Postadres: Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Aan: de besturen en raden van toezicht van de particuliere justitiële jeugdinrichtingen en de algemeen directeuren van de rijks justitiële jeugdinrichtingen Bezoekadres: Terminal Zuid Schedeldoekshaven 101 2511 EM Den Haag Telefoon (070) 3 70 27 00 Fax (070) 3 70 29 13 Contactpersoon H.A. Mulder Doorkiesnummer(s) 070-340 74 29 Datum 7 november 2006 Ons kenmerk 5444534/06/DJJ Bijlage(n) Tweede voortgangsrapportage Onderwerp verdeling van de JJI-capaciteit Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt u slechts één zaak in uw brief behandelen. 1. Inleiding Begin maart 2006 heeft de Directeur-generaal Preventie, Jeugd en Sancties, van het ministerie van Justitie de algemeen directeuren van de justitiële jeugdinrichtingen (JJI s), namens de door ons ingestelde Taskforce gesloten jeugdvoorzieningen, schriftelijk verzocht om een reactie op het voorstel tot overheveling van een deel van de JJI s naar de gesloten jeugdzorg. Mede namens de leden van de Taskforce spreken wij onze erkentelijkheid uit voor de ontvangen reacties op het voorlopige verdeelvoorstel. Wij hebben hiermee bij onze besluitvorming zo veel mogelijk rekening gehouden. In deze brief lichten wij ons besluit toe en schetsen wij ons invoeringsscenario. 2. Aanpassingen naar aanleiding van de consultatie Met het voorstel van maart jl. gaf de Taskforce een voorlopige invulling aan het plan van aanpak d.d. 18 april 2005 inzake jeugdigen met ernstige gedragsproblemen die op civielrechtelijke titel in een JJI worden geplaatst. In dat plan van aanpak is bepaald dat de jeugdigen per 1 januari 2007 gescheiden zouden worden naar juridische titel (strafrechtelijk/civielrechtelijk). De staatssecretaris van VWS wordt, na wijziging van de Wet op de jeugdzorg (Wjz) verantwoordelijk voor de behandeling van civielrechtelijke jeugdigen in gesloten jeugdzorginstellingen (verder jeugdigen met een machtiging gesloten jeugdzorg, afgekort MGJ-ers). De minister van Justitie blijft verantwoordelijk voor de strafrechtelijk geplaatste jeugdigen in JJI s. In het plan van aanpak is bepaald dat voor de gesloten behandeling van de MGJ-ers, naast het ontwikkelen van nieuw zorgaanbod, een deel van de JJI s overgeheveld zou worden naar de jeugdzorg.
Een belangrijk element van het ontvangen commentaar was dat meer waarde zou moeten worden toegekend aan een goede regionale spreiding van voorzieningen en aan capaciteitsbehoud c.q. uitbreiding. Rigoureus in één keer per 1 januari 2007 scheiden op inrichtings- en/of locatieniveau zou onwenselijke consequenties hebben. Naar aanleiding van reacties van leden van de Tweede Kamer, uw reactie en de reacties van andere partijen 1, hebben wij het voorlopige verdeelvoorstel aangepast. Voorts hebben wij gekozen voor een alternatief invoeringsscenario. Hieronder gaan wij daarop nader in. 3. Alternatief invoeringsscenario Wij hebben besloten af te wijken van het plan van aanpak door de invoering te spreiden over drie jaar alsmede door een fasering aan te brengen. De extra tijd die voor de invoering ontstaat, maakt het mogelijk toe te groeien naar de gewenste eindsituatie. De overheveling hoeft dus niet rigoureus in één keer plaats te vinden. Dit levert de betrokken JJI s één tot drie jaar extra voorbereidingstijd op. Ook kunnen we zodoende eerst meer nieuwe capaciteit tot stand brengen of bestaande capaciteit uitbreiden in die regio s waar de vraag groter is dan het aanbod. In de overgangssituatie is de verantwoordelijkheid voor de MGJ-ers nog verdeeld over VWS en Justitie. Naarmate de jeugdzorg over meer behandelcapaciteit gaat beschikken, kunnen steeds meer MGJ-ers in een jeugdzorginstelling worden behandeld in plaats van in een JJI. De eerste tranche JJI s gaat formeel per 1 januari 2008 over naar de jeugdzorg 2. In 2006 en 2007 wordt daartoe het voorbereidende transitieproces doorlopen. De tweede tranche volgt per 1 januari 2009 en de derde per 1 januari 2010. Vanaf die datum moeten in beginsel alle MGJ-ers worden behandeld in een jeugdzorginstelling en alle strafrechtelijke jeugdigen in een JJI. In uitzonderlijke omstandigheden bestaat de mogelijkheid voor bureau jeugdzorg of de raad voor de kinderbescherming de kinderrechter te verzoeken te bepalen dat de machtiging gesloten jeugdzorg ten uitvoer wordt gelegd in een JJI. Voor gedetailleerdere informatie verwijzen wij u kortheidshalve naar de Tweede Voortgangsrapportage die wij 22 juni 2006 aan de Tweede Kamer hebben verzonden (bijgevoegd, kamerstuk 29 815 nr. 80). 4. Besluit tot overheveling van (delen van) JJI s naar de jeugdzorg Bij de invulling van de tranches hebben wij het eerder genoemde verdeelvoorstel van de Taskforce als vertrekpunt genomen. Naar aanleiding van de consultatieronde hebben wij in afwijking hiervan besloten om de gesloten/normaal beveiligde capaciteit van Het Keerpunt in Cadier en Keer voor het ministerie van Justitie te behouden en alleen de open/beperkt beveiligde capaciteit naar de 1 Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, (Jeugd OM), Landelijke werkgroep Kinderrechters, Raad voor de Rechtspraak, MO groep, IPO, Inspectie jeugdzorg, Inspectie sanctietoepassing, GOR JJI, Georganiseerd Overleg DJI 2 Er vanuit gaande dat de gewijzigde Wet op de jeugdzorg in de loop van 2007 in werking treedt. 2/7
jeugdzorg over te hevelen. Daarmee komt ons overhevelingsbesluit er als volgt uit te zien. De eerste tranche (overheveling per 1-1-2008) open/bbi gesloten/nbi 1) OGH 140 11 2) Het Keerpunt (alleen open deel) 50 3) Harreveld-Almelo 72 4) Het Poortje Groningen 48 96 Totaal 1 ste tranche 238 179 De tweede tranche (overheveling per 1-1-2009) 1) Rentray Eefde 119 2) De Heuvelrug-Lindenhorst 18 36 3) Den Engh Ossendrecht 72 4) Den Engh Den Dolder 24 96 Totaal 2 de tranche 233 132 De overheveling van JJI Harreveld-Almelo brengt met zich dat Justitie op deze FOBA capaciteit geen beroep meer kan doen. Echter, afgesproken is dat Justitie, in het geval dat er behoefte is aan FOBA capaciteit in die regio, tot 1 januari 2010 deze capaciteit kan inkopen bij VWS. Met de overheveling van JJI het Poortje Groningen heeft Justitie geen beschikking meer over beperkt beveiligde capaciteit in de drie noordelijke provincies. Deze zal Justitie gaan ontwikkelen tijdens de overgangsperiode. In geval van knelpunten tijdens de overgangsperiode is overeengekomen de capaciteit van JJI Wapenveld voorlopig nog voor Justitie in te zetten. Tevens is afgesproken dat Justitie tot 1 januari 2010 in voorkomende gevallen beperkt beveiligde plaatsen kan inkopen bij JJI het Poortje. Over de derde tranche zullen wij een definitief besluit nemen op het moment dat er meer duidelijkheid is over aspecten als de ontwikkeling van behoefteprognoses, beslissingen van kinderrechters en de realisatie van nieuw gesloten jeugdzorgaanbod. Dit zal naar verwachting in de loop van 2007 zijn. Mocht u opmerkingen hebben over de uitvoeringsaspecten van ons overhevelingsbesluit, dan vernemen wij die uiteraard graag zo snel mogelijk. Wij volstaan in deze fase met u te informeren over de belangrijkste acties die u in de voorbereidingsfase van ons kunt verwachten. 3/7
5. Van JJI tot aanbieder van gesloten jeugdzorg Er is een aantal noodzakelijke acties die wij zullen ondernemen in de periode oktober 2006 tot januari 2008 (de periode voorafgaande aan de realisatiefase van de overheveling eerste tranche) om te bereiken dat per 1 januari 2008 vier particuliere JJI s hun werk kunnen voortzetten als gesloten jeugdzorgaanbieder. Dat betekent dat zij gaan functioneren conform de Wet op de jeugdzorg, subsidie ontvangen van VWS en dat zij vallen onder de verantwoordelijkheid van VWS. Tevens ondernemen wij acties die specifiek zijn ter voorbereiding van de tweede tranche, waarin Rijksinrichtingen betrokken zijn. Hieronder lichten wij de te ondernemen acties toe. a. uitvoering onafhankelijk bedrijfsvoeringonderzoek VWS zal de bedrijfsvoering van de over te hevelen JJI s door laten lichten door het College Sanering Zorginstellingen (CSZ). Het CSZ zal vervolgens aanbevelingen doen. Aspecten waar het CSZ zich op richt zijn beleid, huisvesting en de financiële positie van de instellingen. De onderzoeken zullen eind 2006 starten. b. Justitie beëindigt subsidierelatie met eerste tranche JJI s De minister van Justitie zal bij de eerste tranche JJI s aankondigen dat hij vanaf 1 januari 2008 geen gebruik meer zal maken van hun diensten en dat hij om deze reden de subsidierelatie beëindigt. Daarbij zal hij aankondigen dat bij de staatssecretaris van VWS een subsidie kan worden aangevraagd voor het leveren van gesloten jeugdzorg. Tegen beëindiging van de subsidierelatie kan op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Stb,. 1992, 315) binnen zes weken na de dag waarop het besluit bekend is gemaakt bezwaar worden gemaakt. c. VWS ontwikkelt kostprijs voor gesloten jeugdzorg De JJI s die gesloten jeugdzorgaanbieder worden zullen te maken krijgen met de financierings- en budgetteringssystematiek van het ministerie van VWS. De overstap van de ene naar de andere systematiek zal geleidelijk plaats vinden. d. toeleiding i.v.m. wijzigingen in beschikbare capaciteit Gedurende de periode tot 2010 zullen in beginsel zowel jeugdigen op strafrechtelijke als op civielrechtelijke titel in de JJI s verblijven. In de instellingen voor gesloten jeugdzorg zullen in beginsel alleen jeugdigen kunnen worden geplaatst met een machtiging gesloten jeugdzorg (MGJ-ers). Dat betekent dat vanaf een bepaald moment via een gerichte plaatsing voorkomen moet worden dat jeugdigen met een strafrechtelijke titel nog worden geplaatst in een JJI die per 1 januari 2008 formeel wordt aangewezen als gesloten jeugdzorgaanbieder. Als overplaatsing niet in het belang van de jeugdigen is, kunnen strafrechtelijke jeugdigen die in de over te hevelen JJI s verblijven, na de overheveling van de instelling naar de jeugdzorg, hun behandeling afmaken. Hetzelfde geldt voor de 4/7
MGJ-ers in de JJI s die (vooralsnog) bij Justitie blijven 3. Voor de feitelijke plaatsingen dient er goede samenwerking plaats te vinden tussen het plaatsingsbureau van DJI/JJI en de bureaus jeugdzorg. e. toeleiding i.v.m. wijzigingen in omvang doelgroepen Bereikt moet worden dat een steeds grotere groep MGJ-ers wordt geplaatst in een gesloten jeugdzorginstelling. Dit vereist afspraken tussen Justitie en VWS over welke doelgroep(en) tijdens de overgangsperiode bij voorrang in de gesloten jeugdzorg worden geplaatst en welke nog in de JJI s alsmede welke consequenties dit heeft voor de wederzijds beschikbare capaciteit. Daartoe zal een monitoringsysteem worden opgezet. Zolang de capaciteit regionaal niet evenwichtig is gespreid kunnen zowel de MGJ-ers als de strafrechtelijke jeugdigen op plaatsen terecht komen die verder van hun woonplaats afliggen. f. VWS en Justitie maken inkoopafspraken over Harreveld Almelo en het Poortje Groningen Justitie kan in de overgangsperiode plaatsen inkopen bij de FOBA van JJI Harreveld Almelo. Tevens kan Justitie tot 1 januari 2010 in voorkomende gevallen beperkt beveiligde plaatsen inkopen bij JJI het Poortje Groningen. De inkooprelatie zullen wij vormgegeven met bestuurlijke afspraken. Hierin zullen wij regelen welk bedrag VWS/de instellingen ontvangen, wat de instellingen daarvoor dienen te leveren, hoe de afrekening plaats zal moeten vinden en hoe de aansturing van de inrichtingen vorm krijgt. g. Justitie en VWS werken beheer en aansturing Rijks-JJI s uit De Wet op de jeugdzorg gaat uit van een systematiek waarbij er een wettelijke aanspraak op de provincies rust, voor het bieden van circa 20.000 plaatsen in jeugdzorgvoorzieningen (pleegzorg, dagbehandeling, residentieel) voor jeugdigen met ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen. De provincies onderhouden daartoe subsidierelaties met particuliere aanbieders van jeugdzorg. Vanaf 2013 komt daar de verantwoordelijkheid bij voor de gesloten jeugdzorg bij, die tot die tijd nog een rijksverantwoordelijkheid is. Het staat haaks op de systematiek van de Wjz als provincies in de toekomst rijksinstellingen zouden moeten gaan subsidiëren. Gelet hierop is privatisering aangewezen. Als de betrokken rijksinstellingen eventueel niet voor 1 januari 2009 (tweede tranche) respectievelijk 1 januari 2010 (derde tranche) geprivatiseerd kunnen worden, dan zullen deze naar verwachting tijdelijk in beheersmatige zin onderdeel blijven van DJI. VWS zal dan, na overleg met de desbetreffende provincies, plaatsen bekostigen in deze inrichtingen. Dat betekent dat het beheren van de instellingen de komende tijd nog 3 Om ook de tweede en de derde tranche over te kunnen hevelen, zullen jeugdigen ook tussen 2008 en 2010 gericht moeten worden geplaatst en eventueel worden overgeplaatst (eind 2008 en eind 2009). 5/7
de taak blijft van DJI. Het aansturen van de instellingen gebeurt door VWS en de desbetreffende provincies. Hoe deze gezamenlijke aansturing vorm krijgt, zullen wij nader uitwerken. h. JJI s krijgen ondersteuning bij transitie Een extern adviesbureau zal de over te hevelen JJI s, in opdracht van VWS, begeleiden bij het opstellen en uitvoeren van een zogenoemd transitieplan. In het transitieplan komen de stappen te staan voor de beëindiging van de relatie met het ministerie van Justitie als JJI alsmede voor de opbouw van een relatie met het ministerie van VWS als gesloten jeugdzorgaanbieder. Daarbij gaat het om bedrijfskundige en organisatorische aspecten en cultuur. In de loop van 2007 zal VWS voor de gesloten jeugdzorg beleid ontwikkelen en processen inrichten. In de transitieplannen zal worden gestart met de consequenties van de verandering in wettelijke basis en verantwoordelijkheden alsmede met de andere sturingsfilosofie op de bedrijfsvoering. Het adviesbureau zal een helpdesk opzetten waar u met al uw vragen over de overheveling terecht kunt. De overheveling zal namens de minister van Justitie op programmabasis begeleid worden vanuit vanuit DJI/JJI. i. VWS maakt subsidiebeschikkingen In augustus 2007 zal het ministerie van VWS in het kader van de P&C cyclus gesprekken voeren met de vier JJI s van de eerste tranche over de diensten/capaciteit die VWS in 2008 wil afnemen. Uiterlijk 1 oktober 2007 moet een subsidieaanvraag worden ingediend om per 1 januari 2008 als aanbieder van gesloten jeugdzorg aan de slag te gaan. De staatssecretaris van VWS en de minister van Justitie zullen in een beschikking de eerste tranche JJI s aanwijzen als accommodatie waarin een machtiging gesloten jeugdzorg ten uitvoer kan worden gelegd (artikel 29 k Wjz). De aanwijzing geschiedt niet dan na overleg met de provincie waarin de accommodatie is gelegen. De aanwijzing wordt in de Staatscourant bekend gemaakt (artikel 29 l, lid 4). 6. Ten slotte Ten opzichte van de huidige situatie betekenen de ontvlechting en overheveling, zoals die op vóór 1 januari 2010 hun beslag moeten krijgen, een ingrijpend programma. Wij hebben er vertrouwen in dat dit programma ten dienste staat van de kansen voor jeugdigen. Zowel delinquente jongeren met gedragsstoornissen als jongeren met een machtiging gesloten jeugdzorg, hebben belang bij een deskundig, flexibel, en gespreid zorgaanbod, dat gericht is op gedragsverbetering. Wij beschouwen het programma als een kans om een integrale jeugdzorg te gaan realiseren zodat optimaal kan worden ingespeeld op de zorgvraag van de jeugdigen, soms met ingrijpende middelen. Daarbij moet het mogelijk zijn beduidend minder jongeren met Justitie in aanraking te laten komen door in een vroeg stadium stevig in te grijpen. Het programma biedt ook een kans voor de 6/7
verbetering van de tenuitvoerlegging van jeugdsancties, met als doel vermindering van de recidive. Wij hopen en rekenen op uw medewerking aan dit ingrijpende programma. De Minister van Justitie, Mr. E.M.H. Hirsch Ballin De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, C. I. J. M. Ross-van Dorp 7/7