Afdeling biologische productie Rassenproef prei, zaadvaste rassen Proefnummer: BT12PRE_RAS04 Periode: maart december 2012 Inagro vzw Ieperseweg 87 8800 Rumbeke-Beitem T 051 27 32 00 E info@inagro.be www.inagro.be
2
INHOUD 01_ Inleiding... 4 02_ PROEFTECHNISCHE GEGEVENS... 4 02_01_ Het proefterrein... 4 02_02_ Het proefplan... 4 02_03_ De teeltverzorging... 5 02_04_ Het teeltverloop... 5 03_ PROEFOBJECTEN... 6 04_ waarnemingen EN BEOORDELINGEN... 6 04_01_ VELDWAARNEMINGEN... 6 04_02_ METINGEN EN BEOORDELINGEN BIJ OOGST... 6 05_ RESULTATEN EN BESPREKING... 7 05_01_ ALGEMEEN TEELTVERLOOP... 7 05_02_ RASSENBESPREKING (Tabel 1, 2, 3 en 4)... 7 06_ Besluit... 9 3
01_ INLEIDING De afdeling biologische productie van Inagro voert al meer dan 10 jaar rassenonderzoek uit in prei voor de verschillende teeltperiodes. In de loop der jaren zagen we een steeds grotere kloof ontstaan tussen de zaadvaste rassen en de hybriden. De hybride rassen evolueerden heel snel naar rassen met een hoge opbrengst en tevens een hoge ziekteweerstand. Omdat zaadvaste rassen niet dezelfde hoge producties konden halen, viel de ontwikkeling in de veredeling van zaadvaste preirassen bij de zaadbedrijven stil. Hierdoor werd het steeds moeilijker om zaadvaste en hybride preirassen naast elkaar in een vergelijkende rassenproef te beproeven. Om toch de prestaties van zaadvaste rassen goed te kunnen beoordelen, heeft Inagro dit jaar een rassenproef aangelegd met enkel zaadvaste rassen. De rassen zijn gezaaid op Inagro. Het plantgoed werd nadien verdeeld over vier locaties: Akelei (Schriek, Antwerpen), De Kollebloem (Sint-Lievens-Esse, Oost-Vlaanderen) en Den Hogen Akker (Oedelem, West-Vlaanderen) en de biologische proefhoeve van Inagro (Rumbeke-Beitem, West-vlaanderen). Er werden minimum 120 planten van 10 verschillende rassen uitgeplant. Van één ras (De Bolster) waren er niet genoeg planten met als gevolg dat dit ras enkel op het proefbedrijf van Inagro werd uitgeplant. 02_ PROEFTECHNISCHE GEGEVENS 02_01_ Het proefterrein De blokken van de proef waren de verschillende locaties, dus verschillende proefterreinen met een bedrijfseigen bodem. Aangezien de spreiding tussen de verschillende bedrijven groot was waren de bodemtypes ook telkens verschillend. Akelei Kollebloem Inagro De hogen Akker Analyse- Streefzone Analyse- Streefzone Analyse- Streefzone Analyse- Streefzone resultaat resultaat resultaat resultaat Textuur Zandleem ph-kcl 5,9 5,5-6,0 Koolstof 1.5 1,0-1,5 Fosfor 23 12-20 Kalium 17,9 14-23 Magnesium 22 9-16 Calcium 152 102-268 Natrium 2,0 3,1-6,7 02_02_ Het proefplan 4
De proef bestond uit 10 rassen die werden uitgeplant op 4 locaties (=blokken). Eén ras werd door gebrek aan planten enkel op de proefhoeve van inagro uitgeplant. Van elk ras werden per locatie minimum 120 planten uitgeplant verdeeld over 2 rijen ingesloten tussen Antiope op de biologische proefhoeve en ingesloten tussen Selectie Akelei op de overige locaties. 02_03_ De teeltverzorging De uitgevoerde waarnemingen en het oogsten gebeurden door het personeel van Inagro vzw afdeling biologische teelt. De verschillende bedrijfsleiders stonden in voor het planten (al dan niet in samenwerking met het personeel van Inagro) en het onderhoud van het proefperceel gedurende de periode van zaai tot oogsten. Dit gebeurde volgens de goede landbouwpraktijk en conform het lastenboek voor biologische teelt. 02_04_ Het teeltverloop Plantbed-Inagro 27-mrt-11 Zaaien In plastiek koepel met precisiezaaimachine (85 zaden/m en 8 cm tussen de rijen) in dunne laag potgrond. (Inagro vzw) Teelt Akelei Kollebloem Inagro De Hogen Akker Voorteelt Grasklaver Phacelia Grasklaver Bemesting Planten 30 ton/ha stalmest 12-mei-12, 700 kg/ha haspargit 25- mrt-12 2-jul-12 Plantafstand 65 x 12 65 x 10 70 x 10 50 x ±15 Onkruid- bestrijding Mechanisch + manueel 5
Gewas- bescherming Xentari WG 20-aug- 12/ Conserve pro 27-aug-12 Oogst 11-dec-12 11-dec-12 30-nov-12 11-dec-12 03_ PROEFOBJECTEN Nr. Ras Zaadhuis Zaad 1. Ardea Vitalis Biologische Zaden BIO 2. Axima Vitalis Biologische Zaden BIO 3. Bandit Bejo Zaden BV BIO 4. Blauwgroene herfst De Bolster BIO 5. Blauwgrüner Winter / Farinto Hild Samen GmbH BIO 6. Durina S&G NCB 7. Haldor Bingenheimer Saatgut AG BIO 8. Herbstriesen2 / Hannibal Hild Samen GmbH BIO 9. Mechelse blauw groene, selectie Akelei Akelei BIO 10. Selina S&G NCB 11 Tadorna Vitalis Biologische Zaden BIO 04_ WAARNEMINGEN EN BEOORDELINGEN 04_01_ VELDWAARNEMINGEN Gedurende de teelt werden waarnemingen verricht op gewaskenmerken (stand van het gewas, ziekteaantastingen, groeiwijze,...). 04_02_ METINGEN EN BEOORDELINGEN BIJ OOGST Bij de oogst werden de planten beoordeeld op algemeen uitzicht in de bak. Deze beoordeling is opgedeeld in plant- en schachtkenmerken en omvat kleur van blad en wit gedeelte, vorm van de schacht, vastheid, groeiwijze en bladsluiting. Voor beoordeling van de (verkoop-)kwaliteit werd gekeken naar stamlengte, aanloopkleur, lengte van het witte gedeelte. De sortering werd bepaald in aantal en gewichtsprocenten in de categorieën < 2 cm, 2-3 cm, 3-4 cm en >4 cm. Onverkoopbare prei (te klein, vervormd, beschadigd, ) is ondergebracht in de categorie afval. Verder zijn ook het aantal marktbare planten, de opbrengst en pelbaarheid opgenomen in de beoordeling. 6
05_ RESULTATEN EN BESPREKING 05_01_ ALGEMEEN TEELTVERLOOP Alle rassen werden op het biologisch proefbedrijf uitgezaaid. Dit gebeurde met behulp van een pneumatische precisiezaaimachine in een plastiek koepel, in een 3 à 4 cm dikke laag potgrond. Met een gemiddeld opkomstpercentage van boven de 70% was de zaai heel goed geslaagd. Eind juni waren de planten plantklaar. De eerste planten werden op 22 juni getrokken (planten bestemd voor Akelei en De Kollebloem). Op 29 juni werden de planten getrokken bestemd voor Inagro en De Hogen Akker. Op 22 juni werd er geplant in manueel geponste gaten bij de Kollebloem en Akelei. De plantafstand bedroeg 65 cm tussen de rijen en respectievelijk 10 en 12 cm in de rij. Op 2 juli kon er geplant worden, in machinaal geponste gaten, op de proefhoeve van Inagro (70 x 10cm). Als laatste werd er geplant bij De Hogen Akker met een schijvenplanter. De rijafstand bedroeg 50 cm en de afstand in de rij was bij benadering 15 cm. Voor al de locaties werd het planten gevolgd door een zeer natte periode waardoor de planten goed konden weggroeien. Op De Hogen Akker was er wateroverlast waardoor de groei stagneerde. De vele regen in juli had als gevolg dat er op de proefhoeve opvallend veel papiervlekken voorkwam die er in de droge en warme maanden augustus en september uitgroeiden. Vanaf eind september nam de druk van roest heel sterk toe. Op 16 november werd er geoogst op de proefhoeve. De overige locaties werden 11 december geoogst. De opbrengstresultaten van de Hogen Akker werden niet meegenomen in de statistiek vanwege te sterk afwijkende waarden voor meerdere rassen. 05_02_ RASSENBESPREKING (zie tabellen 1, 2, 3 en 4) ARDEA (Vitalis Biologische Zaden) Ardea kende een goede maar weinig uniforme stand in het veld, Het blekere blad was opgericht en sterk aangetast door roest tot diep in de plant. Lijkt iets gevoeliger voor sleet maar is weinig gevoelig voor purper. Ardea was het meest productieve ras in proef dankzij een grovere sortering (31.5 % van de planten > 3cm) en een opbrengst van 28,8 ton/ha. De hoge productiviteit in combinatie met een goede pelbaarheid maakt dit ras aantrekkelijk. In de bak valt vooral de lange schacht en overgang op. Op de overige parameters scoort dit ras gemiddeld. AXIMA (Vitalis Biologische Zaden) In het veld scoort Axima gemiddeld. De groeiwijze is iets minder opgericht. In oktober vertoonde het donkere blad weinig sleet, wel was roest sterk aanwezig. Met 25,4 ton/ha was de opbrengst bovengemiddeld ondanks het eerder laag % marktbare planten. Ook het aantal planten < 2cm lag met 25% hoog. Net zoals Ardea heeft ook Axima een lange schacht en overgang. 7
BANDIT (Bejo Zaden BV) Bandit is een langzame groeier die vooral geschikt is als winterras. Dit vertaalde zich in een mindere gewasstand in oktober doordat het gewas nog vrij licht was. De uniformiteit was vrij goed, het gewas iets minder opgericht. De prei vertoonde in beperkte mate sleet en de ziekteweerstand was in het algemeen zeer goed. De gevoeligheid voor roest was significant lager dan de andere rassen (uitgezonderd Akelei). De mindere gewasstand vertaalde zich niet in een lagere opbrengst (25.9 ton/ha). De sortering was fijn (geen prei in de klasse >4cm). In de bak presenteerde Bandit goed. Bandit heeft een donkere bladkleur maar had wel iets meer knobbel. De schacht is eerder kort met een relatief grote overgang. BLAUWGROENE HERFST (De Bolster) Door de beperkte hoeveelheid aangeleverde zaden waren er problemen bij het zaaien. Het tekort aan startzaad zorgde ervoor dat er veel te weinig zaden per meter werden gezaaid. Dit kwam pas naar voren bij de opkomst waardoor er geen correctie meer mogelijk was. Door het beperkt aantal bruikbare planten werd besloten om dit ras enkel op de proefhoeve aan te planten. De grote variabiliteit tussen de resultaten op de verschillende locaties maakt dat de besproken resultaten niet echt te vergelijken zijn met de resultaten van de overige rassen. Blauwgroen herfst heeft een donkere bladkleur meet een iets minder opgerichte groeiwijze. Door de zeer dunne stand waren de getrokken planten allemaal groot en gelijk wat blijkt uit de goede uniformiteit. De opbrengst was met 22,9 ton/ha behoorlijk goed op de proefhoeve. Het ras vertoonde weinig sleet maar is zeer gevoelig voor roest. BLAUWGROENE WINTER / FARINTO (Hild Samen GmbH) Farinto is een echt winterras en werd in deze proef te vroeg geoogst. De stand tijdens het groeiseizoen was niet goed. De lichte gewasstand maar ook de zeer sterke gevoeligheid voor roest droegen hiertoe bij. Het aantal planten < 2cm is zeer hoog evenals het % afval en het aantal weggevallen planten met een navenante 18,9 ton/ha opbrengst. In de bak valt vooral de donkere bladkleur op. De schacht vertoonde duidelijk meer knobbel. DURINA (Syngenta) Durina heeft vrij donker blad met een opgerichte groeiwijze. Het ras vertoonde wel iets meer sleet, purpervlekken en papiervlekken (nog steeds zeer beperkt). Ook naar gevoeligheid voor trips scoort Durina onder het gemiddelde. Durina had een grove sortering en de opbrengst van 25,9 ton/ha is bovengemiddeld. Durina scoort ondanks de wat blekere bladkleur goed in de bak en heeft iets minder last van knobbelvorming dan de meeste rassen. HALDOR (Bingenheimer Saatgut AG) Haldor is een donkergroene, zeer sterk opgerichte en sleetvaste prei met een grote gevoeligheid voor roest. De opbrengst (23.5 ton/ha) is gemiddeld met een fijne sortering. Haldor heeft een zeer lange stam en overgang. HERBSTRIESEN 2 / HANNIBAL (Hild Samen GmbH) Hannibal is een zeer sterke groeier die heel veel gewas(blad) vormt. Grote nadeel van dit ras is de zeer bleke bladkleur en de slordige afhangende bladgroei en een heterogene stand. Op 8
het moment van oogst vertoonde dit ras het meeste sleet. Hannibal is gevoelig voor roest en het meest gevoelig voor purpervlekkenziekte en trips. De sortering is grof. De hogere opbrengst (26.6 ton/ha) ten spijt, is het een ras dat niet presenteert in de kist. MECHELSE BLAUWGROENE, SELECTIE AKELEI (Akelei) Akelei deed het goed in het veld met een donkere bladkleur en goede uniformiteit op het veld. De groeiwijze was opgericht. De sterk sleetbestendige planten deden het ook goed tegen roest en purpervlekkenziekte. De opbrengst van een goede 25,2 ton/ha ligt iets boven het gemiddelde. De sortering is fijn maar in de bak komt Akelei sterk naar voor. Wel is de korte stam van de Akelei sterk gevoelig voor knobbelvorming en dit verschil is significant tov. alle andere rassen. SELINA (Syngenta) Ook Selina deed het goed in het veld met vooral een zeer donkere bladkleur, goede uniformiteit en groeiwijze. Wat ziektegevoeligheid betreft was Selina sterk aangetast door roest. In de bak presenteerde Selina iets minder mooi en was de stam ook iets minder vast dan de meeste rassen. De opbrengst van 25.4 ton is bovengemiddeld. TADORNA (Vitalis Biologische Zaden) Tadorna is een vrij mooie prei met een iets mindere uniformiteit. Het blad is donker en opgericht. Tadorna is zeer gevoelig voor roest. De opbrengst (24,7 ton/ha) leunt aan tegen het gemiddelde en de lange schacht is weinig gevoelig voor knobbelvorming. 06_ BESLUIT In 2012 legde Inagro voor het eerst een rassenproef prei aan op meerdere locaties. De verschillen tussen de bedrijven qua bodem, plantafstand en weersomstandigheden hebben evenwel hun weerslag op de variabiliteit in de proefresultaten, wat de analyse veel complexer maakt dan bij een standaard blokkenproef op één locatie. Zo worden bv. niet alleen de globale opbrengstcijfers beïnvloed door de locatie maar ook de onderlinge verschillen in opbrengst tussen de rassen. Verder waren er ook duidelijke verschillen in ziektedruk op de verschillende bedrijven, welke de plaatselijke prestaties van de rassen beïnvloeden. Niettemin kwamen in deze proef een aantal verschillen in het rassenaanbod zaadvaste preirassen duidelijk naar voor en geven we u hierbij de belangrijkste conclusies mee. De rassen werden geoogst op 16 november (Inagro) en op 11 december (overige locaties) 2012. Naar productie toe sprong vooral Ardea (Vitalis) uit de band. Met een gemiddelde opbrengst van bijna 29 ton/ha bracht dit ras 3 à 4 ton meer op dan de meeste andere rassen. Ardea vertoonde evenwel pleksgewijs intense roest wat vermoedelijk te wijten is aan het heterogene gewas. Bandit (Bejo) toonde zich het sterkst tegen roest en gaf ook blijk van een algemeen goede ziekteweerstand. Andere eigenschappen van Bandit zijn een donkere bladkleur, een minder opgerichte groeiwijze en korte schacht. Qua opbrengst haalde dit ras gemiddeld een kleine 26 ton/ha. De telersselectie van Akelei kenmerkte zich, met een gemiddelde opbrengst van 25 ton/ha, door een fijne sortering en een korte schacht. Een minpuntje is de gevoeligheid voor knobbel, maar algemeen is de kwaliteit van de geoogste prei zeer goed. Met haar goede ziekteweerstand en oogstkwaliteit slaagt deze Mechelse telersselectie erin zich te onderscheiden van productief evenwaardige rassen als Axima (Vitalis), Durina en Selina (Syngenta). Deze drie rassen hebben allen als minpunt dat ze gevoelig zijn voor roest, de bladrijke Selina het meest. Ook Haldor 9
(Bingenheimer) en Hannibal (Hild) toonden zich in het veld gevoelig voor roest. Hannibal bleek daarenboven gevoelig voor purpervlekken en behoorde mede door zijn bleekgroene bladkleur en slordige bladgroei tot de minst goeie rassen qua gewasstand. Maar ook qua oogstkwaliteit eindigt Hannibal onderaan de ranglijst vanwege het open snijvlak, het slordige blad, de lange schacht en de open groeiwijze. Tadorna (Vitalis) daarentegen gaf lang geen slechte prei in de kist, maar faalde ook op gevoeligheid voor roest. Tadorna haalde in de proef gemiddeld net geen 25 ton/ha. Tot slot was Farinto (Hild) het enige ras met een significant lagere opbrengst, onder de 20 ton/ha. Slechts op één locatie haalde dit ras meer dan 20 ton/ha. Farinto ging bovendien onderuit door roest zodat we kunnen besluiten dat dit ras weinig te bieden heeft voor een najaarsteelt. 10