WEGWIJZER VOOR NIET-BEGELEIDE BUITENLANDSE MINDERJARIGEN IN BELGIË
Een niet-begeleide buitenlandse minderjarige Je bent een niet-begeleide buitenlandse minderjarige als: je jonger bent dan 18 jaar je in België bent aangekomen zonder je ouders (of wettelijke voogd) België organiseert een aangepaste opvang voor alle niet-begeleide buitenlandse minderjarigen (zowel voor hen die asiel hebben aangevraagd als voor hen die illegaal in het land verblijven). Inleiding De Voogdijdienst Deze wegwijzer helpt je om beter te begrijpen hoe de niet-begeleide buitenlandse minderjarigen in België worden opgevangen. Je vindt hierna, in chronologische volgorde, een overzicht van de mensen en organisaties die je tijdens je parcours in België zal ontmoeten. Hun rol wordt telkens toegelicht. De Voogdijdienst is een Belgische overheidsdienst die zich bezighoudt met niet-begeleide buitenlandse minderjarigen. Wanneer je in België aankomt en je voor de eerste keer in contact komt met een Belgische vereniging of instelling, wordt de Voogdijdienst hiervan op de hoogte gebracht. De Voogdijdienst ontvangt dan een document met daarop enkele persoonlijke gegevens van jou (naam, leeftijd...), aan de hand waarvan hij kan nagaan wie je bent. Hij kan ook aan een dokter vragen om te onderzoeken hoe oud je bent. Als je erkend wordt als minderjarige (en dus jonger bent dan 18), zal de Voogdijdienst je een voogd toewijzen: Jouw voogd is er om je te helpen bij je administratieve taken, omdat die vaak ingewikkeld zijn. De voogd bezorgt je bijvoorbeeld een advocaat, dient voor jou een asielaanvraag in of een regularisatieaanvraag, zorgt ervoor dat je naar school kan, enz. De voogd werkt samen met de maatschappelijk werkers van het opvangcentrum waar je verblijft en probeert de beste oplossingen voor jou te vinden. Als je minderjarig bent maar uit een Europees land komt - je land van oorsprong is lid van de Europese Unie -, dan zal de Voogdijdienst geen voogd aanduiden maar wel rechtstreeks met jou nagaan hoe je geholpen kan worden. In afwachting van een oplossing zoekt de Voogdijdienst een verblijfplaats voor jou. De Voogdijdienst kan contact nemen met een opvangcentrum om je een verblijfplaats te bezorgen.
De eerste opvang in een observatie- en oriëntatiecentrum Eerst word je opgevangen in een observatieen oriëntatiecentrum. Alle niet-begeleide buitenlandse minderjarigen, asielzoeker of niet, worden daar opgevangen. In België zijn er zo twee observatie- en oriëntatiecentra: één in Neder-over-Heembeek en één in Steenokkerzeel. Beide centra worden beheerd door Fedasil, dat is een overheidsorganisatie die instaat voor de opvang van asielzoekers en andere vreemdelingen in België. Er worden drie categorieën van jongeren opgevangen in deze centra: asielzoekers: minderjarigen die een asielaanvraag hebben ingediend bij de Dienst Vreemdelingenzaken om als vluchteling te worden erkend. niet-asielzoekers: minderjarigen die niet wettelijk in België verblijven. Hoe verloopt jouw verblijf in het centrum? De observatie- en oriëntatiecentra zijn open opvangcentra. Dit betekent dat je er vrij in en uit kan lopen, op voorwaarde dat je het huishoudelijk reglement naleeft. Ze hangen niet af van de Dienst Vreemdelingenzaken, en ook niet van de politie. De opdracht van deze centra is je te informeren en je door te verwijzen naar een andere opvangplaats die aangepast is aan jouw behoeften. Je krijgt er materiële hulp, dit wil zeggen een bed, maaltijden, toiletgerief, zakgeld, en maatschappelijke, psychologische en medische bijstand. Hij geeft je ook het huishoudelijk reglement, waarin de werking van het centrum wordt uitgelegd: je rechten, de regels die je moet volgen en praktische informatie, zoals de openingsuren van het restaurant. Het huishoudelijk reglement is heel belangrijk omdat alle minderjarigen, die uit verschillende landen en culturen komen, moeten samenleven in het opvangcentrum. Overdag worden activiteiten georganiseerd (uitstapjes, sport, spel, fi lm, lessen ) waardoor je het land kan leren kennen en talen kan leren. De advocaat Jouw voogd zoekt een advocaat voor jou. In België zijn er advocaten die gespecialiseerd zijn in het vreemdelingenrecht en meer bepaald in het recht van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen. Jouw advocaat is de persoon die je het beste kan helpen bij je administratieve en juridische zaken. De procedure Eén van de maatschappelijk werkers is jouw vaste contactpersoon tijdens heel je verblijf in het centrum. Bij hem of haar kan je altijd terecht met je vragen of problemen. Verder zijn er in het centrum ook opvoeders, een psycholoog en een medische dienst die je kunnen helpen en ervoor kunnen zorgen dat je je goed voelt. Je verblijf in het observatie- en oriëntatiecentrum (Neder-over-Heembeek of Steenokkerzeel) duurt 15 tot 30 dagen. Nadien word je doorverwezen naar een opvangplaats die beter aangepast is aan jouw profi el. asielzoekers en andere jongeren die aan de grens worden onderschept, onder andere op de luchthaven. Ze hebben nog geen toegang tot het Belgische grondgebied maar mogen in het opvangcentrum verblijven zolang hun aanvraag tot toegang tot het grondgebied onderzocht wordt. Wanneer je aankomt in het centrum zal een maatschappelijk werker samen met jou enkele administratieve formaliteiten vervullen. Zo wordt er bijvoorbeeld een foto van jou gemaakt. Hij zal je uitleggen hoe het leven in het centrum verloopt en je vragen beantwoorden. Je kan verschillende procedures volgen, afhankelijk van je voorgeschiedenis ( de redenen waarom je jouw land hebt verlaten, je traject tot in België). De maatschappelijk werker van je centrum en je voogd kunnen je daarin advies geven, samen met je advocaat. De asielaanvraag en aanvraag voor een verblijfsvergunning moeten ingediend worden bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Zolang die dienst je aanvraag behandelt, mag je België niet verlaten.
De aanvraag tot bescherming als slachtoffer van mensenhandel De asielaanvraag Je kan asiel aanvragen in België als je vreest in je eigen land vervolgd te worden om je ras, je godsdienst, je nationaliteit, je politieke overtuiging of omdat je bij een bepaalde sociale groep hoort. Je dient je aanvraag in bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Daar neemt men ook je vingerafdrukken, om na te gaan of je al asiel hebt gevraagd in een ander Europees land. Als dat het geval is, dan kan België aan dat andere land vragen om jou verder op te vangen. Je krijgt een document met de naam bijlage 26 (of bijlage 25 als je je asielaanvraag aan de grens hebt ingediend). Dit document is het bewijs van je asielaanvraag. De aanvraag tot verblijfsvergunning Als je ervoor kiest om geen asiel aan te vragen, kan je voogd een verblijfsvergunning vragen bij de Dienst Vreemdelingenzaken. In België kunnen mensen die uitgebuit of misbruikt worden door andere mensen speciale bescherming krijgen. Zij worden dan beschouwd als slachtoffers van mensenhandel. Als iemand je naar België gelokt heeft om in het geheim te werken in een restaurant, of als iemand je vraagt of verplicht om tegen je zin dingen te doen, zoals prostitutie, dan is het heel belangrijk dat je dat ook vertelt aan je maatschappelijk werker of voogd. Je maatschappelijk werker of voogd kunnen samen met jou bekijken of je eventueel bescherming nodig hebt en er dan voor zorgen dat je naar een ander centrum kan. De voogd zal je helpen om het statuut van slachtoffer van mensenhandel aan te vragen. Gezinshereniging Als je familie hebt in België of in Europa, is gezinshereniging eventueel mogelijk. Praat erover met je maatschappelijk werker en met je voogd. Vrijwillige terugkeer Als je terug wil naar je land, dan kan dat ook. Praat erover met je maatschappelijk werker en met je voogd. Om je asielaanvraag in te dienen, heb je geen voogd nodig. Je kan dit gerust alleen doen. Van zodra je een voogd hebt, ga je samen met hem naar de Dienst Vreemdelingenzaken om er een vragenlijst in te vullen. Deze vragenlijst wordt daarna doorgestuurd naar een andere instelling, het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). Het is deze onafhankelijke instelling die uiteindelijk beslist of je als vluchteling erkend wordt of niet. Indien je niet als vluchteling erkend wordt, kan ze wel nog beslissen om je subsidiaire bescherming te bieden. Dit wil zeggen dat ze oordeelt dat je niet naar je land kan terugkeren omdat dat te gevaarlijk is voor jou. Als je niet akkoord gaat met de beslissingen van deze instellingen kan je in beroep gaan. Vraag hierover advies aan je advocaat of voogd. De Dienst Vreemdelingenzaken bestudeert je aanvraag op basis van verschillende criteria en geeft: ofwel een document met de naam aankomstverklaring, dat drie maanden geldig is en normaal één keer kan worden verlengd met drie maanden. Nadien, als je je paspoort hebt en je goed je best doet om je te integreren in België - je inspanningen op school zijn daarbij heel belangrijk -, kan je een verblijfsvergunning van 1 jaar krijgen. Na drie jaar kan je defi nitieve papieren krijgen. ofwel een document met de naam bijlage 38. Dat is een bevel om je terug naar de grens te brengen of naar je land van herkomst. Je voogd kan stappen ondernemen om deze beslissing ongedaan te maken. In afwachting kan je in België blijven. De tweede opvangplaats Als je doorverwezen wordt naar een tweede opvangplaats, dan brengt een medewerker van het observatie- en oriëntatiecentrum je er naartoe, of komt een maatschappelijk werker van je nieuwe opvangplaats je halen. Het observatie- en oriëntatiecentrum bezorgt informatie over jou aan je nieuwe opvangplaats, zodat ze je daar verder kunnen begeleiden en helpen met de lopende procedures. Deze tweede opvangplaats kan een collectief opvangcentrum zijn (georganiseerd door het Rode Kruis of Fedasil) of een meer gespecialiseerd centrum. Ook dit is een open centrum waar je materiële hulp krijgt, net zoals het observatie- en oriëntatiecentrum. Je krijgt een nieuwe maatschappelijk werker als vaste contactpersoon bij wie je terechtkan voor informatie, advies en hulp bij je procedure. Er zijn wel enkele verschillen met het observatie- en oriëntatiecentrum. Aangezien je hier langer zult verblijven, word je ingeschreven in een school. Het centrum tracht je ook meer autonomie en verantwoordelijkheid te geven, maar blijft wel voor ondersteuning zorgen.
Je sociaal dossier Alle jongeren in het opvangcentrum hebben een sociaal dossier, jij dus ook. Hierin zit alle belangrijke informatie voor jouw begeleiding, zoals bijvoorbeeld de naam van je voogd, de naam van je advocaat of de school waar je bent ingeschreven. Je maatschappelijk werker houdt dit dossier bij en vult het aan. Wanneer je het centrum verlaat, zal jouw sociaal dossier aan je nieuwe opvangplaats worden doorgegeven. Leerplicht Net zoals alle andere minderjarigen in België, moet je lessen volgen tot je 18 bent. De lessen verlopen in het Nederlands, Frans of Duits, afhankelijk van de regio waarin jouw school ligt. In sommige scholen zijn er opvangklassen. Dit zijn aangepaste klassen voor leerlingen die geen enkele landstaal voldoende beheersen. Als je in zo n klas ingeschreven bent, kan je eerst je talenkennis verbeteren en nadien naar een gewone klas gaan. Recht om te werken als student Als je graag wil werken om een beetje geld te verdienen dan moet je rekening houden met de wettelijke regels die gelden voor studentenarbeid. Belangrijk voor jou is dat je tijdens de schoolvakantie mag werken onder bepaalde voorwaarden. Zo moet je minimum 15 jaar oud zijn, naar school gaan en in het bezit zijn van een tijdelijke verblijfsvergunning. Voor meer info kan je terecht bij je maatschappelijk werker of je voogd. Medische en psychologische hulp Je hebt recht op medische hulp in het centrum waar je verblijft. Als je gezondheidstoestand het vereist, kan de arts je laten overbrengen naar een ziekenhuis of een gespecialiseerde dienst. Indien nodig kan je ook psychologische bijstand krijgen, bijvoorbeeld om een trauma of een verlies te verwerken. Over het algemeen blijf je tussen 4 maanden en 1 jaar in het tweede opvangcentrum. Tijdens je verblijf evalueert je maatschappelijk werker of de opvang in het centrum aangepast is aan je situatie. Als dit niet het geval is, kan hij voorstellen om van opvangplaats te veranderen, mits akkoord van je voogd. In dat geval kan je bijvoorbeeld naar een kleiner, meer familiaal centrum worden overgeplaatst. Het personeel van het centrum of jouw voogd kan ook een overplaatsing aanvragen als je het huishoudelijk reglement niet naleeft. Na 4 maanden in deze tweede opvangplaats kan jij of je voogd vragen om je over te plaatsen naar een individuele opvangplaats waar je zelfstandiger kan leven. Het einde van de hulp in een specifieke opvangplaats voor minderjarigen Er zijn meerdere situaties mogelijk : Als je 18 jaar bent en nog geen beslissing ontvangen hebt over je asielaanvraag, word je overgeplaatst naar een opvangstructuur voor volwassen asielzoekers. Als je 18 jaar bent en niet meer over de vereiste papieren beschikt om in België te blijven, moet je in principe het opvangcentrum verlaten. Spreek hierover met je maatschappelijk werker. Als je nog geen 18 jaar bent en erkend bent als vluchteling of een verblijfsvergunning voor België hebt gekregen, dan heb je recht op fi nanciële steun. Je kan dan hulp vragen aan een Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, dat voor jou een passende begeleiding zal zoeken. De Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn, kortweg OCMW in het Nederlands en CPAS in het Frans, bieden hulp aan personen in moeilijkheden. In elke Belgische gemeente vind je zo n centrum, dat alle inwoners met problemen probeert te helpen. Je voogd of maatschappelijk werker kan je hierover meer informatie geven.
Contacten Hieronder vind je een lijst met adressen van verschillende organisaties die je kunnen helpen in tal van situaties. Deze lijst is natuurlijk niet volledig. Voor meer informatie kan je ook raad vragen aan je voogd of maatschappelijk werker. Onderstaande organisaties kunnen je ook eventueel doorverwijzen naar nog andere organisaties. De Voogdijdienst Leuvenseplein 4 078 15 43 24 Synergie 14 ( Relais ) Jean Van Volsemstraat, 33 1050 Brussel 02 646 96 70 Onthaal en praktische info voor jongeren. De kantoren voor juridische bijstand Permanentie van gespecialiseerde advocaten - Kantoren Brussel : Vier Armenstraat 19 in 02 508 66 57 Kinderrechtencommissariaat (Vlaamse Gemeenschap) Leuvenseweg 86 02 552 98 00 E-mail: kinderrechten@vlaamsparlement.be Service droit des jeunes Van Arteveldestraat 155 02 209 61 61 E-mail: bruxelles@sdj.be Permanentie: maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag van 13u tot 17u. SOS Jeunes Mercelisstraat 27 1050 Brussel 02 512 90 20 SOS Jeunes is elke dag open, 24u op 24u. Informatie- en hulpdiensten in Vlaanderen - Jo-lijn (gratis): 0800 900 33 Permanentie: maandag (van 9 tot 13u), woensdag en vrijdag (van 13 tot 18u) - Jongeren Advies Centra ( JAC ) Adres van een centrum in uw buurt: www.jac.be Justitiepaleis, Poelaertplein in 02 519 84 68 - Kantoor Antwerpen : Bolivarplein 20 (bus 15) in 2000 Antwerpen 03 260 72 80 - Kantoor Luik : Boulevard de la Sauvenière 32 in 4000 Liège 04 222 10 12 Kinderrechtencommissariaat (Franstalige Gemeenschap) Rue des Poissonniers 11-15 (boite 5) 1000 Bruxelles 02 223 36 99 E-mail: dgde@cfwb.be Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding Koningsstraat 138 0800 12800
Deze wegwijzer is een uitgave van het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers (Fedasil). De brochure richt zich tot de niet-begeleide buitenlandse minderjarigen die in België worden opgevangen, meer bepaald in de opvangcentra in Neder-over-Heembeek en Steenokkerzeel. Deze wegwijzer is beschikbaar in de volgende talen: Nederlands, Frans, Engels, Arabisch, Servo-Kroatisch en Peul. Eerste druk, januari 2008. Vertalingen: vzw Brussel Onthaal (www.sociaalvertaalbureau.be) Fedasil Kartuizersstraat 21 België Telefoon : 00 32 2 213 44 11 info@fedasil.be www.fedasil.be Niets uit deze uitgave mag, zelfs gedeeltelijk, vertaald of gewijzigd worden, onder welke vorm ook, zonder de schriftelijke en voorafgaande toestemming van Fedasil. Ver. Uitg.: Isabelle Küntziger Vormgeving: Trinôme Foto s : N. Hannes, I. Pateer en H. Ricour Druk : Boone-Roosens D/2008/10.053/1