1 Jaarverslag 2000 JAARVERSLAG 2000 DSM N.V. ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS De jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 28 maart 2001 op het hoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen, aanvang 14.00 uur. BELANGRIJKE DATA Bericht over het eerste kwartaal: woensdag 2 mei 2001 Bericht over het tweede kwartaal: donderdag 26 juli 2001 Bericht over het derde kwartaal: donderdag 25 oktober 2001 Jaarverslag 2001: donderdag 14 februari 2002* Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 27 maart 2002* * Nog te bevestigen Voor details: > WWW.DSM.COM
2 Inhoud www. > DSM.COM INHOUD pagina BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS 3 VOORWOORD 5 HET DSM-CONCERN 6 Clusters 6 Markten 6 Maatschappelijke waarde 7 Corporate governance 7 Risicomanagement 7 Financieel beleid 7 Organisatie 7 Veiligheid, gezondheid en milieu 8 OVERIGE GEGEVENS 80 Accountantsverklaring 80 Winstbestemming 80 Gebeurtenissen na balansdatum 81 Bijzondere statutaire rechten 81 Kwartaalgegevens 83 Tien jaar DSM 84 Toelichting op enkele financiële begrippen en kencijfers 86 Index 87 BIJLAGE Organisatieschema DSM VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR 9 Gang van zaken 9 Vision 2005: Focus and Value 9 Operational Excellence 9 ICT en e-business 10 Veiligheid, gezondheid en milieu 10 Human resources 11 Onderzoek en ontwikkeling 12 FINANCIËLE RESULTATEN 13 Algemeen 13 Macro-economische ontwikkelingen 13 Resultaten 2000 13 Investeringen en financiering 14 Balansbeeld 15 Dividend 15 Vooruitzichten 15 OVERZICHT PER CLUSTER 16 Life Science Products 17 Performance Materials 21 Polymers & Industrial Chemicals 24 Other activities 28 NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN 28 CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD 29 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS 29 PERSONALIA 31 INFORMATIE OVER HET AANDEEL DSM 32 FRONTIERS 34 JAARREKENING 2000 51 Grondslagen 52 Geconsolideerde overzichten 54 Vennootschappelijke jaarrekening 76
3 Jaarverslag 2000 BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS (GECONSOLIDEERD) in c miljoen 2000 1999 netto-omzet 8.090 6.333 bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) 1.254 1.012 bedrijfsresultaat (EBIT) 751 554 resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 571 382 nettoresultaat 580 371 dividend 199 172 afschrijvingen 503 458 cashflow 1.083 829 investeringen (incl. acquisities) 1.504 649 nettoschuld 2.148 1.373 eigen vermogen 3.040 2.620 totaal vermogen 7.847 6.307 geïnvesteerd vermogen 4.776 4.381 per gewoon aandeel in euro s nettoresultaat: - inclusief buitengewoon resultaat 5,80 3,63 - exclusief buitengewoon resultaat 5,69 3,76 dividend 1,75 1,52 cashflow 11,03 8,35 eigen vermogen 28,06 23,39 koers Euronext Amsterdam (AEX): - hoogste 40,10 42,08 - laagste 30,00 23,87 - ultimo jaar 37,31 39,80 aantal uitstaande gewone aandelen ultimo jaar (x 1.000) 95.990 97.186 gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen (x 1.000) 96.160 97.010 verhoudingsgetallen (in %) bedrijfsresultaat / netto-omzet (ROS) 9,3 8,7 bedrijfsresultaat / gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) 16,4 13,1 resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen / gemiddeld eigen vermogen (ROE) 20,2 15,5 nettoresultaat (toekomend aan de houders van gewone aandelen) / gemiddeld eigen vermogen (toekomend aan de houders van gewone aandelen) 22,5 16,9 nettoschuld / groepsvermogen 70,0 51,9 groepsvermogen / totaal vermogen 39,1 41,5 EBITDA / financiële baten en lasten 22,0 14,7 EBIT / financiële baten en lasten 13,2 8,0 personeel gemiddelde personeelsbezetting 21.520 21.712 personeelsbezetting ultimo jaar 21.758 21.835 waarvan in Nederland 10.662 11.046
4 Voorwoord www. > DSM.COM Peter Elverding Jan Zuidam PETER.ELVERDING@DSM.COM JAN.ZUIDAM@DSM.COM Feike Sijbesma Jan Dopper Henk van Dalen FEIKE.SIJBESMA@DSM.COM JAN.DOPPER@DSM.COM HENK.DALEN-VAN@DSM.COM 2000 RAAD VAN BESTUUR
5 VOORWOORD DSM is het nieuwe millennium voortvarend begonnen. De recordwinst van c 571 miljoen heeft de winst per gewoon aandeel binnen de bandbreedte van 5-7 euro gebracht die DSM zich voor het jaar 2002 ten doel heeft gesteld. Gebaseerd op de solide positie van de onderneming en een goed track record met betrekking tot de realisatie van eerder gestelde strategische doelen, zijn de ambities voor de volgende vijf jaar neergelegd in Vision 2005: Focus and Value, de blauwdruk voor de voortgaande ontwikkeling van DSM tot een specialty-onderneming met wereldwijde topposities. De in het verslagjaar gerealiseerde acquisitie van de Amerikaanse onderneming Catalytica Pharmaceuticals versterkt DSM s aanwezigheid op het Noord-Amerikaanse continent en betekent een forse impuls voor het streven om het aandeel van het cluster Life Science Products in de totale omzet te vergroten. Terugkijkend kan worden vastgesteld dat de eind jaren tachtig door DSM ingezette portfolio shift van basischemie naar activiteiten met stabielere resultaten en een hogere toegevoegde waarde een juiste keuze is geweest. Veranderen is een constante factor in de historie van DSM. Inspelend op de globaliserende economie kiest DSM opnieuw voor een gedaantewisseling. Concentratie kenmerkt zowel de petrochemie, de farmaceutische als de voedingsmiddelensector. Om de sterke posities die DSM in deze marktsectoren heeft te kunnen handhaven, is anticiperen op deze concentratietendens van groot belang. Vision 2005: Focus and Value is een volgende en majeure stap in de transformatie van DSM. Voortbouwend op de succesvolle versterking van Life Science Products en Performance Materials in de afgelopen jaren, zal DSM nog meer nadruk leggen op deze door sterke groei, hogere toegevoegde waarde en stabielere winstniveaus gekenmerkte activiteiten. Vision 2005: Focus and Value zal leiden tot een specialty-onderneming met een omzet van circa c 10 miljard die voor 80% komt uit hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. In lijn met deze strategie zal DSM zich de komende jaren terugtrekken uit de petrochemie. Als eerste stap heeft DSM per 1 januari 2001 deze activiteiten ondergebracht in een separate eenheid binnen DSM, de business group DSM Petrochemicals. Mensen zijn de sleutel tot succes, ook in een sterk door technologie gedreven onderneming als DSM. Aan de basis van onze successen staan onze medewerkers, in alle delen van de wereld. Eén van hen, Louk Ligthart, heeft aan het einde van het verslagjaar na een 36 jaar lange en glansrijke loopbaan waarvan 12 jaar als lid van de Raad van Bestuur afscheid genomen van DSM. DSM is Louk Ligthart grote dank verschuldigd voor hetgeen hij voor de onderneming tot stand heeft gebracht. Mijn dank gaat ook uit naar alle andere 22.000 DSM-medewerkers, die hebben bijgedragen aan hetgeen in het recordjaar 2000 tot stand is gebracht. In alle ontwikkelingen toont DSM zich als een schaker, die voortdurend een aantal zetten vooruit denkt. DSM s zorgvuldige, toekomstgerichte koers heeft zich in het jaar 2000 vertaald in een recordresultaat. Dit alles schept verplichtingen voor de toekomst. Op vele fronten is DSM daarom bezig zijn grenzen te verleggen. U leest daarover meer in het themakatern van dit jaarverslag. Peter Elverding Voorzitter Raad van Bestuur DSM PETER.ELVERDING@DSM.COM
6 Het DSM-concern www. > DSM.COM HET DSM-CONCERN DSM is een sterk geïntegreerd internationaal concern dat wereldwijd actief is in life science-producten, hoogwaardige kunststoffen, polymeren en industriële chemicaliën. DSM heeft een omzet van c 8,1 miljard en telt wereldwijd 22.000 medewerkers (ultimo 2000), werkzaam in meer dan 200 vestigingen. DSM wil in 2005 behoren tot de wereldtop op het gebied van specialties met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. DSM zal daartoe verder transformeren tot een onderneming in hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. Basis van de strategische koers voor de komende jaren Vision 2005: Focus and Value is: verdere concentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met een hoge toegevoegde waarde en minder cycliciteit. De ontwikkeling in deze richting zal zoveel mogelijk gelijktijdig verlopen met een terugtrekking uit de petrochemische activiteiten, waarbij DSM in dit gebied streeft naar bundeling van krachten met derden. Daardoor wordt ook de potentie van DSM s petrochemische activiteiten maximaal benut. In 2005 wil DSM een onderneming zijn met een omzet van c 10 miljard, waarvan minstens 80% wordt gerealiseerd in specialties met mondiale topposities. Het overige deel zal voornamelijk worden gerealiseerd in producten zoals melamine en caprolactam, waarin eveneens wereldwijd leidende posities worden ingenomen. CLUSTERS De activiteiten van DSM zijn onderverdeeld in drie clusters: Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Binnen de clusters zijn samenhangende product/marktcombinaties georganiseerd in business groups. LIFE SCIENCE PRODUCTS Dit zijn de producten die DSM levert aan met name de farmaceutische, voedingsmiddelen- en agrochemische industrie. Het cluster omvat de business groups DSM Fine Chemicals, DSM Anti- Infectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. Het aandeel van dit cluster in de totale netto-omzet is 23%. PERFORMANCE MATERIALS Hiertoe behoren de hoogwaardige materialen, zoals elastomeren (rubbers), technische kunststoffen, verf- en constructieharsen en halffabrikaten uit technische kunststoffen. Dit cluster bestaat uit de business groups DSM Elastomers, DSM Engineering Plastics, DSM Coating Resins, DSM Composite Resins en DSM Engineering Plastic Products. De netto-omzet van dit cluster is 27% van de totale netto-omzet. Met Quadrant Holding (Zürich, Zwitserland) is overeenstemming bereikt over de verkoop van de business group DSM Engineering Plastic Products per 1 januari 2001. POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS Petrochemicals: Passend in de in september van het verslagjaar gepresenteerde strategie Vision 2005: Focus and Value heeft DSM per 1 januari 2001 DSM Polyethylenes, DSM Polypropylenes en DSM Hydrocarbons samengevoegd tot één nieuwe business group, DSM Petrochemicals, met circa 2.200 medewerkers en productielocaties in Geleen en Gelsenkirchen (D). DSM Petrochemicals produceert koolwaterstoffen en de kunststoffen polyetheen en polypropeen. Industrial Chemicals: Omvat de business groups DSM Fibre Intermediates, DSM Melamine en DSM Agro, met industriële chemische producten zoals vezelgrondstoffen, melamine en kunstmest. Het aandeel van het cluster Polymers & Industrial Chemicals in de totale netto-omzet is 48%. Naast deze drie clusters is een aantal activiteiten ondergebracht in het segment Other activities, zoals Energie Beheer Nederland, DSM Energy en Stamicarbon. OMZET PER CLUSTER 100 80 60 40 20 0 MARKTEN DSM levert zijn producten aan klanten in industriële markten (business-to-business). In de afgelopen jaren heeft er een duidelijke verschuiving plaatsgevonden naar meer hoogwaardige en snelgroeiende eindmarkten. Met de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals zijn geneesmiddelen de belangrijkste eindmarkt voor DSM. Ook de voedingsmiddelenmarkt neemt een steeds prominentere positie in. OMZET NAAR HERKOMST 100 80 60 40 20 0 OMZET NAAR BESTEMMING 100 80 60 40 20 0 23% Life Science Products 27% Performance Materials 48% Polymers & Industrial Chemicals 2% Other activities 60% Niederlande 21% Rest Europa 14% Nord-Amerika 5% Rest wereld 10% Nederland 16% Duitsland 9% Verenigd Koninkrijk 8% Frankrijk 25% Rest Europa 16% Noord-Amerika 16% Rest wereld
7 Jaarverslag 2000 MAATSCHAPPELIJKE WAARDE DSM heeft als onderneming grote maatschappelijke waarde. De producten leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het dagelijks leven. Samen met klanten werkt DSM aan producten die het leven gezonder, aangenamer of praktischer maken. Voorbeelden hiervan zijn geneesmiddelen, voedingsmiddelen, verpakkingen die voedsel langer houdbaar maken, auto s, huishoudelijke apparaten, elektronica, etcetera. Duurzaamheid en veiligheid spelen een belangrijke rol bij onze producten en processen. Zo worden bij de productie zo min mogelijk grondstoffen en energie gebruikt. Door onderzoek en ontwikkeling draagt DSM ook actief bij aan de stand van kennis en techniek, niet alleen binnen maar ook buiten de onderneming. DSM biedt werkgelegenheid aan 22.000 mensen en aan een veelvoud daarvan in de indirecte sfeer. De onderneming speelt voorts een actieve rol in de omgeving van zijn locaties. Veel van de medewerkers die DSM tot een succesvolle onderneming maken, zijn naast hun werk ook actief in allerlei maatschappelijke functies. Daarmee is de onderneming diep in de maatschappij verankerd. CORPORATE GOVERNANCE DSM verschaft zijn stakeholders op transparante wijze informatie over de doelstellingen, de besturing en de prestaties van de onderneming en streeft daarbij naar een open dialoog met aandeelhouders en andere belanghebbenden. Belangrijke onderwerpen zijn de aard van de activiteiten en de effecten daarvan op de leefomgeving, de strategie, het financiële beleid, de organisatie van de onderneming en de behaalde resultaten. DSM N.V. is een structuurvennootschap met een Raad van Bestuur en een onafhankelijke Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor de strategie, het portfoliobeleid en de inzet van mensen en middelen en ziet toe op de uitvoering van het beleid. De Raad van Commissarissen houdt toezicht en weegt de belangen van allen die bij de onderneming betrokken zijn. De Raad van Commissarissen legt de jaarrekening ter goedkeuring voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en geeft een toelichting op het in het voorafgaande jaar uitgeoefende toezicht. RISICOMANAGEMENT Bij zijn activiteiten heeft DSM te maken met ondernemingsrisico s zoals macro-economische ontwikkelingen, veranderende marktomstandigheden, nieuwe concurrenten, politieke onzekerheden, valutaschommelingen, fluctuerende grondstofprijzen, schommelingen van vraag en aanbod en de snelheid waarmee nieuwe technologieën worden geaccepteerd. Om de bij deze ontwikkelingen behorende effecten te beheersen, vindt er periodiek binnen elke organisatorische eenheid een systematische analyse plaats van de potentiële risico s binnen de afzonderlijke bedrijfsprocessen. Op basis van deze analyse stelt elke organisatorische eenheid een risicobeheersplan op. Daarnaast wordt binnen het concern voor diverse disciplines gewerkt volgens richtlijnen, zoals op het gebied van internal control, financiële verslaglegging, investeringsbeslissingen en normen voor veiligheid, gezondheid en milieu. Essentieel in DSM s beheersstructuur zijn op systematische wijze uitgevoerde controles. Om deze verder te verbeteren, is de afdeling Corporate Operational Audit (COA) opgericht, die in opdracht van de Raad van Bestuur periodiek de organisatorische eenheden toetst op de kwaliteit van de risicobeheersing. Hierin zullen geleidelijk de bestaande audit-procedures worden gecombineerd, zoals de audits op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Op basis van deze COA-audits wordt voor alle bedrijfsonderdelen een oordeel verkregen over de kwaliteit van de risicobeheersing in de businessprocessen. COA is in de tweede helft van 2000 opgezet en de eerste operationele audits zullen begin 2001 plaatsvinden. Daarnaast vindt de gehele reguliere financiële controle plaats door externe accountants (Ernst & Young). In het verslagjaar is de Auditcommissie van de Raad van Commissarissen operationeel geworden. Deze commissie volgt en beoordeelt de resultaten van de operationele en financiële audits en ziet toe op door DSM gepubliceerde financiële resultaten. FINANCIEEL BELEID Als gevolg van het dynamische karakter van een aantal markten waarop DSM opereert, hecht de onderneming van oudsher aan een sterke financiële positie om ook in periodes van economische teruggang de strategie uit te kunnen voeren. DSM streeft in beginsel naar een groepsvermogen van ten minste 35% van het balanstotaal en een nettoschuld van maximaal 75% van het groepsvermogen. Met de verdere verschuiving van de portfolio in de richting van producten met stabielere resultaten kunnen deze limieten worden verruimd. DSM streeft naar een jaarlijkse autonome groei van ten minste 6% en een gemiddeld rendement op het geïnvesteerd vermogen van ten minste 15%. Een belangrijk onderdeel van de financiële strategie is de aanwending van de kasstroom. Deze wordt primair aangewend voor investeringen gericht op het versterken van goede businessposities en het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders. Vervolgens wordt de kasstroom aangewend voor het versterken van de clusters Life Science Products en Performance Materials door middel van acquisities. Het dividend wordt bepaald als een percentage van de cashflow. Dit percentage ligt, onvoorziene omstandigheden daargelaten, binnen een bandbreedte van 16 tot 20%. Cashflow is hier gedefinieerd als nettoresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening (minus dividend op cumulatief preferente aandelen) plus afschrijvingen. Aangezien de afschrijvingen een stabiel element in de cashflow zijn, heeft ook het dividend een stabiel en voorspelbaar karakter. Bij acquisities dient een over te nemen bedrijf te passen bij DSM s bestaande competenties met betrekking tot technologieën en/of markten. Sinds het jaar 2000 activeert DSM bij een acquisitie de betaalde goodwill en schrijft deze af over een periode van maximaal 20 jaar. Acquisities dienen in beginsel direct bij te dragen aan de winst en te voldoen aan DSM s rendementseisen. Om strategische redenen en in geval van het afschrijven van betaalde goodwill kan echter voor een beperkte periode enige verwatering van de winst per aandeel worden geaccepteerd. Om te voorkomen dat de winst per aandeel verwatert door de uitoefening van managementopties koopt DSM voorzover wenselijk en mogelijk eigen aandelen in. ORGANISATIE DSM heeft een decentrale organisatie, bestaande uit business groups die binnen hun eigen organisatie verantwoordelijk zijn voor alle bedrijfsfuncties. Dit waarborgt dat DSM flexibel, efficiënt en snel reageert op veranderende marktomstandigheden. Op concernniveau worden de Raad van Bestuur en de business groups ondersteund door een aantal stafafdelingen. De diensten van een aantal
8 Het DSM-concern www. > DSM.COM gemeenschappelijke serviceafdelingen evenals DSM Research, worden door de business groups gecontracteerd tegen marktconforme tarieven. Ten behoeve van de interne financiële managementrapportage is in 2000 een systeem van Value Based Business Steering (VBBS) ingericht. VBBS beoogt de financiële prestaties te meten en te sturen in termen van waardecreatie, gebaseerd op een cashflowresultaat op (historisch) geïnvesteerd vermogen, minus de kosten van dat vermogen (WACC, weighted average cost of capital). De strategie van een business group is gebaseerd op een diepgaand strategisch analyseproces dat gemiddeld eens in de drie jaar plaatsvindt en waarvan de voortgang elk jaar wordt gemonitord. Aan de uitkomsten daarvan worden key success factors en performance indicators ontleend, evenals waardecreatie-doelstellingen in het kader van Value Based Business Steering. Na goedkeuring door de Raad van Bestuur voert een business group zijn strategie uit met een grote mate van zelfstandigheid. De strategie van het concern wordt gebaseerd op een soortgelijk analyseproces. Met behulp daarvan wordt de langetermijnvisie van het concern bepaald en worden afwegingen en keuzes gemaakt ten aanzien van portfolio, investeringsprioriteiten en geografische spreiding. DSM hanteert een systeem van managementrapportage waarbij door elke business group-directeur periodiek wordt gerapporteerd over de performance, waaronder zijn begrepen strategische, operationele en financiële indicatoren. De rapportages worden regelmatig besproken met de Raad van Bestuur. VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU DSM onderschrijft bij zijn activiteiten het door de Commissie Brundtland geïntroduceerde begrip duurzaamheid. Duurzame ontwikkeling voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Er moet een gezond leefmilieu zijn en de natuurlijke hulpbronnen moeten toereikend blijven. Ook DSM wil de milieubelasting terugbrengen en verstandig omgaan met uitputbare hulpbronnen van grondstoffen en energie. Bij duurzaam ondernemerschap gaat het om een evenwicht tussen economisch rendement, respect voor de mens en de zorg voor het milieu, ook wel aangeduid als triple P: people, profit and planet. Vertaald naar de huidige situatie van DSM betekent dit een belangrijk accent op vermindering van de milieubelasting en verbetering van de veiligheid van personeel en omgeving. Jaarlijks geeft DSM over de gang van zaken met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu openheid van zaken in het uitgebreide Responsible Care Progress Report. DSM streeft naar een ongevalvrije werkomgeving en naar het voorkomen van beroepsziekten en gezondheidsproblemen als gevolg van bedrijfsactiviteiten. DSM is ervan overtuigd dat alle ongevallen zijn te voorkomen. Om beroepsziekten en gezondheidsklachten ten gevolge van DSM-activiteiten te voorkomen, worden systematisch de risico s geanalyseerd van onder meer lichamelijke belasting, chemische stoffen, geluid en werkdruk. Waar nodig worden passende maatregelen genomen. Per locatie zijn zaken geregeld als geneeskundig onderzoek, ziektebegeleiding en voorlichting.
9 Jaarverslag 2000 VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR GANG VAN ZAKEN Na een rimpelloze overgang naar het nieuwe millennium is DSM de 21ste eeuw begonnen met een recordresultaat van c 571 miljoen. Vanuit dit solide vertrekpunt heeft DSM in het verslagjaar zijn strategie voor de komende jaren uitgezet, Vision 2005: Focus and Value. Twee dagen nadat DSM begin augustus een recordresultaat over het tweede kwartaal bekendmaakte, kon de voorgenomen overname van Catalytica Pharmaceuticals worden aangekondigd. Nog net voor het eind van het verslagjaar kon deze acquisitie volgens planning worden afgerond, waarna onmiddellijk een introductie- en integratieprogramma van start ging. Dit zal circa drie maanden duren. Al jaren voert DSM een responsible care-beleid ten aanzien van veiligheid, gezondheid en milieu. DSM kwam in het verslagjaar in de media vanwege een aantal incidenten. Soms waren die berichten correct, soms ook niet. Het effect was in elk geval dat iedereen bij DSM er goed van doordrongen is en blijft dat het nog beter kan en moet. Dat is goed voor onze eigen medewerkers, voor de contractors en zeker ook voor de mensen die in de buurt van DSM-faciliteiten wonen. Aan veiligheid en milieu geeft DSM per jaar 150 miljoen euro of meer uit. Het betreft onder meer verbeteringsprojecten om overlast voor de omgeving te beperken of helemaal uit te bannen. Signalen uit de samenleving neemt DSM serieus. Er is intern een groot aantal aanvullende maatregelen genomen om incidenten te voorkomen en als deze zich niettemin voordoen adequaat hierover te communiceren, teneinde het maatschappelijk draagvlak voor de activiteiten van DSM, waar ook ter wereld, te waarborgen. Het veiligheidsbeleid kreeg bovendien een nieuwe impuls met de introductie van het injury free-concept. DSM is ervan overtuigd dat alle ongevallen zijn te voorkomen. Het aantal ongevallen met verzuim daalde, waarbij opvalt dat sinds de overname van Gist-brocades door DSM de veiligheidsperformance van deze activiteiten ieder jaar met meer dan 50% is verbeterd. De bij de presentatie van de jaarcijfers over 1999 uitgesproken verwachting dat de ontwikkeling van e-business bij DSM een grote vlucht zou nemen, is bewaarheid. Terwijl op de effectenbeurzen de dot.com-bedrijven in toenemende mate onder druk zijn komen te staan, heeft DSM een brug weten te slaan tussen oude en nieuwe economie. De oprichting van een Corporate e-business Center waarborgt de verantwoorde benutting van de kansen die e-business biedt. E-business biedt DSM goede kansen om kosten te reduceren, om nieuwe markten te bereiken en om verbeteringen aan te brengen in onze distributiekanalen. VISION 2005: FOCUS AND VALUE Basis van de in september van het verslagjaar gepresenteerde strategie voor de komende jaren Vision 2005: Focus and Value is: verdere concentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. DSM zal daartoe verder transformeren tot een onderneming in specialties: hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. Deze ontwikkeling zal zoveel mogelijk gelijktijdig verlopen met een terugtrekking uit de petrochemische activiteiten, waarbij DSM streeft naar bundeling van krachten met derden. Daardoor wordt ook de potentie van DSM s petrochemische activiteiten maximaal benut. Uiterlijk in 2005 wil DSM een in zijn activiteiten tot de wereldtop behorende onderneming zijn met een omzet van c 10 miljard. Minstens 80% daarvan zal worden gerealiseerd in specialties, het overige deel voornamelijk in producten zoals melamine en caprolactam, waarin eveneens wereldwijd leidende posities worden ingenomen. Met Vision 2005: Focus and Value zet DSM een sinds eind jaren tachtig ingezette transformatie voort. Via optimalisatie van de bestaande activiteiten en uitbreiding van met name de clusters Life Science Products en Performance Materials is het accent in toenemende mate komen te liggen op activiteiten met een hogere toegevoegde waarde. Naast autonome groei waren de belangrijkste acquisities Chemie Linz (1996), Deretil (1996), Gist-brocades (1998) en in het verslagjaar 2000 Catalytica Pharmaceuticals. De acquisities op het gebied van Life Science Products hebben geleid tot een verachtvoudiging van de omzet in dit cluster in de laatste tien jaar. GROEI IN LIFE SCIENCE PRODUCTS omzet x c miljard 2,0 1,5 1,0 0,5 0 Andeno 96 97 Catalytica Pharmaceuticals Chemie Linz ACF Chemie Chemferm Plaine BMS Regensburg HSC 98 Gist-brocades Minera Deretil OPERATIONAL EXELLENCE Het eind 1998 in de clusters Performance Materials en Polymers & Industrial Chemicals ingezette Operational Excellence-programma heeft tot doel in 2002 een extra waarde van c 275 miljoen te creëren. Eind 2000 is hiervan reeds de helft gerealiseerd, hetgeen betekent dat de doelstelling van c 275 miljoen in 2002 waarschijnlijk overtroffen kan worden. Hiervan komt ongeveer de helft ten gunste van het resultaat, de andere helft van de extra waarde zal naar verwachting teniet worden gedaan door inflatie en margeerosie. Het totale resultaat van Operational Exellence zal naar verwachting overeenkomen met een toename van de winst per aandeel met circa 1 euro. Operational Excellence omvat projecten gericht op resultaatverbetering door benutting van synergie en betere uitwisseling van kennis en ervaring tussen de business groups. Dit laatste komt tot uitdrukking in de toepassing van best practices bij werk- en businessprocessen en te standaardiseren apparatuur en systemen. Operational Excellence levert niet alleen financiële maar ook organisatorische voordelen op. Toepassing van best practices in de business- en werkprocessen maakt de organisatie sterker proces- en rolgericht, met minder lagen, meer teamwork en een betere interne communicatie. De belangrijkste onderdelen van het Operational Excellenceprogramma zijn: 99 00
10 Verslag van de Raad van Bestuur www. > DSM.COM Manufacturing Excellence, gericht op een nog betere benutting van de installaties, hogere procesrendementen en standaardisering van apparatuur en systemen. Circa tweederde van de DSM-fabrieken heeft reeds Manufacturing Excellence-werkprocessen en -normen ingevoerd of is bezig met de voorbereiding daarvan. De rest volgt in 2001. Order-to-Cash, gericht op een vereenvoudiging van het proces dat zich uitstrekt van het plaatsen van bestellingen door de klant tot en met de ontvangst van de betaling. In 2001 zullen zes business groups overgaan op dit nieuwe, gestandaardiseerde proces. ICT EN E-BUSINESS Met majeure investeringen in de IT-infrastructuur en toenemende standaardisering van bedrijfsinformatiesystemen en businessprocessen is door DSM een fundament gelegd voor het tot volle wasdom brengen van e-business. De helft van de circa 16.000 werkplekken bij DSM wereldwijd was aan het einde van het verslagjaar gestandaardiseerd, de rest volgt in de eerste helft van 2001. Dit Aurora geheten project vervangt een veelheid van systemen en netwerken zoals die in het verleden naast elkaar bestonden. Internet biedt DSM kansen om de verbeteringen in zijn businessprocessen verder te benutten. In mei werd daartoe een Corporate e-business Center opgericht, een ondernemingsbreed kenniscentrum voor ontwikkeling en coördinatie van e-business. Een van de voornaamste activiteiten was het ondersteunen van de business groups en service units bij het uitzetten van hun e-businessstrategie. In korte tijd zijn met succes oplossingen geïntroduceerd op het gebied van onder meer online-bestellen, VMI (Vendor Managed Inventory, voorraadbeheer op afstand bij de klant), technische dienstverlening en klantenondersteuning via internet. Op de keuze voor ChemConnect als e-spotmarkt in februari, volgde een voorspoedige opbouw van een portfolio van virtuele marktplaatsen. In april was DSM Elastomers een van de medeoprichters van ElastomerSolutions en in augustus sloot DSM Engineering Plastics zich aan bij Omnexus.com, beide verticale marktplaatsen gericht op een specifieke productkolom. DSM verwacht dat in de komende jaren een groot deel van de e-business transacties zal gaan lopen via internet-marktplaatsen die ondernemingen in staat stellen hun computersystemen vérgaand te koppelen aan die van hun toeleveranciers en klanten. Met de toetreding tot Elemica werkt DSM sinds augustus mee aan de ontwikkeling van een dergelijk platform. VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU Begin 2000 heeft DSM zijn beleid met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu geëvalueerd en nadrukkelijk bevestigd dat DSM op dit gebied bij de besten in de wereld wil behoren. Met het geïntroduceerde concept van de ongevalvrije werkomgeving wil DSM in de gehele organisatie een klimaat scheppen waarin zeer open en direct wordt gesproken over veiligheid, gezondheid en milieu, waar daadwerkelijk actie wordt ondernomen en waarbij de medewerker en de omgeving centraal staan. Statistisch gezien is de veiligheidsperformance van DSM in de afgelopen jaren steeds verbeterd. Inclusief het voormalige Gistbrocades, is ten opzichte van de over 1999 gerealiseerde ongevalfrequentie (0,65) over 2000 sprake van een daling tot 0,37. Voor het eerst is de veiligheidsperformance van het in 1998 geacquireerde Gist-brocades in de statistieken opgenomen. Bij een overname houdt DSM een gewenningsperiode van gemiddeld anderhalf jaar aan, waarna de overgenomen onderneming volledig in de statistieken wordt opgenomen. De bedrijfsonderdelen die zijn voortgekomen uit Gist-brocades zijn hun achterstand op het gebied van veiligheid snel aan het inlopen. Sinds de overname door DSM in 1998 is de ongevalfrequentie bij Gist-brocades met meer dan 50% per jaar gedaald. Het verslagjaar 2000 werd overschaduwd door 3 dodelijke ongevallen. AANTAL ONGEVALLEN MET VERZUIM per 100 medewerkers 2,0 1,5 1,0 0,5 0 99 00 DSM DSM excl. voormalig Gist-brocades Voormalig Gist-brocades Jaarlijks kent DSM een Safety Award toe aan een bedrijfsonderdeel dat zich op het gebied van veiligheid bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt. In 2000 ging de DSM Safety Award naar DTM Pipelines in Geleen. Naast een groot aantal verbeteringen noteerde deze dochteronderneming van DSM Hydrocarbons meer dan 1 miljoen ongevalvrije werkuren. In 2000 is een workshop Health Performance voor de DSMbedrijven in Europa gehouden over de huidige arbo-zorg en mogelijke knelpunten. Daar is naar voren gekomen, dat de arbozorg in verschillende landen nogal uiteenlopend is georganiseerd en afhankelijk is van de bestaande nationale wetgeving. Verder is de variatie in productieprocessen de oorzaak van uiteenlopende behoeften van de arbo-zorg. Afgesproken is dat binnen DSM vanaf het jaar 2001 wereldwijd centraal wordt gerapporteerd over beroepsziekten en gezondheidsklachten die verband houden met het werk. Ook heeft DSM in het verslagjaar de positie vastgelegd die de onderneming inneemt in het maatschappelijke debat over biotechnologie, het gebruik van genetische modificatie en hieraan verwante technologieën. Biotechnologie stelt DSM in staat zuiverder producten van hogere kwaliteit te maken dan mogelijk is met traditionele productieprocessen. Voor sommige innovatieve producten is het gebruik van deze techniek onontbeerlijk. In het DSM policy statement on modern biotechnology heeft DSM onder meer zijn verantwoordelijkheid bevestigd om veilige producten te maken van hoge kwaliteit. DSM is zich ervan bewust dat medische toepassing van biotechnologie breed wordt geaccepteerd, maar consumenten in een groot aantal landen zich zorgen maken over toepassingen op het gebied van voedingsmiddelen. DSM respecteert deze bezorgdheid van consumenten. DSM maakt zowel producten die via biotechnologie zijn gemaakt als traditioneel geproduceerde producten. Op dezelfde transparante wijze waarop DSM zijn klanten en de samenleving informeert over activiteiten en productieprocessen, verstrekt DSM informatie over het gebruik van biotechnologie.
11 Jaarverslag 2000 Voortdurende verbetering van de milieuprestaties is noodzakelijk om invulling te geven aan de doelstellingen ten aanzien van duurzaamheid. Bovendien hangt het maatschappelijk draagvlak voor DSM s activiteiten (license to operate) hier nauw mee samen. DSM geeft jaarlijks circa c 150 miljoen uit voor maatregelen ter verbetering van het milieu- en veiligheidsprestaties van zijn installaties. In het verslagjaar is het milieubeleid op verschillende punten opnieuw getoetst, hetgeen heeft geleid tot diverse verbeteringen. Mede door het intensieve milieubeleid van de afgelopen jaren kon in het verslagjaar opnieuw een aantal positieve ontwikkelingen worden gemeld: In 35 vergelijkende studies is de energie-efficiency van DSM in Nederland ten opzichte van andere bedrijven vastgesteld (benchmarking). Hieruit blijkt dat een deel van de DSMinstallaties tot de wereldtop behoort. DSM s emissies naar de atmosfeer zijn verder teruggedrongen. In Augusta (Georgia, Verenigde Staten) opereert sinds het einde van 1999 de eerste grootschalige tapijtrecyclingfabriek ter wereld, Evergreen Nylon Recycling. Hier wordt jaarlijks 90.000 ton nylon-6 tapijtafval omgezet in de nylon-grondstof caprolactam. De Plastics Recycling Division van de Amerikaanse Society of Plastics Engineers (SPE) riep Evergreen Nylon Recycling in december 2000 uit tot Recycler of the Year. In augustus verleenden deskundigen van DSM op verzoek van de Belgische autoriteiten assistentie bij de berging van een aantal ontspoorde treinwagons met chemicaliën. De trein vervoerde producten die weliswaar van DSM afkomstig waren, maar het transport vond niet onder verantwoordelijkheid van DSM plaats. Hoewel een grote materiële schade ontstond, kwamen geen stoffen vrij, mede doordat de wagons voldeden aan de strenge Europese regels en vergaande veiligheidsvoorzieningen met betrekking tot railtransport van chemicaliën. De publiciteit rond het incident met blauwzuur (zie onderstaand) is voor DSM Geleen mede aanleiding geweest om alle incidenten voortaan direct via internet (www.dsm-limburg.nl) te publiceren. Ook de locatie DSM Gist in Delft zal hiermee begin 2001 van start gaan. Ondanks DSM s inspanningen om deze te voorkomen, deed zich in 2000 ook een aantal incidenten voor. De belangrijkste waren: In Augusta (Verenigde Staten) rezen problemen bij de opstart van een nylon-recylingplant toen de installatie voor het zuiveren van het afvalwater meermaals overbelast raakte. Daardoor was sprake van een te hoog gehalte aan afvalstoffen bij lozingen. De Amerikaanse overheid legde DSM in verband hiermee een boete van circa c 130.000 op. De zuiveringsinstallatie is inmiddels aangepast. In 2000 heeft een in 1999 aan de overheid en in openbare rapportages gemeld incident met blauwzuur door berichten in de pers onrust veroorzaakt in Geleen en omstreken. Bij DSM Gist in Delft deed zich een aantal kleine lekkages voor, die relatief veel aandacht trokken in de regionale media. Met de ingebruikname van de warmtekrachtcentrale Swentibold op de locatie Geleen werd een belangrijk doel bereikt op het gebied van de energiebesparing: sinds het in 1989 tussen overheid en industrie gesloten energie efficiency convenant is bij DSM de energie-efficiency per eenheid product met 20% verbeterd. Een bijkomend voordeel is dat de emissie van stikstofoxiden en zwaveldioxide is teruggedrongen. ENERGIE-EFFICIENCY INDEX in % (1989=100%) 100 80 60 40 20 0 92 94 96 Evenals in voorgaande jaren gaat DSM s separate Responsible Care Progress Report 2000 uitgebreid in op de inspanningen, resultaten en incidenten met betrekking tot veiligheid, gezondheid, milieu en energie. HUMAN RESOURCES De medewerkers vormen de kern van onze onderneming. Bij DSM zijn op het gebied van human resources waarden en normen ontwikkeld, waarbij respect voor en vertrouwen in elk individu de hoeksteen van het beleid vormen. Betrokkenheid bij de onderneming door goede informatieverstrekking en het rekening houden met de mening van medewerkers is een belangrijk uitgangspunt. Ten behoeve van het aantrekken van nieuwe medewerkers ontplooide DSM in het verslagjaar twee op de Nederlandse arbeidsmarkt gerichte wervingscampagnes, respectievelijk gericht op ervaren medewerkers op managementniveau, en op jonge professionals. Inspelend op het grote belang dat DSM hecht aan de ontwikkeling van e-business, werden beide campagnes onder meer ondersteund met speciale internet-sites. Om waardevolle medewerkers voor langere tijd aan DSM te binden, zijn concrete actieplannen ontwikkeld. Het gaat hierbij onder meer om coaching-programma s, jobrotation, deelname aan uitdagende projecten, en management development-programma s. DSM biedt zijn medewerkers voorts ruime mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen. Hierbij vormt vergroting van de inzetbaarheid en continue ontwikkeling van hun kennis en vaardigheden (employability) het uitgangspunt. In het verslagjaar zijn de eigen opleidingsprogramma s uitgebreid en waar nodig verbeterd. DSM analyseert met regelmaat het werkklimaat binnen de onderneming, om zich ervan te vergewissen dat dit voldoet aan de hoge normen die DSM hieraan stelt. Waar gebreken werden geconstateerd, zijn concrete verbeteringsprogramma s opgesteld. In het jaar 2000 is in Nederland een aantal eigentijdse arbeidsvoorwaarden geïntroduceerd. Daarnaast zijn mogelijkheden verruimd of gecreëerd voor onder meer thuiswerken en loopbaanonderbreking. Ter ondersteuning van het werk en privébeleid zijn de mogelijkheden voor kinderopvang verruimd. Ten slotte is een personeelsoptieplan geïntroduceerd bij een aantal Nederlandse DSM-onderdelen. 98 00
12 Verslag van de Raad van Bestuur www. > DSM.COM PERSONEEL ULTIMO 2000 2000 1999 Europa 16.906 17.537 - Nederland 10.662 11.046 - overig Europa 6.244 6.491 Noord- en Zuid-Amerika 3.131 3.368 Rest wereld 1.721 930 totaal 21.758 21.835 ONDERZOEK EN ONTWIKKELING De uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (R&D) bedroegen in 2000 c 264 miljoen, 3,3% van de netto-omzet. De researchintensiteit verschilt per cluster: bij Life Science 5,0% van de nettoomzet, bij Performance Materials 4,2% en bij Polymers & Industrial Chemicals 1,4%. Het aandeel van de clusters Life Science Products en Performance Materials in de totale uitgaven voor onderzoek nam verder toe. Bijna 9% van het totale aantal DSMmedewerkers, 1.900 mensen, is actief in R&D. UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING in % van de omzet 5 4 3 2 1 0 96 97 98 Voor de verdere groei van DSM als belangrijke producent van hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen is het noodzakelijk te beschikken over een solide kennisbasis, van waaruit nieuwe en verbeterde processen en producten kunnen worden ontwikkeld. In het verslagjaar bleek dat de eerder door DSM Research ingevoerde Competence Centers hierbij een cruciale rol zijn gaan spelen. Door concentratie op de kerngebieden wordt de ondersteuning van de business groups op een effectieve wijze verzorgd, zowel op korte als lange termijn. De korte lijnen tussen business en onderzoek maken het mogelijk snel beslissingen te nemen met betrekking tot de keuze van onderzoeksonderwerpen. Daarnaast wordt ook beter aangesloten op het onderzoek bij externe partners. Dit betreft zowel de samenwerking met andere industrieën als met wetenschappelijke instituten en universiteiten. Op het gebied van polymeren werkt DSM Research samen met het Dutch Polymer Institute (DPI). Met het Wageningen Centre for Food Sciences (WCFS) wordt samengewerkt op het terrein van voeding. Samen met Cambridge Combinatorial (inmiddels overgenomen door Millennium) werkt DSM Research aan de snelle ontwikkeling van nieuwe katalysatoren, onder meer van belang bij het onderzoek naar nieuwe materialen. Een samenwerkingsproject met Gene Alliance in Duitsland is gericht op het volledig genetisch karakteriseren van Aspergillus Niger, een belangrijk organisme voor de bereiding van onder andere enzymen. 99 00 Enkele belangrijke resultaten in het afgelopen jaar: DSM Research ontwikkelde een techniek die het mogelijk maakt het DNA van micro-organismen op een eenvoudige en snelle wijze tot expressie te brengen in de voor de productie van enzymen gebruikte organismen. De tijd die nodig is voor het ontwikkelen van nieuwe enzymen is hierdoor teruggebracht van enkele jaren tot minder dan een jaar. Voor de succesvolle engineering plastic Stanyl is een kwaliteit ontwikkeld met verbeterde vloei-eigenschappen, Stanyl High Flow. Dit maakt Stanyl, een nylon-46 dat zeer sterk, stijf en vooral temperatuurbestendig is, zeer geschikt voor toepassingen in zeer kleine connectoren zoals die bijvoorbeeld in mobiele telefoons wordt gebruikt. DSM Research boekte voortgang in de zoektocht naar efficiëntere methoden om chirale verbindingen te bereiden. DSM beschikt op dit terrein over een aanzienlijke kennis. Chirale verbindingen worden gebruikt als tussenproducten voor de farmaceutische en agrochemische industrie. Bij de bereiding via chemische routes worden soms aanzienlijke hoeveelheden van niet-gewenste isomeren gevormd. Het onderzoek richt zich op zogenaamde 100%-opbrengstmethoden, waarbij de ongewenste (spiegelbeeld)vorm (maximaal 50% van de opbrengst) niet wordt weggegooid, maar wordt hergebruikt of helemaal niet wordt gevormd. DSM s positie op dit gebied is verder versterkt door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals, dat ook veel kennis heeft op dit gebied. Een specialiteit van DSM is de bereidingswijze van chirale verbindingen via biokatalyse. Ook voor deze techniek ontwikkelde DSM Research nieuwe toepassingen, in een nauwe samenwerking tussen de researchlocaties Delft, Geleen, Venlo en Linz (Oostenrijk). Veel onderzoek werd verricht op het gebied van het uitharden van harsen door middel van UV-licht. De belangrijkste toepassing is het coaten van glasvezelkabels, een belangrijk afzetgebied voor DSM. Naar het zich laat aanzien kunnen de beschikbare technieken ook met succes worden toegepast voor andere doeleinden. Zo werd een UV-uithardende hars ontwikkeld voor het industrieel coaten van hout. De receptuur zal verder worden ontwikkeld voor toepassing op industriële schaal. DSM s leidende positie op het gebied van caprolactam werd verder versterkt door verbetering van de bestaande route (HPO plus ) alsmede door een succesvolle verdere ontwikkeling van een nieuw proces voor caprolactam op basis van butadieen. Daarnaast verleende DSM Research ondersteuning bij de opstart van een nieuw ontwikkeld proces voor de productie van caprolactam op basis van gerecyclede nylontapijten. Deze fabriek, gebouwd en bedreven in samenwerking met de Amerikaanse onderneming Honeywell, betekent een doorbraak op het gebied van de herverwerking van nylon. Het themakatern van dit jaarverslag gaat onder meer in op researchontwikkelingen op het gebied van voedingsmiddelen en Solufill.
13 Jaarverslag 2000 FINANCIËLE RESULTATEN ALGEMEEN DSM heeft in het jaar 2000 een recordresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen gerealiseerd van c 571 miljoen. Het overheersende kenmerk van het verslagjaar was een hoge autonome volumegroei in alle clusters. Deze volumegroei kwam mede tot stand door capaciteitsuitbreidingen, waarmee een structurele verbetering van de businessposities van DSM werd bereikt. In het cluster Life Science Products werd een procentuele resultaatstijging met dubbele cijfers gerealiseerd, bij een eveneens met meer dan 10% stijgende omzet. De structurele basis daarvoor werd gelegd door een autonome volumestijging van 6% en het herstructureringsprogramma bij DSM Anti-Infectives. Eveneens ging een positief effect uit van de hoge koers van de dollar. In het cluster Performance Materials werden de business groups zonder uitzondering geconfronteerd met sterk stijgende grondstofkosten en de daarmee gepaard gaande druk op de marges. Daar stond, eveneens zonder uitzondering, een indrukwekkende autonome volumestijging tegenover, voor het cluster gemiddeld 12%. In combinatie met het ontbreken van een stijging van de vaste kosten en de hoge koers van de dollar leidde dat tot een forse groei van het resultaat. Voor de Petrochemie kende het jaar een goede start, maar gedurende het jaar was, met name voor polyetheen en polypropeen, sprake van een toenemende druk op de marges door overcapaciteit. Door de ingebruikname van nieuwe capaciteit stegen DSM s volumes meer dan de marktgroei. Per saldo was het resultaat voor petrochemie gelijk aan 1999. Binnen Industrial Chemicals was er voor alle business groups sprake van stijgende volumes in combinatie met hier en daar zelfs fors verbeterde marges. Dit resulteerde in een sterke resultaatverbetering voor alle business groups. Het Operational Excellence-programma heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de resultaatverbetering, wat tot uitdrukking komt in het feit dat de vaste out-of pocket-kosten nagenoeg niet stegen, ondanks een gemiddelde loonkostenstijging per werknemer van 5%. Eind 2000 was de helft van de doelstelling van het Operational Excellence-programma (een waardecreatie van c 275 miljoen) gerealiseerd. MACRO-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN De macro-economische ontwikkelingen waren in 2000 gunstig voor DSM. De economische groei in de drie belangrijkste economische blokken bleef onverminderd hoog. De stijgende dollarkoers had een positieve invloed op het resultaat, aangezien DSM in dollargerelateerde markten meer verkoopt dan het inkoopt en produceert. DSM bleek in 2000 de hogere kosten als gevolg van de hoge olieprijs in redelijke mate in de prijzen van de eindproducten te kunnen doorberekenen, waarbij per saldo toch een kleine margestijging resulteerde, die versterkt werd door de autonome volumegroei. RESULTATEN 2000 RESULTATENREKENING x c miljoen 2000 1999 netto-omzet 8.090 6.333 andere bedrijfsopbrengsten 274 163 som der bedrijfsopbrengsten 8.364 6.496 som der bedrijfslasten -7.613-5.942 bedrijfsresultaat (EBIT) 751 554 financiële baten en lasten -57-69 belastingen -171-118 resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen 48 15 resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 571 382 buitengewoon resultaat 10-13 belang van derden -1 2 nettoresultaat 580 371 NETTO-OMZET In 2000 bedroeg de omzet van DSM c 8,1 miljard, een toename met 28% ten opzichte van 1999. De toename is het saldo van autonome volumegroei (+8%), hogere prijzen (+17%) en een positief effect van de valutakoersen (+3%). De gerealiseerde autonome volumegroei ligt boven DSM s doelstelling van 6% per jaar. Van de ontwikkeling van de netto-omzet per cluster is de analyse onderaan deze pagina gegeven. De financiële gegevens van Catalytica Pharmaceuticals, waarvan de acquisitie eind december 2000 werd afgerond, worden vanaf 2001 geconsolideerd. De overnamesom van deze acquisitie is opgenomen onder de balanspost financiële vaste activa. ANALYSE VAN DE NETTO-OMZET PER CLUSTER x c miljoen waarvan door: 2000 1999 verschil volumes (de)conso- prijzen wissellidaties koersen Life Science Products 1.853 1.666 11% 6% 3% 0% 2% Performance Materials 2.188 1.835 19% 12% -4% 4% 7% Polymers & Industrial Chemicals 3.877 2.704 43% 5% - 36% 2% Other activities 172 128 34% 5% - 29% - totaal 8.090 6.333 28% 8% 0% 17% 3%
14 Financiële resultaten www. > DSM.COM BEDRIJFSLASTEN De bedrijfslasten stegen fors ten opzichte van 1999 en kwamen uit op c 7,6 miljard. De belangrijkste post daarvan, de kosten van grond- en hulpstoffen, steeg met c 1.428 miljoen, vooral vanwege hogere olie- en gasprijzen (circa c 1 miljard) en autonome volumegroei. Uitgedrukt in procenten van de netto-omzet stegen de kosten van grond- en hulpstoffen van 48% in 1999 tot 55% in 2000. Dankzij het Operational Excellence-programma bedroeg de autonome stijging van de vaste out-of-pocketkosten minder dan 1%, ondanks een stijging van de gemiddelde loonkosten per werknemer met 5% (van c 52.700 in 1999 tot c 55.300 in 2000). De totale loonsom is gestegen met 4% tot c 1.191 miljoen in 2000 (1999: c 1.145 miljoen). De afschrijvingen stegen van c 458 miljoen in 1999 tot c 503 miljoen in 2000, vooral door vervroegde afschrijving van enkele fabrieksinstallaties. BEDRIJFSRESULTAAT Het bedrijfsresultaat steeg, ondanks een prijsstijging van de grondstoffen met c 1 miljard, in 2000 met c 197 miljoen (+36%), van c 554 miljoen in 1999 tot c 751 miljoen in 2000. De omzetmarge (het bedrijfsresultaat in procenten van de netto-omzet) steeg van 8,7% in 1999 tot 9,3% in 2000. De gemiddelde marge (verkoopprijs per eenheid minus variabele kosten) lag enigszins boven het niveau van 1999. NETTORESULTAAT De post financiële baten en lasten resulteerde in 2000 per saldo in een rentelast van c 57 miljoen, c 12 miljoen lager dan in 1999 (c 69 miljoen). Deze daling werd grotendeels veroorzaakt door een hogere activering van bouwrente. Het resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen nam toe, van c 15 miljoen in 1999 tot c 48 miljoen in 2000, met name door de goede resultaten van Methanor en Noordgastransport. De belastingdruk over 2000 was nagenoeg gelijk aan die over 1999 (24%). Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen is met c 189 miljoen gestegen tot c 571 miljoen. Het buitengewone resultaat bedroeg in 2000 per saldo c 10 miljoen (1999: c 13 miljoen). Dit betrof onder meer boekwinst op verkochte activiteiten. Het nettoresultaat over 2000 bedroeg c 580 miljoen, 56% meer dan in 1999 (c 371 miljoen). Uitgedrukt per gewoon aandeel is dit resultaat gestegen van c 3,63 in 1999 tot c 5,80 in 2000. INVESTERINGEN EN FINANCIERING De kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten overtrof de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten, zoals blijkt uit de volgende samenvatting van het kasstroomoverzicht: x c miljoen 2000 1999 Liquide middelen begin jaar 159 163 Bedrijfsactiviteiten: - cashflow 1.083 829 - mutatie bedrijfskapitaal -60-137 - overige mutaties -123-41 Kasstroom bedrijfsactiviteiten 900 651 Investeringsactiviteiten: - investeringen -1.512-649 - desinvesteringen 34 204 - overige mutaties -42-41 Kasstroom investeringsactiviteiten -1.520-486 Uitgekeerd dividend -87-91 Kasstroom financieringsactiviteiten 752-78 Liquide middelen einde jaar 204 159 De investeringen in immateriële (inclusief goodwill) en materiële vaste activa hebben in 2000 c 1.504 miljoen bedragen. Hiervan heeft een bedrag van c 889 miljoen (1999: c 2 miljoen) betrekking op acquisities, waarvan c 883 miljoen betrekking heeft op de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. De goodwill begrepen in de overnamesom van deze acquisitie bedraagt circa c 560 miljoen. Als gevolg van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals eind december nam de nettoschuld (rentedragende schulden verminderd met liquide middelen) toe, van c 1.373 miljoen ultimo 1999 tot c 2.148 miljoen ultimo 2000. In procenten van het groepsvermogen steeg de nettoschuld van 52% ultimo 1999 tot 70% ultimo 2000. Voor de financiering van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals werd in 2000 mede een euro-obligatielening met een totale waarde van c 400 miljoen in de Europese kapitaalmarkt geplaatst. De opbrengst van de lening is omgezet naar dollars om het translatierisico af te dekken. Het restant van de overnamesom werd gefinancierd door middel van kortlopende leningen in dollars.
15 Jaarverslag 2000 BALANSBEELD vóór slotdividend in procenten 2000 1999 immateriële en materiële vaste activa 41 48 financiële vaste activa 17 7 vlottende activa 42 45 totaal activa 100 100 groepsvermogen 39 42 egalisatierekening investeringspremies en voorzieningen 11 12 langlopende schulden 19 17 kortlopende schulden 31 29 totaal passiva 100 100 DIVIDEND Per gewoon aandeel wordt over 2000 een bedrag van c 1,75 als dividend voorgesteld. In lijn met DSM s dividendbeleid komt het dividendbedrag overeen met circa 17% van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen van c 571 miljoen plus de afschrijvingen van c 503 miljoen minus het dividend aan houders van cumulatief preferente aandelen van c 22 miljoen. Rekening houdend met het in augustus 2000 uitgekeerde interim-dividend van c 0,51 per gewoon aandeel bedraagt het slotdividend c 1,24 per gewoon aandeel. Gelet op de wijzingen in de Nederlandse belastingheffing op dividenduitkeringen welke op 1 januari 2001 van kracht zijn geworden, wordt voorgesteld het dividend geheel in contanten uit te keren. Het dividend zal op 11 april 2001 betaalbaar gesteld worden. Aansluitend bij internationale regelgeving worden met ingang van 2000 alleen de in dat jaar betaalbaar gestelde dividenden verantwoord in plaats van het dividend over het betreffende jaar. In dit Jaarverslag 2000 zijn de vergelijkende cijfers over 1999 aangepast. Het balanstotaal (totaal vermogen) is met 24% gestegen tot c 7,8 miljard ultimo 2000 (1999: c 6,3 miljard), vooral door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals en de toename van het bedrijfskapitaal als gevolg van de hogere prijzen en de hogere dollarkoers. GROEPSVERMOGEN in % van het totaal vermogen 60 5 50 4 40 3 VOORUITZICHTEN In de economische groei is een duidelijke vertraging merkbaar, vooral in de Verenigde Staten, maar ook in West-Europa en Azië. Daarnaast vormen de ontwikkelingen van de grondstoffenprijzen, de dollarkoers en de bezettingsgraden in de petrochemie belangrijke onzekerheden. Deze elementen kunnen vooral hun weerslag hebben op de resultaatontwikkeling in het cluster Polymers & Industrial Chemicals. De groei van de clusters Life Science Products en Performance Materials ligt goed op koers en zal naar verwachting in 2001 doorzetten. Per saldo verwacht DSM dat het bedrijfsresultaat in het eerste kwartaal van 2001 zal uitkomen boven dat van het afgelopen vierde kwartaal, doch onder het resultaat van het zeer goede eerste kwartaal van 2000. DSM verwacht in de tweede helft van het jaar betere marktomstandigheden voor het cluster Polymers & Industrial Chemicals. Gelet op de geschetste onzekerheden ziet de Raad van Bestuur af van het uitspreken van een verwachting voor geheel 2001. 30 2 20 1 10 0 0 96 97 98 99 00 Het groepsvermogen in procenten van het totaal vermogen nam hierdoor af van 42% ultimo 1999 tot 39% ultimo 2000. De liquiditeitsratio (vlottende activa ten opzichte van vlottende passiva) liep in het verslagjaar terug van 1,57 in 1999 tot 1,38 in 2000. De investeringen in immateriële en materiële vaste activa lagen ruim boven de afschrijvingen. Het totaalniveau van de immateriële en materiële vaste activa lag c 152 miljoen (5%) boven 1999. Onder de financiële vaste activa is de overnamesom van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals opgenomen. Het bedrijfskapitaal en de liquide middelen stegen. Het eigen vermogen nam ten opzichte van ultimo 1999 per saldo toe met c 420 miljoen. Het eigen vermogen steeg als gevolg van winstinhouding en het effect van gestegen wisselkoersen bij de omrekening van de nettoinvestering in buitenlandse deelnemingen en nam af als gevolg van de inkoop van eigen aandelen en dividenduitkeringen.
16 Overzicht per cluster www. > DSM.COM OVERZICHT PER CLUSTER De activiteiten van DSM zijn in drie clusters gegroepeerd. Onderstaande overzichten geven een financieel beeld van de clusters. NETTO-OMZET EN LEVERINGEN NETTO-OMZET LEVERINGEN x c miljoen 2000 1999 2000 1999 Life Science Products 1.853 1.666 1.955 1.743 Performance Materials 2.188 1.835 2.204 1.900 Polymers & Industrial Chemicals 3.877 2.704 4.216 2.916 Other activities 172 128 174 129 interne leveringen - - -459-355 DSM totaal 8.090 6.333 8.090 6.333 BEDRIJFSRESULTAAT PLUS AFSCHRIJVINGEN (EBITDA) x q MILJOEN IN % VAN DE LEVERINGEN 2000 1999 2000 1999 Life Science Products 311 286 15,9 16,4 Performance Materials 244 212 11,1 11,2 Polymers & Industrial Chemicals 561 397 13,3 13,6 Other activities 138 117 DSM totaal 1.254 1.012 15,5* 16,0* BEDRIJFSRESULTAAT (EBIT) x q MILJOEN IN % VAN DE LEVERINGEN 2000 1999 2000 1999 Life Science Products 192 173 9,8 9,9 Performance Materials 144 118 6,5 6,2 Polymers & Industrial Chemicals 337 206 8,0 7,1 Other activities 78 57 DSM totaal 751 554 9,3* 8,7* * in % van de netto-omzet INVESTERINGEN x c miljoen 2000 1999 Life Science Products 1.122 212 Performance Materials 109 132 Polymers & Industrial Chemicals 257 258 Other activities 16 47 DSM totaal 1.504 649 GEÏNVESTEERD VERMOGEN ULTIMO JAAR x c miljoen 2000 1999 Life Science Products 1.500 1.432 Performance Materials 1.046 972 Polymers & Industrial Chemicals 1.573 1.507 Other activities 657 470 DSM totaal 4.776 4.381
17 Jaarverslag 2000 LIFE SCIENCE PRODUCTS BEDRIJFSRESULTAAT in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen 2000 1999 Life Science Products 13,1 12,5 Performance Materials 14,3 12,2 Polymers & Industrial Chemicals 21,9 14,0 DSM totaal 16,4 13,1 UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING x c miljoen 2000 1999 Life Science Products 92 93 Performance Materials 91 88 Polymers & Industrial Chemicals 56 53 Other activities 25 25 DSM totaal 264 259 PERSONEELSBEZETTING ULTIMO JAAR 2000 1999 Life Science Products 8.734 8.664 Performance Materials 4.863 5.033 Polymers & Industrial Chemicals 4.544 4.666 Other activities 3.617 3.472 DSM totaal 21.758 21.835 GEÏNVESTEERD VERMOGEN PER CLUSTER ULTIMO 2000 x c 1 miljard Het cluster Life Science Products omvat de business groups DSM Fine Chemicals, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. De activiteiten zijn voornamelijk gericht op de farmaceutische en de voedingsmiddelenindustrie. Deze markten bieden DSM attractieve perspectieven en prima groeimogelijkheden. Drijvende krachten zijn de groeiende wereldbevolking, toenemende koopkracht, vergrijzing van de bevolking, het steeds grotere belang dat wordt gehecht aan gezondheid, nieuwe technologische ontwikkelingen en het uitbesteden van de productie door leidende farmaceutische voedingsmiddelen-ondernemingen. Farmaceutische producten zijn voor DSM de belangrijkste eindmarkt. DSM is een aantrekkelijke partner voor klanten in de life science industrie. Door de combinatie van biotechnologie (onder andere biokatalyse en fermentatie) en organische chemie kan DSM het breedst mogelijke pakket technologieën (toolbox) bieden en klanten bijstaan met innovaties. DSM is voor de farmaceutische industrie de grootste onafhankelijke toeleverancier in de wereld, welke positie in 2000 nog verder is versterkt door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. Ook op het gebied van ingrediënten voor voedingsmiddelen heeft DSM leidende posities. Bij hun activiteiten realiseren de business groups van het cluster Life Science Products belangrijke synergiëen door intensieve samenwerking op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, met name in de biotechnologie (fermentatieprocessen) en het gezamenlijk gebruik van productielocaties en installaties. Voorts betrekt DSM Fine Chemicals een deel van zijn grondstoffen en competenties op het gebied van productie, marketing en businesssystemen van andere DSM-eenheden. DSM s strategie Vision 2005: Focus and Value houdt in dat DSM in 2005 wil behoren tot de wereldtop op het gebied van specialties met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. De chemische en biotechnologische specialiteiten die DSM vervaardigt in het cluster Life Science Products zullen daarmee in de totale DSM-productenportfolio een steeds prominentere positie innemen. 2,0 1,5 1,0 0,5 Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities x c miljoen 2000 1999 netto-omzet*: - DSM Fine Chemicals 701 618 - DSM Anti-Infectives 551 490 - DSM Food Specialties 276 235 - DSM Bakery Ingredients 427 400 0 totaal 1.955 1.743 BEDRIJFSRESULTAAT PER CLUSTER IN 2000 x c miljoen 400 300 200 Life Science Products Performance Materials 100 Polymers & Industrial Chemicals Other activities 0 bedrijfsresultaat 192 173 bedrijfsresultaat plus afschrijvingen 311 286 investeringen 1.122 212 geïnvesteerd vermogen ultimo jaar 1.500 1.432 bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen 13,1 12,5 research en ontwikkeling 92 93 personeel ultimo jaar 8.734 8.664 * voor eliminatie interne leveringen
18 Overzicht per cluster www. > DSM.COM NETTO-OMZET* LIFE SCIENCE PRODUCTS x c 1 miljoen 2000 1500 1000 500 0 * voor eliminatie interne leveringen BEDRIJFSRESULTAAT LIFE SCIENCE PRODUCTS in % van de leveringen 15 10 5 0 96 96 97 97 DSM FINE CHEMICALS 98 98 ACTIVITEITEN DSM Fine Chemicals maakt meer dan 250 complexe tussenproducten, onder meer voor zeven van de twintig meest verkochte medicijnen ter wereld. Daarmee is deze business group een grote toeleverancier van de farmaceutische industrie. Met een groot aantal van zijn fijnchemie- en biotechnologieproducten is DSM Fine Chemicals wereldmarktleider. De business group maakt zowel product tree als custom manufacturing producten. Product tree producten zijn reeksen van verwante chemische verbindingen die worden vervaardigd uit dezelfde uitgangsstof. Deze worden door meerdere afnemers als bouwstenen gebruikt voor met name geneesmiddelen, en door de agrochemische- en de voedingsmiddelenindustrie (multi client building 99 99 00 00 blocks). Producten en productfamilies die op deze manier worden vervaardigd zijn jodium, kinine, maleïnezuuranhydride, benzaldehyde, benzoëzuur en fenol. Custom manufacturing is de synthese van complexe tussenproducten en werkzame bestanddelen, exclusief voor elke afnemer. DSM Fine Chemicals gebruikt hiervoor technologieën zoals chirale chemie, biokatalyse, oxidatie en fermentatie. De producten worden door de afnemers toegepast in medicijnen tegen bijvoorbeeld harten vaatziekten, depressies en aids. Dezelfde technologie gebruikt DSM Fine Chemicals voor de ontwikkeling en vervaardiging van agrochemische producten. Daarnaast heeft DSM Fine Chemicals ook de laagcalorische zoetstof aspartaam in zijn productenpakket. GANG VAN ZAKEN Terwijl de wereldmarkt voor de totale fijnchemie in 2000 groeide met 7% en de custom manufacturing markt met circa 10%, steeg de omzet van DSM Fine Chemicals in 2000 ongeveer 13% ten opzichte van het goede jaar 1999, onder meer door de succesvolle verdere ontwikkeling van enkele farmaproducten. De prijzen waren mede dankzij de hoge dollarkoers goed, terwijl de vaste kosten hoger uitvielen. Dat werd onder andere veroorzaakt door extra inspanningen op het gebied van New Business Development, dat met meer dan 50 projecten in ontwikkeling (exclusief die van Catalytica Pharmaceuticals) een goed gevulde pijplijn heeft. In de ontwikkeling van deze producten levert de recent uitgebreide pilotplant in Venlo een belangrijke bijdrage. Jaarlijks worden enkele projecten gecommercialiseerd. De onderneming Intumex (vlamdovende producten) werd verkocht. De strategie van DSM Fine Chemicals blijft gericht op het versterken van de toppositie in custom manufacturing en de leidende posities in een aantal product trees. Hiertoe intensiveert DSM Fine Chemicals de samenwerking met leidende farmaceutische producenten, omdat deze de productie van fijnchemicaliën in toenemende mate uitbesteden. Doordat de productenmix iets ongunstiger uitkwam, bleef per saldo het bedrijfsresultaat van de business group op het goede niveau van 1999. PROJECTEN Begin 2000 kondigde DSM Fine Chemicals een investering aan van c 50 miljoen in multipurpose-installaties in Venlo en Linz (Oostenrijk) voor de productie van complexe tussenproducten voor DSM BREIDT UIT IN FARMA-WAARDEKETEN Ontdekken van geneesmiddelen WAARDE-GENERERENDE ACTIVITEITEN FARMA-INDUSTRIE MOGELIJKHEDEN VOOR OUTSOURCING Marketing & distributie DSM Catalytica Preklinische ontwikkeling Ontdekken van geneesmiddelen Chemische procesontwikkeling Algemene tussenproducten Hoogwaardige tusenproducten Actieve farmaingrediënten Doseren en verpakken Marketing & distributie Farmaceutische R&D Primaire productie Secundaire productie
19 Jaarverslag 2000 de farmaceutische en agrochemische industrie. De nieuwe installaties zullen voldoen aan de strenge kwaliteitsnormen van de farmaceutische industrie, cgmp. Deze uitbreiding stelt DSM Fine Chemicals in staat om te voldoen aan de snel groeiende vraag naar de exclusieve synthese van complexe chemische producten. DSM Fine Chemicals heeft vele nieuwe producten in de pijplijn die de komende jaren gecommercialiseerd zullen worden. Om te kunnen voldoen aan de grote vraag naar fermentatiecapaciteit voor op biotechnologie gebaseerde processen zal DSM Biologics de productiecapaciteit uitbreiden met een 2000 literfermentatiesysteem voor biofarmaceutica geproduceerd met behulp van zoogdiercellen. De apparatuur wordt eind januari 2001 samen met additionele zuiveringscapaciteit geïnstalleerd bij DSM Biologics in Montreal (Canada). In augustus kondigde DSM de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals aan. Een uitstekende aanvulling op de technologie, de geografische spreiding en de toolbox met met name doserings- en steriele verwerkingsmogelijkheden van DSM Fine Chemicals, en een aanzienlijke versterking van DSM s positie als marktleider op het gebied van fijnchemicaliën voor de life science industrie. Vanuit een nu onbetwiste leiderschappositie is DSM nog beter in staat te voldoen aan de vraag van de farmaceutische industrie. Met de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals zijn twee strategische doelstellingen gerealiseerd: groei in life science products en een grotere aanwezigheid in de Verenigde Staten. DSM ANTI-INFECTIVES ACTIVITEITEN DSM Anti-Infectives is wereldmarktleider in ruwe penicilline, halffabrikaten voor penicillines (6-APA en 7-ADCA), zijketens en actieve ingrediënten voor anti-infectiva. Deze worden toegepast in antibiotica (penicillines en cefalosporines ter bestrijding van bacteriële infecties) en antimycotica (ter bestrijding van schimmelinfecties). GANG VAN ZAKEN De prijzen van penicilline en penicillinederivaten stabiliseerden zich in het jaar 2000 op een historisch laag niveau, om in het laatste kwartaal licht te stijgen. Aan de prijsdaling van penicilline kwam een einde door herstel van het evenwicht tussen vraag en aanbod op deze markt. DSM Anti-Infectives streeft naar handhaving van zijn marktaandeel. De sluiting van enkele productielocaties wordt gecompenseerd door verhoogde productie op andere locaties. Deze maatregelen vloeiden voort uit een in januari 2000 aangekondigd ingrijpend herstructureringsprogramma om de winstgevendheid bij DSM Anti-Infectives in twee à drie jaar te herstellen tot het streefniveau (rendement op het geïnvesteerd vermogen van 15%). Ten behoeve van de herstructureringsmaatregelen was ten laste van het resultaat over 1999 al een voorziening getroffen van netto c 102 miljoen. De uitvoering hiervan ligt op schema. Een belangrijk onderdeel is het realiseren van een besparing van ongeveer c 40 miljoen netto op jaarbasis. De belangrijkste maatregelen in het herstructureringsprogramma bij DSM Anti-Infectives zijn site-rationalisatie (productiviteitsverhoging door schaalvergroting via het concentreren van de productie in minder fabrieken en/of productielocaties) en substantiële kostenreductie (productiviteitsverbetering en toepassing van verbeterde technologieën). Hierdoor vervallen wereldwijd ruim 1.000 arbeidsplaatsen op een totaal aantal van circa 3.200. Om de concurrentiekracht te verbeteren zette DSM Anti-Infectives zijn doelgerichte researchinspanningen voort, met als doel s werelds meest kostenefficiënte producent van anti-infectiva te blijven. Jaarlijks besteedt DSM Anti-Infectives 4% van zijn omzet aan onderzoek en ontwikkeling. De nieuwe groene routes voor de productie van bulk-ingrediënten is één van de resultaten van dit beleid. De technologische voorsprong van DSM Anti-Infectives is vergaand beschermd door octrooien. DSM Deretil, wereldmarktleider in zijketens, realiseerde bij lagere kosten grotere volumes, waardoor de winstgevendheid werd verbeterd. Het bedrijfsresultaat van DSM Anti-Infectives toonde een forse verbetering ten opzichte van 1999. Behalve van de herstructurering ging tevens een positief effect uit van de hoge koers van de dollar, doordat meerdere productielocaties zijn gelegen in niet-dollarregio s, terwijl de opbrengsten overwegend in dollars worden berekend. PROJECTEN Om de winstgevendheid te herstellen begon DSM Anti-Infectives in het verslagjaar met een omvangrijk herstructureringsprogramma. Om de vaste kosten terug te dringen is het aantal arbeidsplaatsen eind 2000 reeds gereduceerd met 252. De begin 2000 aangekondigde vermindering van het aantal arbeidsplaatsen op de locatie Delft met 425 is in volle gang. Vergelijkbare projecten gingen van start in Zweden en Italië. Een aantal productiefaciliteiten is of wordt gesloten: De locaties Peru, Mexico (IPM) en Portugal zijn, respectievelijk worden opgeheven. In Delft is een PEN-productielijn uit bedrijf genomen. In Zweden is de productie van 6-APA beëindigd en overgebracht naar andere locaties. In de loop van 2001 zal hier ook de productie van PEN-V worden stopgezet. In Italië is de productie van erythromycine beëindigd wegens de ongunstige marktsituatie voor dit product. De nysta-business daarentegen levert een positieve bijdrage aan DSM Anti- Infectives en zal worden gehandhaafd. De productie van zijketens is vanuit Regensburg (Duitsland) deels en vanuit India geheel verplaatst naar Almería (Spanje). Bij DSM Anti-Infectives wordt geïnvesteerd in verschillende nieuwe productie-installaties, hetgeen bij zal dragen aan lagere kostprijzen: Eind 2000 werd in Delft de bouw van een ZOR-f fabriek voor de productie van 7-ADCA afgerond. Eveneens in Delft is een nieuwe fabriek voor de productie van enzymen in bedrijf genomen, welke hoofdzakelijk voor eigen gebruik zal produceren. In Geleen werd de op nieuwe DSM-technologie gebaseerde phenylglycinefabriek in gebruik genomen. Besloten is de productiecapaciteit van semi-synthetische cefalosporines in Spanje en China uit te breiden. DSM FOOD SPECIALTIES ACTIVITEITEN DSM Food Specialties is een sterk groeiende aanbieder van hoogwaardige ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie, vervaardigd op basis van fermentatie- en enzymtechnogie. Deze business group is wereldwijd actief en omvat zes business units: Dairy Ingredients levert ingrediënten en hulpstoffen aan de zuivelindustrie, zoals stremsels, zuursels, coatings voor kaas en zuiveltesten, en is marktleider in kaasingrediënten. Savoury Ingredients is een leidende producent van smaakstofingrediënten en smaakversterkers (onder meer gistextracten) in hartige producten, zoals soepen, sauzen, kant-en-klaar maaltijden en snacks.
20 Overzicht per cluster GANG VAN ZAKEN De markt voor bakkerij-ingrediënten wordt voornamelijk bepaald door de broodconsumptie. Hoewel de situatie per regio verschilt, neemt deze wereldwijd licht toe. In de westerse wereld vraagt de consument om een steeds breder aanbod van broodsoorten, ook van buiten de eigen regio. Dit leidt tot een groeiende behoefte aan convenience-producten voor de bakker, zoals bevroren deeg, halfafgebakken producten en broodmixen voor speciale, regiospecifieke broodsoorten. DSM Bakery Ingredients anticipeert op deze trends met speciale broodverbetermiddelen en broodmixen. Ondanks toenemende concurrentie verhoogde DSM Bakery Ingredients zijn omzet, onder meer door hogere verkopen van bakkerijenzymen en de introductie van een nieuwe generatie instant-gist met enzymen en vloeibare broodverbetermiddelen voor automatische dosering. De marktpositie werd verder versterkt door uitbreiding van het belang in Rymco (Pty) Ltd, de leidende gistproducent in Zuid- Afrika, tot 50%. De versterking van de positie van DSM Bakery Ingredients in Oost- en Centraal-Europa werd voortgezet. Door forse stijging van de grondstoffenkosten (melasse) in het laatste kwartaal stond het bedrijfsresultaat onder druk, ondanks verhoging van de omzet en het doorvoeren van een kostenwww. > DSM.COM Beverage Ingredients heeft een sterke positie in onder andere enzymen, gisten en conserveringsmiddelen voor vruchtensappen, wijn, bier en andere alcoholische dranken. Agri Ingredients levert enzymen en andere ingrediënten aan de veevoederindustrie. De enzymactiviteiten van deze business unit zijn ondergebracht in een wereldwijde alliantie met BASF. Twee nieuwe business units zijn Nutritional Ingredients (babyvoeding en voedingssupplementen) en Ingredients Development (nieuwe ingrediënten). De tot wasdom gebrachte activiteiten van Meat Ingredients zijn in het verslagjaar ondergebracht bij Dairy Ingredients (testen, preservering) en Savoury Ingredients (smaakstoffen). Actistab, Caropure, Fromase, Delvocid, Delvotest, Delvo-Pro, Fermivin, Filtrase, FirmFruit, Gistex, Maxarome, Maxavor, Maxilact, Maxiren, Natuphos, Natugrain, Optimar, Plantex, Premi nat, Premi test, Rapidase, Vevodar en Vevovit zijn producten van DSM Food Specialties. GANG VAN ZAKEN De markt voor voedingsmiddeleningrediënten kende in 2000 een groei van ongeveer 5%. De netto-omzet van DSM Food Specialties nam veel sterker toe, met 17%. Het bedrijfsresultaat van deze business group steeg duidelijk door verhoging van de omzet en een verbeterde portfolio. Ook van de hoge dollarkoers ging een positief effect uit, omdat DSM Food Specialties slechts in beperkte mate produceert in de Verenigde Staten maar wel aanzienlijke verkopen in dollars realiseert. Dat de omzet al jaren sneller groeit dan de markt, is te danken aan gerichte keuzes voor marktsegmenten met een bovengemiddelde groei. Hierbij speelt DSM Food Specialties in op gezondheidstrends en de vraag naar natuurlijke producten. Bij Dairy Ingredients steeg de omzet met name in cultures, coatings en antibioticatesten. De prijzen in de stremselmarkt stonden nog licht onder druk. Dairy Ingredients slaagde er in zijn marktaandeel te behouden. Onder de merknaam Delvo-Pro werd een reeks probiotica op de markt gebracht om in te spelen op de vraag naar producten met een gezondheidseffect. Ook de omzet van Savoury Ingredients nam toe, waarbij het marktaandeel verder werd vergroot. Savoury Ingredients profiteerde van de groeiende vraag in de markt naar gistextracten als natuurlijke smaakstof. De omzet in Beverage Ingredients stabiliseerde in 2000, doordat de verkoop van enzymen en gisten voor vruchtensappen en wijn toenam, terwijl die van bier en consumptiealcohol licht daalde als gevolg van de teruglopende alcoholproductie in met name Duitsland. Bij Agri Ingredients nam de omzet wederom fors toe. De omzet van de alliantie met BASF op het gebied van veevoederenzymen steeg, met name buiten Europa. Een van de meest succesrijke producten is Natuphos (fytase), een enzym dat het fosfaatgehalte in de mest van varkens en kippen verlaagt en zorgt voor een verbeterde voederconversie. De alliantie is thans wereldwijd de grootste aanbieder van veevoederenzymen geworden. Naast enzymen werkt Agri Ingredients aan de ontwikkeling van een aantal andere veevoederadditieven. In 2000 is Vevodar geïntroduceerd, een meervoudig onverzadigd vetzuur (PUFA) voor toepassing in visvoer. PROJECTEN De marktontwikkeling van twee producten van Nutritional Ingredients, natuurlijk bètacaroteen en meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA s) voor op borstvoeding gelijkende flesvoeding, verliep buitengewoon succesvol. Ten aanzien van dit laatste product werd een doorbraak in de markt bewerkstelligd. Voor de bètacaroteenmarkt is een aantal formuleringen op de markt gebracht onder de merknaam Caropure. De ontwikkeling van humaan lactoferrine, een eiwit dat het lichaam beschermt tegen microbiële infecties, werd volgens plan voortgezet. Meat Ingredients bracht de test PremiTest op de markt, voor de detectie van resten van antibiotica in vleesproducten. Deze test voorziet in een groeiende behoefte om vleesproducten aan te bieden die gegarandeerd vrij zijn van antibiotica. Ingredients Development zette de ontwikkeling van voedingsmiddeleningrediënten op het gebied van smaak en textuur voort, deels in samenwerking met externe partners. Hierbij wordt zowel klassieke als moderne biotechnologie toegepast. Halverwege het verslagjaar realiseerde de enzymfabriek in Seclin (Frankrijk) een met nieuwe procestechnologie en kwaliteitsverhoging gepaard gaande capaciteitsuitbreiding. Met deze investering van c 35 miljoen speelt DSM Food Specialties in op de groei van de markt en de zwaardere kwaliteitseisen. Tevens breidde de business group de productiecapaciteit van gistextracten in Delft verder uit en werd een aparte unit voor e-commerce-activiteiten opgericht om de mogelijkheden die deze ontwikkeling biedt optimaal te benutten. DSM BAKERY INGREDIENTS ACTIVITEITEN DSM Bakery Ingredients maakt producten voor de bakkerijmarkt, zoals gist, broodverbetermiddelen, bakkerijenzymen en banketingrediënten. De business group behoort wereldwijd tot de leidende producenten van bakkerij-ingrediënten en neemt op de West-Europese markt voor verse gist en broodverbetermiddelen de tweede positie in. Op de wereldmarkt bekleedt de business group voor instant-gist de tweede positie en behoort ze op het gebied van bakkerijenzymen tot de grootste drie spelers. De business group heeft wereldwijd een vijftiental productielocaties, in een aantal gevallen gezamenlijk met andere business groups. Fermipan, Fermizyme, Koningsgist, Megapan, La Parisienne en Unipan zijn producten van DSM Bakery Ingredients.