Projecten voor inwoners van de gemeente Montferland 1
Oktober 2013 Inleiding Gezondheid, dat is het belangrijkste van allemaal is een veelgehoorde uitspraak. Maar direct wordt daaraan toegevoegd, dat je dit niet kunt afdwingen. Wel is er het besef, dat je gezondheid kunt bevorderen, door gezond te leven. Goede voeding, meer bewegen, weinig stress en vermijden van slechte leefgewoonten zijn daarbij belangrijke elementen. De laatste jaren is bij onderzoeken duidelijk geworden dat de gezondheidstoestand van de inwoners van Montferland slechter is dan gemiddeld en op een aantal aspecten slechter wordt (bijvoorbeeld overgewicht van kinderen). Deze ontwikkeling is zorgelijk en dient verbeterd te worden. Cijfers uit gezondheidsmonitoren van de GGD (zie bijlage) tonen de noodzaak aan: - 15 % van de 5 jarigen en 18 % van de 14-jarigen heeft overgewicht - 54 % van de volwassenen tot 65 jaar heeft overgewicht - 17 % van de basisschoolkinderen beweegt minder dan 7 uur per week - 83 % van de middelbare schoolkinderen voldoet niet aan de Ned. Norm Gezond Bewegen - 32 % van de volwassenen tot 65 jaar voldoet niet aan de Ned. Norm Gezond Bewegen Enerzijds is gezondheid een verantwoordelijkheid van de individuele inwoner zelf, maar de gezondheidstoestand is ook van groot belang voor de gemeente Montferland. (Plicht van de overheid o.g.v. de Wet Publieke Gezondheid WPG*). Een gezonde en vitale bevolking doet minder vaak een beroep op de WMO, op de medische zorg, heeft een sterkere positie op de arbeidsmarkt en is beter in staat allerlei maatschappelijke taken uit te voeren. In de programma s van de gemeente is dan ook een separaat programma Bevordering gezonde leefstijl opgenomen, waarmee het belang hiervan voor de gemeente onderstreept wordt. Belangrijk onderdeel van dit programma zijn de Leefstijlprojecten, waarvoor door de gemeenteraad geld beschikbaar is gesteld en de opdracht is gegeven dit uit te voeren. Opvallend is dat allerlei sport- en beweegprogramma s ingezet worden als instrument. Sport is daarmee steeds vaker een middel om een bepaald doel te bereiken. Via deze notitie geeft het college van burgemeester en wethouders een weergave van de resultaten tot dusver en geeft het college zicht op de activiteiten voor de aankomende periode. 2
De leefstijlprojecten: 1. Ketenaanpak Overgewicht Jeugd In 2012 is de gemeente Montferland gestart met het project Ketenaanpak Overgewicht Jeugd. Met een groot aantal lokale samenwerkingspartners is onderzocht op welke wijze het toenemende probleem van overgewicht bij de jeugd kan worden bestreden. Dit heeft geleid tot een aantal resultaten: * vanaf september 2013 wordt door de GGD op alle Montferlandse scholen in groep 5 een extra screening op overgewicht uitgevoerd. De schoolverpleegkundige zal in situaties van overgewicht met ouders in overleg gaan voor een goede aanpak. * in het Gezondheidscentrum te Didam wordt met financiële steun van de zorgverzekeraar voor kinderen met overgewicht een zorgprogramma aangeboden (samenwerking van huisarts, kinderfysiotherapie, leefstijladviseur van de GGD, CJG, psycholoog en beweegaanbieder zwembad de Hoevert). Op dit moment zijn 30 kinderen opgenomen in een zorgprogramma en worden goede resultaten geboekt. Vanaf 2013 wordt een gelijksoortig programma aangeboden in s-heerenberg; * Op verzoek van alle samenwerkingspartners heeft de gemeente een brochure Sport in Montferland opgesteld, waarin het lokale sportaanbod is opgenomen, inclusief kosten en contactpersonen. Ook wordt aandacht besteed aan financiële tegemoetkomingsregelingen; 2. Bewegen op recept (BOR) De gemeente Montferland is in 2012 gestart met een proef samen met 7 andere Gelderse gemeenten met het project Bewegen op recept. Huisartsen kunnen volwassenen, die veel onduidelijke lichamelijke klachten hebben maar ook te maken hebben met overgewicht, verwijzen naar een zorgprogramma. Dit bestaat voor een groot deel uit sport/bewegen o.l.v. een leefstijlcoach. De proef wordt uitgevoerd vanuit het Gezondheidscentrum Didam en tijdens de proef kunnen maximaal 30 recepten uitgeschreven worden Tegen de verwachting in schrijven weinig huisartsen recepten uit, zodat deelname aan BOR beperkt is (bekendheid gering). Op dit moment wordt het project actief gepromoot bij de eerste lijns gezondheidszorg. 3
3. Gezonde Kinderen in een Gezonde Kindomgeving (GKGK) Vanaf september 2013 nemen 150 kinderen van 3 basisscholen (Galamaschool in s-heerenberg, Albert Schweitzerschool in Didam en de Boomgaard in Braamt) deel aan het project GKGK. In deze van oorsprong Duitse interventie wordt actief en intensief ingezet op gezondheid bij kinderen via extra bewegingslessen, na- en tussenschoolse sportactiviteiten, extra sportaanbod voor kinderen met overgewicht, voedingslessen en ouderavonden. Het programma wordt ondersteund door de Gelderse Sportfederatie, en voor een belangrijk deel uitgevoerd door de combinatiefunctionarissen. Een aantal samenwerkingspartners (scholen, Welcom, GSF, sportaanbieders, GGD, CJG en de gemeente) volgt en stuurt het project. De resultaten worden 3 jaar lang via testen gevolgd en maken onderdeel uit van een Nederlands- Duitse database. 4. Beweegtuinen In 2012 is gestart met een initiatief om te komen tot een zgn. beweegtuin in Didam. Dit is een Outdoor Fitness installatie in de openbare ruimte, bedoeld voor senioren (vitale en mensen met een beperking). In andere landen (Spanje, Duitsland, Finland) is dit al een groot succes en stimuleert ouderen om te bewegen. Naast toestellen wordt ook het gebruik georganiseerd via zgn. beweegprogramma s. Senioren gaan in groepsverband gebruik maken van de toestellen via een beweegprogramma, waarmee ook de sociale interactie wordt bevorderd. Voorwaarde voor succes is dat er voldoende draagvlak is voor ontwikkeling en realisatie, zodat financiering en gebruik vooraf georganiseerd worden. In Didam werken vele partijen samen (St. SeniorenKontakt, Welcom, Fysiotherapie Didam, Zozijn, Diafaan, Gelderse Sportfederatie en de gemeente) om te komen tot een beweegtuin en bijbehorende beweegprogramma s. Struikelblok is de locatie, om reden dat omwonenden van mogelijke locaties vrezen voor overlast. Planning is om op korte termijn te komen tot daadwerkelijke realisatie in samenspraak met de deelnemende partijen. Daarbij wordt onderzocht op welke manieren ook andere doelgroepen van de beweegtuin gebruik kunnen maken (kinderen, jongeren, mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking). In 2014 wordt een tweede beweegtuin in s-heerenberg ontwikkeld. Daar lijkt de locatie (park Gouden Handen) geen discussie, maar daar dient nog draagvlak ontwikkeld te worden, zodat gebruik en financiering gewaarborgd zijn. Gemeente en Gelderse Sportfederatie zullen dit in 2013 starten. 4
5. Montferland Vitaal In 2013 heeft de gemeente samengewerkt met het bedrijf WellkomCS voor het beweegstimuleringsproject Montferland Vitaal. Doel was om zo veel mogelijk inwoners meer te laten bewegen met behulp van een stappenteller en bijbehorend computerprogramma. De gemeente heeft bijgedragen middels promotie en een stimuleringsbijdrage. 75 deelnemers hebben gedurende 3 maanden deelgenomen aan het project. 6. Beweegprogramma uitkeringsgerechtigden Sport als middel om te komen tot verandering/verbetering van iemands situatie komt ook tot uiting in een beweegprogramma voor uitkeringsgerechtigden, die op grond van de WWB van de gemeente een uitkering ontvangen. Naast lichamelijke fitheid komen ook mentale belastbaarheid, leefstijl en werknemersvaardigheden aan bod. Na een oproep hebben zich 35 personen gemeld voor deelname, die eind 2013 zullen starten met een programma gedurende 3 maanden. Het project wordt uitgevoerd door het bedrijf Ergo Control. Deelnemers krijgen na een gesprek, een fittest en een beweegaanbod. Ook is er aandacht voor de leefstijl van deelnemers. Uiteindelijk doel is dat mensen via dit re-integratie-instrument een sterkere positie krijgen op de arbeidsmarkt. Financiën: De kosten van Leefstijlprojecten zijn hoog in die gevallen er extra menskracht nodig is. Per onderdeel dient onderzocht te worden of er gebruikt gemaakt kan worden van bestaande regelingen/voorzieningen. Ook zijn er mogelijkheden voor eventuele co-financiering. (Provincie, zorgverzekeringen). Een overzicht van de kosten voor de gemeente per onderdeel: 1. Ketenaanpak Overgewicht Jeugd: - kosten extra screening op overgewicht: 10.000,- - kosten extra sportaanbod voor kinderen met overgewicht: 2.000,- - kosten leefstijlcoach zorgprogramma 3.000,- Financiering uit Begrotingspost meer bewegen voor jongeren ( 18.000,- per jaar) Een deel van de kosten worden gedragen door de zorgverzekeraars (consult huisarts, kosten diëtiste, kinderfysiotherapie) 2. Bewegen op recept: - bijdrage gemeente: 1.500,- Financiering uit Begrotingspost Gezondheidszorg Hier is sprake van co-financiering. Een zelfde bedrag is afkomstig van provinciale project Senioren op de kaart (SOK). 5
3. Project GKGK: - begeleiding project door GSF 2013/2014 6.000,- - kosten uitvoering 2013/2014 20.000,- Financiering uit begrotingspost meer bewegen voor jongeren ( 18.000,- per jaar). Voor de voortgang en mogelijke uitbreiding naar alle scholen is co-financiering nodig en in onderzoek bij de provincie (via regionale aanvraag in kader van Gelderland Sportland ) 4. Project Beweegtuinen: - realisatie beweegtuin Didam in 2013 50.000,- - realisatie beweegtuin s-heerenberg in 2014 50.000,- Financiering hiervan uit budget Sportbeleid en bevordering. 50 % via co-financiering door Provincie en derden/fondsen. 5. Montferland Vitaal: - bijdrage gemeente 2.500,- Financiering uit begrotingspost 2012 Meer bewegen voor jongeren (eenmalig) 6. Beweegprogramma uitkeringsgerechtigden - kosten organisatie en uitvoering 12.000,- Kosten worden betaald uit de zgn. Menzis 1 Euro-reling, waarbij de gemeente per verzekerde uitkeringsgerechtigde per jaar 1,- ontvangt van Menzis. Conclusie: Met een aantal lokale Leefstijlprojecten wordt de gezondheid van inwoners van de gemeente Montferland bevorderd. Het belang hiervan is helder: De gezondheidssituatie van de inwoners vraagt om aandacht vanwege de wettelijke plicht, maar vooral gelet op de taken van de gemeente op het terrein van WMO, ouderenbeleid, maatschappelijke participatie en sociale zaken. Daarbij wordt steeds vaker sport ingezet als middel om de gezondheid van de inwoners te verbeteren. De gemeente Montferland is een actieve initiator van leefstijlprojecten, die door samenwerkingspartners wordt gezien en gewaardeerd. Goede resultaten zijn voorwaarde voor toekomstig succes en stimulerend voor die samenwerking. De gezondheidssituatie vraagt in de toekomst om blijvende aandacht, zeker met de komst van nieuwe taken (zorg). Het bewaken van de resultaten, het zoeken naar cofinancieringsmogelijkheden en het aansluiten bij bestaande activiteiten zijn daarbij belangrijk.. 6