Heup resurfacing Botsparende heupprothese operatie
Heup resurfacing (of hip-resurfacing) is een operatie waarbij een kunstheup wordt geplaatst zonder de heupkop en -hals te verwijderen. Resurfacing betekent letterlijk het opnieuw bekleden van het oppervlak. Alleen het versleten oppervlak van de kom en de heupkop wordt door de prothese vervangen. Wie komt in aanmerking voor heup resurfacing? De resurfacing techniek wordt vooral toegepast bij lichamelijk actieve patiënten met stevig bot. Belangrijk is dat de heupkop niet te ernstig vervormd is en de heuphals relatief slank is ten opzichte van de kop. Daarnaast moet het bot voldoende sterk zijn om de nieuwe heupschaal te kunnen dragen. Leeftijd speelt een belangrijke rol bij de botsterkte. Daarom houdt men gemiddeld bij mannen 65 jaar en bij vrouwen 60 jaar aan als grens aan voor dit type prothese. Het zijn vooral de wat jongere heuppatiënten die in aanmerking komen voor de resurfacing techniek. Vooraf wordt ook altijd een botmeting gedaan (DEXA scan) om het bestaan van osteoporose (botontkalking) uit te sluiten. Voordeel heup resurfacing In zekere zin win je met heup resurfacing tijd: alleen het versleten oppervlak van de heupkop wordt vervangen door een prothese. Als na verloop van tijd de resurfacing prothese toch vervangen moet worden, dan kan er alsnog een volledige heupprothese ingezet worden. Daarbij wordt de heupkop toch nog afgezaagd. Wat is een versleten heup? Het heupgewricht (zie figuur 1) zit ter hoogte van de lies en bestaat uit een kom en een kop. De heupkop (femurkop) is het bovenste deel van het dijbeen en de heupkom (acetabulum) is een onderdeel van het bekken. Kop en kom vormen samen een kogelgewricht, waardoor het been in vrijwel alle richtingen bewogen kan worden. Het gewrichtskapsel zorgt ervoor dat beide botdelen op zijn plaats blijven. Banden en spieren verstevigen het gewricht. De botdelen zijn bekleed met een gladde kraakbeenlaag waardoor de bewegingen soepel verlopen. De kraakbeenlaag heeft ook een functie als schokdemper. We spreken van een versleten heup als deze kraakbeenlaag aangetast is. De oppervlakte is niet glad meer, maar ruw en in het ergste geval is het kraakbeen volledig verdwenen. De schokbrekerfunctie is weg. Dit veroorzaakt pijn en mede daardoor een bewegingsbeperking. Bij de klassieke heupprothese (figuur 2) wordt het gehele heupgewricht vervangen door een prothese. De heupkop wordt van het bovenbeen verwijderd en vervangen door een metalen steel met hierop een bolletje. In het bekken wordt een bijpassend kommetje geplaatst. 2
1 Gezond heupgewricht 2 Klassieke heupprothese 3 Heup resurfacing Botsparende operatie en betere stabiliteit Bij een resurfacing prothese (figuur 3) blijft de heupkop (femurkop) grotendeels intact. Alleen de beschadigde kraakbeenlaag met daaronder een laagje van het bot wordt weggehaald; er wordt een nieuw oppervlak (surface) gemaakt. Ter vervanging van de kraakbeenlaag wordt een metalen oppervlak aangebracht. De prothese (die een beetje aan een fietsbel doet denken), wordt met botcement op de eigen heupkop vastgezet. Het bijbehorende metalen kommetje wordt in het bekken geplaatst zonder cement, het klemt zichzelf vast. Beide prothesedelen zijn van een zeer slijtvast metaal vervaardigd. Voor de mate van slijtage is de hardheid van het materiaal belangrijk. Hoe harder het metaal, hoe gladder het gepolijst kan worden. Eerst wordt de heupkom voorzien van een goed passende metalen kunstkom. De maat van de heupkom verschilt per individu. Daarna wordt de natuurlijke heupkop zo bijgeschaafd dat de fietsbelprothese er goed overheen past. Doordat de natuurlijke stand van de heupkop ten opzichte van de kom niet verandert, blijft het draaipunt hetzelfde. De beweging van het kunstgewricht benadert hierdoor heel dicht de natuurlijke beweging van een gezonde heup. De kop is groter dan een standaard heupprothese en dit geeft een zeer goede stabiliteit. Een belangrijk winstpunt bij de resurfacing techniek is, dat er later altijd nog een klassieke prothese geplaatst kan worden. 3
De operatie De orthopeed zal de details van de operatie met u bespreken. Wij beschikken over een aparte folder, waarin de gang van zaken in het ziekenhuis uitgelegd wordt. Van te voren wordt een aantal standaard onderzoeken bij u gedaan om het operatierisico in te schatten. Mocht dit nodig zijn, dan wordt aanvullend onderzoek verricht. Het is verstandig om voor de operatie contact op te nemen met uw fysiotherapeut. Deze kan u spierversterkende oefeningen geven, waardoor de revalidatie sneller verloopt. Ook leert u alvast met krukken te lopen. Voorbeeld van een oefenmodel met een nieuwe heupkop. Risico s en complicaties De risico s die bij deze operatie horen zijn vrijwel identiek aan die van een klassieke heupoperatie Dit geldt ook voor de kans op complicaties. Wel bestaat er bij de resurfacing techniek een complicatie die niet kan optreden bij de klassieke heupoperatie namelijk het afbreken van de dijbeenhals direct onder de fietsbel. Dit probleem komt bij 1% van de patiënten voor en moet gezien worden als een vermoeidheidsbreuk. Als deze complicatie optreedt is dit binnen 6 maanden na de operatie. In de meeste gevallen is dan een hersteloperatie naar een standaard heupprothese nodig. Door zorgvuldige selectie van de patiënten (door middel van een DEXA scan) komt het probleem minder vaak voor. In Sittard heeft het probleem zich nog niet voorgedaan in de afgelopen 5 jaar dat deze prothese in gebruik is. 4
Herstelperiode De nabehandeling is hetzelfde als na een standaard heupoperatie. Als alles normaal verloopt, wordt u na 5 dagen weer uit het ziekenhuis ontslagen. Thuis werkt u verder aan uw revalidatie. Vanuit het ziekenhuis zijn instructies gegeven en bij de controle na 6 weken wordt bepaald of u verder door de fysiotherapeut behandeld wordt. Hoe lang de revalidatie gaat duren is sterk afhankelijk van een aantal persoonlijke factoren, zoals uw conditie voor de operatie, de wondgenezing, uw leeftijd en het soort inspanning dat van u verwacht wordt. Globaal moet u rekening houden met een herstelperiode van vier maanden, waarbij u de eerste zes weken de meeste beperkingen zult ondervinden. Autorijden, zwemmen en seksuele activiteit zijn meestal weer mogelijk na de eerste controle. Sporten mag pas na uitdrukkelijke toestemming van de orthopeed. Het eerste half jaar is de heup het meest kwetsbaar. Het bot heeft tijd nodig om zich aan de nieuwe situatie aan te passen. Daarbij moeten ook de kapsels weer genezen. Overmatige belasting moet in deze periode vermeden worden. De meeste patiënten beschouwen zich na maximaal een jaar weer volledig genezen. Metaalionen De moderne metaal op metaal heupprotheses zijn gemaakt uit een legering van voornamelijk kobalt en chroom. Deze kobalt-chroom legeringen zijn extreem hard, niet onderhevig aan corrosie (aantasting van metaal) en kunnen afgewerkt worden tot een zeer glad oppervlak. Bovendien heeft deze legering de gunstige eigenschap dat ze 'zelfpolierend' werkt. Dit betekent dat kleine defecten in het gladde oppervlak na verloop van tijd uitgevlakt en weggewerkt worden in plaats van groter en dieper te worden. Het eigen gewrichtsvocht legt een hele kleine vochtlaag over de delen, als een soort 'smering', die de beweging van de delen ten opzichte van elkaar nog vlotter en soepeler laat verlopen. Ondanks de smering en de zeer harde en gladde metaallagen lossen toch hele kleine metaaldeeltjes (ionen) op in de lichaamsvloeistof, die zich vervolgens verspreiden in het lichaam. Theoretisch kunnen hoge chroom en cobalt spiegels in de lichaamsvloeistof kankerverwekkend zijn. Tot op heden zijn echter geen gevallen beschreven, ondanks het feit dat metaal op metaal heupprotheses sinds 1950 in gebruik zijn in andere vormen. Richtlijnen voor uw herstel De volgende richtlijnen zijn belangrijk voor uw herstel: Loop regelmatig een stukje in huis of buitenshuis tegen de trombose. Doe de oefeningen zoals geïnstrueerd. Ga iedere dag een uur plat liggen om de spieren aan de voorzijde van de heup wat op te rekken. Neem na het lopen even rust. Vermijd zwaar tillen en oefeningen tegen weerstand gedurende de eerste 6 weken. Niet draaien of hurken met het geopereerde been. Vermijd extreme bewegingen. 5
Niet de benen kruisen. Been niet heffen boven het niveau van de heup. Sporten mag pas na toestemming van de arts. Tenslotte Indien u nog vragen heeft, kunt u contact opnemen met Orthopedie. Voorkom vertraging van uw onderzoek en/of operatie In het ziekenhuis krijgen we steeds meer te maken met bacteriën die ongevoelig zijn voor antibiotica. Deze bacteriën noemen we Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO). Een voorbeeld van een BRMO is de MRSA-bacterie. De bacteriën kunnen een nadelig effect hebben op uw gezondheid of de gezondheid van andere patiënten. Wij doen er in Orbis Medisch Centrum alles aan om te voorkomen dat deze bacteriën zich verspreiden binnen ons ziekenhuis. In onderstaande tabel staan enkele vragen. Als u één vraag met Ja beantwoordt, behoort u tot een groep die meer risico heeft een ongevoelige bacterie bij zich te dragen. Geeft u dit door aan uw behandelend arts zodra deze vaststelt dat een onderzoek of operatie noodzakelijk is. Dit voorkomt onnodige vertraging. Als namelijk pas vlak voor aanvang van onderzoek of operatie blijkt dat u het risico loopt besmet te zijn, is het mogelijk dat de arts besluit niet door te gaan, voordat onderzocht is of u een bacterie bij u draagt. Wij beseffen dat het maken van kweken en eventuele isolatiemaatregelen ingrijpend en onaangenaam zijn. Het is echter de enige manier om u zo goed mogelijk te kunnen behandelen en om andere patiënten te beschermen tegen mogelijke besmetting met resistente bacteriën. Leest u onderstaande vragen goed voordat u deze beantwoordt. Weet u een antwoord niet, vul dan Nee in. Vragen Bent u in de afgelopen 2 maanden opgenomen geweest in een buitenlandse of Nederlandse zorginstelling? (ziekenhuis, verpleeg of verzorgingshuis) Bent u langer dan 2 maanden geleden opgenomen geweest in een buitenlandse of Nederlandse zorginstelling (ziekenhuis, verpleeg of verzorgingshuis) en hebt u nog wondjes, infecties of andere gevolgen van deze opname? Komt u voor het eerst met een buitenlands adoptiekindje naar ons ziekenhuis voor onderzoek of opname? Is al bekend dat u drager bent van een BRMO (of MRSA)? Woont u samen met of verzorgt u een persoon met BRMO? Werkt u met levende varkens of vleeskalveren? Ja / Nee 6
Orthopedie Meldpunt Oost 11 Afsprakennummer 088-459 7433 Op werkdagen: 9.00-12.00 en 14.00-16.00 uur Informatienummer 088-459 7823 Op werkdagen: 8.30-12.00 en 13.30-16.30 uur Poliklinische Operatieafdeling Meldpunt Oost 35 Telefoon: 088-459 7767 Op werkdagen: 8.00 16.30 uur Internet www.orbismedischcentrum.nl 707 01-2014