De wereld door de ogen van een baby Boekstart Inspiratiedag 13 september 2012 Wat gebeurt er in dat hoofdje? De geheimen van het babybrein Sabine Hunnius De wereld door de ogen van een baby Hoe neemt een baby zijn omgeving waar? Kunnen pasgeboren baby s zien? Horen? Hoe ontwikkelen zich de hersenen van een baby? Hoe kunnen we de ontwikkeling van een baby stimuleren? Hoe neemt een baby zijn omgeving en de mensen in zijn omgeving waar? Het begin van babyonderzoek Babydagboekjes: Clara Stern beschreef de ontwikkeling, met name de taalontwikkeling, van haar drie kinderen (1907-1914) De habituatiemthode Zien, horen & voelen Dankzij deze onderzoeksmethodes veel kennis over wat baby s kunnen zien, horen, voelen of proeven 1
Wat een pasgeboren baby kan zien Wat een pasgeboren baby kan horen Pasgeborene baby s zien duidelijk slechter dan volwassene Gezichtsscherpte 1/30 van een volwassene Zien het best op een afstand van 20-30 cm Kleurenzien: nog gebrekkig (rood voor geel, blauw, groen) Preferentie voor contrast Rond 6 maanden: vergelijkbaar met volwassenen Pasgeborene horen redelijk goed (echter niet even goed als een gezonde volwassene) Preferentie voor menselijke stemmen en voor taal Preferentie voor de stem van moeder, later ook voor stem van de vader Al pasgeboren baby s kunnen het verschil tussen klanken horen, herkennen zelfs eerder gehoorde verhaaltjes Onderzoek naar het babybrein De hersenen Dendrieten Cellichaam Axon Myeline Recent steeds meer onderzoek naar hersenontwikkeling en de samenhang tussen hersenen en gedrag Axonuiteinde De hersenen De hersenen Frontaalkwab grijze stof witte stof 2
Het prille begin: hersenontwikkeling voor de geboorte Methoden van hersenonderzoek Hersencellen beginnen al vroeg tijdens de zwangerschap te ontstaan Tussen 6 e en 18 e week snelste ontwikkeling: op gegeven moment ontstaan er in de hersenen van de foetus 250.000 hersencellen per minuut Geboorte en migratie van hersencellen Bijna alle neuronen worden voor de geboorte gevormd Inside-out patroon van hersenontwikkeling Brown, Estroff, & Barnewolt (2004) Kramer & Schlemmer (2006) Hersenontwikkeling na de geboorte Grootste deel van de hersenontwikkeling vindt na de geboorte plaats Synaptogenese (begint in de 7 e week van de zwangerschap, maar vindt tot 80% na de geboorte plaats) Hersenontwikkeling na de geboorte Hersenontwikkeling niet slechts toename: blooming & pruning Verbindingen tussen hersencellen zijn in overvloed gevormd Netwerk is nog maar weinig efficiënt en bevat veel overtollige verbindingen Ongeveer de helft van alle synapsen wordt weer weggesnoeid en uiteindelijk blijven alleen de meest actieve en effectieve verbindingen over pasgeboren 1 maand 3 maand 6 maand 15 maand 24 maand Hersenontwikkeling na de geboorte Waarom zo ingewikkeld? Waarom ontstaan er niet meteen minder synapsen, namelijk precies het aantal dat later nodig zal zijn? invloed van omgeving op hersenontwikkeling Voorbeeld: taalontwikkeling Werker & Tees (2002) 3
Waarom zo ingewikkeld? Invloeden op de hersenontwikkeling Wie hoort het verschil tussen Ra en La? Ratjes die samen met een groep soortgenoten in een grote kooi met speelgoed erin opgroeiden, bleken later grotere hersenen met een zwaardere, dikkere hersenschors te hebben dan ratten in een prikkelarme omgeving. Hun hersencellen waren gemiddeld groter en beter met elkaar verbonden. Black & Greenough (1986) Kuhl et al. (2006) Hoe kan de hersenontwikkeling gestimuleerd worden? Onderzoek naar Baby DVDs Onderzoek naar Baby DVDs Wat werkt wel? Samen boekjes lezen!! - afgestemd - interactief Effecten op taalontwikkeling (woordenschat) & Lezen als gewoonte 4
Wat werkt wel? Wat werkt wel? Een muzikale opvoeding en het leren bespelen van een instrument bevordert de cognitieve ontwikkeling van een kind. Een liefdevolle, stimulerende omgeving is cruciaal voor vorming en de groei van hun hersenen en een optimale ontwikkeling. De wereld door de ogen van een baby Hoe neemt een baby zijn omgeving waar? Hoe neemt een baby de mensen in zijn omgeving waar? Vanaf welke leeftijd begrijpen baby s al wat andere mensen zeggen en doen? Hoe doen zij dat? Welke (hersen-)processen spelen hierbij een rol? Oogbewegingsonderzoek Precieze oogbewegingsmeting Oogbewegingen tijdens handelingsobservatie kunnen ons vertellen wat een baby verwacht en weet. 5
Hunnius & Bekkering (2010, Developmental Psychology) Handelingen & voorwerpen Hunnius & Bekkering (2010, Developmental Psychology) Handelingen & voorwerpen Hunnius & Bekkering (2010, Developmental Psychology) Wat verwacht de baby? Handelingen & voorwerpen Hunnius & Bekkering (2010, Developmental Psychology) Wat verwacht de baby? Handelingen & voorwerpen Baby Lois (8 maanden oud) Baby Stef (12 maanden oud) 6
Junge, Cutler, & Hagoort (in press, Neuropsychologia) ERP analyse Woordleren Voorspellen van latere taalontwikkeling Onderzoek naar coöperatie bij peuters Onderzoek naar coöperatie bij peuters Onderzoek naar coöperatie bij peuters Eye-tracking taak: Meet intentie- en handelingsbegrip Coöperatie taak: Meet gedrag tijdens interactie met leeftijdsgenootje 7
Onderzoek naar coöperatie bij peuters Gedrag tijdens de coöperatie taak Succes op de taak Mislukken van de taak Gedrag tijdens de coöperatie taak Handelingsbegrip en coöperatie Dominant gedrag Prosociaal gedrag Nauwe samenhang tussen handelingsbegrip en de kwaliteit van de sociale interactie. Bedankt www.babyresearchcenter.nl Meer weten? Verder lezen? 8