S T I C H T I N G O U D E G R O N I N G E R K E R K E N

S T I C H T I N G O U D E G R O N I N G E R K E R K E N Jaarverslag 2009

Stichting Oude Groninger Kerken Stichting Der Aa-kerk Groningen Jaarverslag 2009 vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 26 augustus 2010

Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Meerjarenbeleidplan 5 3 Swot Analyse 6 4 Prestatie-indicatoren 7 5 Werkplan 2009 9 6 Jaarcijfers 13 7 Verantwoordingsverslag 37 8 Accountantsverklaring 38 9 Bijlagen 40 Naam: Stichting Oude Groninger Kerken Vestigingsplaats: Groningen Rechtsvorm: stichting De Stichting Oude Groninger Kerken stelt zich ten doel: het instandhouden van historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. het verwerven, bewaren, restaureren, beheren en ter bezichtiging stellen van monumentale kerken en hun bijgebouwen en terreinen in de ruimste zin; b. het streven naar een gebruik van de gebouwen en de terreinen zoveel mogelijk in overeenstemming met hun aard; c. het nemen van initiatieven op het gebied van adviezen, voorlichting, publicatie en het leggen van contact met bezitters van bouwwerken en terreinen sub a bedoeld; d. alle andere middelen, welke tot bevordering van dat doel leiden. artikel 1 en 2 van de statuten De Stichting Oude Groninger Kerken is erkend als keurmerkhouder door het Centraal Bureau Fondsenwerving. Meer informatie over het CBF keur voor goede doelen: www.cbf-keur.nl Omslag: Twee maal de kerk van Oosterwijtwerd (foto s: Marika Meijer)

1 Inleiding 2 Meerjarenbeleidsplan 2009-2012 In de provincie Groningen zijn vele prachtige oude kerken te vinden die beslist bewaard moeten blijven voor de toekomst. Deze bijzondere kerkgebouwen in onze provincie zijn van onschatbare cultuurhistorische waarde. Steeds meer oude kerken verliezen echter hun oorspronkelijke bestemming. En daarmee is ook het onderhoud niet langer gegarandeerd. Daarom is het zo goed dat u al sinds 1969 de opgave ter hand hebt genomen om oude kerken in de provincie Groningen in stand te houden. De Stichting Oude Groninger Kerken heeft zich de afgelopen veertig jaar enorm ontwikkeld. Zowel regionaal als nationaal. U heeft inmiddels een voorbeeldfunctie in het erfgoedveld en u initieert tal van projecten. Vaak op een creatieve en opvallende wijze. U slaat een brug tussen verschillende erfgoedsectoren, toerisme, kunst, verleden, heden en toekomst. * In dit jaarverslag wordt gerapporteerd en geëvalueerd op basis van het in 2008 vastgestelde meerjarenbeleidsplan 2009-2012 met daarin opgenomen een SWOT analyse, de prestatie-indicatoren, een overzicht van activiteiten en de jaarrekening in relatie tot de meerjarenbegroting 2009-2012. Veertig jaar geleden, op 13 mei 1969, is de Stichting Oude Groninger Kerken opgericht. Hieraan is in dit ver- 4 slagjaar uitgebreid aandacht besteed. Het grote feest in 5 de Der Aa-kerk op 13 mei voor vrijwilligers en relaties, de Open Dag voor onze donateurs en belangstelleden op 16 mei toen alle kerken van de stichting voor een bezoek zijn opengesteld, de jubileumeditie van het cultureel festival Terug naar het Begin, de kaartenwedstrijd voor het honoreren van speciale projecten van de Plaatselijke Commissies van Eenum, Woltersum en Zuurdijk, de veel gebruikte jubileumpostzegel, het boek Ooit gebouwd voor altijd of het Jubileum Fockeproject: het zijn allemaal activiteiten die staan voor onze sterk op mensen gerichte organisatie. Mensen die zich met toewijding, kennis van zaken en passie voor de instandhouding en het eigentijdse gebruik van het bijzondere religieuze erfgoed van Stad en Ommelanden inzetten. Het bestuur dankt allen die dit jubileumjaar tot een fantastisch feest hebben gemaakt! * Deel uit de rede van dr. J.C. Gerrtisen, gedeputeerde van Cultuur, tijdens het jubileumfeest op 13 mei 2009

3 swot analyse 4 Prestatie-indicatoren Sterkten De positie van de stichting in de culturele en erfgoedwereld is in het verslagjaar versterkt. De directeur en diverse bureaumedewerkers zijn regelmatig gevraagd onze ervaringen en kennis op het gebied van beheer en gebruik van erfgoed te delen met landelijk en regionaal opererende organisaties. De toewijzing van een subsidie aan onze stichting als eerste noordelijke organisatie door het nieuwe landelijke Fonds voor de Cultuurparticipatie ten behoeve van het Jubileum-Fockeproject voor het speciaal onderwijs laat ook zien dat wij op het gebied van de erfgoededucatie een goede positie innemen. De toewijzing van het projectleiderschap van www. hetverhaalvangroningen is mede te danken aan onze spilpositie in het Groninger erfgoedveld. Zwakten De naamsbekendheid van de stichting onder nieuwe doelgroepen (leeftijdsgroep 40 -) wordt aangepakt door een experimenteel initiatievenbudget aan Bijzondere Lo- 6 caties Groningen beschikbaar te stellen om op die doelruglopend vertrouwen in de kracht van onze organisatie. programma noreerd omdat het betreffende project als niet ver- 7 groepen gerichte activiteiten mogelijk te maken. De eerste activiteit in dit kader is het concert Road to Bhutan op 19 september in de Remonstrantse kerk. De samenhang en de kwaliteit van de activiteiten in de kerken wordt via de maandelijkse nieuwsbrief voor de Plaatselijke Commissies bevorderd. Het cultureel festival Terug naar het begin op 27 juni heeft het beoogde artistieke niveau bereikt. De manifestatie laat zien dat ook op kleinere en logistiek niet optimale locaties belangrijke en interessante culturele producties toch mogelijk zijn. Kansen Kansen voor het initiëren van projecten zijn benut door het maximaal inzetten van onze in 40 jaar opgebouwde kennis op het gebied van ontwikkeling en financiering. Het afbreukrisico voor de projecten is tot een minimum beperkt door ze pas in uitvoering te nemen als de inhoudelijke voorbereiding (zo nodig inclusief het vergunningentraject) voldoende inzicht geeft in de haalbaarheid en het halen van de geprognosticeerde eigen bijdrage in het betreffende project. De volgende in het verslagjaar in voorbereiding genomen en/of tot uitvoering gekomen projecten voldoen aan deze criteria: rehabilitatie kerk Leegkerk, herstel kerkhofkek Breede, herbestemming torens Hornhuizen en Uitwierde, gebruiksvoorzieningen kerk Nieuw Beerta, restauratie orgel Zuidwolde en Zuurdijk, Fockeproject voor het speciaal onderwijs, Cultureel festival Terug naar het begin 69 en jubileumboek Ooit gebouwd voor altijd. Kansen om de dienstverlening aan derden verder uit te bouwen zijn in het verslagjaar zowel op structurele als op incidentele basis benut. Het gaat om dienstverlening op het gebied van instandhouding en beheer, financiële administratie en organisatieontwikkeling. Bijzondere Locaties Groningen heeft zijn positie versterkt door De Amshoff te Kiel-Windeweer in zijn activiteiten op te nemen en zijn naamsbekendheid te vergroten door nieuw promotiemateriaal, een beperkte reclamecampagne op de regionale televisie in het laatste kwartaal van het verslagjaar en een vernieuwde website. Bedreigingen Er hebben zich in dit verslagjaar geen voorvallen voorgedaan die zouden kunnen leiden tot imagoverlies of te- Op basis van ons klachtenreglement zijn geen procedures gestart. Het resultaat van het klanttevredenheidsonderzoek geeft reden tot tevredenheid over de kwaliteit van onze dienstverlening. De prestatie-indicatoren zijn als volgt onderverdeeld: a Effect op de maatschappij ( 2 instandhoudingprojecten per jaar, voorbereiding/opzet meerjaren instandhoudingprogramma s, maandelijkse aandacht van de media, virtueel archief) b Effect op de stakeholders (donateurs, subsidieverleners, scholen, belangstellenden, opdrachtgevers, samenwerkingspartners) c Output (aantal - donateurs, - verstrekte subsidies, - leerlingen, - informatieverzoeken, - opdrachten, - samenwerkingsprojecten, - activiteiten in objecten, - website statistieken) Prestatie indicator a Effect op de maatschappij 1 minimaal twee instandhoudingsprojecten per jaar 2 voorbereiding/opzet meerjaren instandhoudings- 3 maandelijks aandacht in de media 4 virtueel archief Toelichting: a1 het betreft voorbereiding, uitvoering en ondersteuning van zowel eigen projecten als instandhoudingprojecten van derden. Is gehaald. a2 in het laatste kwartaal is begonnen met het samenstellen van het meerjarenonderhoudsprogramma voor een subsidietoewijzing in het kader van het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM) in 2010. a3 door de vele activiteiten in het verslagjaar is gemiddeld drie maal per maand aandacht aan het werk van de stichting besteed. a4 de werkzaamheden om te komen tot een publieksvriendelijk virtueel archief onder de titel Groninger kerken in het digitale domein zijn aan het einde van het verslagjaar afgerond. b Effect op de stakeholders 1 donateurs: tevredenheid over producten en dienstverlening 2 subsidieverleners: projecten worden beoordeeld als relevant, toekomstgericht en vernieuwend 3 scholen: deelname aan educatieve projecten en gebruikmaking adviezen 4 bezoek mediatheek en deelname lezingen 5 opdrachtgevers: tevredenheid diensten 6 samenwerkingspartners: tevredenheid projecten Toelichting: b1 de omzet in de stichtingswinkel, de deelname aan de activiteiten, de donateurbijdragen en de opbrengst van de Aktie Kerkbehoud hebben zich na een voorzichtig eerste half jaar na de zomer hersteld waardoor het eindresultaat, gezien de economische omstandigheden in het verslagjaar, bevredigend genoemd mag worden. b2 in 1 geval is een aanvraag door een fonds niet geho- nieuwend werd beoordeeld. b3 door de beperkte personele inzet kon het reguliere educatieve projecten en adviezen niet worden uitgebreid. 447 leerlingen hebben van het bestaande aanbod gebruik gemaakt. Daarnaast zijn er diverse schriftelijke en mondelinge adviezen aan 655 docenten verstrekt zowel direct als indirect via informatiebijeenkomsten. Het educatieplan 2008-2012 van de Stichting Der Aa-kerk Groningen en het Fockeproject hebben hun doelstellingen ruimschoots gehaald. b4 door de toename van het virtuele bezoek aan de mediatheek is de belangstelling daarvoor toegenomen. Het aantal deelnemers aan de lezingen is toegenomen dankzij de speciale lezingen in het kader van het 40-jarig bestaan. b5 op basis van een klanttevredenheidsonderzoek kan de dienstverlening van de stichting als zeer goed worden gekenmerkt. Het rapportcijfer van de afnemers voor deskundigheid,omlooptijd, bejegening en zorgvuldigheid is gemiddeld een 8. b6 het onverminderd voortzetten van de samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Groningen in het kader van Kerken in het groen/terreinen met historie en het project Landmerken duidt op de tevredenheid van beide partners over opzet,, afstemming en uitvoering ervan.

c Output 1 donateurs, abonnees blad, deelnemers activiteiten 2 nieuwe donateurs 3 verhouding verstrekte subsidies in relatie tot aanvragen 4 aantal deelnemers aan educatieve projecten 5 aantal verzoeken om informatie 6 omvang opdrachtenportefeuille 7 samenwerkingsprojecten 8 bezoeken aan (activiteiten in) kerken 9 verzoeken om informatie over bezoek aan kerken 10 bezoek aan website c6 groot om een betrouwbaar beeld te kunnen geven. Wat betreft de educatieve activiteiten hebben 545 docenten informatie ingewonnen via informatiemarkten en zijn 11 docenten bereikt met workshops, gesprekken en contacten. Er zijn 750 nieuwsbrieven verstuurd waarmee alle scholen zijn bereikt. op basis van de omvang van de orderportefeuille op 1 juli en de beschikbare uren van de medewerkers voor dienstverlening aan derden is besloten geen wervingscampagne in de tweede helft van 2009 te houden. Drie organisaties hebben zich daarna aangemeld voor het afnemen van diensten. Alle verzoeken konden zonder extra complicaties worden toegevoegd aan de orderportefeuille zodat er in het verslag geen afwijzing of hierdoor structurele uitbreiding van formatie heeft plaatsgevonden. c7 aan de bestaande samenwerkingsprojecten met de Stichting Landschapsbeheer is in september een versterkte samenwerking met de aan www.hetverhaalvangroningen verbonden organisaties toegevoegd. Op verzoek van het provinciaal bestuur heeft de directeur van de stichting het projectleiderschap van dit samenwerkingsproject op zich genomen. Voor het ontwikkelen van regionale samenwerkingsprojecten in dit kader van Het Verhaal van Groningen is het daarvoor bestemde presentatiebudget van de Provincie aan de stichting toegewezen. c8 het aantal activiteiten in de kerken is in het verslagjaar, mede in het kader van het jubileum, sterk toegenomen waardoor het aantal bezoekers ook gestegen is. c9 zie c5. c10 de statistieken van de website laten een stijging van het aantal bezoeken per dag zien: in 2008 gemiddeld 78 en in 2009 84. Dat is een stijging van 7 %. 5 Werkplan 2009 Het werkplan 2009 is gebaseerd op het activiteitenoverzicht en het plan van aanpak in het meerjarenbeleidsplan 2009-2012. Voor de begroting 2010 wordt verwezen naar pagina 35. 1 Activiteiten met een informerend en bindend karakter Toelichting: In januari, april, juli en oktober van het verslagjaar is 2 Instandhouding en overige c1 aantal donateurs ultimo 2008: 6202 / een nummer van Groninger Kerken verschenen. Het stichtingsdeel bouwkundige werkzaamheden ultimo 2009: 6225 (waarin o.a. mededelingen over het werk van Ten behoeve van de planvoorbereiding voor de restau- aantal abonnees ultimo 2008: 4401 / de stichting) is aan alle donateurs gezonden die geen ratie van de kerk van Saaxumhuizen zijn zakkingsmetingen ultimo 2009: 4431 abonnement op het tijdschrift hebben. Het in het verslagjaar verricht. De start van de werkzaamheden is c2 aantal nieuwe donateurs 2008: 448 / 2009: 284. gehouden lezersonderzoek geeft geen aanlei- verplaatst naar 2010. Door het benutten van belangrijke In 2009 is er geen nieuwe wervingsactie geweest. ding om belangrijke wijzigingen in de opzet of inhoud subsidiemogelijkheden voor de revitalisering van de c3 het aantal ingediende subsidieaanvragen is 55; van het tijdschrift door te voeren. kerk van Leegkerk is ook de start van dat werk verplaatst het aantal afwijzingen 10. Het excursieprogramma heeft dit verslagjaar bestaan uit naar 2010. De voorbereiding van de restauratie c4 regulier: 447; Der Aa-kerk: 1819; Fockeproject: vijf tochten langs Groninger kerkhoven onder de titel van de westgevel van de Folkingestraat Synagoge in de 4265. Tour des Cimitières in mei, juli en augustus, vijf zomertochten stad Groningen in 2010 is gestart. De werkzaamheden in c5 de verscheidenheid aan directe en indirecte vragen, in Oostfriesland (D), drie Winterwandelingen het kader van de restauratie van de orgels in de Der Aa- 8 opmerkingen en verzoeken blijkt in de praktijk te rond Feerwerd in december en de excursie Even kieken kerk en de kerk van Zuidwolde zijn begonnen. 9 bie in het Fivelgebied in november. In plaats van de traditionele voorjaarsexcursie en de donateursdag is de jubileumdag op 16 mei georganiseerd waarbij alle stichtingskerken opengesteld zijn met tal van publieksactiviteiten. De speciale jubileumvlag sierde alle te bezoeken kerken. De hele dag hebben bussen via vaste routes door de Provincie gereden. Helaas is hiervan slechts door een kleine groep belangstellenden gebruik gemaakt. Het grote jubileumfeest voor de vrijwilligers en relaties van de stichting op 16 mei in de Der Aa-kerk is in de plaats gekomen van de tweejaarlijkse vrijwilligersdag. De mediatheek heeft drie lezingen in de Remonstrantse kerk georganiseerd, waaronder een speciale jubileumavond op 28 mei. Het stichtingsconcert met financiële ondersteuning uit het MVA Dierckxfonds is gehouden op 8 juni in de kerk van Middelbert. De Nederlandse Cultuurlezing met een financiële ondersteuning uit datzelfde fonds heeft plaatsgevonden op 4 oktober, ook in de kerk van Middelbert. Met een bijdrage uit het Dr. P.H. Wijkfonds is een nieuw deeltje in onze kerkhovenreeks verschenen: Op de dam een ijzeren hek met krullen- kerkhofhekken in Groningen door Pieter de Vries. In aanloop naar en tijdens de jubileumdag op 16 mei, het cultureel festival Terug naar het Begin 69 op 27 juni, de Zomer Jazz Fiets Tour op 30 augustus, de presentatie van het jubileumboek Ooit gebouwd voor altijd op 14 december zijn diverse donateurswervingsactiviteiten gehouden. Het concert op 19 september met gebruikmaking van het SOGK initiatievenbudget voor Bijzondere Locaties Groningen heeft nieuwe donateurs uit de beoogde doelgroep opgeleverd. Het maken van meerjarenonderhoudsplannen voor het bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Der Aa-kerk Groningen gaat naar wij hopen uitmonden in een subsidietoekenning voor het totaalplan in het kader van het Besluit Rijksregeling Subsidiëring Monumenten (BRIM) in het najaar van 2010. In bijlage B wordt de ambitie van de stichting op dit gebied zichtbaar. In het overzicht wordt uitgegaan van een mogelijke restauratie van de kerken van Klein Wetsinge en Overschild in die periode. Het noodzakelijk klein onderhoud dat niet kan wachten op de hierboven geschetste subsidieregeling is op beperkte schaal uitgevoerd. Zo hebben omvangrijke herstelwerkzaamheden plaatsgevonden aan de dakruiter van Leegkerk, mede dankzij een belangrijke gift van een familiestichting. Het horecagedeelte van De Amshoff te Kiel-Windeweer heeft een grote opknapbeurt gehad. In de voorgevel zijn de ramen vervangen door openslaande deuren. Het in 2005 begonnen project in en rond de Remonstrantse kerk te Groningen is afgerond met de ingebruikname op 29 augustus van de door Govert Visser ontworpen tuin. In de tuin zijn banken geplaatst na ontwerp van de Groningse kunstenares Erna de Bie. De plaatsing van een steen voor Joapke als symbool voor alle overledenen zonder grafsteen op het kerkhof van Zuurdijk verdient speciale vermelding. Dit voorstel

van de Plaatselijke Commissie Zuurdijk heeft de kaartenwedstrijd in het kader van ons jubileum op zeer overtuigende wijze gewonnen. De onthulling van de steen heeft plaatsgevonden op 13 december, samen met de presentatie van het ontwerp voor een nieuwe stichtingsvlag, aangeboden als jubileumcadeau door het Provinciaal Bestuur. Commissies, waaronder de jeugdmanifestatie Oktobermaand Kindermaand in de kerk van Wittewierum. De herstart van het Fockeproject in het kader van ons jubileum is een doorslaand succes geworden. Meer dan vierduizend leerlingen hebben met de aangeboden lespakketten gewerkt en ook kerken bezocht. Het deel van dit project met en voor scholen van speciaal onderwijs zal de komende jaren worden doorontwikkeld onder de titel Reis in de tijd. 4 Mediatheek Het project Groninger kerken in het digitale domein 2008-2009, mogelijk gemaakt door een rijkssubsidie van SenterNovem, is aan het einde van het verslagjaar afgesloten. De bij onze stichting beschikbare informatiebronnen zijn op een aantrekkelijke manier via een vernieuwde website van de stichting voor een breed publiek beschikbaar gekomen. 5 Dienstverlening Administratie Op basis van meerjarenafspraken heeft onze organisatie de gehele of gedeeltelijke administratie van de drie museale borgen (Fraeylemaborg, Menkemaborg, Verhildersum), N.V. Groninger Monumentenfonds, de Federatie Monumenten Organisaties Groningen, Bijzondere Locaties Groningen bv, Kunstraad Groningen en de Vereniging voor Beheerders van Monumentale Kerken in Nederland gevoerd. Daarnaast zijn op incidentele basis administratieve werkzaamheden voor derden verricht, alles binnen de huidige formatie. Instandhouding en projectontwikkeling De afdeling Instandhouding heeft het bouwkundig inspecteur- en adviseurschap voor het Bisdom Groningen- Leeuwarden voortgezet. Contractgebonden werkzaamheden zijn ook verricht voor de N.V. Groninger Monumentenfonds, de Stichting Martinikerk Groningen en de Stichting Nicolaaskerk Oldenzijl. Op verzoek zijn op incidentele basis bouwkundige rapporten gemaakt voor diverse kerkbeheerders in de provincie en daarbuiten. Deze werkzaamheden voor derden zijn uitgevoerd binnen de bestaande formatie. Beleidsontwikkeling en procesbegeleiding De directeur heeft advieswerk verricht bij de voorbereiding van een beheerstichting en het ontwikkelen van verhuurbeleid voor kerkgemeenten in Noord-Holland en Gelderland. Exploitatie Voor woningbouwcorporatie Nijestee verzorgt Bijzondere Locaties Groningen op tijdelijke basis de exploitatie (exclusief het onderhoud) van de Noorderkerk aan de 3 Educatie De educatieve activiteiten worden uitgevoerd door de freelance educatief medewerker van de Stichting Oude Groninger Kerken, de freelance projectleider voor het Jubileum Fockeproject en medewerkers van de Stichting Der Aa-kerk Groningen in het kader van het Educatieplan 2008-2012 van die stichting. Dit plan richt zich in de eerste plaats op onderwijsinstellingen in de stad Groningen. 7 Interne organisatie In het kader van de zogenaamde masterclasses van Interne kwaliteitszorg de Stichting Oude Groninger Kerken voor brugklasleerlingen De implementatie van het nieuwe administratie, infor- van het Hogeland College te Warffum zijn er ook matie- en documentatiesysteem E-synergy voor de ge- bezoeken aan de Der Aa-kerk gebracht. hele organisatie is in het verslagjaar nog niet afgerond. De educatief medewerker van de SOGK heeft de contacten In de eerste helft van het jaar is geïnvesteerd in de har- versterkt met de scholen waarmee een werkrelatie is de infrastructuur waarna in de tweede helft de imple- opgebouwd waaronder een pedagogische academie. De mentatie is voorgezet in samenwerking met onze nieuwe medewerker is betrokken bij de opzet van de erfgoedbrede IT beheerder. Het is de verwachting dat dit omvangrijke educatieve dienstverlening van het Museumhuis werk eind 2010 zal zijn voltooid. 10 en bij educatieve activiteiten van een aantal Plaatselijke Akkerstraat in Groningen. De kerk heeft vaste gebrui- De commissie Interne Kwaliteitszorg is begonnen met de 11 kers uit de culturele wereld en is verhuurd voor diverse evenementen. 6 Samenwerkingsprojecten In het kader van het project Landmerken is samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Groningen het eerste onderdeel in het verslagjaar afgerond: de restauratie van het kerkhofhek van Breede. Bij het begin van de werkzaamheden op 30 juni is ook de start van het totale project gemarkeerd, o.a. met de presentatie van een projectlogo. De voorbereiding van de overige projectonderdelen( waaronder de herbestemming van de torens van Hornhuizen en Uitwierde en het verbeteren van de gebruiksvoorzieningen in de kerk van Nieuw Beerta) is in het verslagjaar begonnen. Het overleg met de overige betrokken eigenaren van ensembles van kerken, torens en kerkhoven in de waddengemeenten is voortvarend van start gegaan. Samen met Landschapsbeheer Groningen en de Vereniging Groninger Dorpen is onze stichting initiator bij de totstandkoming van een wandelplatform voor onze provincie. Op verzoek van de Provincie Groningen heeft onze stichting sinds 1 september het tijdelijk projectleiderschap van www.hetverhaalvangroningen. De projectcoördinator heeft tot 1 mei 2010 haar werkplek in ons bureau. In dit project werken De Groninger Archieven, Het Huis van de Groninger Cultuur, Biblionet, Het Groninger Museum, Het Groninger Landschap, Libau, Bureau Groninger Taal en Cultuur, het Museumhuis Groningen, Het Groninger Forum, de Provincie Groningen en onze stichting samen. De uitvoering van het grootste deel van de kunstwerken op kerkhoven onder de titel Op Hoogte Gedacht, waarin onze stichting samenwerkt met de Stichting Kunst en Openbare Ruimte en de Provincie Groningen, nadert zijn voltooiing. In het verslagjaar is het kunstwerk van Meschac Gaba op het kerkhof van Wierhuizen geplaatst. De plaatsing van het werk van Huang Yong Ping op het kerkhof van Vierhuizen zal in 2010 zijn beslag krijgen. actualisering en borging van procedures en werkprocessen van de organisatie. De in het vorige verslagjaar vastgelegde beschrijvingen en uitwerkingen worden bij voortduring aangepast. Bestuur en personeel De inventarisatie van de (neven)functies van bestuursleden, leden van de Raad van Toezicht en de commissarissen van Bijzondere Locatie Groningen b.v. is uitgevoerd. Het bestuur van de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Der Aa-kerk Groningen heeft in het verslagjaar zes maal vergaderd, de Raad van Toezicht twee maal. De leden van beide organen ontvingen geen bezoldiging. De omvang van personeelsformatie is aan het einde van het verslagjaar 10,13 fte. Dit blijft binnen de bandbreedte die hiervoor is bepaald in het personeelsbeleidsplan (10,39 fte over de periode 2009-2012) De directeur van de stichtingen is bezoldigd op basis van de C.A.O. Woondiensten en heeft geen gratificaties ontvangen. De directeur werkt op basis van een directiestatuut. In het kader van het personeelsbeleid van de stichtingen hebben functionering- en beoordelingsgesprekken plaatsgevonden.

6 Jaarcijfers Voorwoord Algemeen De jaarrekening 2009 bestaat uit: - Geconsolideerde balans per 31 december 2009, met de vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Geconsolideerde Staat van baten en lasten over het jaar 2009, met vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten; - Overige gegevens. De geconsolideerde cijfers betreft de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en de aan haar gelieerde stichtingen, zijn de de Stichting Der Aa-kerk Groningen (SDAK), de Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds (STZ), de Stichting Willemsen-Ritzema van Ikema (SWRI), de Stichting Dr. P.H. Wijkfonds (SWF), de Stichting Van Tuikwerd Orgelfonds (SKOF) en de Stichting Johannes Borchardt (SJB). In de cijfers van SDAK is Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) geconsolideerd. Risicomanagement Voor de komende meerjaars planningperiode heeft het bestuur besloten om budgettair bij de SOGK uit te gaan van een niet-sluitende exploitatie. Indien dit zich ook daadwerkelijk gaat voor doen, zal het tekort in enig jaar bij de SOGK worden aangevuld vanuit de continuiteitsreserve bij STZ. Geldstromen Als geldstromen zijn in hoofdzaak te onderscheiden de directe baten en bestedingen vanuit de restauratieprojecten, verkregen fondsen en de bestedingen ten behoeve van de instandhoudingactiviteiten. Daarnaast zijn te onderscheiden de bestedingen voor promotionele activiteiten, beleggingsopbrengsten en de baten en lasten vanuit de exploitatie van de objecten. Exploitatierekening Algemeen In de exploitatierekening worden alle baten en lasten verantwoord, die gerelateerd zijn aan de bedrijfsvoering. De exploitatierekening wordt gefinancierd met structurele inkomsten zoals donaties, subsidies, beleggingsopbrengsten en inkomsten uit exploitatie van objecten. Het saldo van de exploitatierekening wordt ten gunste dan wel ten laste gebracht van de continuïteitsreserve. Realisatie 2009 versus begroting 2009 consolidatie Voor een toelichting op de exploitatie van SOGK, zie de paragraaf realisatie 2009 versus begroting 2009 SOGK. De exploitatie van SDAK en BLG vertoont een klein negatief saldo. Per saldo heeft dit geen materieel effect op de totale exploitatie. Dit is anders voor de exploitatie van de fondsen. het beursklimaat in het verslagjaar bijkwam van het barre financiele weer uit het jaar 2008. Daardoor steeg de waarde van de beleggingsportefeuille. Een behoorlijk deel van deze waardestijging kan verslagtechnisch als gerealiseerd worden beschouwd, en komt dus ten goede aan het geconsolideerde exploitatiesaldo. Realisatie 2009 versus begroting 2009 SOGK De inspanningen rondom het 40 jarig jubleum van de stichting worden nadrukkelijk in de cijfers gereflecteerd. Zo is de afzet van artikelen o.a. middels de verkoop van het jubileumboek ruim boven verwachting, terwijl ook de talloze lokale activiteiten hun positieve weerslag hebben op de exploitatie van onze objecten. Een deel van de jubileumactivteiten is pas na opstelling van de jaarbegroting geïnitieerd. Met name hierdoor liggen de aan het jubileum gerelateerde uitgaven ruim boven de begroting. Dat desondanks de totale exploitatie positiever is uitgepakt dan begroot komt doordat het beleggingsklimaat in de loop van het verslagjaar behoorlijk is verbeterd. Dit resulteert in een aanzienlijk beter beleggingsresultaat dan begroot. Hierna volgend wordt kort nader ingegaan op de belangrijkste verschillen tussen realisatie en begroting op rubrieksniveau. Het saldo Baten uit en Kosten eigen fondswerving valt duidelijk lager uit dan begroot. De inzet van de eigen organisatie was in het verslagjaar sterker dan voorzien gericht op de jubileumactiviteiten. Het positieve effect hiervan op de kosten werd meer dan gemitigeerd doordat een reeds in 2008 verantwoorde nog niet afgerekende nalatenschap aanzienlijk lager uitviel dan aangenomen. Ook het Resultaat tijdschrift is positief beinvloed doordat ook hier de inzet van de eigen organisatie in verband met de jublileumactiviteiten aanzienlijk lager was dan voorzien. Het netto Resultaat op verkopen artikelen reflecteert eveneens zeer nadrukkelijk het jubileumjaar. De afzet van jubleumuitgaven was beter dan begroot. Hiertegenover staat wel een hogere inzet van de eigen organisatie, maar per saldo resteert positief resultaat waar een verlies voorzien was. De Inkomsten uit eigen objecten zijn aanzienlijk hoger dan begroot. Voor een klein deel reflecteert ook hierin zien dat de begroting aan de pessimistische kant was. Niet enkel voor onze stichting was het een goede zaak dat het beursklimaat in het verslagjaar bijkwam van het barre financiele weer uit het jaar 2008. Daardoor steeg de waarde van de beleggingsportefeuille. Een behoorlijk deel van deze waardestijging kan verslagtechnisch als gerealiseerd worden beschouwd, en komt dus ten goede aan het exploitatiesaldo. Zowel bij de Diverse baten, als bij de Projectbijdragen particuliere fondsen betreffen de afwijkingen met de begroting met name zaken die direct zijn gerelateerd aan instandhoudings- en promotieprojecten. Deze zaken hebben geen direct effect op het exploitatieresultaat. De besteding aan instandhouding is duidelijk hoger dan begroot. Een en ander betreft grotendeels instandhoudingsprojecten, en heeft dus geen direct effect op het exploitatieresultaat. Bij Promotie reflecteren de bestedingen nadrukkelijk de jubleumactiviteiten. Zie ook Jubileum en Administratieve dienstverlening derden. Tegenover projecten als Terug naar het begin en Op hoogte gedacht staan geoormerkte ontvangsten. Zie hiervoor onder andere Diverse baten. Bij Terug naar het begin was in de begroting 2009 niet gerekend met een vervolg van de activiteit in het verslagjaar. Een aantal van de jubileumactiviteiten is pas na het opstellen van de jaarbegrotting 2009 aan het bestuur voorgelegd en nader geconcretiseerd. De mutatie reserve waardeverschillen betreft het nietgerealiseerde deel van de waardestijging van de beleggingsportefeuille. De Onttrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald betreft een onttrekking voor de uitvoering van een lopend instandhoudingsproject. De Toevoeging aan de bestemmingsreserves door bestuur bepaald betreft de onder de Diverse baten opgenomen bruidsschatten. De schatting waarvan voor de begroting was uitgegaan, bleek enigszins aan de optimistische kant. Verwerving van objecten Het beleid van het bestuur is om kerkgebouwen e.d.over te nemen tegen symbolischewaarde ( 1). In de regel wordt van de overdragende partij (meestal een kerkelijke gemeente) een bijdrage gevraagd vanwege meerjarenonderhoud of noodzakelijke restauratiewerkzaamheden. De gerelateerde bedragen worden in eerste in- 12 Fonds (SVTF), de Stichting Het Groninger Klokken- en Het een goede zaak, en niet enkel voor de fondsen, dat het jubileum. Echter de realisatie over het jaar 2008 laat stantie per object afzonderlijk verantwoord onder Be- 13 stemmingsreserves door het bestuur bepaald. Hieruit wordt onttrokken zodra de werkzaamheden worden uitgevoerd. Projecten Omvangrijke restauraties en onderhoudsactiviteiten worden voor het grootste deel gefinancierd uit de hiervoor specifiek ontvangen subsidies van overheden en op basis van door de stichting zelfstandig verworven middelen. Bijzondere inkomsten De bijzondere inkomsten bestaan uit het resultaat op beleggingen en uit inkomsten uit nalatenschappen, giften, legaten, de Actie Kerkbehoud en dergelijke. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen verplichtingen aangegaan die gevolgen hebben voor de exploitatie en de balanspositie van de SOGK.

Beleggingsbeleid en inzicht in de vermogensrisico s Effecten De effectenportefeuiles waarin de vermogens van SOGK, SWRI en STZ zijn belegd worden al geruime tijd beheerd door ABN AMRO Private Banking. De verschillende effectenportefeuilles worden als één beleggingsportefeuille beheerd. Dit geldt ook voor de bij de verschillende portefeuilles behorende liquiditeiten. Toerekening van het beleggingsresultaat aan de verschillende stichtingen gebeurt naar rato van de inbrengwaarde van de betreffende portefeuilles. De aandelenportefeuille bestaat uitsluitend uit kwaliteitsaandelen in de volgende verdeling: - 45-65 % Eurolanden, 10-30% overige Europa, 5-25 % Noord Amerika, - 5-15% Pacific en 0-5% overig inclusief emerging markets. Voor de obligaties gelden de volgende richtlijnen: geen valutarisico (alleen in euro s), minimaal 50% staat en staatsgerelateerd, A of hoger, volgens Standerds & Poor s, weging voor elk der debiteur maximaal 5% (tenzij eurolidstaat). 14 Tot een maximum van 1% mag in overige alternatieve Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsuitoefening de kosten van de werkorganisatie toe. het exploitatieresultaat. 15 beleggingscategorieën zoals bijvoorbeeld hedge funds en onroerend goed belegd worden. Tevens mag tot maximaal 10% in emerging makets aandelen belegd worden. De liquiditeiten mogen maximaal 10% van het vermogen bedragen. In overleg met de beleggingscommissie mag dit in bijzondere gevallen uitgebreid worden tot 20%. Onroerend goed De belegging in onroerend goed betreft een vanuit een nalatenschap verkregen appartement te Utrecht. Er is voor gekozen om dit appartement vooralsnog als beleggingsobject aan te houden. Het appartement wordt tegen marktconforme condities verhuurd. Waarderingsgrondslagen ALGEMEEN De geconsolideerde jaarrekening over 2009 van de Stichting Oude Groninger Kerken is opgemaakt conform de Richtlijn Verslaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijnen van het CBF. WAARDERINGSGRONDSLAGEN BALANS Voor zover niet nader toegelicht, zijn de activa en passiva gewaardeerd tegen nominale bedragen. VASTE ACTIVA Gebouwen De eigendommen van de stichting worden, gezien het bijzondere karakter van deze activa, gewaardeerd tegen een symbolisch bedrag ( 1), voor zover het gebouwen betreft. Restauratie Remomstrantse Kerk Deze post betreft de uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan gebouw en interieur. Deze uitgaven worden in 25 jaar afgeschreven. Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk en Noordaanbouw Der Aa-kerk Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpassingen. Deze uitgaven worden in 10 jaar afgeschreven. Inventaris kerkgebouwen (inclusief kunstwerken) Tot de inventaris van de kerkgebouwen behoort naast meubilair vaak ook o.a. zilverwerk en bijbelboeken. Gezien de aard hiervan is een en ander pro memorie opgenomen. Deze post betreft kantoorinventaris. Deze wordt gewaardeerd tegen aanschaffingskosten onder aftrek van jaarlijkse afschrijvingen op basis van een vast afschrijvingspercentage dat per post uiteen loopt van 10% tot 33,3%. Beleggingen Aandelen zijn gewaardeerd tegen marktwaarde. Er wordt uitsluitend belegd in ter beurze genoteerde aandelen. Obligaties worden tegen nominale waarde opgenomen, tenzij de marktwaarde lager is. Gebouwen worden opgenomen voor verkrijgingswaarde. De renovatie van het als beleggingsobject aangehouden appartement wordt in 10 jaar afgeschreven. Vlottende activa Voorraad verkoopartikelen De voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een voorziening voor incourantheid. Vorderingen op korte termijn De vorderingen worden gewaardeerd tegen hun nominale waarde, verminderd met de vermoedelijk oninbare bedragen. Nalatenschappen worden opgenomen zodra de omvang bekend is. Passiva Vrij besteedbaar vermogen Algemeen Ons beleid is erop gericht om het vermogen te besteden in overeenstemming met de bestemming die daaraan is gegeven bij het ontstaan van de baten. Reeds bij ontvangst van giften, donaties, schenkingen en overige baten wordt rekening gehouden met een eventuele bepaling van de bestemming aan specifieke projecten. Continuïteitsreserve Conform het beleid van het bestuur is de belangrijkste functie van de continuïteitsreserve het opvangen van schommelingen in het exploitatieresultaat. Daarbij is uitgangspunt bij het financieel beheer dat in principe budgettair wordt uitgegaan van een sluitende begroting. Voor de bepaling van de hoogte van de continuïteitsreserve richten wij ons naar de richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). De richtlijn staat een maximale reservering van 1,5 keer Het bestuur streeft naar een omvang van de continuïteitsreserve die voldoende is om de uitvoeringskosten eigen organisatie en de vaste lasten van de eigen objecten gedurende een jaar te kunnen dekken. De omvang van deze reserve is voor het jaar 2009 bepaald op 690.000. Deze continuïteitsreserve wordt aangehouden bij STZ. De kosten van de werkorganisatie bestaan uit: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, bureaukosten t.b.v. de eigen organisatie, bestuurskosten, kosten voor fondsenwerving, vaste kosten t.b.v. exploitatie eigen objecten. Reserve ten behoeve van projecten Onder deze reserve is het deel van het vrij besteedbare vermogen opgenomen dat in het kader van de instandhoudingsdoelstelling is geoormerkt als bedoeld voor reeds geïnitieerde restauratieprojecten en voorzien groot onderhoud. Reserve als bron van inkomsten Voor zover het vrij besteedbaar vermogen niet bestaat uit de eerder in deze Toelichting beschreven reserves, vormt dit vermogen de tegenhanger van het deel van de beleggingen dat niet geoormerkt is vanwege een van deze reserves, dan wel vanwege de Bestemmingsreserves door derden bepaald. Deze beleggingen worden duurzaam aangehouden teneinde hieruit structureel inkomsten te verwerven ten behoeve van met name de instandhoudingsdoelstelling van de SOGK. Het betreffende deel van het vermogen wordt aangeduid als Reserve als bron van inkomsten. Het grootste del van het vrij besteedbaar vermogen van STZ en het gehele vrij besteedbare vermogen van SWRI, SWF, SKOF en SVTF behoort tot deze reserve. Reserve Vrij besteedbaar ten behoeve van activa bedrijfsmiddelen Ten behoeve van de restauratie en de benodigde aanpassingen aan de Remonstrantse kerk is geput uit de Reserve als bron van inkomsten van STZ. Het betreffende bedrag is vervolgens verantwoord onder de Reserve Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen. Dit bedrag vormt derhalve de tegenhanger van een deel van de post Materiele vaste activa - Direct dienstbaar aan de doelstelling - op de balans. De onder deze post opgenomen uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan de Remonstrantse kerk worden over een periode van 25 jaar afgeschreven. Parallel hieraan valt de Reserve vrij ten gunste van Reserve waardeverschillen effecten Deze reserve bestaat uit het positieve verschil in waarde tussen de aanschafwaarde en de waarde ultimo verslagjaar van de aandelen die als belegging worden aangehouden. De reserve wordt opgevoerd indien deze waarde hoger is dan de aanschafwaarde van het totaal. Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald Deze bestemde reserves zijn opgebouwd uit: - ten behoeve van restauraties en onderhoud van specifieke objecten uit nalatenschappen en schenkingen verkregen middelen. - bij overname van objecten ontvangen overdrachtsommen, bestemd voor het betreffende object. - ten behoeve van restauratie en onderhoud van inventaris uit giften en nalatenschappen verkregen middellen. Bij inventaris gaat het om specifieke objecten, waaronder orgels, luidklokken, uurwerken, banken, bijbels, zilverwerk etc. - uit een gift verkregen middelen ten behoeve van de promotieactiviteit erfgoededucatie. Aan de besteding van deze gelden is geen tijdsduur gekoppeld. Bestemmingsfondsen door derden bepaald Dit betreft door derden verstrekte middelen waarvan de bestemming door de verstrekker van de middelen dwingend is aangegeven.

Schulden LANGLOPENDE SCHULDEN Lening Ten behoeve van de verkrijging van een recht van opstal is een direct opeisbare lening afgesloten. Over deze lening is geen rente verschuldigd. De looptijd is maximaal 5 jaar. Het recht van opstal is overgedragen in het verslagjaar. De bijbehorende lening is eveneens afgelost. KORTLOPENDE SCHULDEN Onderhanden projecten Jaaroverschrijdende activiteiten worden administratief technisch in principe projectmatig behandeld. In eerste instantie worden alle in een verslagjaar ontvangen baten en alle verrichte bestedingen in de Staat van Baten en Lasten verantwoord. Vervolgens vindt in de Staat van Baten en Lasten een correctie plaats voor de baten en lasten die betrekking hebben op projecten. Deze baten en lasten worden overgeheveld naar de balanspost Onderhanden Projecten. Tevens wordt in het geval van restauratie- 16 projecten in deze correctie meegenomen het deel SOGK heeft zelf een medewerker in dienst via een 17 van de projectbaten dat uit eigen middelen wordt gefinancierd (de zogeheten Eigen Bijdrage ), en het deel van de organisatiekosten van de Stichting dat vanwege de richtlijn van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan specifieke restauratieprojecten mag worden toegerekend. Een en ander betekent dat indien een project na administratief-financiële afwikkeling een saldo vertoont, dit saldo een direct effect heeft op het exploitatiesaldo in het betreffende jaar. Op het niveau van individuele projecten wordt ervoor gewaakt dat de cumulatieve bestedingen in een juiste verhouding staan tot de verrichte werkzaamheden, en sporen met de begroting. Het beleid van het bestuur is om materiële tussentijdse aanpassingen in de begroting van projecten in het jaar waarin één en ander duidelijk wordt in de exploitatie van de Stichting tot uiting te brengen. Afhankelijk van de aard van het saldo Onderhanden Projecten wordt deze post opgenomen aan de actiefzijde van de balans (overlopende activa) of de passiefzijde (overlopende passiva). Grondslagen voor de resultatenbepaling Algemeen Baten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen i.c. de aard en omvang duidelijk zijn. Bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Subsidies en particuliere bijdragen worden in het jaar van afrekening verantwoord. Uitvoeringskosten eigen organisatie Algemeen De toerekening van de uitvoeringskosten eigen organisatie aan de doelstellingen geschiedt op bedrijfseconomische basis, waarbij rekening wordt gehouden met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen. Salarissen en sociale lasten Het grootste deel van het personeel wordt via de Stichting Federatie Monumenten Organisaties Groningen (SFMOG) bij de SOGK gedetacheerd. De kosten worden marktconform aangerekend. De gesubsidieerde regeling. De overige personeelskosten betreffen uitzendkrachten, oproepkrachten en stagiaires. De bezoldiging van de directeur wordt bepaald door de CAO Woondiensten. Bezoldiging bestuursleden Bestuursleden en leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen niet uit de balans blijkende verplichtingen.

Geconsolideerde jaarrekening van de SOGK Balans per 31 december 2009 en 31 december 2008 Activa 31 december 2009 31 december 2008 Immateriële vaste activa 0 0 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Recht van opstal Materiële vaste activa Gebouwen 67 66 Restauratie Remonstrantse kerk 2.319.374 2.351.734 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 181.782 193.689 Noordaanbouw Der Aa-kerk 40.293 42.086 Renovatie pastorie te Woltersum 13.394 16.274 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 273.783 305.805 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling 0 0 Appartement p.m. p.m. 2.828.693 2.909.654 Passiva 31 december 2009 31 december 2008 Vrij besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve per 1 januari 698.138 920.450 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 366.115-222.310 Ontrekking continuiteitsreserve -366.837 Saldo continuïteitsreserve per 31 december 697.416 698.140 Reserve t.b.v. projecten Reserve als bron van inkomsten 11.373.768 13.040.269 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 366.837-1.666.391 Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 11.740.605 11.373.878 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.837.710 1.925.220 Reserve waardeverschillen effecten 783.976 0 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 1.404.167 996.673 Saldo per 31 december 16.463.874 14.993.911 18 Beleggingen Vastgelegd vermogen 19 Deposito s 891.167 891.167 Effecten 12.602.771 10.417.602 Onroerend goed 157.509 160.040 13.651.447 11.468.809 Voorraden 26.626 25.343 Vorderingen - Debiteuren 487.533 524.782 - Omzetbelasting 0 0 - Overlopende activa 14.517 12.903 - Overlopende activa/passiva geconsolideerd -823 0 501.227 537.685 Liquide middelen 1.644.501 2.054.296 18.652.494 16.995.787 ======== ======== Voorshands niet besteedbaar vermogen 0 0 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 936.442 929.442 936.442 929.442 Vreemd vermogen Schulden op lange termijn Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Lening inzake Zuidelijk Westerkwartier Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 210.331 228.548 Lening Stimuleringsfonds 214.269 244.491 424.600 473.039 Kortlopende schulden - Crediteuren 356.404 183.817 - Omzetbelasting 1.570 40.643 - Overlopende passiva 113.347 68.956 471.321 293.416 Onderhanden projecten 356.257 305.979 18.652.494 16.995.787 ======== ========

Staat van baten en lasten 2009 Realisatie Begroting Realisatie 2009 2009 2008 BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 108.269 115.000 131.941 Nalatenschappen -14.820 55.000 55.355 Giften 99.990 66.000 121.411 193.439 236.000 308.707 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING -45.745-50.829-44.046 In procenten van de baten eigen fondsenwerving 24% 22% 14% RESULTAAT TIJDSCHRIFT 6.727-25.486-1.460 Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald -7.000 0 0 Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald 106.474 87.510 130.913 Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald -426.458-520.000-305.788 Mutatie reserve waardeverschillen -783.976 0 1.097.705 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 0 853.313 Onttrekking vrij besteedbaar 0 0 0 Toevoeging vrij besteedbaar 0 0 0 Toevoeging continuïteitsreserve -366.115 0-8.791 Onttrekking continuïteitsreserve 366.837 0 231.101 Onttrekking reserve als bron van inkomsten 0 550.653 1.668.044 Toevoeging reserve als bron van inkomsten -366.837-29.550-1.653-1.477.075 88.613 3.664.844 RESULTAAT VERKOPEN ARTIKELEN 31.297-18.720-2.785 Beschikbaar uit eigen fondsenwerving 185.718 140.965 260.416 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN 546.321 388.200 491.201 RESULTAAT BELEGGINGEN 2.033.512 466.420-2.906.853 20 DIVERSE BATEN 693.778 971.931 546.804 21 BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 1.101.390 501.500 606.759 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -587.675-417.500-412.500 Bijdragen particuliere fondsen (Zie Bijlage A) 513.715 84.000 194.259 OVERHEIDSSUBSIDIES 744.184 285.600 622.717 Beschikbaar voor de doelstellingen 4.717.229 2.337.116-791.456 Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING 2.825.914 2.428.988 2.468.480 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -746.187-547.500 0 PROMOTIE 1.147.647 584.241 694.894 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -40.000-40.000 0 Totaal besteed aan de doelstellingen 3.187.374 2.425.729 3.163.374 Mutatie onderhanden projecten -52.779 0 289.986 Tekort/overschot 1.477.075-88.613-3.664.844

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2009 MATERIELE VASTE ACTIVA Direct dienstbaar aan de doelstelling Gebouwen SOGK De SOGK is eind 2009 eigenaar van 62 kerkgebouwen inclusief bijbehorende bouwwerken. Daarnaast bestaat haar bezit uit 4 torens, 34 kerkhoven en 3 pastorieën. Zie bijlage A. SDAK/BLG De Der Aa-kerk is onbezwaard eigendom van de gelijknamige stichting. De Remonstrantse kerk te Groningen is in erfpacht bij SDAK. In 2005 is het gehele gebouw gerestaureerd. Daarnaast zijn aanpassingen in en rond het gebouw uitgevoerd ten behoeve van het beoogde gebruik van het pand. Er zijn in 2008 nog een aantal uitgaven ten behoeve van verdere aanpassingen gedaan. De kosten van deze restauratie, benevens de aanpassingen ten behoeve van het gebruik, zullen in een periode van 25 jaar afgeschreven worden. De voor deze restauratie verkregen baten van fondsen en particulieren zullen eerst op deze kosten in mindering worden gebracht. De bijdragen van de Stichting Tempel-Zwartsenbergfonds zijn in vrij besteedbaar vermogen ten behoeve van de bedrijfsmiddelen verantwoord. Dit vermogen zal in 25 jaar vrijvallen ten behoeve van de dekking van de jaarlijkse afschrijvingen. 22 SWRI 1.938.974 172.167 1.939.551 1.766.807 23 Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Gebouwen SOGK 66 66 Gebouwen SDAK/BLG 1 1 Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Restauratie Remonstrantse kerk (SDAK) 2.739.686 309.196 111.116 2.319.374 Upgrading/voorziening (SDAK) 209.406 15.717 11.907 181.782 Ontwikkeling noordaanbouw (SDAK) 44.835 2.749 1.793 40.293 Renovatie pastorie Woltersum (SOGK) 28.802 12.528 2.880 13.394 Inventaris kerkgebouwen incl. kunstwerken (SOGK) Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsvoering Bedrijfsmiddelen SOGK Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde Afschrijvingsperiode 3-10 jaar waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Inventaris t/m 2008 115.066 43.940 15.760 55.366 Inventaris aanschaf 2009 23.899 0 3.463 20.436 75.802 67 2.554.843 p.m. Bedrijfsmiddelen SWRI De SWRI heeft een aantal kunstwerken in haar bezit. Deze zijn ondergebracht bij de Gerrit van Houten Stichting op basis van een bruikleenovereenkomst. Bedrijfsmiddelen SDAK/BLG Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde Afschrijvingsperiode 3-10 jaar waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Inventaris Remonstrantse kerk 285.863 85.988 34.170 165.705 Inventaris Der Aa-kerk 37.608 13.498 4.585 19.525 Inventaris BLG 14.127 0 1.376 12.751 197.981 Totaal bedrijfsmiddelen 273.783 Totaal Materiele vaste activa 2.828.693 Beleggingen saldo toename afname saldo 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 Deposito s SOGK 891.167 891.167 Effecten Waarde Toename Afname Koerswaarde Waarde 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 31-12-2009 Obligaties SOGK 245.341 112.306 0 381.637 357.647 STZ 3.501.001 310.864 3.502.045 3.190.137 SWF 165.915 1.654 180.321 164.261 SVTF 12.803 4.993 19.536 17.796 SKOF 215.966 19.177 216.030 196.789 Totaal obligaties 6.080.000 117.299 503.862 6.239.120 5.693.437 Aandelen SOGK 454.956 32.323 422.633 STZ 2.329.725 1.548.512 3.878.237 SWRI 1.290.281 857.617 2.147.898 SWF 110.407 89.284 199.691 SVTF 8.520 13.115 21.635 SKOF 143.713 95.527 239.240 Totaal aandelen 4.337.602 2.604.055 32.323 6.909.334 Totaal effecten 10.417.602 2.721.354 536.185 12.602.771 Onroerend goed (SOGK) Verkrijgings- Afschrijving Afschrijving Waarde Afschrijvingsperiode 10 jaar waarde t/m 2008 2009 31-12-2009 Appartement te Utrecht 118.000 118.000 Garage te Utrecht 18.000 18.000 Renovatie appartement 25.307 1.267 2.531 21.509 Totaal onroerend goed 157.509 Totaal beleggingen 13.651.447

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Deze post betreft de voorraad tijdschriften, fietsroutes, cd s en eigen uitgaven van de SOGK. 26.626 Deze voorraad staat direct in dienst van de doelstelling. Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen SOGK Debiteuren 171.886 Voorziening dubieuze debiteuren -3.542 Nog te ontvangen subsidies overheid 55.755 Advertenties/diversen 95.226 319.325 VRIJ BESTEEDBAAR VERMOGEN Saldo Resultaat Saldo Continuïteitsreserve 1-1-2009 2009 31-12-2009 SOGK 7.416 0 7.416 SDAK/BLG 722-722 0 STZ 690.000 0 690.000 Totaal 698.138-722 697.416 Saldo Resultaat Saldo Reserve als bron van inkomsten 1-1-2009 2009 31-12-2009 Debiteuren en overige vorderingen SDAK/BLG 134.139 Debiteuren en overige vorderingen Fondsen 34.069 Per 1 mei 2010 zijn de meeste van deze posten afgewikkeld. 487.533 Liquide middelen Liquide middelen SOGK Bij de meeste van onze kerkgebouwen i.c. eigen objecten zijn zogeheten Plaatselijke Commissies actief, die het dagelijks beheer regelen. Deze plaatselijke commissies werken, evenals de activiteitencommissie, onder verant- 24 woordelijkheid van het bureau van de SOGK i.c. het bestuur. Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 25 Het directe beheer over de liquide middelen valt echter rechtstreeks onder deze commissies. STZ 6.640.437 65.766 6.706.203 SWRI 3.917.619 213.305 4.130.924 SWF 332.724 49.803 382.527 SVTF 32.217 13.734 45.951 SKOF 450.771 24.229 475.000 SJB 0 0 0 Totaal 11.373.768 366.837 11.740.605 Reserve waardeverschillen 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 Direct beschikbare middelen Kas 1.963 Banken r.c. 234.683 Banken kortlopende deposito s 135.296 Via commissies Kas/bank/giro plaatselijke commissies 280.986 Kas/bank/giro activiteitencommissie 4.057 371.942 285.043 656.985 SOGK 0 47.955 0 47.955 STZ 0 440.049 0 440.049 SWRI 0 243.714 0 243.714 SWF 0 22.658 0 22.658 SVTF 0 2.455 0 2.455 SKOF 0 27.145 0 27.145 Totaal 0 783.976 0 783.976 Bestemmingsreserves Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo (Zie pag. 32) 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 Liquide middelen SDAK/BLG 95.594 Liquide middelen Fondsen 891.922 1.644.501 Bestemde reserves voor objecten 915.658 424.733 18.964 1.321.427 Bestemde reserve voor inventaris 24.186 24.186 Bestemde reserve voor erfgoededucatie 31.500 31.500 Bestemde reserve kerkhoven 25.329 1.725 27.054 Saldo 31 december boekjaar 996.673 1.404.167

Onttrekking reserves voor objecten - Visvliet 839 - Usquert 388 - Wittewierum 668 - Wirdum 734 - Solwerd 459 - Scheemda 515 - Vierhuizen 896 - Overschild 1.788 - Kl. Wetsinge 410 - Garmerwolde 5.560 - Kropswolde 428 - Den Andel 5.854 - Westernieland 425 Toevoeging aan reserves voor objecten - Legaat Toren Uitwierde 20.000 - Orgel Garnwerd 8.483 - Orgel Zuidwolde 200 - Synagoge Groningen 390.000 - Verwarming (SDAK) 6.050 18.964 424.733 26 Kerk Leegkerk 27.557 6.145 5.000 26.412 27 Vrij besteedbaar vermogen per 31 december 2009 VASTGELEGD VERMOGEN Bestemmingsreserves door derden bepaald Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2009 2009 2009 31-12-2009 M.V.A. Dierckxfonds (SOGK) 885.303 885.303 Thesingefonds (SOGK) 44.139 44.139 P.H. Wijk (SOGK) 0 7.000 0 7.000 929.442 7.000 0 936.442 Ad. M.V.A. Dierckxfonds De volgende voorwaarden zijn aan deze gift verbonden: 1 Het kapitaal wordt vastgezet op een depositorekening, waarvan de termijn wordt bepaald door het bestuur. 2 De revenuen van het kapitaal worden in eerste instantie gebruikt voor de restauratie van in oorsprong romaanse kerken. 3 Elk jaar worden een concert en een lezing georganiseerd. Hier wordt jaarlijks 2.268 aan besteed. Ad. Thesingefonds Een proportioneel deel van de revenuen uit de beleggingen wordt aangewend ten behoeve van het kerkgebouw en het kerkhof te Thesinge. VREEMD VERMOGEN Schulden op lange termijn Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek (SDAK) 210.331 Lening Stimuleringsfonds (SDAK) 214.269 424.600 Schulden op korte termijn SOGK SDAK Fondsen Totaal - Crediteuren 297.260 59.143 0 356.403 - Omzetbelasting 2.715-1.145 0 1.570 - Overlopende passiva 98.602 7.939 6.807 113.348 471.321 Onderhanden projecten Onderhanden projecten SOGK De financiering van de nog lopende projecten is gewaarborgd. Saldo Uitgaven Inkomsten Saldo 01-1-2009 2009 2009 31-12-2009 Kerk Vierhuizen 7.421 9.923 0-2.502 Kerk Saaxumhuizen 21.633 2.142 0 19.491 Kerk Nieuw Scheemda -36.322 5.173 48.852 7.357 Kerk Engelbert 23.478 9.556 0 13.922 Digitaliseren met beleid 48.911 80.680 0-31.769 Het Verhaal van Groningen 0 27.601 15.000-12.601 Koffie Informatie Punten 0 301 0-301 Presentatiebudget 0 1.934 15.783 13.849 Kerk Niebert 13.043 0 0 13.043 Kerk Pieterburen 6.073 9.787 0-3.714 Kerk Woltersum 20.655 516 26.217 46.356 Kerk Beerta 1.697 0 0 1.697 Kerk Opwierde 20.431 33.700 9.680-3.589 Orgel Nieuw Beerta 35.000 0 0 35.000 Orgel Zuidwolde -23.486 110.543 97.367-36.662 Voorzieningen/terrein Heveskes 29.800 0 0 29.800 Project Landmerken -18.660 191.095 342.249 132.494 Synagoge Groningen -6.777 4.415 0-11.192 Diverse instandhoudingprojecten 5.075 0 4.432 9.507 Totaal 175.529 493.511 564.580 246.598 Onderhanden projecten SDAK 133.083 139.684 116.260 109.659 Saldo Onderhanden projecten 31 december 2009 356.257

Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING SOGK SDAK Fondsen Totaal OVERHEIDSSUBSIDIES In het boekjaar zijn door overheden subsidies verstrekt ten behoeve van: SOGK SDAK Fondsen Totaal Directe verwervingskosten Bankkosten, accepten, etc. 10.072 10.072 Porti 2.193 2.193 Promotie, activiteiten 16.306 16.306 Wervingsacties 6.212 6.212 34.783 34.783 Uitvoeringskosten eigen organisatie 10.962 10.962 45.745 0 0 45.745 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN SOGK SDAK Fondsen Totaal Verhuurbaten 109.756 244.162 353.918 Bijdragen energie 6.914 2.852 9.766 Artikelverkoop 29.107 29.107 Rente 2.941 2.941 Klokluiden 1.486 1.486 Catering 115.318 115.318 Overige baten 33.785 33.785 28 183.989 362.332 0 546.321 Terreinen met historie 412 412 29 RESULTAAT BELEGGINGEN SOGK SDAK Fondsen Totaal Rente op deposito s 29.508 34.388 63.896 Rente op obligaties 7.335 112.587 119.922 Dividend 10.811 165.932 176.743 Koersverschillen aandelen 111.706 1.377.712 1.489.418 Koersverschillen obligaties 10.614 162.911 173.525 Kosten effecten -544 9.880 9.336 Overige baten/lasten 37 635 672 169.430 37 1.864.045 2.033.512 DIVERSE BATEN SOGK SDAK Fondsen Totaal Projecten 336.898 336.898 Onderhoud 119.484 19.712 139.196 Personeel 84.834 84.834 Promotie/erfgoededucatie/digitalisering 75.119 75.119 Beheerssubsidies inclusief projectontwikkeling 108.137 108.137 639.638 104.546 0 744.184 Besteed aan de doelstellingen SOGK SDAK Fondsen Totaal INSTANDHOUDING Instandhouding gebouwen 412.103 166.017 578.120 Instandhouding orgels 121.852 121.852 Instandhouding luidklokken/uurwerken 6.052 6.052 Instandhouding terreinen 251.073 251.073 Exploitatie eigen objecten 178.530 429.805 608.335 Uitvoeringskosten eigen organisatie 514.295 514.295 1.483.905 595.822 0 2.079.727 PROMOTIE Activiteiten inzake promotie en educatie 44.666 274.428 319.094 Digitalisaren met beleid 85.410 85.410 Jubileum 171.712 171.712 Terug naar het begin 109.630 109.630 Het Verhaal van Groningen 27.602 27.602 Erfgoededucatie/diverse projecten 23.147 23.147 Op hoogte gedacht 83.285 83.285 Administratieve dienstverlening derden 141.243 141.243 Uitvoeringskosten eigen organisatie 146.114 146.114 833.219 274.428 0 1.107.647 Excursies/winterwandelingen/overige activiteiten 21.604 21.604 Overdrachtsommen 390.000 390.000 Bijdragen salarissen 180.757 180.757 Beklemrecht 0 Terug naar het Begin 11.032 11.032 Erfgoededucatie 20 20 Appartement Utrecht 6.805 6.805 Bijdragen restauratie- en overige projecten 79.928 79.928 Overige 2.494 1.138 3.632 692.640 1.138 0 693.778

Uitvoeringskosten eigen organisatie Specificatie uitvoeringskosten SOGK Personeelskosten Salaris 510.995 Sociale lasten 64.020 Pensioenpremie 96.624 Verzekering 9.291 Uitkering verzekering -13.563 Overig 27.594 694.961 Bestuurskosten Vergaderkosten 1.300 Representatie 6.405 7.705 Huisvestingskosten Schoonmaakkosten 14.543 Overig 2.770 17.313 Organisatiekosten Telefoon 7.730 Kantoorbenodigdheden 23.213 30 Porti 11.868 31 Automatisering 91.327 Accountantskosten 5.950 Afschrijvingen 19.224 Bibliotheek en documentatiecentrum 7.807 Overig 15.616 182.735 Verdeling uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK Personeels- Bestuurs- Huisves- Organisatie- Totaal kosten kosten tingskosten kosten 2009 Kengetallen SOGK SDAK/BLG 2006 2007 2008 2009 2009 (in aantallen) Donateurs 6.042 6.005 6.202 6.225 0 Objecten Kerken 58 58 61 62 1 Torens 3 3 4 4 0 Kerkhoven 30 30 34 34 0 Pastorieën 3 3 3 3 0 Werknemers Aantal personen 13 13 14 14 7 Aantal in fulltime functies (36-uur) 10,27 10,38 11,28 10,13 6,28 (in euro s) Uitbesteed werk Instandhouding 2.422.214 1.738.883 1.342.195 977.036 166.017 Donaties 113.831 122.543 131.941 108.269 713 Tijdschrift 67.942 70.179 69.237 77.120 0 Fondsenwerving 8.427 94 211 2.229 10.962 Tijdschrift 2.003 22 50 530 2.606 Tijdschrift directe kosten redactie 4.223 0 0 0 4.223 Verkopen artikelen 18.305 204 459 4.842 23.810 Instandhouding 209.000 2.344 5.267 55.591 272.201 Doorberekend aan instandhoudingproject 186.379 2.066 4.643 49.007 242.095 Terug naar het begin 13.953 156 350 3.691 18.150 Erfgoededucatie 4.697 52 118 1.243 6.110 Op hoogte gedacht 6.700 75 168 1.773 8.715 Digitaliseren met beleid 23.813 109 244 2.577 26.743 Dienstverlening derden 108.584 1.211 2.722 28.726 141.243 Promotie 108.877 1.372 3.082 32.527 145.857 Totaal 694.961 7.705 17.313 182.735 902.714

Bestemde reserves Saldo Mutatie Saldo 1-1-2009 2009 31-12-2009 Gebouwen, orgels, luidklokken Oostum 3.249 0 3.249 Uitwierde 3.757 20.000 23.757 Thesinge 4.896 0 4.896 Visvliet 4.537-839 3.698 Garnwerd 19.743 8.483 28.226 Eenum 2.993 0 2.993 Zuidwolde 3.800 200 4.000 Usquert 6.807-388 6.419 Wiittewierum 5.294-668 4.626 Den Ham 3.634 0 3.634 Adorp 5.055 0 5.055 Marsum 8.816 0 8.816 Wirdum 7.999-734 7.265 Nieuw Scheemda 2.000 0 2.000 Krewerd 9.475 0 9.475 Solwerd 2.129-459 1.670 Marum 35.000 0 35.000 Niezijl 9.697 0 9.697 Scheemda 2.988-514 2.474 Nuis 25.412 0 25.412 32 Vierhuizen 77.016-896 76.120 33 Overschild 52.954-1.788 51.166 Wetsinge 139.766-410 139.356 Nieuw Beerta 50.280 0 50.280 Opwierde 8.402-1 8.401 Garmerwolde 47.159-5.560 41.599 Kropswolde 36.200-428 35.772 Den Andel 73.500-5.854 67.646 Westernieland 49.000-425 48.575 Eenrum 163.500 0 163.500 Synagoge Groningen 0 390.000 390.000 Wandschildering (SDAK) 2.838 0 2.838 Aa-kerk (SDAK) 11.462 0 11.462 Verwarming (SDAK) 36.300 6.050 42.350 Totaal objecten 915.658 399.719 1.321.427 Roerende goederen 24.186 0 24.186 Balans uitgesplitst per 31 december 2009 en 31 december 2008 31 december 2009 31 december ACTIVA 2008 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal IMMATERIELE VASTE ACTIVA Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Recht van opstal 0 0 0 0 0 MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen 66 1 67 66 Restauratie Remonstrantse kerk 2.319.374 2.319.374 2.351.734 Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk 181.782 181.782 193.689 Noordaanbouw Der Aa-kerk 40.293 40.293 42.086 Renovatie pastorie te Woltersum 13.394 13.394 16.274 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. 0 0 Bedrijfsmiddelen 75.802 197.981 273.783 305.805 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Appartement p.m. 0 0 89.262 2.739.431 0 2.828.693 2.909.654 BELEGGINGEN Deposito s 891.167 0 891.167 891.167 Effecten 780.280 11.822.491 12.602.771 10.417.602 Onroerend goed 157.509 157.509 160.040 1.828.956 0 11.822.491 13.651.447 11.468.809 VOORRADEN 26.626 0 0 26.626 25.343 VORDERINGEN - Debiteuren 319.325 134.139 34.069 487.533 524.782 - Omzetbelasting 0 0 0 0 0 - Overlopende activa 14.050-636 1.103 14.517 12.903 - Overlopende activa/passiva geconsolideerd 49.301-473.972 423.848-823 0 382.676-340.469 459.020 501.227 537.685 LIQUIDE MIDDELEN 656.985 95.594 891.922 1.644.501 2.054.296 2.984.505 2.494.556 13.173.433 18.652.494 16.995.787 Educatieve activiteiten 31.500 0 31.500 Kerkhoven 25.329 1.725 27.054 996.673 401.444 1.404.167

31 december 2009 31 december PASSIVA 2008 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Vrij besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve per 1 januari 7.416 722 690.000 698.138 920.450 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 0-722 366.837 366.115-222.310 Ontrekking continuiteitsreserve 0 0-366.837-366.837 Saldo continuïteitsreserve per 31 december 7.416 0 690.000 697.416 698.140 Reserve t.b.v. projecten 0 0 0 0 Reserve als bron van inkomsten 0 0 11.373.768 11.373.768 13.040.269 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 0 0 366.837 366.837-1.666.391 Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 0 0 11.740.605 11.740.605 11.373.878 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 0 1.837.710 1.837.710 1.925.220 Reserve waardeverschillen effecten 47.955 0 736.021 783.976 0 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 1.347.517 56.650 0 1.404.167 996.673 Saldo per 31 december 1.402.888 1.894.360 13.166.626 16.463.874 14.993.911 Staat van baten en lasten 2009 2009 Begroting Begroting 2008 2009 2010 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Totaal Totaal BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 108.269 0 0 108.269 115.000 115.000 131.941 Nalatenschappen -14.820 0 0-14.820 55.000 60.000 55.355 Giften 74.277 713 25.000 99.990 66.000 66.000 121.411 167.726 713 25.000 193.439 236.000 241.000 308.707 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING -45.745 0 0-45.745-50.829-52.047-44.046 In procenten van de baten eigen fondsenwerving 27% 0% 0% 24% 22% 22% 14% RESULTAAT TIJDSCHRIFT 6.727 0 0 6.727-25.486-30.156-1.460 RESULTAAT VERKOPEN ARTIKELEN 31.297 0 0 31.297-18.720-25.993-2.785 Beschikbaar uit eigen fondsenwerving 160.005 713 25.000 185.718 140.965 132.804 260.416 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN 183.989 362.332 0 546.321 388.200 446.218 491.201 RESULTAAT BELEGGINGEN 169.430 37 1.864.045 2.033.512 466.420 466.669-2.906.853 34 Vastgelegd vermogen Voorshands niet besteedbaar vermogen 0 0 0 0 0 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 936.442 0 0 936.442 929.442 Vreemd vermogen SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Lening inzake Zuidelijk Westerkwartier 0 0 0 0 0 Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 210.331 210.331 228.548 Lening Stimuleringsfonds 214.269 214.269 244.491 DIVERSE BATEN 692.640 1.138 0 693.778 971.931 168.645 546.804 BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 1.001.390 100.000 0 1.101.390 501.500 900.502 606.759 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -587.675 0 0-587.675-417.500-447.501-412.500 Bijdragen particuliere fondsen (Zie Bijlage A) 413.715 100.000 0 513.715 84.000 453.001 194.259 OVERHEIDSSUBSIDIES 639.638 104.546 0 744.184 285.600 1.382.620 622.717 Beschikbaar voor de doelstellingen 2.259.418 568.766 1.889.045 4.717.229 2.337.116 3.049.957-791.456 35 KORTLOPENDE SCHULDEN - Crediteuren 297.260 59.144 0 356.404 183.817 - Omzetbelasting 2.715-1.145 0 1.570 40.643 - Overlopende passiva 98.602 7.938 6.807 113.347 68.956 398.577 65.937 6.807 471.321 293.416 Onderhanden projecten 246.598 109.659 0 356.257 305.979 2.984.505 2.494.556 13.173.433 18.652.494 16.995.787

2009 Begroting Begroting 2008 2009 2010 SOGK SDAK Fondsen Totaal Totaal Totaal Totaal Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen 2.259.418 568.766 1.889.045 4.717.229 2.337.116 3.049.957-791.456 7 Verantwoordingsverslag van de Raad van Toezicht Besteed aan de doelstellingen 36 INSTANDHOUDING 1.483.905 595.822 746.187 2.825.914 2.428.988 3.490.244 2.468.480 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -547.675-198.512-746.187-547.500-577.501 0 PROMOTIE 833.219 274.428 40.000 1.147.647 584.241 378.731 694.894 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -40.000 0-40.000-40.000-40.000 0 Totaal besteed aan de doelstellingen 1.729.449 671.738 786.187 3.187.374 2.425.729 3.251.474 3.163.374 Mutatie onderhanden projecten -73.569 20.790 0-52.779 0-279.097 289.986 Tekort/overschot 456.399-82.182 1.102.858 1.477.075-88.613-480.614-3.664.844 Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald -7.000 0 0-7.000 0 0 0 Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald 18.964 87.510 0 106.474 87.510 0 130.913 Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald -420.408-6.050 0-426.458-520.000-5.000-305.788 Mutatie reserve waardeverschillen -47.955 0-736.021-783.976 0 0 1.097.705 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 0 0 0 0 87.510 853.313 Onttrekking vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging continuïteitsreserve 0 722-366.837-366.115 0 0-8.791 Onttrekking continuïteitsreserve 0 0 366.837 366.837 0 398.104 231.101 Onttrekking reserve als bron van inkomsten 0 0 0 0 550.653 0 1.668.044 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 0 0-366.837-366.837-29.550 0-1.653-456.399 82.182-1.102.858-1.477.075 88.613 480.614 3.664.844 ======== ======== ======== ======== ======== ======== ======== De Raad van Toezicht van de stichtingen heeft vastgesteld dat het toezicht houden, het besturen en het uitvoeren van werkzaamheden in de organisatie strikt gescheiden zijn. De wijze waarop de afbreukrisico s worden beperkt door de richtlijnen voor de projecten en de SWOT analyse heeft de instemming van de Raad. Het bestuur en de directie hebben de Raad middels inzichtelijke stukken, overzichten en toelichtingen op de hoogte gesteld van relevante informatie met betrekking tot de organisatie op basis van de no-surprise-regel. Het deel van de omzet van de organisatie dat besteed wordt aan administratie en beheer is acceptabel. Het jaarverslag geeft een duidelijk beeld van de resultaten op basis van de prestatie-indicatoren en van de omgang met de diverse stakeholders van de stichting. 37