Technische vooruitgang in de zorg! Hoe zorgen we er voor dat we ook daadwerkelijk vooruit gaan? INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...2 2. GESCHIEDENIS...2 3. DE HUIDIGE STAND VAN DE TECHNIEK...3 4. INNOVATIES IN DE ZORG...4 4.1 TECHNOLOGISCHE INNOVATIES IN DE ZORG...4 4.2 PROCESMATIGE INNOVATIES IN HET BOUWPROCES...8 5. CONCLUSIES...8 Wiebe de Boer Pagina 1 uit 9
1. Inleiding Waarom gaat IP-technologie de komende jaren zo n vlucht nemen in de zorg en wat voor een gevolgen heeft dat voor investeringstrajecten? Mensen zijn van nature vaak tegen veranderingen. Veranderingen in technologie vormen hierop geen uitzondering. Wanneer de gebruikers technofreaks zijn, is de weerstand natuurlijk minder dan op het moment dat de gebruikers van de nieuwe technologie geen techneuten zijn en de technologie als noodzakelijk kwaad gebruiken om hun werk te doen. In de zorg hebben we vaak met het laatste te maken. Zorgmedewerkers staan voortdurend onder grote druk. Wanneer techniek niet werkt, kan men het werk niet goed uitvoeren en moeten de cliënten zorg ontberen. De druk en de frustratie worden nog groter. Daarom is men vaak tevreden met iets wat redelijk werkt maar voorspelbaar is, in plaats van iets met potentie waar nog kinderziektes in zitten. Nog erger is het wanneer men het al een paar keer meegemaakt heeft en het volgende fiasco al weer op zich af ziet komen. Toch krijgt ook de zorg steeds meer met techniek te maken. Het is een onontkoombaar verschijnsel. We moeten er dus voor zorgen dat de techniek, en de invoering ervan wel werkt. Dan heb ik het niet alleen over de technische werking, maar vooral ook de functionaliteit. Pas dan wordt de technologie geaccepteerd en levert het daadwerkelijk de ondersteunende rol die techniek zou moeten bieden. 2. Geschiedenis Waarom gaat het zo vaak mis met technologie in de zorg? Is het onwil? Is het de weerstand tegen veranderingen? Is het de technologie? Is het de leverancier? Is het de adviseur? Ik denk het niet. Het is het proces dat gehanteerd wordt! We maken daarbij een onderscheid tussen voor en na de grote fusiegolf in de zorg. Voor de grote fusiegolf stonden instellingen er meestal alleen voor bij grote nieuwbouwprojecten, renovatie of technische vervanging. De medewerkers waren welwillend maar natuurlijk geen experts. Het budget was beperkt. Daar tegenover staat dat de mensen die bij de beslissing en invoering betrokken waren, heel dicht bij de zorg stonden. Hieruit kwamen natuurlijk niet de meest innovatieve oplossingen voort maar het werkte Wiebe de Boer Pagina 2 uit 9
heel behoorlijk en de betrokkenheid was groot. In het proces werden de eventuele manco s van het systeem opgevangen. Helaas was men vaak erg afhankelijk van een leverancier omdat in de eigen organisatie eenvoudig de kennis en tijd ontbraken. Er was dan ook vaak sprake van een vertrouwensrelatie met een leverancier die decennia lang de installaties verzorgde. De leverancier kende de in s en out s van het pand, de organisatie en de systemen en wist uiteindelijk de installatie draaiende te houden. Op zich was dit niet eens zo n beroerde situatie. We waren tevreden met wat we hadden en wisten niet wat we eventueel misten. Tijdens de grote fusiegolf is er veel veranderd. Organisaties werden professioneler en investeringsbeslissingen, of in ieder geval belangrijke keuzes, werden gecentraliseerd. Er was meer ruimte voor kennis of deze werd ingehuurd. Steeds meer partijen werden bij de keuze betrokken: woningbouwverenigingen, fusiepartners, gebruikersgroepen, bouwadviseurs, installatie adviseurs, gemeentes, etc. U raadt het al: het ging niet vanzelf beter. Gefuseerde organisaties zaten met een scala aan systemen van verschillende leveranciers die niet met elkaar konden samenwerken of gekoppeld konden worden. Probeer dat maar eens op één lijn te krijgen binnen afzienbare tijd zonder onnodige investeringen te doen. Het was dan ook nauwelijks mogelijk om de schaalgrootte om te zetten in een voordeel. Beslissingen werden steeds verder genomen van de medewerkers die er uiteindelijk mee moesten werken. Doe hier nog een aantal grote veranderingen in wetgeving en gebruikte technologie bij en het drama is compleet. De acceptatie was matig en het resultaat te voorspellen. Het probleem van standaardisatie is dat de techniek niet aangepast wordt aan het proces maar het proces aan de techniek. De technologie was nauwelijks flexibel en afhankelijk van de inzichten van de producent. Vervolgens wordt het geïnstalleerd door partijen die te weinig ervaring hebben met het product en succes is verzekerd. 3. De huidige stand van de techniek Wat zijn we er dan uiteindelijk op vooruit gegaan? Eigenlijk bitter weinig. Echte innovaties ontbreken. Enkele voorbeelden: - Wanneer een cliënt onwel wordt, drukt deze op een knopje. Vroeger werd de verzorgende met lichtsignalen naar de juiste kamer geroepen en kon via een intercom systeem communiceren. Nu verloopt dit via een draadloze telefoon. Qua proces echter nauwelijks een vooruitgang. Qua comfort wel. Wiebe de Boer Pagina 3 uit 9
- Wanneer er iemand in de nacht voor de centrale voordeur staat, kan men op een scherm kijken of het vertrouwd is. Aangezien deze schermen veelal bij de receptie staan, is het nauwelijks een voordeel t.o.v. de tijd dat we even door het raam keken. - Cliëntendossiers zijn vaak gedigitaliseerd. Echter op de kamer van een cliënt kunnen we er niet bij. Een map met papieren onder de arm was dus nog niet eens zo gek. - Toegangscontrole systemen hebben zich ontwikkeld van sleutels tot kaartlezers. In plaats van je sleutel mag je nu je kaart niet vergeten. Technologie in de zorg staat niet alleen in het ontbreken van innovaties. Neem een auto. Al honderd jaar heeft deze 4 wielen en een stuur. Natuurlijk zijn ze comfortabeler en veiliger, maar het principe is nauwelijks veranderd. Sneller is het ook niet. Honderd jaar geleden gingen we met 40 km/u over een zandpad. Nu met nog minder over de snelweg in de ochtendspits. Een analoog verhaal geldt voor een vliegtuig, verwarming, verlichting, etc. Het is allemaal mooier, luxer en beter, maar het principe is nog hetzelfde. Vergelijk dit eens met de innovaties in de medische zorg. Neem de vooruitgang door de MRI of nieuwe operatietechnieken, transplantatietechnieken, pacemakers, micro-chirurgie, etc. Dat zijn pas echte innovaties. Laten we ook de mobiele telefoon niet vergeten en het internet. Dat heeft ons leven pas echt veranderd. Het leven wordt eigenlijk plaatsonafhankelijk en al onze communicatiemiddelen integreren en individualiseren. De zorg staat aan de vooravond van haar eigen innovatie op technologisch gebied. 4. Innovaties in de zorg Welke innovatie komt er dan op ons af? Wij zijn van mening dat er 2 innovaties op ons af komen. De eerste is een technologische en de tweede is een procesmatige in het bouwproces. Dit gaat over het proces waarlangs investering in technologie plaatsvinden. 4.1 Technologische innovaties in de zorg Er gaan 2 belangrijke veranderingen plaats vinden in de techniek. De eerste betreft de gebruikte infrastructuur en de tweede betreft de mate van integratie van allerlei verschillende toepassingen. Hieronder zal blijken hoeveel deze 2 onderwerpen met elkaar te maken hebben. Huidige systemen kennen geen enkele integratie. Dat komt door het ontbreken van één uniforme infrastructuur. Het betreffen allemaal losstaande systemen met hun eigen bekabelinginfrastructuur. In sommige gevallen wordt er wel gekoppeld maar hierbij gaat Wiebe de Boer Pagina 4 uit 9
altijd veel functionaliteit verloren. Over welke systemen hebben we het eigenlijk in dit verband? Hieronder volgt een opsomming van de technische systemen in de zorg die relevant zijn voor de strekking van dit verhaal: - Telefonie - Datacommunicatie (computernetwerk) - Zorgalarmering - Video (deurtelefonie, bewaking en TV) - Beveiliging - Brandalarmering - Dwaaldetectie - Toegangscontrole - Personenzoekinstallatie - Persoonsbeveiliging - Domotica - Overige technische systemen. Dit zijn op zich allemaal bestaande oplossingen. De innovatie bestaat uit de functionele integratie van de bovenstaande systemen waardoor we een scala aan nieuwe mogelijkheden krijgen. Wij merken in de praktijk dat dit een nieuwe manier van denken vraagt. Ons brein moet even losgemaakt worden omdat we gewend zijn in de beperkingen te denken van de huidige stand van de techniek. Hieronder een aantal voorbeelden van mogelijkheden van echte functionele integratie van bovenstaande systemen: Eerst een opwarmertje. Telefonie en alarmering komen nu al samen. We ontvangen een zorgoproep op onze draadloze telefoon, kunnen communiceren met de cliënt en eventueel een deur openen. Dit is de integratie die we in de afgelopen 20 jaar hebben weten te realiseren. Wanneer we los komen, realiseren we ons wat mogelijk wordt. Eerst nog even een eenvoudige: 1. Wanneer we zoiets simpels als een deurbel niet als zelfstandig systeem uitvoeren maar integreren in de overige systemen, wordt het mogelijk de voordeurbel, na bijvoorbeeld 23:00 uur, niet meer in de woning te laten rinkelen, maar bij de zorg. De zorg kan dan kijken wat er aan de hand is zonder dat de bewoner onnodig wordt lastiggevallen. Door de integratie van video krijgt de verzorgende ook te zien wat er zich voor de deur afspeelt op bijvoorbeeld haar pieper. Nu gaan we het wat ingewikkelder maken: 2. Door de integratie van toegangscontrole kunnen we een bewoner maximale privacy garanderen. De verzorgende kan niet meer zomaar een kamer op, want haar elektronische sleutel werkt alleen als er een zorgoproep of alarm is. 3. Dwalende bewoners hoeven niet meer tegen gehouden te worden door gesloten deuren maar hebben de vrijheid om zich in virtuele zones te bewegen. Deze zone kan Wiebe de Boer Pagina 5 uit 9
voor de ene bewoner anders zijn dan voor de andere. Pas wanneer iemand de eigen zone verlaat, sluiten deuren tijdelijk of wordt er een alarm gegenereerd. 4. In plaats van allerlei losse apparatuur kan de zorg straks met één apparaat op stap waarmee gecommuniceerd kan worden, alarmen kunnen worden ontvangen, alarmen kunnen worden gegenereerd, videobeelden kunnen worden ontvangen, clientendossiers kunnen worden geraadpleegd, etc. 5. Huidige sociale alarmering werkt meestal met een knop die periodiek moet worden ingedrukt of met een infrarood detector die beweging signaleert. Nadeel van dit soort systemen is dat de interval vaak op 12 of 24 uur staat om geen onnodige alarmen te genereren. Door ook bijvoorbeeld energie verbruik, waterverbruik of het voordeurslot te integreren, kan de tijd aanmerkelijk verkort worden en is hulp sneller onderweg. 6. Stelt u zich voor dat er een alarm is op de 8 e verdieping. Omdat bekend is waar de lift op dat moment is en waar de ontvanger zich bevindt, kan de lift vast opgeroepen worden zodat u snel bij de cliënt bent. 7. De cliënt beschikt niet meer over allerlei verschillende te bedienen apparatuur. Ook op de kamer of woning vindt een integratieslag plaats. De bewoner bedient met één scherm alle functionaliteiten. Het kastje is het ene moment de bediening van de zonwering of verwarming en het volgende moment de deurtelefoon. Dan weer communiceert het met de zorg of houdt in de gaten of de medicijnen wel ingenomen zijn. Kunt u al een beetje aan het idee wennen? Het vraagt dus een hele andere manier van denken. We hoeven onszelf geen beperkingen meer op te leggen. Om dit mogelijk te maken is er wel één uniforme infrastructuur nodig, zodat systemen niet meer decentraal hoeven te worden gekoppeld maar centraal kunnen worden geïntegreerd. Dit is mogelijk door IP-technologie. IP-technologie is voor de leek vooral bekend van het internet en de computernetwerken. Dit is inderdaad hetzelfde. Alleen zal het gebruik van het openbare internet beperkt zijn voor zakelijke toepassingen. Bedrijfsnetwerken zijn gebaseerd op dezelfde technologie maar kennen een veel betere beheersbaarheid en veiligheid. Er zijn nog veel vooroordelen over IPtechnologie. Laten we er even een aantal op een rijtje zetten. 1. Het is complex Dit is pertinent onjuist. Het is juist erg eenvoudig van opzet en kent een grote mate van standaardisatie. Merk A werkt uitstekend samen met merk B. 2. Het is duur Wiebe de Boer Pagina 6 uit 9
Ook dit is onjuist. Omdat vele systemen er straks gebruik van maken, wordt het juist veel goedkoper dan allerlei verschillende infrastructuren. Denk ook aan het beheer en de flexibiliteit van één infrastructuur. 3. Het is onveilig Alweer onjuist. De laatste jaren is er veel verbeterd op dit vlak en ligt dit op een zeer hoog niveau. 4. Er zijn veel storingen Ook hier is veel verbeterd. Omdat er maar geïnvesteerd hoeft te worden in één infrastructuur loont het al snel om e.e.a. redundant uit te voeren. Een storing leidt dan niet direct tot overlast voor de gebruikers. Kortom: IP-technologie is uitermate geschikt voor ons doel. Door gebruik te maken van één uniforme infrastructuur is het schaalbaarder, flexibeler, betrouwbaarder en goedkoper. Natuurlijk is het nog relatief nieuwe technologie maar het gaat razend snel. 10 Jaar geleden was een IP-computernetwerk nog spannend. 5 Jaar geleden vonden we een Voice over IP systeem (telefoneren over IP-technologie) nog spannen. 2 Jaar geleden vonden we zorgalarmering over IP of telefoneren over een draadloos IP-netwerk nog spannend. Nu zijn we al betrokken bij personenalarmering over draadloze IP-netwerken. Er is geen weg terug. Een ander voordeel van IP-technologie is dat er een grote mate van plaatsonafhankelijkheid ontstaat. Veel toepassingen kunnen worden gecentraliseerd, maar individueel functioneren voor diverse locaties. Uiteindelijk wordt het dus veel eenvoudiger van opzet. Wiebe de Boer Pagina 7 uit 9
4.2 Procesmatige innovaties in het bouwproces In een bouwproces is meestal een aantal partijen betrokken: opdrachtgever, architect, bouwadviseur, elektrotechnisch adviseur, woningbouwvereniging als financier, etc. Behalve de opdrachtgever hebben deze partijen eigenlijk geen belang bij vooruitgang. Het enige dat telt is een soepel project, dus bij voorkeur meer van hetzelfde. Daarnaast worden veel zaken in een vroeg stadium vastgelegd. Bij de oplevering van het gebouw beschikt men dus over de techniek van gisteren en niet over die van vandaag. Wanneer u het bovenstaande gelezen heeft, kunt u zich voorstellen dat voor het realiseren van dergelijke oplossingen andere partijen noodzakelijk zijn dan tot nu toe. Er zijn partijen nodig die van alle deelsystemen en infrastructuren kennis hebben om het totaalproject te kunnen realiseren. Zo n partij is een System Integrator. Tot nu toe in de zorg een onbekende, maar in de IP-technologie gemeengoed. Een System Integrator neemt de totale verantwoordelijkheid op zich voor de werking van de systemen en realiseert het project in samenwerking met andere partijen. De klant kent echter maar één partij en stemt daar de werking mee af en kan deze partij erop aanspreken wanneer het niet functioneert zoals afgesproken. Zo n System Integrator is dan ook een kennisclub. Een partij die niet alleen kan adviseren maar ook kan realiseren. In de huidige bouwkolom kent men eigenlijk alleen adviseurs, installateurs en producenten. Dit gaat dus veranderen. Voor een geïntegreerd concept wordt apparatuur van verschillende producenten samengevoegd. Wij adviseren onze klanten dan ook om alle communciatietechologie, alarmering en domotica uit het bouwbestek te houden. In het bouwbestek worden alleen de ledige voorzieningen opgenomen zodat men de handen vrij heeft om in een later stadium de optimale oplossing te kiezen. Qua de te gebruiken technologie kiest de opdrachtgever voor een oplossing die past bij de eigen lange termijn visie. Gevolg is ook dat men vaker in het bouwteam dergelijke omvangrijke oplossingen zal realiseren. De functionaliteit zal meer afgestemd zijn op de behoefte, in plaats van op de mogelijkheden van een bepaald fabrikaat. Dat is een grote stap voorwaarts. Het is echter nog wel even wennen voor de behoudende partijen uit de bouwkolom. Is het dan allemaal al zover? De techniek is zeker zover. De meeste organisaties nog niet. Daar is lef voor nodig om af te wijken van de gebaande paden. Omdat bouwprocessen vaak lang zijn is de trein niet altijd meer te stoppen. Wel bemerken we een toenemende belangstelling voor bovenstaande visie en worden we in een vroeg stadium gevraagd mee te denken, zodat er geen belemmering ontstaat om IP-technologie optimaal toe te passen. Dit verloopt naar grote tevredenheid. Wiebe de Boer Pagina 8 uit 9
5. Conclusies Technologie en de processen rond de invoering van technologie in de zorg zijn sterk aan het veranderen. Er wordt gekozen voor één uniforme infrastructuur voor vele, nu nog separate, technische systemen in de zorg. Dit garandeert flexibiliteit, schaalbaarheid, beheerbaarheid en een enorme toename van de functionaliteit. Het zorgproces hoeft niet meer aangepast te worden aan de techniek en de techniek gaat weer echt voor ons werken. De technologie is gereed. Het huidige bouwproces zit nog een beetje vastgeroest. Dit zal dan ook de komende jaren veranderen en er komt een nieuwe partij, de System Integrator. Dit wordt de technologiepartner voor de zorg die in staat is om kennis in te brengen en de totaal verantwoordelijkheid op zich te nemen. De klant wordt weer koning! Wiebe de Boer is gespecialiseerd in de technische communicatie voorzieningen binnen zorginstellingen. Hij volgt de technologische ontwikkelingen op de voet en vertaalt deze continue naar toepassingen voor de zorg. Hij is dan ook regelmatig betrokken bij strategie ontwikkelingen en innovatieve ICT projecten binnen de zorg of te zien als spreker of dagvoorzitter bij workshops en seminars met dit onderwerp. Wiebe de Boer Pagina 9 uit 9