit van zorg Belang van het kind centraal Door allerlei schandalen: Permanency planning in belang van het kind gaat boven (oneindige) rechten van de ouders USA 1997 Adoption and Safe Families Act - Kind moet op redelijke termijn terug naar huis - Binnen 12 maanden moet duidelijkheid zijn over toekomstige vaste verblijfplaats van het kind - Als kind 15 maanden (van de afgelopen 22 maanden) in pleegzorg is geweest, wordt procedure gestart om ouderlijke macht te beeindigen - Termination of Parental Rights binnen 2 jaar Internationale ontwikkelingen - Verschuiving pleegzorg in de richting van adoptie - Beëindigen van ouderlijke rechten na bepaalde termijn* - Adoptie van kinderen uit care (pleeggezinnen en tehuizen) - Gevolgen voor de praktijk: positie van pleegouders verstevigd en meer ( specialneeds ) kinderen opgenomen in gezinnen PLEEGZORG IN PERSPECTIEF * Vergelijkbaar met voorstel opschorten gezag, zie Beleidsnotitie Kind in de Pleegzorg Praktijk van huidige hulpverlening - Pappen en nathouden van de hulpverlening - gevolg: crisisplaatsingen - Klinische besluitvorming - soms ongefundeerde overplaatsingen van kinderen door BJZ - Geen controle - Klein houden van pleegouders - Niet serieus - Tijdelijke medewerker en daardoor niet gezien als opvoeders Soms wordt (emotionele) relatie ontkent Soms verwijt dat ze om het pleegkind geven - Geen adequate begeleiding ouders bij terugplaatsing 5
Aanbevelingen - Beslissingen baseren op het ontwikkelingsbelang van het kind - Continuïteit teit van zorg belangrijk criterium - Methodische hulpverlening - Via een pedagogisch beslissingsmodel Transitie of Transformatie? - Zorgen - Decentralisatie geeft mogelijkheden voor nieuw beleid - Kwaliteitsbewaking - Landelijk beleid: juridische standaarden - Eigen locale stijl: monitoren Met hartelijke dank voor uw aandacht Peter van den Bergh vdbergh@fsw.leidenuniv.nl of bureauvandenbergh@ziggo.nl 6