Voorlopige bewindvoering Tim Wuyts Vrijwillig wetenschappelijk medewerker KULeuven Justitiemedewerker Kamerfractie CD&V
Inleiding Structuur 1. Toepassingsgebied 2. Inrichting van het beheer 3. Werking van het beheer 4. Controle en toezicht op het beheer 5. Rekenschap en verantwoording bij beëindiging van het beheer 6. Quid met handelingen gesteld door de beschermde persoon?
1. Toepassingsgebied Wie kan geplaatst worden onder voorlopig bewind? Meerderjarige Geheel of gedeeltelijk Tijdelijk of definitief Wegens zijn gezondheidstoestand Niet in staat is zijn goederen te beheren En nog geen wettelijke vertegenwoordiger (voogd, ouder) werd toegevoegd
1. Toepassingsgebied Verzoek tot aanstelling bewindvoerder Iedere belanghebbende kan hierom verzoeken (bv. vrienden, kinderen, OCMW, notaris, enz.) of kan ambtshalve door de vrederechter bevolen worden (ingeval de Wet Persoon Geesteszieke wordt toegepast) Bij de vrederechter van de verblijfplaats of bij gebreke daarvan, woonplaats Door middel van een verzoekschrift op tegenspraak (zie art. 1034bis Ger. W. en art. 488bis, B, 5 B.W.) Let op: vermeldingen in verzoekschrift + toevoeging van een omstandige geneeskundige verklaring en attest van woonplaats (opvragen bij gemeente)
1. Toepassingsgebied Procedure voor vrederechter: Vrederechter wint alle dienstige inlichtingen in; Kan een geneesheer-deskundige aanstellen om advies over gezondheidstoestand en wilsafhankelijkheid uit te brengen; Worden bij gerechtsbrief opgeroepen om gehoord te worden in raadkamer, desgevallend in aanwezigheid van hun advocaten en vertrouwenspersoon: te beschermen persoon, vader, moeder, echtgenoot, wettelijk samenwoner, feitelijk samenwoner
1. Toepassingsgebied Procedure voor vrederechter Worden bij gerechtsbrief verwittigd van plaats en tijdstip van verhoor van de te beschermen persoon: de in het verzoekschrift vermelde familieleden (niet verder dan tweede graad) Alle personen die opgeroepen worden, worden partij in het geding, tenzij verzet ter zitting; Familieleden kunnen op zitting verschijnen of schriftelijk hun opmerkingen doorgeven; Vrederechter kan eenieder die hij geschikt acht hem in te lichten horen
2. Inrichting van het beheer Keuze van bewindvoerder Voorafgaande wilsverklaring Tegenover vrederechter verblijfplaats of woonplaats of tegenover notaris afgelegd Wordt geregistreerd Griffier moet verplicht het bestaan ervan nagaan Rechter kan enkel om ernstige redenen en gemotiveerd afwijken van keuze Vrederechter kiest bij voorkeur vader, moeder, echtgenoot, wettelijk samenwonende, feitelijk samenwonende, een familielid of de vertrouwenspersoon
2. Inrichting van het beheer Keuze van bewindvoerder: met inachtneming van de aard en de samenstelling van de te beheren goederen, gezondheidstoestand en de gezinstoestand Niet: bestuurs- of personeelsleden instelling Praktijk: Omvang vermogen en aard = > complexiteit; Familiaal wantrouwen, erfenisbejag Kennis van de wetgeving Bevoordeling van plaatsvervangende vrederechters
2. Inrichting van het beheer Kennisgeving van aanstelling tot bewindvoerder Binnen 3 dagen na de uitspraak door de griffier bij gerechtsbrief; Binnen 8 dagen na aanwijzing moet bewindvoerder schriftelijk laten weten of hij opdracht aanvaardt; Na aanvaarding wordt een afschrift van aanwijzing aan Procureur meegedeeld; Binnen 3 dagen na aanvaarding deelt griffier bij gerechtsbrief aanvaarding mee aan beschermde persoon, verzoeker, tussenkomende partijen en vertrouwenspersoon
2. Inrichting van het beheer Opstelling aanvangsverslag Uiterlijk één maand na aanvaarding Verslag met omschrijving van de vermogenstoestand en de inkomstenbronnen Te bezorgen aan: vrederechter, beschermde persoon en vertrouwenspersoon. Vrederechter kan bepalen dat dit niet aan beschermde persoon moet overgezonden worden; Niet aan vormvereiste onderworpen, vrederechter kan wel een boedelbeschrijving eisen
2. Inrichting van het beheer Omvang van de bevoegdheden: aanstellingsbeschikking Vertegenwoordiging of bijstand? Niets bepaald: vertegenwoordiging voor alle vermogensrechtelijke handelingen en in procedures als eiser-verweerder, beheer van alle goederen Vaak ook bepaald: plaatsing gelden, wat er met overschot van de inkomsten moet gebeuren, enz. Quid met verleende lastgevingen? Blijven behouden voor zover deze geen betrekking op bevoegdheden bewindvoerder
2. Inrichting van het beheer Waarborgen te stellen? Door vrederechter te bepalen; Bv. hypotheek, afsluiten aansprakelijkheidsverzekering, leveren van bankgarantie Gelet op omvang en aard van het vermogen en het beroep van de bewindvoerder.
2. Inrichting van het beheer Bijstand bij het beheer? Geen delegatie mogelijk, persoonlijke opdracht; Wel bijstand door één of meerdere personen mogelijk die onder verantwoordelijkheid bewindvoerder werken; Specifieke opdrachten: makelaar, fiscaal adviseur, advocaat; Bepaalde taken van dagelijks beheer kunnen gegeven worden aan de vertrouwenspersoon; Aanstelling bijzonder bewindvoerder door Rechtbank KH om de handelszaak verder te zetten na goedkeuring vrederechter.
Beginsel: volheid van bevoegdheden Beperkingen: Binnen het gerechtelijk mandaat (aanstellingsbeschikking vrederechter) Functionele bevoegdheid: beheer in het belang van de beschermde persoon (goede huisvader) Naleving van bepaalde pleegvormen Machtigingbehoevende handelingen (art. 488bis, f), 3 B.W.) Bijkomende pleegvormen opgelegd door vrederechter
Hoe moet ik beheren als een goede huisvader? Drie dimensies: Behoud van de kapitaalkracht, non-speculatieve vermeerdering van die kapitaalkracht en redelijke en veilige beleggingen die vermogen productief maken; Verbetering van het lot van de beschermde persoon (welzijn, behoud financiële onafhankelijkheid) Rekening houden met wensen en verlangens (actuele en vroeger uitgedrukte)
Checklist bij het sluiten van een overeenkomst: Aard van de overeenkomst; Is het wenselijk: heeft de beschermde persoon hier wel baat bij? Afwezigheid van een belangenconflict; Zijn de voorgeschreven pleegvormen (machtigingen, opgelegd door vrederechter) nageleefd?; De inhoud van de overeenkomst: juridisch en economisch (redelijke prijs en gebruikelijke contractsvoorwaarden.
Checklist: Bevordert de overeenkomst het welzijn van de beschermde persoon of wordt dit ten minste niet geschaad hierdoor? Blijft de financiële onafhankelijkheid van de beschermde persoon gegarandeerd? Wat is de mening van de beschermde persoon of diens vertrouwenspersoon en wordt met deze rechtshandeling daarmee voldoende rekening gehouden?
Verplichtingen van de bewindvoerder: Op regelmatige tijdstippen overleg plegen met beschermde persoon of diens vertrouwenspersoon; Binnen de perken van de inkomsten, de kosten van onderhoud en behandeling betalen; Na overleg een zakgeld ter beschikking stellen ter verbetering van diens lot; De beschermde persoon of een derde op de hoogte brengen van alle handelingen die hij verricht; De toepassing van de sociale wetgeving vorderen; Gelden en goederen beschermde persoon moeten volledig en duidelijk afgescheiden zijn van vermogen bewindvoerder. Banktegoeden worden ingeschreven op naam van de beschermde peroon.
Betekeningen en kennisgevingen Dienen tijdens het bewind (vanaf neerlegging van het verzoekschrift) te gebeuren aan de bewindvoerder; Er bestaan onduidelijkheden omtrent de draagwijdte van deze bepaling: alle betekeningen en kennisgevingen? Bv. strafrechtelijke veroordeling? Gebeurt dit niet, dan wordt aangenomen dat de betekening of kennisgeving nietig is. Bewindvoerder kan dit opwerpen.
Machtigingbehoevende handelingen Staan opgenomen in een lijst: art. 488bis, f), 3 B.W. of worden bepaald door vrederechter (aanstellingsbeschikking); De lijst van art. 488bis, f), 3 B.W. vertoont volgende kenmerken: Limitatief: enkel voor de opgesomde handelingen; Bijzonder: voor elke handeling afzonderlijk moet machtiging gevraagd worden (kan in hetzelfde verzoekschrift verzocht worden; Voorafgaand aan het stellen van de handeling.
Machtigingbehoevende handelingen: Criterium van de machtiging: Belang van de beschermde persoon. Quid met belangen van derden? Volstrekte noodzakelijkheid ingeval het handelt over persoonlijke voorwerpen, souvenirs, de gezinswoning en de aldaar aanwezige huisraad: behoud van de vertrouwde leefomgeving Uit onverdeeldheid treden op verzoek van bekwame deelgenoten: geen benadeling?
Machtigingbehoevende handelingen: Vervreemden van goederen Verkoop, inbreng in vennootschap, vestiging zakelijk recht, inbetalinggeving, afkoop van een (levens)verzekeringsovereenkomst, enz. Quid bij beslag of (publieke) onteigening? Voorzichtig te beoordelen bij belangrijk vermogensbestanddeel (onroerend goed); Openbare verkoop is de regel, verkoop uit de hand de uitzondering; Verkoop uit de hand: motiveren + notarieel ontwerp van verkoopovereenkomst toevoegen.
Machtigingbehoevende handelingen Vervreemding van goederen Let op: geen verkoop onder opschortende voorwaarde van machtiging bedingen! Enkel aankoopbelofte kan! Bijkomend verzoeken: machtiging tot ontslag ambtshalve inschrijving. Let op: betaling koopprijs moet gegarandeerd zijn
Machtigingbehoevende handelingen Aankoop van een onroerend goed Let inzonderheid op het bijzondere karakter van de machtiging. Bv. aankoop onroerend goed met hypothecaire lening: Machtiging tot aankoop; Machtiging tot aangaan van lening; Machtiging tot vestiging van een hypotheek.
Machtigingbehoevende handelingen Afsluiten van een lening, hypotheek toestaan alsook de toestemming geven tot het doorhalen van een hypothecaire inschrijving, met of zonder kwijting, en van de overschrijving van bevel tot uitvoerend beslag zonder betaling; Berusten in een vordering betreffende onroerende rechten;
Machtigingbehoevende handelingen Een nalatenschap, een algemeen legaat onder algemene titel verwerpen of aanvaarden Aanvaarding kan enkel onder voorrecht van boedelbeschrijving Na machtiging, verklaring ter griffie Rb 1 e Aanleg Een schenking of een bijzonder legaat aanvaarden; Een pachtovereenkomst of een handelshuurovereenkomst sluiten of hernieuwen of een huurovereenkomst voor een duur van meer dan negen jaar sluiten;
Machtigingbehoevende handelingen Een dading aangaan; Voortzetting handelszaak; Optreden in rechte als eiser, uitzonderingen: Verzegeling, boedelbeschrijving, minnelijke verdeling; Huurcontracten, bezetting ter bede (uitdrijving); Vordering toepassing sociale wetgeving; Burgerlijke partijstelling.
Machtigingbehoevende handelingen - procedure Verzoek gericht aan de vrederechter; Bij eenvoudig verzoekschrift = vormvrij, referentie aan het eenzijdig verzoekschrift; Verzoekschrift kan ondertekend worden door voorlopige bewindvoerder. Geen tussenkomst advocaat vereist; Niet onderworpen aan de betaling van rolrechten.
Machtigingbehoevende handelingen - procedure Vrederechter wint alle dienstige inlichtingen in; Hij kan de mening vragen van de beschermde persoon en eenieder die hij geschikt acht hem in te lichten
Machtigingbehoevende handelingen Sanctie Voorafgaand Schending vormvoorschrift: Nietig Relatief Rechtens Art. 1312 B.W. en 1241 B.W. Aansprakelijkheid bewindvoerder en notaris Bevestiging mogelijk Met kennis van de nietigheid; Verzoek tot machtiging tot bevestiging (praktijk?); Let op formalisme art. 1338 B.W.
Machtigingbehoevende handelingen - Sanctie Quid bij procedure in rechte? Dilatoire exceptie door tegenpartij op te werpen; => schorsing van het geding; Machtiging verzoeken (regularisatie) => verkregen: voortzetting geding, zoniet wordt het verzoek ontoelaatbaar verklaard Quid bij hoogdringendheid (kort geding): eerst optreden, daarna machtiging verzoeken
Belangentegenstelling Rol vertrouwenspersoon Wanneer? Tegenover elkaar geplaatst als belanghebbende partijen: eiser verweerder, koper-verkoper, enz. Quid bij uit onverdeeldheid treden?, enz.? Wat te doen? Verzoek tot aanstelling bewindvoerder ad hoc bij evidente belangentegenstelling (cf. art. 488bis, d) B.W.) Verzoek om bijzondere machtiging tot optreden (art. 488bis, f), 1, 4 de -5 de lid B.W.)
Bezoldiging (art. 488bis, h), 1 B.W.) Na overlegging van het jaarverslag (zie infra) Bezoldiging bewindvoerder: max. 3% van de inkomsten Vergoeding gemaakte kosten na behoorlijk nazicht Na overlegging van met redenen omklede staten kan een bezoldiging toegekend worden in verhouding tot vervulde buitengewone ambtsverrichtingen
Bezoldiging Verbod om daarnaast enige bezoldiging of voordeel, van welke aard ook of van wie ook m.b.t. uitoefening gerechtelijk mandaat van bewindvoerder te ontvangen; Praktijk Niet uniform Zie uitgebreid: niet-bindend advies van de Hoge Raad voor de Justitie van 21 april 2010 (moreel gezag)
Schenking (art. 488bis, h), 2 B.W.) Beschermde persoon vraagt bij eenzijdig verzoekschrift (art. 1026 e.v. Ger. W.) machtiging; Bij verzoekschrift moet omstandige geneeskundige verklaring gevoegd worden; Bewindvoerder wordt gehoord; Vrederechter oordeelt over: Wilsgeschiktheid; Dreigt schenking behoeftig te maken? Machtiging wordt verleend in concreto (ontwerp of inhoud schenking); Er kunnen voorwaarden aan gehecht worden
Testament (art. 488bis, h), 2 B.W.) Machtiging op verzoek van de beschermde persoon zelf; Bij eenzijdig verzoekschrift + geneeskundige verklaring; Bewindvoerder moet niet gehoord worden; Vrederechter oordeelt over wilsgeschiktheid; Machtiging in abstracto (geen ontwerp); Er kunnen voorwaarden aan de machtiging worden gehecht
Plaatsvervangende giften? Beginsel Aanvaarde uitzonderingen
Huwelijkscontract (art. 488bis, h), 3 B.W.) Enkel bij opstelling huwelijkscontract; Bijzondere machtiging vereist door bewindvoerder; Machtiging wordt verzocht cf. machtigingbehoevende handelingen en op basis van een notarieel ontwerp; Rechter oordeelt over legaliteit en het belang van de beschermde persoon bij (uitgebreide) gemeenschap of scheiding van goederen; Na machtiging tekent beschermde persoon huwelijkscontract met bijstand bewindvoerder In bijzondere gevallen kan bewindvoerder gemachtigd worden alleen op te treden
4. Controle en toezicht op het beheer Jaarlijkse verslaggeving (art. 488bis, c), 2 B.W.) Schriftelijk en omvat minstens: Naam, voornaam en woon- of verblijfplaats bewindvoerder; Naam, voornaam en woon- of verblijfplaats vertrouwenspersoon; Overzicht van de inkomsten en uitgaven tijdens de voorbije periode en overzicht van de stand van het beheerde vermogen bij aanvang en einde van deze periode; Data waarop de bewindvoerder in de loop van het jaar persoonlijk contact heeft gehad met beschermde persoon of vertrouwenspersoon; Materiële levensvoorwaarden en leefsituatie van de beschermde persoon alsmede wijze waarop bewindvoerder daarop heeft ingespeeld.
4. Controle en toezicht op het beheer Jaarverslag Bevat ook vraag tot bezoldiging, vergoeding kosten en buitengewone ambtsverrichtingen Aan wie overzenden? Vrederechter; Beschermde persoon; Vertrouwenspersoon; Persoon die vrederechter aanwijst (accountant bv.). Vrederechter keurt jaarverslag goed of af. Dit is geen kwijting! Sanctie?
4. Controle en toezicht op het beheer Dossier voorlopig bewind Op de griffie Bevat een aantal belangrijke documenten zoals verslagen, beschikkingen, wilsverklaringen, enz.
4. Controle en toezicht beheer Rol van de vertrouwenspersoon Recht van de beschermde persoon; Door hem zelf gekozen of, indien nodig, aangesteld door vrederechter (art. 488bis, b), 4 B.W.); Aanwijzing door verzoek aan vrederechter; Rol: Tussenfiguur (bemiddelen); Ondersteunen en (materieel) bijstand verlenen; Controlerende functie (alarmbel)
5. Rekenschap en verantwoording bij beëindiging beheer Eindverslag Binnen 30 dagen na beëindiging mandaat Over te zenden aan: Vrederechter; (Beschermde )persoon; Vertrouwenspersoon; Persoon aangewezen door vrederechter. Bij overlijden beschermde persoon: neerlegging eindverslag ter griffie Inhoud: cf. jaarverslag
5. Rekenschap en verantwoording bij beëindiging beheer Erfgenamen en notaris kunnen ter griffie van het verslag kennis nemen; Verantwoording op vraag van de erfgenamen of de nieuwe bewindvoerder (cf. art. 1358 e.v. Ger. W.); Verzoek tot kwijting of stilzwijgende kwijting mogelijk; Geen verantwoording bij bijstandsregime.
6. Quid met handelingen gesteld door beschermde persoon? Omvang mandaat bewindvoerder // handelingsbekwaamheid beschermde persoon Quid met handelingen gesteld vóór neerlegging verzoekschrift? Quid met handelingen gesteld na neerlegging verzoekschrift? Nietig Relatief Rechtens Restitutie
6. Quid met handelingen gesteld door de beschermde persoon? Gemengde rechtshandelingen Knelpunten: Wanneer is een rechtshandeling persoonlijk? Hoe optreden ingeval de persoonlijke rechtshandeling ook vermogensrechtelijke gevolgen heeft? Algemene oplossingen: Rol vrederechter: belangenafweging; Uitoefening van persoonlijke rechten binnen het beschermend kader van financiële onafhankelijkheid; Gezamenlijk optreden
6. Quid met handelingen gesteld door de beschermde persoon? Voorbeelden: Keuze van woonplaats Fysieke integriteit Echtscheiding en vereffening-verdeling Uitkeringen inzake levensonderhoud en kinderbijslag De echtscheidingsvordering in het nieuwe echtscheidingsrecht Bezoekrecht bij feitelijk volledig wilsonbekwamen Strafrechtelijke procedure Verhouding tot wet patiëntenrechten