Protocol: Insturen patiënten / materiaal voor pathologisch onderzoek 1. Punctie-cytologisch onderzoek Poliklinische patiënten Punctie(s) op PA-lab, V1.1; aanmelding via afdeling pathologie, secretariaat, telefoon (424)3110. Patiënten worden gegroepeerd om 10.45 en 14.00; afwijkende tijden in overleg mogelijk. Klinische patiënten Contact opnemen met secr. pathologie, tel. 3110. De puncties zullen zoveel mogelijk in aansluiting met bovengenoemde punctiespreekuren plaatsvinden. Onderzoek geschiedt aan de hand van een aanvraagformulier ('niet-cervicale cytologie') 2. Obductie Ma t/m vrijdag: gedurende kantooruren (08.00/17.00): contact opnemen met secr. pathologie, tel. 3110. Buiten kantoortijden: contact opnemen via telefonisten Isala met de dienstdoende patholoog. Onderzoek geschiedt uitsluitend ná ontvangst van een aanvraagformulier én na telefonisch overleg. 3. Vriescoupe-onderzoek Aanvraag Aanvraag via secr. Pathologie, tel. 3110. Hierbij opgave van: locatie, aanvrager, naam & geboortedatum patiënt, aard ingreep, en tijd van te verwachten vriescoupe. Indien electief: daags van te voren aankondigen. Als het tijdstip van vriescoupe > 1 uur blijkt te verschillen van het aangekondigde tijdstip: bellen! Aanvragen voor vriescoupes buiten 08.30-16.00 uur (ma / vrij) worden in beginsel niet gehonoreerd. Insturen weefsel Als 'vers materiaal' insturen (zie bijlage 1) via buizenpost (klein) of spoedbrancardier (groot). Bij verzending met de buizenpost vindt tijdens verzenden telefonische track & tracé plaats. Op container naam & geboortedatum patiënt vermelden Aanvraagformulier 'Histo-pathologisch onderzoek' met duidelijke vermelding van: 'vriescoupe' (afvinken op formulier) telefoonnummer dat voor de uitslag gebeld moet worden; dit geschiedt plm. 15 minuten ná aankomst van materiaal op PA lab. 4. Histologisch onderzoek Vers insturen/insealen Voorkeur voor insealen m.b.v. TissueSAFE, en in koelkast nabij O.K. plaatsen; ophalen geschiedt dan via brancardiers (Isala) en bodes (Behandelcentrum). Operatiepreparaten: álle preparaten met vraagstelling maligniteit én dikte > 3 cm. Voorbeelden: mammaamputaties, darm- en longresecties. Kleinere preparaten kunnen in beginsel op formaline worden aangeleverd.
Ratio: het weefsel moet óf worden ingevroren óf direct worden bewerkt voor optimale fixatie. Bij twijfel over of iets vers ingestuurd kan/moet worden: bel secr. pathologie tel. 3110 Welke preparaten altijd per spoedbrancardier of buizenpost? -vriescoupes -lymfklierbiopten met vraagstelling maligne lymfoom -neusslijmvliesbiopten voor trilhaaronderzoek N.B. nierbiopten worden door analisten pathologie zelf opgehaald Op formaline Volume formaline (10% oplossing formaline = 4% formaldehyde) dient tenminste 10 maal dat van het weefsel te zijn. Voor elk weefselfragment is een passend formaat container! Op verticale zijde container altijd naam & geboortedatum patiënt vermelden (dus níet op het deksel). De aanvraag Onderzoek geschiedt aan de hand van een adequaat ingevuld aanvraagformulier. Bij cito-aanvragen eerst overleg met patholoog via tel. 3110 (dan wordt ook duidelijk wanneer een uitslag te verwachten is!). Vermeld op aanvraagformulier bij klinische gegevens opvallenderwijs 'CITO', gewenst tijdstip beschikbaarheid uitslag en voorts de namen van de aanvrager en patholoog, én telefoonnummer aanvrager. 5. Cytologisch (niet-cervicaal) onderzoek Niet-cervicaal cytologisch onderzoek behelst onder meer (voor details zie bijlage 2): urine Spontaan geloosd (beslist géén eerste ochtendurine!), catheter (verdient bij vrouwelijke patiënten de voorkeur!) of blaasspoelingen. Valt de inzending buiten normale werktijden (08.00/16.00), in de koelkast bewaren lichaamsvloeistoffen (ascites, pleura, pericard, cystevocht) Hepariniseren d.m.v. 1 druppel heparine per 10 cc vocht; géén alcohol of formaline toevoegen. Bij voorkeur binnen 30 min. na afname verzenden; bij afname buiten normale werkuren in koelkast bewaren. liquor Vers, onvermengd direct na afname per spoedbrancardier verzenden; buiten normale werkuren naar klinisch chemisch laboratorium. sputum, longspoelsels en borstels Deze specimina fixeren in Saccomanno-fixatief in verhouding 1:1. puncties (verricht door clinicus) Maximaal vier uitstrijken op gemerkte zijde glaasje, goed luchtdrogen alvorens in verzendoosjes te versturen. Onderzoek geschiedt aan de hand van een aanvraagformulier niet-cervicale cytologie. Ingestuurd materiaal voorts duidelijk identificeren met tenminste naam & geboortedatum v.d. patiënt (potlood op matglasrand).
CITO CITO-onderzoeken na voorafgaand overleg met patholoog danwel cytologie via tel. 3110 (zie voorts punt 4, hierboven bij histologisch onderzoek). Indien de aanvrager op de dag van afname ook de uitslag wenst, dienen de specimina vóór 15.00 h op PA lab te zijn. Aanvraagformulier richtlijnen - Het invullen van de formulieren Obductie, Niet-cervicale-cytologie en Histo-pathologie is noodzakelijk voor identificatie, juiste bewerking, adequate diagnosestelling, correcte terugrapportage én facturering. Gaarne invullen: Patiëntengegevens: of ponsplaatje of naam/geboortedatum/pat. nummer Naam aanvrager (waar moet de uitslag heen?) Locatie, datum & tijd afname Afvinken klinisch/poliklinisch, evt. vriescoupe, eerder onderzoek ja/nee Aard materiaal (óók links of rechts) Bij vriescoupes / CITO s : dit duidelijk aangeven plus naam/telefoonnummer voor terugrapportage Klinische gegevens én vraagstelling ( PA is géén klinische geënte vraag) Formulier in gesloten enveloppe met elastiek aan ingesealde zak/pot/emmer voorzien van biologisch materiaal sticker bevestigen (óók pat. gegevens op pot plakken) Inzendingen zonder, onvoldoende of foutieve informatie leveren opmerkelijke vertraging op in de verdere afhandeling. Terugrapportage Onder normale omstandigheden (afgezien van speciale bewerkingen w.o. ontkalkingen, immunohistochemisch onderzoek e.d.) zal schriftelijke eindrapportage geschieden (ontvangst aanvrager, in dagen gerekend na afname): Voor cytologisch onderzoek: drie werkdagen Voor histologisch onderzoek: vijf werkdagen Voor obducties: zes weken Verzamelplaatsen materiaal; brancardiers Op de klinische locaties zijn er per afdeling verzamelplaatsen (koelkasten met afzonderlijke verzamelbakken voor PA, KCL en LMMI) voor materiaal t.b.v. de laboratoria: Daarnaast zijn er de volgende verzamelplaatsen: Poliklinisch materiaal: afnamelab KCL (V4.0) O.K. materiaal: O.K. kleine preparaten op formaline; grote preparaten ingeseald. N.B. Geen droge preparaten die niet zijn ingeseald in koelkast plaatsen! Het materiaal wordt door de brancardiers 8 keer per dag van 8.00 tot 16.00 uur opgehaald.
Bijlagen bij: Protocol: Insturen patiënten / materiaal voor pathologisch onderzoek Bijlage 1: Vers weefsel insturen Algemene vereisten Geseald plaatsen in koelkast, wordt door brancardiers getransporteerd Géén ijs, fysiologisch zout e.d. toevoegen Kleine biopten behoeden voor uitdroging door deze direct na afname te wikkelen in een gaasje. Het gaasje vooraf drenken in fysiologisch zout én uitknijpen. Nierbiopten Deze worden opgehaald door histologisch analisten: Aanmelden via secr. pathologie, tel. 3110 Bij aanvang biopteren: histopathologie bellen op tel. 3584 Bijlage 2: Niet-cervicale cytologie urine de hoogste diagnostische accuratesse wordt bereikt met blaasspoelvocht verkregen bij cystoscopie Indien spontaan geloosde urine moet worden onderzocht, dient de tweede ochtendportie te worden ingezonden. De eerste ochtendurine dient beslist niet te worden ingezonden. Bij vrouwelijke patiënten verdient het de voorkeur catheter-urine in te zenden i.v.m. vaginale verontreiniging. Indien verse urine wordt ingestuurd, is dit eigenlijk alleen zinvol als dit direct na het verzamelen naar het laboratorium wordt ingezonden i.v.m. progressieve degeneratie van het celmateriaal. Als de inzending zou vallen buiten de normale werkuren dient de urine in de koelkast bewaard te worden, danwel te worden gefixeerd met Saccomanno-fixatief in een verhouding 1 : 1. Wel op formulier vermelden dat het materiaal is gefixeerd! Het Saccomanno-fixatief is verkrijgbaar via apotheek of op het laboratorium. (aan 20 ml. gesmolten Carbowax 1500, van de firma Merck art.nr. 807489, 980 ml. alcohol 50% toevoegen). Het potje dient voorzien te zijn van naamsticker op zijkant. Het materiaal dient uiterlijk om 16.30 op het laboratorium afgeleverd te worden. Lichaamsvloeistoffen (bijv. pleura, ascites) Om stolling van het materiaal te voorkomen dient dit gehepariniseerd te worden d.m.v. toevoeging van 1 druppel Heparine per 10 ml. vocht. Het materiaal moet opgevangen worden in schone flessen/containers, zonder verdere toevoegingen binnen een half uur na afname verzenden naar het laboratorium. Bij afname buiten de normale werkuren het materiaal bewaren in de koelkast. liquor cerebrospinalis Vers (onvermengd) direct na afname per spoedbrancardier verzenden naar het PA laboratorium. Buiten de openingstijden (8.00 17.00 uur) verzenden naar klinisch chemisch laboratorium. Afnametijd op het aanvraagformulier vermelden.
sputum, longspoelsels en borstels Deze specimina dienen gefixeerd te worden met het Saccomanno-fixatief, in de verhouding 1 : 1. Het Saccomanno-fixatief is verkrijgbaar via apotheek of op het laboratorium. (aan 20 ml. gesmolten Carbowax 1500, van de firma Merck art.nr. 807489, 980 ml. alcohol 50% toevoegen). Bij het verzamelen van adequaat sputum is het van belang de patiënt(e) te instrueren dat alleen diep opgehoest sputum waarde heeft. Voor opmerkingen of vragen: Isala, V1.1, afdeling pathologie. telefoon: (424) 3110, fax: 3118, email: pathologie@isala.nl Adres: Dr. Van Heesweg 2, 8025 AB Zwolle.