Reader FECademy. het nieuwe betalen. Inhoud. 1 Inleiding. Financieel Expertise Centrum

Reader FECademy het nieuwe betalen Financieel Expertise Centrum Inhoud 1 Inleiding 1 2 Samenvatting presentaties 3 2.1 Trends en innovaties in het retail betalingsverkeer 3 2.2 Presentatie DB Cardservice B.V. 3 2.3 Prepaid Cards en DNB toezicht 4 2.4 Prepaid Cards 4 2.5 Internetgeldstromen 5 3 Wat zijn Prepaid Stored Value Cards? 6 3.1 Definitie 6 3.2 Soorten kaarten 6 3.3 Voordelen 6 3.4 Doelgroepen 7 3.5 Aard en omvang 7 4 Tips voor opsporing 9 4.1 Algemeen 9 4.2 Handleiding Cash Passports van FIU 9 5 Literatuurlijst 12 Colofon 12 1 Inleiding Iedereen moet de betaalmethoden en middelen die beschikbaar zijn in Nederland kunnen vertrouwen. Dit betreft zowel de oude betaalmethoden als ook de nieuwe middelen die geïntroduceerd worden. Helaas is de betaalsector niet immuun voor schendingen van de integriteit. Bij het Financieel Expertise Centrum (FEC) kwamen de laatste tijd veel vragen binnen over nieuwe betaalmethoden. Welke zijn er, hoe werken ze, waar zijn ze voor bedoeld en hoe fraudegevoelig zijn ze? Om deze vragen te kunnen beantwoorden, is een themabijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst is informatie van belangrijke partners op het gebied van toezicht, handhaving en private partijen gedeeld en konden FEC-partners onderling informatie uitwisselen over het nieuwe betalen. De Nederlandsche Bank (DNB) was hiervoor een passende locatie, omdat dit onderwerp niet alleen DNB als toezichthouder raakt, maar zeker ook de taak van DNB om snel, veilig, betrouwbaar en efficiënt betalingsverkeer te bevorderen. In de meest recente nieuwsbrief van het FEC (april 2012) is een samenvatting van het verloop van de themamiddag opgenomen, waarin de inhoud en sfeer treffend zijn weergegeven: Onder dagvoorzitterschap van Hans Brits hield de FECademy op 16 februari een seminar over nieuwe betaalmethoden. Een onderwerp dat op grote belangstelling mocht rekenen, want in een mum van tijd was het seminar overtekend. Vanuit verschillende invalshoeken werd het nieuwe betalen belicht, waardoor er voor iedereen iets nieuws was te horen. Tijdens de presentatie van Anneke Kosse en Wieske Ebben kreeg het publiek een aantal stellingen voorgelegd. Daaruit bleek dat de meerderheid nog steeds een rol ziet weggelegd voor cash geld. Voor velen was het Bumpen nog een onbekende betaalwijze. Maud Bökkerink belichtte vanuit het perspectief van de toezichthouder de wettelijke regels waaraan het nieuwe betalen moet voldoen. De heren Braaf van DB Card en Van Laer van Transact Network gingen in op de voordelen van de debit card. In het kader van Know Your Customer bleef vooral de opmerking hangen dat een kleurenkopie van een identiteitskaart voldoende was om zich te legitimeren. Wim van Doorn van MasterCard stelde de aanwezigen enigszins gerust door te vertellen dat het niet mogelijk is voor criminelen om een miljoen aan cash eenvoudig op een prepaid card te zetten en dit vervolgens in een ander land in cash te laten uitbetalen. Wel faciliteert MasterCard prepaid cards die anoniem zijn. Maar omdat er slechts beperkte bedragen op deze cards kunnen worden gezet en de cards niet reloadable zijn, zijn ze niet aantrekkelijk voor potentiële witwassers. Dat misbruik van (nieuwe) betaalmethoden mogelijk is, wist Pepijn Janssen duidelijk te maken. Zijn bedrijf Digitale Expertise onderzoekt geldstromen die via internet lopen. Uit zijn verhaal blijkt dat criminelen anoniem cash geld kunnen omzetten in virtueel geld, zoals bit coins, pecunix en web money. Deze virtuele valuta worden via internet wereldwijd getransporteerd. Tijdens de aansluitende netwerkborrel werden nuttige contacten gelegd om met de verkregen informatie aan de slag te gaan. Niet alleen werd informatie gegeven over de ontwikkelingen op betalingsgebied en het toezicht erop, ook werd duidelijk gemaakt dat partijen zoals MasterCard veel maatregelen nemen om witwassen via de nieuwe methoden te voorkomen. Door de presentatie van Pepijn Janssen begreep iedereen echter ook dat ondanks die maatregelen er altijd criminelen zullen zijn die inventief gebruikmaken van de nieuwe middelen om hun crimineel verdiende geld te transporteren, te consumeren of te investeren. Andere belangrijke boodschap was dat tegenwoordig de kans groot is dat mensen niet alleen meer over een pinpas en contant geld beschikken, maar wellicht ook geld in virtuele accounts hebben ondergebracht. Zoals gezegd was de themamiddag snel uitverkocht. Dat de mensen ook aan het eind van de middag nog positief gestemd 1

waren, werd duidelijk aan de hand van de kaarten die na afloop in de daarvoor bestemde box zijn gedeponeerd: honderd groene en vijf rode kaarten. Om ervoor te zorgen dat het niet alleen bij een gezellige en nuttige middag blijft, maar iedereen met de verkregen informatie aan de slag kan, is deze reader samengesteld. In hoofdstuk 2 vindt u een samenvatting van alle presentaties. In hoofdstuk 3 wordt een specifieke toelichting gegeven op de Prepaid Stored Value Cards en in hoofdstuk 4 staan concrete tips voor opsporingsdiensten. In hoofdstuk 5 wordt afgesloten met een aantal literatuurtips, voor wie zich nog verder wil verdiepen in het onderwerp. Tot slot kunt u de feitelijke presentaties van de themamiddag raadplegen op de website http://www.fec-partners.nl/nl/publicaties u deze heeft aangetroffen), kunt u uiteraard terecht bij de samenstellers van deze reader. Nogmaals dank voor uw komst naar de themamiddag en veel plezier met het lezen van de reader! Namens de FEC-eenheid, Jan van Stek Met nadere vragen of opmerkingen over nieuwe betaalmethoden in het algemeen of over de in deze reader beschreven prepaid kaarten in het bijzonder (bijv. wanneer 2

2 Samenvatting presentaties In dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de presentaties die op de themamiddag zijn gegeven. De volledige presentaties zijn te raadplegen op de website http://www.fecpartners.nl/nl/publicaties. De presentaties van DB Cardservice B.V. en Transact International worden daar niet aangeboden, daarom zijn de samenvattingen van deze twee presentaties uitgebreider dan die van de overige presentaties. 2.1 Trends en innovaties in het retail betalingsverkeer Wieske Ebben en Anneke Kosse, de Nederlandsche Bank In deze presentatie wordt een toelichting gegeven op de nieuwe vormen van betalen via internet en mobiele telefoon, die door consumenten in Nederland kunnen worden gebruikt. Allereerst vertelt Anneke Kosse kort hoe ontwikkelingen tot stand komen. Zowel technologische ontwikkelingen als veranderende behoeftes liggen ten grondslag aan innovaties in het betalingsverkeer. Vervolgens licht Wieske een lange lijst met nieuwe vormen van betalen toe. Enkele redelijk bekende vormen op internet zijn Ideal, Finbox en Paypal, maar ook minder bekende manieren komen aan bod, zoals de Walliecard, e-money en credits in social media. De ontwikkelingen op het gebied van betalen met de mobiele telefoon zijn voor veel aanwezigen minder bekend. De Minitix sticker, de NFC betaling, maar vooral het Bumpen zorgen voor hilariteit. Wat opvalt bij deze nieuwe vormen van betalen is dat niet alleen banken zich bezighouden met betalingsverkeer, maar ook andere organisaties een steeds grotere rol gaan spelen (onder andere telecomproviders en retailers). Ondanks alle innovaties op betalingsgebied gebruiken consumenten vooral nog altijd de klassieke manieren van betalen (cash, pinpas, overschrijvingen). Uitzonderingen hierop zijn Ideal en Paypal, die binnen zeer korte tijd een aanzienlijk marktaandeel hebben veroverd. Wieske en Anneke vertellen dat drie belangrijke factoren bepalen of een innovatie een succes wordt of niet: de lancering door aanbieders, adoptie en gebruik door ontvangers, en adoptie en gebruik door betalers. Aan het eind van de presentatie geven Wieske en Anneke een kijkje in de toekomst. De toekomst is niet te voorspellen, maar duidelijk is wel dat er door de digitalisering en internationalisering geen grenzen meer zullen zijn. Belangrijkste conclusie: het betalen gebeurt niet meer op één plek. Betalen kan en gebeurt overal. Vanuit het publiek komt de vraag of en hoe er statistieken worden bijgehouden van nieuwe betalingsmethoden. Het antwoord hierop is dat niet alles meer bij te houden is, maar er wel schattingen gemaakt kunnen worden aan de hand van vergunningsaanvragen en consumentenonderzoek. DNB houdt zich ook bezig met deze vraag, maar vanwege de gecompliceerde discussie over deze cijfers is het niet mogelijk om daar tijdens de themamiddag een kort en eenvoudig antwoord op te geven. Welk nieuw betalingsmiddel is interessant voor criminelen? Deze vraag wordt uiteraard ook gesteld. Het antwoord hierop is eenvoudig: het merendeel van de nieuwe betalingsmethoden is interessant. Simpelweg omdat men met virtuele valuta heel snel en eenvoudig internationaal geld kan verplaatsen en betalingen kan verrichten. Voor opsporingsinstanties is het zeer lastig om een totaaloverzicht te krijgen en de benodigde informatie te verzamelen. 2.2 Presentatie DB Cardservice B.V. Dirk Braaf, DB Cardservice, en Mark van Laer, Transact Network Dirk Braaf van DB Cardservice heeft tijdens zijn presentatie verteld hoe een prepaid kaart werkt, wat de doelgroepen zijn en wat de rol is van DB Cardservice. Betrokken partijen bij het uitgeven van een prepaid kaart: Issuer (uitgever van de kaart). Hoeft niet de verkopende partij te zijn. De issuer moet een vergunning hebben om als bank of elektronische geldinstelling te fungeren; Acquirer: is de bank van het verkooppunt die de transactie ontvangt; Processor: is de partij die zorgt voor de transactieafhandeling, de verificatie van de transactie, et cetera; Distributeur: ontwikkelt het programma waarbinnen de kaart wordt uitgegeven. De distributeur zorgt voor het ontwerp, logo, de marketing en de verkoopkanalen van de kaart. Doelgroepen DB prepaid card: Mensen die: niet beschikken over een bankrekening ( unbanked ); wel beschikken over een bankrekening, maar niet over een betaalpas ( underbanked ); zich zorgen maken over hun privacy bij het doen van online aankopen en geen persoonlijke of financiële informatie willen achterlaten op internet; zakgeld willen geven aan hun kinderen; geld willen sturen naar familie; voorheen travellers cheques gebruikten; vanuit hun rol als werkgever salarissen uitbetalen of onkosten willen vergoeden aan hun medewerkers. Kenmerken van een DB prepaid kaart: DB Cardservice B.V. is de distributeur van de kaart; Uitgegeven door Transact Network Limited in Gibraltar. Dit is dus de issuer. Transact Network is ook verantwoordelijk voor het monitoren en bewaren van persoonlijke- en transactiegegevens; DB Card wordt onder licentie van MasterCard uitgegeven; Open loop kaart; Oplaadbaar; DB Card kan (wereldwijd) overal worden gebruikt, waar MasterCard wordt geaccepteerd; De DB prepaid kaart kun je online aanschaffen. De kaart wordt op naam uitgegeven; Waarde van de kaart staat niet op de kaart zelf. De kaart geeft alleen toegang tot het saldo. Dit saldo staat niet op een bankrekening, maar op een e-money account; Bij verlies is de eigenaar van de kaart het saldo niet kwijt. Functionaliteiten: Activeren van de kaart gebeurt via sms, maar dient daarna via het online invullen van persoonlijke informatie (voornaam, achternaam, geboortedatum, adres, nummer idbewijs, land van uitgifte, e-mail en mobiel telefoonnummer) te worden voltooid; 3

Het account is online toegankelijk. Daar kan men het saldo inzien, buddy s toevoegen voor kaart-naar-kaartoverboekingen en geld versturen via de e-money account; Het laden van de kaart is mogelijk via overschrijving, Ideal of met Ukash vouchers. De beperkingen voor transacties zijn afhankelijk van het identificatieniveau en de gebruikte laadmethode. Transact Network Mark van Laer vervolgt de presentatie namens Transact Network, de issuer van de DB prepaid kaart. Transact Network is een elektronische geldinstelling, die een vergunning heeft om e-money uit te geven. Omdat de vergunning is verleend door de Financial Services Commission van Gibraltar mag Transact Network in alle EEA-landen e-money uitgeven. Transact Network heeft licenties van zowel Visa als MasterCard. De twee belangrijkste klanten van Transact Network zijn Programmamanagers (verkopen prepaid programma s) en Brandpartners (verkopen prepaid kaarten). Transact blijft als issuer verantwoordelijk voor het uitgeven van de kaart en het monitoren van de diverse gegevens. Transact moet zich aan de regels van de Europese Unie houden en bovendien voldoen aan de eisen van MasterCard en Visa. Ten slotte heeft Transact nog een eigen reglement om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. Transact hanteert een specifiek compliance-programma. Daarnaast heeft Transact een methode ontwikkeld om risico s te beperken. Het betreft zowel klantrisico s als productrisico s, interfacerisico s en landenrisico s. Know Your Business en Know Your Customer principes maken daar een belangrijk deel van uit. Daarom worden klanten verplicht om uittreksels uit het handelsregister, kopieën van identiteitsbewijzen, adresbewijzen, et cetera aan te leveren. Er zijn verschillende identificatieniveaus. Deze bepalen met welk bedrag de kaart mag worden opgeladen. Consumenten mogen maximaal drie kaarten aanvragen, organisaties meer. Iemand uit het publiek vraagt hoe Transact de klanten identificeert en verifieert. Mark van Laer vertelt dat dit vaak per e-mail of telefonisch gaat. Dit gebeurt niet face-to-face, omdat dit te bewerkelijk is, zeker omdat het gemiddelde saldo van een prepaid kaart onder de 200 euro ligt. Het publiek is ook benieuwd hoe er witgewassen kan worden. Mark van Laer geeft aan dat de door Transact uitgegeven prepaid kaarten niet interessant zijn voor witwasdoeleinden, want de bedragen zijn relatief laag en men kan er geen cash geld op storten. Op de cash vouchers die wel door het systeem worden aanvaard, zit een maximum, en als een kaart op deze manier wordt opgeladen, zijn voor dat bedrag opnames bij geldautomaten en card-to-card overboekingen niet meer mogelijk. Fraude is volgens Mark van Laer een groter probleem dan witwassen. Van Laer meldt dat het een nieuwe en dynamische industrie is, waarbij het gebruikelijk is dat criminelen checken welke mogelijkheden en onmogelijkheden er zijn voor criminele doeleinden. Een voorbeeld van oplichting met prepaid kaarten is de casus van Oasis MasterCard. Op de website staat dat de kaart wordt uitgegeven door Transact. Dit is echter niet het geval! De fraude wordt gepleegd met de verkoop van de kaart en niet met het opladen. Als je de kaart aanschaft en het bedrag overmaakt, blijkt het hele prepaid programma niet te bestaan. Tot slot vraagt iemand of op de website van Transact staat met welke distributeurs er wordt samengewerkt. Dit is niet het geval, omdat de programma s die klant zijn van Transact hun eigen distributeurs kiezen. 2.3 Prepaid Cards en DNB toezicht Maud Bökkerink, de Nederlandsche Bank Maud Bökkerink zet in haar presentatie uiteen hoe het toezicht op nieuwe betalingsmethoden, met name prepaid kaarten, geregeld is en welke discussiepunten op dit gebied nog een rol spelen. De FATF-rapporten over witwassen via nieuwe betalingsmethoden, uit 2006 en 2010, vormden de aanleiding voor een nieuwe werkgroep om te kijken naar maatregelen die moeten worden getroffen om toezicht te kunnen houden. Hoe meer een prepaid kaart lijkt op een bankrekening, hoe meer anti-witwasmaatregelen er genomen moeten worden. De e-money directive richtlijn 2009/110/EG van het Europese Parlement besteedt hier aandacht aan en per januari jl. is deze ook in de Wft opgenomen. Toch zijn er nog onduidelijkheden over het toezicht. Zo is in de WWFT een aantal partijen van een prepaid kaart niet opgenomen. Ook is de vraag of een elektronische geldinstelling een financiële instelling is en of een elektronische geldinstelling een betaaldienstverlener is. Het toezicht op prepaid kaarten is binnen Europa geregeld via een home-host supervisors regeling. Dit betekent dat er in de hele Europese Unie kaarten verkocht mogen worden, indien er in het thuisland een vergunning is afgegeven. Een lastig punt is dat de issuer de ongebruikelijke of verdachte transacties moet melden bij de home FIU, zodat ze niet automatisch terechtkomen bij het thuisland van degene die de transactie heeft uitgevoerd. In Nederland zijn er vier elektronische geldinstellingen geregistreerd, het aantal betaaldienstverleners is veel groter. Maud Bökkerink sluit haar presentatie af met de opmerking dat nog niet alles tot in detail duidelijk is, maar dat er een project van start is gegaan om een risico-inventarisatie uit te voeren. Wordt vervolgd dus. Vanuit het publiek vult een afgevaardigde van het ministerie van Financiën aan dat de Europese Commissie heeft aangegeven te willen onderzoeken of elektronische geldinstellingen en betaalinstellingen nog wel apart moeten worden benoemd of dat ze onder één term gebracht kunnen worden. De richtlijn betaaldiensten wordt momenteel geëvalueerd en wellicht leidt dit tot een verbetering. Een vraag uit het publiek is of het geld op een prepaid kaart contant of giraal geld is. Maud Bökkerink heeft hier helaas niet direct een antwoord op, maar weet dat de minister hierop recentelijk een antwoord heeft gegeven naar aanleiding van vragen in de Tweede Kamer. Belangrijk om te weten is dat bij veel systemen het geld niet fysiek op de kaart staat. De FATF hanteert het standpunt dat een prepaid kaart niet hetzelfde is als contant geld. Internationaal gezien zijn hier verschillende meningen over. Of het contant of giraal geld betreft, heeft uiteraard ook invloed op het wel of niet doen van MOT-meldingen. Laatste vraag uit het publiek: wie houdt er nu toezicht op de wirwar van partijen die zich bezighouden met nieuwe betaalmethoden? Maud Bökkerink geeft aan dat de afdeling Toezicht op trustkantoren en betaalinstellingen van DNB momenteel druk bezig is om het toezicht op betaalinstellingen op te zetten. Als het gaat om een uitgever die DNB kent, dan wordt er toezicht gehouden. Maar de partijen die niet bekend zijn bij DNB moeten eerst in kaart worden gebracht alvorens er toezicht kan worden uitgeoefend. 2.4 Prepaid Cards Wim van Doorn, MasterCard De presentatie van Wim van Doorn start met een snelle, flitsende introductiefilm over prepaid kaarten. De aard van het 4

filmpje sluit goed aan bij de snelheid van de ontwikkelingen op prepaid gebied. De prepaid kaarten waren al erg populair in de Verenigde Staten, maar winnen nu ook steeds meer terrein in Europa. In de presentatie geeft Wim van Doorn aan wat de rol, taken en verantwoordelijkheden zijn van MasterCard. Belangrijk om te weten is dat MasterCard zelf geen kaarten uitgeeft en ook geen contacten met winkeliers heeft. MasterCard faciliteert alleen. De acquirer transporteert de transactie naar MasterCard, waarop MasterCard de transactie transporteert naar de issuing bank. De issuing bank geeft toestemming voor de transactie. Vervolgens gaat het antwoord via MasterCard terug naar de acquiring bank. Na uitleg van het vrij ingewikkelde vierpartijenmodel worden de toepassingen van de kaarten voor consumenten, de overheid en het bedrijfsleven toegelicht. Ook wordt uitgebreid aandacht besteed aan risicomanagement en anti-witwasmaatregelen. De Amerikaanse wet bepaalt dat MasterCard een uitgebreid programma samenstelt om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. De issuers moeten voldoen aan de door MasterCard opgestelde regelgeving. De issuers zijn dan ook verantwoordelijk voor de klantidentificatie en due diligence maatregelen. Zij monitoren de informatie over opwaarderingen, de maxima die hieraan gesteld zijn, de transacties, et cetera. Aan het eind van de presentatie worden de verschillende soorten prepaid kaarten naast elkaar gezet en toegelicht. Er zijn zeer veel verschillende soorten kaarten, die voor verschillende doeleinden worden gebruikt. De mogelijkheden verschillen per kaart: de mogelijkheden van een anonieme kaart zijn vaak minder uitgebreid dan de mogelijkheden van een gepersonaliseerde kaart. Wim van Doorn concludeert dat het publiek zich geen zorgen hoeft te maken over prepaid kaarten. Volgens hem is het niet zo dat er eenvoudig één miljoen euro op een anonieme kaart gezet kan worden en dat het bedrag via een geldautomaat ergens anders op de wereld contant kan worden gemaakt. Iemand uit het publiek vraagt of er ook een soort underground banking systeem is op het gebied van prepaid kaarten. Van Doorn moet het antwoord schuldig blijven, maar kan wel melden dat er toezicht op wordt uitgeoefend als er een MasterCard-logo op de kaart staat. Laatste vraag uit het publiek: hoe weet je aan wie je de vordering moet richten als je meer wilt weten over een prepaid kaart die bijvoorbeeld bij een doorzoeking wordt aangetroffen? Wim van Doorn antwoordt dat op de achterkant van iedere kaart staat wie de issuing bank is. Aan deze bank moet je je vordering richten. Als je er niet uitkomt, kan MasterCard je helpen traceren wie de issuing bank is. Dit is aan de hand van de eerste zes cijfers op de kaart te achterhalen. De issuing bank is dan verplicht om je alle informatie over de transacties, het opladen en de identiteitsgegevens van de kaarthouder te overhandigen. een praktijkvoorbeeld van Second Life zien om een en ander te illustreren. In Second Life kon je aan een luxe straat een duur pand kopen, die moest worden betaald met een virtuele currencie. Vervolgens kon er ook gespeculeerd worden met het onroerend goed. Zo ontstond er een hele eigen digitale economie. Aansluitend laat Janssen zien hoe eenvoudig het is om de diverse betaalmiddelen aan te schaffen (al dan niet met valse persoonsgegevens) en er producten mee te kopen op internet. Deze producten kunnen zowel legaal als illegaal zijn. Als volgende stap bespreekt hij de modus operandi uit een aantal opsporingsonderzoeken, waarbij internetgeldstromen een belangrijke rol spelen. Een voorbeeld uit de opsporingspraktijk, gerelateerd aan hennep, laat zien dat thuiskwekers en chauffeurs werden betaald in prepaid kaarten in plaats van cash. Prepaid kaarten worden in de Verenigde Staten regelmatig onderschept bij de Mexicaanse grens, waar wordt geprobeerd om geld via giftcards of andere soorten kaarten het land uit te krijgen. Money exchange services bieden op internet diensten aan om virtuele valuta om te zetten in cash, andere virtuele valuta of om debitkaarten op te laden. Tot slot vertelt Pepijn Janssen dat hij momenteel onderzoek doet naar IP-interceptie. Om geldstromen op internet inzichtelijk te maken, is het van belang dat via IP-interceptie financiële transacties in het internetverkeer worden opgemerkt. Janssen geeft daarom als tip dat interceptiespecialisten ook met een financiële bril naar de getapte data moeten kijken. Dit kan redelijk eenvoudig door te filteren op trefwoorden die in de financiële criminele wereld worden gebruikt. Eerder was dat lastig, maar in de nieuwe generatie ip-analyse software kan op een eenvoudigere manier gezocht worden. Andere tip is dat bij doorzoekingen en observatieteams collega s ook opmerkzaam worden gemaakt op het signaleren van prepaid kaarten, en dat bijvoorbeeld de pintransacties die in observatieverslagen worden genoteerd daadwerkelijk worden gecheckt. Janssen geeft aan dat het wenselijk is dat er nader onderzoek wordt gedaan naar financiële facilitators, die de koppeling maken naar de virtuele wereld. Ook zou er inzicht moeten komen in frauduleuze transacties van kaartproviders. 2.5 Internetgeldstromen Pepijn Janssen, Digitale Expertise Pepijn Janssen, die momenteel zijn eigen bedrijf heeft maar ook ruime werkervaring heeft binnen opsporingsdiensten, zorgt voor een interessante presentatie aan het einde van de themamiddag. Hij neemt het publiek mee in de wereld van geldstromen op internet. Hij gaat in op de terminologie, bespreekt de wetgeving, maar zorgt ook voor verhalen uit de praktijk. Om duidelijk te maken waar hij het precies over heeft, geeft hij het verschil aan tussen virtuele valuta, prepaid kaarten, debit cards, money transfers en bit coins. Hij laat 5

3 Wat zijn Prepaid Stored Value Cards? 3.1 Definitie Om tot een goede definitie te komen van Prepaid Stored Value Cards (PSVC s) is het allereerst belangrijk om het onderscheid tussen prepaid cards en PSVC s duidelijk te maken. Alle PSVC s zijn prepaid cards, maar andersom is dit niet het geval. Bij een PSVC staat de waarde van de kaart daadwerkelijk op de kaart. Vaak is dit geregeld via een chip op de kaart. Deze kaarten worden ook wel elektronische portemonnees genoemd. Een bekend voorbeeld in Nederland is de chipknip of de kaarten die men kan kopen om bij parkeerautomaten te betalen. Als je het hebt over een prepaid card geeft de fysieke kaart toegang tot een bepaald bedrag dat ergens anders is opgeslagen. De kaart dient dan als een soort token. Belangrijk kenmerk van een prepaid kaart (dus ook van een PSVC) is dat er van tevoren een bepaald bedrag op gestort is. Dit onderscheidt een prepaid kaart ook van een creditcard, waarbij de betalingen achteraf verrekend worden, en van de betaalpas, waarbij direct van de betaalrekening wordt betaald. 3.2 Soorten kaarten Op basis van bovenstaande definitie is het mogelijk meerdere soorten PSVC s te onderscheiden. Er zijn verschillende eigenschappen waarop je de kaarten kunt indelen. Hieronder worden de meest voorkomende besproken. Open en gesloten kaarten Een veel gebruikte indeling is die van open loop en gesloten loop kaarten. De open kaarten kunnen worden gebruikt bij alle partijen die bij een bepaald netwerk zijn aangesloten. Betreft het bijvoorbeeld een debit card met een MasterCardlicentie, dan kan daarmee overal (wereldwijd) worden betaald waar MasterCard geaccepteerd wordt. Er kan dan dus ook geld worden opgenomen bij een geldautomaat. De half open kaarten kunnen alleen bij betaalautomaten gebruikt worden. De gesloten kaarten kunnen in tegenstelling tot de open kaarten slechts in een beperkte omgeving worden gebruikt, bijvoorbeeld bij een bepaalde winkelketen (onder andere een cadeaukaart van de Bijenkorf). Er kan geen geld mee worden opgenomen bij een geldautomaat. De half gesloten kaarten kunnen alleen bij een selecte groep verkooppunten worden besteed (bijvoorbeeld de nationale cadeaubon). Niet-oplaadbare en oplaadbare kaarten Een ander belangrijk onderscheid is of een kaart oplaadbaar is of niet. Sommige kaarten zijn niet oplaadbaar en dus slechts eenmalig te gebruiken. Dit geldt bijvoorbeeld voor cadeaukaarten. Andere kaarten zijn wel oplaadbaar, zoals de debit card. Een kaart kan op verschillende manieren opgeladen worden, afhankelijk van de specifieke voorwaarden die bij de kaart horen. De meest voorkomende manieren zijn: - een overschrijving van een bankrekening van jezelf of soms van derden (bijvoorbeeld via Ideal); - cash vouchers (tegoedbonnen, zoals Ukash); - andere kaarten van datzelfde programma (bijvoorbeeld Moneybookers of MediusCard); - storten van contant geld bij een oplaadpunt (bijvoorbeeld GWK bij Cash Passport). De maximum bedragen waarmee de kaarten per keer opgeladen mogen worden en het maximum saldo dat op een kaart mag staan, verschillen per kaart en lopen zeer uiteen. Er bestaan zelfs kaarten zonder saldolimiet (onder meer Moneybookers). Voor het merendeel van de kaarten is echter een maximum oplaadbedrag en/of saldo in de algemene voorwaarden opgenomen. Vanwege veiligheidsoverwegingen beschikken bijna alle oplaadbare kaarten over een pincode. Bij sommige nietoplaadbare kaarten is dit ook het geval (bijvoorbeeld Paysafe). Anonieme kaarten en kaarten op naam Een derde belangrijk kenmerk van een PSVC is of deze op naam staat geregistreerd of volledig anoniem is. Bij een kaart op naam dient de uitgever de klant te identificeren. De naam van de klant kan op de kaart komen te staan, maar het kan ook zo zijn dat de naam van het prepaid programma op de kaart staat. In het laatste geval is de naam van de klant wel bekend en wordt deze ook gekoppeld aan de kaart, maar staat deze niet vermeld. Het voordeel hiervan is dat de klant toch redelijk anoniem kan betalen, omdat de ontvangende partij niet zijn of haar naam ziet. Bij een anonieme kaart kent ook de uitgevende partij de klant niet. Over het algemeen zijn deze kaarten niet oplaadbaar en kan er met deze kaarten geen contant geld worden opgenomen. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk. MasterCard geeft aan dat alleen in bepaalde landen anonieme kaarten onder haar licentie mogen worden uitgegeven. Daarnaast dient de uitgever van de kaart een aantal beperkingen aan de kaart te koppelen. Deze hebben betrekking op uitgiftekanalen, oplaadlimieten en transactielimieten, internationaal gebruik en toegang tot contant geld. De uitgevende partij moet ook op dit gebied voldoen aan lokale wetgeving. In Nederland betekent dit dat de waarde van een anonieme kaart maximaal 150 euro mag bedragen (De Jager, 2011). Over het algemeen zie je dat bepaalde eigenschappen in een vaste combinatie voorkomen. Niet-oplaadbare kaarten zijn vaak anoniem en werken volgens het aan toonder principe. Bij verlies kan er geen vervangende kaart worden aangevraagd en is men het saldo kwijt. Met deze kaarten kan alleen bij bepaalde verkooppunten worden betaald (gesloten kaarten). Oplaadbare kaarten die het karakter hebben van open kaarten, zijn vaak niet anoniem. Het voordeel hiervan voor de consument is dat men bij verlies het saldo kan blokkeren en een nieuwe kaart kan aanvragen. Men is het geld dus niet kwijt. 3.3 Voordelen De PSVC s hebben enkele voordelen die je bijna in elke reclame-uiting ziet terugkomen. Voorbeelden hiervan zijn: Veiliger dan cash. Bij diefstal of verlies van de kaart kan het saldo worden geblokkeerd en kun je een nieuwe pas aanvragen. Dit geldt meestal alleen bij gepersonaliseerde kaarten; Handiger dan cash. Neemt minder ruimte in beslag en je kunt er bijvoorbeeld ook online aankopen mee doen; Anoniem. Er hoeven geen persoonlijke (creditcard)gegevens te worden achtergelaten, bijvoorbeeld bij online aankopen. Dit biedt bescherming tegen onder andere identiteitsfraude; Makkelijk verkrijgbaar. Je hebt geen bankrekening nodig en er wordt geen kredietcheck gedaan. Dus ook mensen met een BKR-registratie kunnen een prepaid kaart aanschaffen; 6

Kunt niet rood staan. Je kunt niet meer uitgeven dan het saldo op de kaart. 3.4 Doelgroepen Gebruik van PSVC s is voor allerlei mensen interessant, en voor elke doelgroep wordt wel een specifieke kaart uitgegeven. Het voert daarom te ver om hier alle doelgroepen te noemen. Er is echter wel een aantal hoofddoelgroepen te onderscheiden, waarop de marketingcampagnes van kaartprogramma s zijn gericht. Mensen zonder bankrekening In Nederland wordt het hebben van een bankrekening gezien als basisvoorziening. Zonder bankrekening wordt deelname aan het maatschappelijk leven in toenemende mate belemmerd. Ondanks de hoge rekeningdichtheid zijn er ook in Nederland mensen die geen bankrekening kunnen of willen afsluiten. Wie niet over een geldig legitimatiebewijs beschikt, een BKRregistratie heeft of ooit frauduleuze handelingen heeft gepleegd, kan door banken geweigerd worden. Een PSVC kan dan een oplossing zijn om sociale uitsluiting te voorkomen. Mensen met een beperkt budget Voor mensen die een beperkt budget hebben en zicht willen houden op hun uitgaven, kan een PSVC zeer handig zijn. Bij gebruik van een bankrekening of creditcard bestaat het risico dat men meer uitgeeft dan men op de rekening heeft staan. Dit is bij prepaid producten niet mogelijk. De Stadsbank Oost Nederland maakt bijvoorbeeld gebruik van de Moneycard voor cliënten die schulden hebben of problemen op het gebied van inkomen. Daarnaast is gebruik van een prepaid kaart een goede oplossing als je voor bepaalde doeleinden, bijvoorbeeld vakantie, een maximumbedrag wilt uitgeven. Werkgevers Voor werkgevers die medewerkers zonder bankrekening in dienst hebben, kan de prepaid kaart een uitkomst zijn. Het salaris kan dan op een veilige en snelle manier worden uitbetaald door het opwaarderen van de prepaid kaart. In Nederland is het Moneycard-bedrijvenarrangement daar een voorbeeld van. Dit is een samenwerking tussen de Rabobank en de Land en Tuinbouw Organisatie (LTO) en is een handige manier om seizoensarbeiders zonder bankrekening uit te betalen. In de Verenigde Staten zie je al sinds de jaren negentig het gebruik van prepaid kaarten bij payrollconstructies. Medewerkers worden dan via een PSVC uitbetaald in plaats van via een cheque. Ook in Europa zal dit door de groeiende inzet van buitenlandse seizoensarbeiders toenemen. Een andere mogelijkheid voor werkgevers is om medewerkers te voorzien van secundaire arbeidsvoorwaarden via een PSVC. In de Verenigde Staten komt dit onder andere voor in de vorm van Health Care Programs voor medewerkers die gekoppeld zijn aan een debit card. Ten slotte kunnen prepaid kaarten een handig middel zijn voor medewerkers die veel moeten reizen voor hun werk. De werkgever kan dan een prepaid kaart aanschaffen, waarop van tevoren een bepaald bedrag is gestort. Het voordeel hiervan is dat de werknemer niet met contant geld op reis hoeft, of zelf geen bedragen hoeft voor te schieten. Voor de werkgever biedt het transparantie in de kosten en tegelijkertijd zit er een maximum aan het bedrag dat kan worden uitgegeven, wat bij een creditcard vaak niet zo is. Een voorbeeld hiervan in Nederland is de ABN AMRO PrePaid Card. 3.5 Aard en omvang Omvang PSVC s Slechts een beperkt aantal bureaus heeft onderzoek gedaan naar de omvang van prepaid kaarten. Bovendien lopen de cijfers erg uiteen. De vraag is dus of de omvang precies te bepalen is. PSE consulting, afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk, heeft in 2006 de verwachting uitgesproken dat in Europa in 2010 ongeveer 2,3 miljoen transacties met prepaid kaarten zouden worden uitgevoerd. Er zouden op dat moment 360 miljoen kaarten in omloop zijn, waarvan 132 miljoen open loop kaarten. In onderstaande tabel worden de cijfers over de omvang van transacties en/of waarde van opgeladen kaarten zo goed mogelijk weergegeven. Bij het lezen en interpreteren van de cijfers is het goed om te weten dat de eenheden per onderzoeksbureau verschillen en gebaseerd zijn op voorspellingen. Mercator Advisory Group (2010) Waarde opgeladen prepaid kaarten PSE consulting (2006) Waarde prepaid kaart transacties in Europa Aite group (2005) Waarde open en closed loop prepaid kaart trans acties in Verenigde Staten MasterCard (onderzoek Boston Consulting Group, 2008 en 2010) Waarde open loop prepaid kaart trans acties wereldwijd 2004 $ 63 miljard 2009 $ 330,03 $ 257 miljard miljard 2010 $ 384,80 75 miljard miljard 2011 $ 460,00 miljard 2012 $ 549,70 miljard 2013 $ 672,00 miljard 2014 $ 685,00 miljard 2015 $ 680 miljard (Europa:120 miljard dollar) 2017 $ 840 miljard (Europa:156 miljard dollar) Bovenstaande informatie maakt duidelijk dat het lastig is om uitspraken te doen over de omvang van prepaid kaarten. De data zijn niet met elkaar te vergelijken, omdat niet alleen de jaartallen verschillen, maar ook omdat het ene bureau praat over het totale bedrag aan transacties en het andere over het totale bedrag waarvoor de prepaid kaarten zijn opgeladen. 7

Niet alleen de historische data maar ook de voorspellingen lopen erg uiteen. Een oorzaak is dat zeer veel verschillende informatiebronnen worden samengevoegd en dat steeds andere onderzoeksmethodes worden gebruikt. Tevens speelt mee dat ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld wetgeving een grote invloed kunnen hebben op het gebruik van prepaid kaarten. Zo mocht in het Midden-Oosten op payroll-gebied geen contant geld meer worden gebruikt voor het uitbetalen van salarissen, waardoor de omvang van prepaid kaarten is toegenomen. 2 De open loop kaarten zullen het aantal closed loop kaarten voorbijstreven; 3 We kunnen stellen dat bedrijven en ook de publieke sector een steeds belangrijkere doelgroep worden binnen de prepaid markt. Aard bestedingen PSVC s Nu duidelijk is dat de prepaid markt de komende jaren blijft groeien, is het een interessante vraag of prepaid kaarten voor alle soorten diensten en producten worden gebruikt, of alleen om specifieke producten of diensten aan te schaffen. Een aantal onderzoeksbureaus heeft hier onderzoek naar gedaan. Volgens onderzoek van PSE consulting (2006) maakt in Europa tot 2010 de consument het grootste deel van de prepaid markt uit, maar worden na 2010 bedrijven een steeds belangrijkere en grotere doelgroep. De Boston Consulting Group (BCG), die het onderzoek in 2010 namens MasterCard heeft uitgevoerd, bevestigt het toenemende gebruik van prepaid kaarten door bedrijven in Europa, maar geeft ook aan dat de overheid de grootste groei zal veroorzaken in 2017 in Europa. Meer en meer overheidsorganisaties betalen hun salarissen en een aantal secundaire arbeidsvoorwaarden uit in de vorm van prepaid kaarten. Dit gebeurt met name in het Verenigd Koninkrijk, Rusland en Italië. De prepaid markt voor consumenten zal in 2017 vooral een stijging laten zien in de reisbranche. Mensen willen hun uitgaven op vakantie binnen een bepaald budget houden en bovendien voelt het gebruik van prepaid kaarten veiliger dan dat van contant geld of travellers cheques. In onderstaande figuur geeft BCG een beeld van de prepaid markt wereldwijd. $273B $243B $324B Consumer Public Sector Corporate Programs - Consumer reloadable - Travel - Online - Campus - Remittances - Gift - Public Benefit & Welfare programs - Emergency assistance & disaster relief - Pension & Social Security - Travel & cash management - Payroll & incentives - Business travel & entertainment - Meal vouchers - Corporate purchasing - Payroll - Corporate Incentives & Promotions Source: BCG Prepaid Market Sizing Report, May 2010, Research commissioned by MasterCard Ondanks alle onduidelijkheden over de totale omvang van prepaid kaarten op dit moment en in de toekomst, zijn er drie belangrijke elementen die steeds terugkomen: 1 Sinds de introductie van PSVC s neemt het aantal transacties en het totale bestedingsbedrag jaarlijks toe. De komende jaren zal deze markt nog verder groeien; 8

4 Tips voor opsporing 4.1 Algemeen Tijdens de presentaties zijn diverse opsporingstips aan de orde gekomen. Ook in de praktijk zijn inmiddels ervaringen opgedaan die in deze reader gedeeld kunnen worden. 1 Denk bij het traceren van vermogen ook aan virtuele tegoeden, die de verdachte mogelijk in zijn of haar bezit heeft; 2 IP-interceptie kan een hulpmiddel zijn om geldstromen op internet inzichtelijk te maken. Zorg er daarom voor dat interceptiespecialisten ook met een financiële bril naar de getapte data kijken. Dit kan bijvoorbeeld door trefwoorden te verzamelen die in de financiële criminele wereld worden gebruikt en vervolgens de getapte data daarop te filteren; 3 Licht collega s voor over prepaid kaarten en zorg ervoor dat medewerkers die betrokken zijn bij een doorzoeking ook oog hebben voor deze kaarten. Neem ze waar mogelijk in beslag of noteer in ieder geval de nummers en de issuing bank, die op de achterkant van de kaart vermeld staat; 4 Als je debit cards of andere prepaid kaarten hebt aangetroffen en wilt weten aan wie je de vordering moet richten voor informatie over de kaart, moet je op de achterkant kijken. Daar staat de issuing bank. Kom je er niet uit, dan kan MasterCard helpen traceren wat de issuing bank is. Je kunt je vragen over de kaarten aan MasterCard stellen door te mailen naar fraudteam@mastercard.com. De issuing bank is verplicht om alle informatie over de transacties, het opladen en de identiteitsgegevens van de kaarthouder te overhandigen; 5 Om gegevens op te kunnen vragen, heb je altijd een vordering nodig. Als de issuer in het buitenland gevestigd is (wat helaas vaak het geval is), dan zal dit officieel via een rechtshulpverzoek opgevraagd moeten worden. Zorg ervoor dat in het rechtshulpverzoek wordt vermeld dat de eigenaar van de kaart niet in kennis wordt gesteld. Is dit volgens de wet niet mogelijk in het betreffende land, houd hier dan rekening mee in je onderzoek; 6 Zorg ervoor dat er snel gehandeld wordt, zodat het vermogen niet alsnog opgenomen kan worden. Bij veel prepaid kaarten is het mogelijk om een vervangende kaart aan te vragen. Via een partnerkaart kunnen er ook al meerdere kaarten in omloop zijn, die toegang hebben tot hetzelfde saldo; 7 Denk bij het aantreffen van prepaid kaarten ook aan het opvragen van gegevens in Nederland bij Equens en EMS. Zij kunnen gegevens verstrekken over transacties die met de kaart in Nederland zijn gedaan bij geld- en betaalautomaten, ook al is de issuer van de kaart in het buitenland gevestigd. Dit kan niet alleen van pas komen bij het traceren van vermogen, maar kan ook voor het tactisch onderzoek van belang zijn. 4.2 Handleiding Cash Passports van FIU Onderstaande handleiding voor Cash Passports (CPP s) is opgesteld door de FIU in samenwerking met het GWK en is onder andere voor deze reader ter beschikking gesteld. Wat is een CPP, door wie wordt het uitgegeven en waar kun je het gebruiken? Een CPP is een prepaid card, voorzien van het MasterCard-logo en wereldwijd te gebruiken voor betalingen in (web)winkels en opnames bij geldautomaten. De card is te verkrijgen bij GWK Travelex, waar de card ook opnieuw geladen kan worden. De card is verkrijgbaar in drie verschillende valuta s, te weten de euro, de US dollar en het Britse pond. Minimumleeftijd voor de aanschaf van een CPP is achttien jaar. In geval van een secondary cardholder geldt een minimumleeftijd van veertien jaar, op voorwaarde dat de ouder of voogd de primary cardholder is. Het CPP heeft een soortgelijke functie als de traveller cheque, maar heeft een veel modernere toepassing en meer mogelijkheden. Vergunninghouder De kaart wordt uitgegeven door R. Raphael & Sons plc (issuer) in het Verenigd Koninkrijk. R. Raphael & Sons plc is een bankinstelling met een vergunning die onder toezicht staat van de Financial Services Authority, de Engelse toezichthouder op financiële instellingen. R. Raphael & Sons plc is bevoegd om elektronisch geld uit te geven, zowel in het Verenigd Koninkrijk als in andere Europese landen. De bank beschikt daartoe over een Europees paspoort. GWK Travelex treedt voor deze instelling op als verbonden bemiddelaar. Verantwoordelijkheden De transactiemonitoring van de card vindt plaats onder verantwoordelijkheid van R. Raphael & Sons plc. Hoewel GWK Travelex de card verkoopt, heeft zij geen inzicht in het gebruik van de card, anders dan de voeding van de card. Als de card in Nederland is uitgegeven, vindt het opwaarderen plaats bij een vestiging van GWK Travelex in Nederland. Omdat R. Raphael & Sons plc is gevestigd in het Verenigd Koninkrijk en de monitoring aldaar plaatsvindt, worden eventuele verdachte transacties gemeld op basis van de Britse wetgeving bij de daarvoor in het Verenigd Koninkrijk aangewezen instelling. In tegenstelling tot Nederland kennen ze in het Verenigd Koninkrijk geen ongebruikelijke transacties, alleen verdachte transacties. KYC-principles Bij GWK Travelex zijn de volgende balietransacties mogelijk: 1 verkoop = aanschaf card; 2 reload = opwaarderen van de card; 3 cash out = uitbetalen van het op de card staande tegoed. Bij elk van deze handelingen moet de klant zich identificeren en moet er een scan/kopie van het op dat moment gebruikte legitimatiebewijs worden gemaakt. Deze informatie wordt door GWK Travelex centraal opgeslagen en wordt ten minste vijf jaar bewaard. Secondary card Naast de primary card kent het CPP ook een secondary card. Afgifte van een secondary card vindt plaats aan de secondary cardholder zelf, nadat zijn of haar identiteit is vastgesteld. Net als bij de primary cardholder wordt van het gebruikte identiteitsbewijs een scan/kopie gemaakt en centraal bij GWK Travelex opgeslagen. Een secondary cardholder moet minimaal veertien jaar oud zijn. Voor mensen onder de achttien is afgifte van een secondary card alleen mogelijk als de primary cardholder de 9

ouder/voogd is van de secondary cardholder. Een primary card en een secondary card zijn naast elkaar te gebruiken. Limieten CPP Voor het CPP gelden maximumlimieten per valuta: EUR 7.500 USD 10.000 GBP 5.000 Daarnaast kent het CPP een maximering op jaarbasis (twaalf aaneengesloten maanden) per cardholder voor alle verstrekte cards: EUR 25.500 USD 30.000 GBP 18.000 Belangrijk 1 Er geldt geen limiet voor het aantal kaarten dat per cardholder wordt verstrekt. Het maximale jaarbedrag per cardholder is wel van toepassing op alle cards die een accountholder (= primary cardholder) bezit. Er vindt een currency conversion plaats om dit bij meerdere cards in verschillende valuta te berekenen; 2 Het systeem zorgt ervoor dat per individuele card niet meer dan de maximumbedragen kunnen worden aangebracht. Beschikt de accountholder over meerdere cards, dan wordt dit via monitoring achteraf vastgesteld; 3 Zodra een cardholder de limiet voor meerdere cards heeft overschreden, worden de cards gesuspend en kan het bedrag alleen nog cash worden opgenomen via de kantoren van GWK Travelex. Normaal heeft dit alleen betrekking op het bedrag dat het maximum heeft overschreden. Maar als het gebruik van de card laat zien dat er sprake is van ongebruikelijke transacties, dan kan besloten worden (door UK) dat het volledige bedrag moet worden uitbetaald en de kaarten niet meer gebruikt kunnen worden. Subjectieve transactie-indicatoren CPP Op grond van de WWFT moet GWK Travelex onderzoek doen naar de transacties die de primary/secondary cardholders hebben uitgevoerd. Mede op basis van het klantenprofiel en op basis van eventuele aanvullende vragen zal beoordeeld worden of transacties (on)gebruikelijk zijn. Als er sprake is van een ongebruikelijke transactie wordt deze gemeld aan de FIU- Nederland. Naast algemeen gehanteerde subjectieve indicatoren kunnen onderstaande indicatoren specifiek voor CPP-transacties gelden: 1 De klant wenst een secondary card voor iemand die niet aanwezig is; 2 De klant wenst een secondary card voor een secondary cardholder, maar je vermoedt dat hij/zij van plan is om de card aan iemand anders te geven; 3 De klant wil meerdere cards kopen, maar is niet in staat hiervoor een plausibele verklaring te geven (bijvoorbeeld reizen naar verschillende landen waar andere valuta gewenst zijn); 4 Transacties, uitgevoerd door verschillende klanten, die aan elkaar gekoppeld kunnen worden (bijvoorbeeld een patroon in soort transacties, gebruik van hetzelfde adres en/of achternaam); 5 De klant wil een nieuwe card kopen in plaats van de bestaande card op te laden, zonder hiervoor een logische verklaring te kunnen geven; 6 De klant koopt een CPP in een valuta die niet logisch is voor het land waar hij naar toe gaat (zegt bijvoorbeeld op vakantie naar de Verenigde Staten te gaan, maar koopt een GBP- en/of EUR-card); 7 De klant wenst een cash out voor (bijna) het volledige bedrag, terwijl het CPP recentelijk is gekocht; 8 De klant koopt een CPP voor het maximumbedrag en wil de card al snel daarna opladen met grote bedragen. Deze lijst met subjectieve indicatoren is niet limitatief. In de praktijk kan blijken dat een aanvulling nodig is. Samenvatting Het CPP is een van de vele prepaid cards in het moderne geldverkeer en is aan te merken als een moderne uitvoering van de in het verleden, zeker in Nederland, veelvuldiger gebruikte traveller cheque. Dat geeft ook direct de plaats aan waar het gebruik primair verwacht mag worden, namelijk bij reizen naar het buitenland, zowel zakelijk als voor vakantie. De card wordt gebruikt naast de bestaande bankpas en creditcard. Betalingen met een CPP zijn geen contante transacties, maar moeten gezien worden als girale transacties. De monitoring van in Nederland door GWK Travelex uitgegeven CPP s vindt, voor wat betreft de aanschaf, het herladen en/of uitbetalen van het op de card staande tegoed, plaats in Nederland. Monitoring van het feitelijk gebruik van de card vindt plaats in Engeland. Uitlevering stukken Voor strafrechtelijk onderzoek kan politie/justitie de uitlevering van stukken vorderen in gevolge het Wetboek van Strafvordering. Dit geldt voor de door GWK Travelex in Nederland uitgegeven cards. Hiertoe beschikt GWK Travelex over de volgende gegevens: ID-gegevens Een verzoek tot uitlevering stukken kan worden gedaan bij GWK Travelex, Wisselwerking 2-6, 1112 XK Diemen. Voor wat betreft het feitelijk gebruik van de primary en/of secondary card dient een officieel verzoek gericht te worden aan: Access Prepaid Worldwide Ltd Worldwide House Thorpe Wood Peterborough PE3 6SB United Kingdom Email: Access_Compliance@mastercard.com Deze organisatie verricht het onderzoek in opdracht van de issuer. De administratie van het aantal uitgegeven cards en de daarbij behorende nummers vindt plaats in de UK. Artikel 17 WWFT Vraag: als de FIU-Nederland, op basis van een gemelde transactie, aanvullende informatie wil hebben over de primary en secondary cardholders en het gebruik van de card (aanschaf, reload, cash out, feitelijk gebruik), is die informatie dan door 10

GWK Travelex te verstrekken op basis van de conform artikel 17 WWFT gestelde vragen? Antwoord: GWK Travelex kan alleen informatie verstrekken over aanschaf, reload en cash out van de card. Informatie over het feitelijke gebruik dient te worden opgevraagd bij Access Prepaid Worldwide Ltd. Informatie/vragen Met aanvullende vragen en/of opmerkingen kan contact worden opgenomen met: GWK Travelex: aml2@travelex.com FIU-Nederland: www.fiu-nederland.nl/contact Vragen: 1 Wat is het zichtbare verschil tussen een primary en secondary card? Er is geen zichtbaar verschil! 2 Bij een melding van een ongebruikelijke transactie: waaruit blijkt dat het om een primary of secondary card gaat? Als hierover in de omschrijving niets vermeld is, gaat het altijd om de primary cardholder. Zodra er sprake is van een secondary cardholder, wordt dit in de omschrijving meegegeven. 3 Als een secondary cardholder wordt gemeld met een ongebruikelijke transactie, blijkt dan uit de melding ook wie de primary cardholder is? Dit zou wel moeten, maar is misschien niet altijd in de omschrijving opgenomen. Tot slot De handleiding Cash Passports is gemaakt door GWK Travelex en de FIU-Nederland, en heeft tot doel inzicht te verschaffen in het gebruik van het Cash Passport, zoals dat wordt uitgegeven door GWK Travelex. Hoewel een poging is gedaan op veel vragen een antwoord te geven, zal in de dagelijkse praktijk blijken dat niet alle vragen zijn gesteld of even duidelijk zijn beantwoord. Daarom stellen de samenstellers van dit document het zeer op prijs als u eventuele onduidelijkheden, onvolledigheden of het in het geheel ontbreken van relevante informatie kenbaar maakt via www.fiu-nederland.nl/contact. 11

5 Literatuurlijst Wil je nog meer weten over PSVC s of andere nieuwe betalingsmethoden, dan kun je onderstaande titels of websites raadplegen: Choo, K.K.R, 2008, Money laundering risks of prepaid stored value cards. Australian Institute of Criminology, Trends & Issues in crime and criminal justice, Canberra. Beschikbaar op: http://www.aic.gov.au/documents/e/5/9/%7be59fc149- DBEF-46DE-AFF4-5653992E88BE%7Dtandi363.pdf FATF, 2010, Money Laundering Using New Payment Methods. Beschikbaar op: http://www.fatfgafi.org/documen t/2/0,3746,en_32250379_32237202_46705794_1_1_1_1,00. html Bel, de J., Boersma, J., Screpnic, A., Online betalen 2011, een markt volop in beweging, Innopay US Department of Justice, National Drug Intelligence Center, 2006, Product no 2006-R0803-001, Assessment Prepaid Stored Value Cards: a potential alternative to traditional Money Laundering Methods. Beschikbaar op: http://www. justice.gov/ndic/pubs11/20777/20777p.pdf Wolfsberg Group, 2011, Wolfsberg Guidance on prepaid and stored value cards. Beschikbaar op: http://www. wolfsbergprinciples.com/pdf/wolfsberg_guidance_on_ Prepaid_and_Stored_Value_Cards_Oct_14,_2011.pdf www.partnersinprepaid.com: Website van MasterCard met allerlei artikelen en wereldwijde onderzoeken op het gebied van prepaid kaarten Zerzan, A., 2010, New Technologies, New Risks? Innovation and Countering the Financing of Terrorism, World Bank Publications Colofon Deze reader is, onder verantwoordelijkheid van het Financieel Expertise Centrum, samengesteld door: Kim Tielbeek Projectleider Financieel Opsporen Bovenregionale Recherche Noord- en Oost-Nederland Postbus 611, 8000 AP Zwolle T. +31 (0)6 125 153 74 E. kim.tielbeek@brnon.politie.nl Jan van Stek Consultant Financieel Expertise Centrum (FEC) Postbus 98 1000 AB Amsterdam T. +31 (0)20 524 6120 E. jan.van.stek@fec-partners.nl 12