Krachten bundelen in roerige tijden Jaarverslag 2014 & Jaarrekening 2014 Stichting Noodhulp Utrecht Utrecht, juni 2015
Inhoudsopgave Jaarverslag 2014 Voorwoord 4 Inleiding 5 Doelstelling 5 Realiseren doelstelling 5 Vermogen 5 Bestuur 6 Werkwijze 6 Stichting Noodhulp Utrecht in cijfers 7 Stichting Noodhulp Utrecht in de praktijk 11 Bijlage I, Jaarrekening 2014 13 2
Krachten bundelen in roerige tijden Jaarverslag 2014 Stichting Noodhulp Utrecht 3
Voorwoord Krachten bundelen in roerige tijden In de Stichting Noodhulp Utrecht participeren twaalf charitatieve vermogensfondsen die mede zijn gericht op armoede. Om snelle hulpverlening mogelijk te maken hebben zij sinds een jaar of tien hun krachten gebundeld om snelle leniging van financiële nood mogelijk te maken. Hun overige doelstellingen, die minder spoedeisend zijn, blijven zij zelfstandig beheren. De snelle veranderingen in het zorglandschap hebben ook repercussies voor particuliere hulpinstanties zoals de Stichting Noodhulp Utrecht. De hulpvraag nam in 2014 in alle opzichten toe, een ontwikkeling die zich sindsdien voortzet. In dit jaarverslag treft u een reeks grafische weergaven van zowel herkomst als besteding van de gelden. Wij hopen dat dit jaarverslag verhelderend is. Namens het bestuur van de Stichting Noodhulp Utrecht Jhr. Dr. A.J. Six, voorzitter Utrecht, juni 2015 Het Bestuur Stichting Noodhulp Utrecht Jhr. Dr. A.J. Six, voorzitter De heer Mr. J.C.C.M. Receveur, penningmeester De heer K.H.J. Flink, secretaris Mevrouw Mr. A. K. van Steenhoven-Andela Gemeente Utrecht Werk & Inkomen De Heer J. Linskens Mevrouw Ir. D.N.H.J. Sauren bestuursondersteuning 4
Inleiding 2014 Is het jaar van de voorbereidingen op de 'grote transitie' die op 1 januari 2015 ingaat. Dit betekent dat zorgtaken worden overgedragen aan de gemeenten met grote veranderingen in de zorg, jeugdzorg, AWBZ, WMO etc. tot gevolg. Van een verzorgingsstaat zijn we op weg naar een participatiemaatschappij waardoor het bestaande hulpverleningslandschap zal veranderen. De gemeente Utrecht heeft in 2014, ook ten behoeve van de Utrechtse fondsen, informatiebijeenkomsten over deze transitie georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten is gesproken over de wederzijdse verwachtingen ten aanzien van de bijdragen die iedereen zou kunnen en willen leveren. Eigen verantwoordelijkheid, keuzevrijheid en wederkerigheid is één van de leidende principes die de gemeente Utrecht hanteert. Het is o.a. dit leidende principe waarover het bestuur van de Stichting Noodhulp Utrecht (Stichting NU) zich zorgen maakt. Het 'in eigen kracht zetten van de burgers' is een mooi uitgangspunt, maar brengt ook met zich mee dat er (wellicht) mensen buiten de boot vallen. Eind 2014 is de veelgehoorde klacht binnen de hulpverlening dat mensen niet weten waar ze naar toe moeten voor hulp. Door reorganisaties en het opstarten van de buurtteams is er nog grote onzekerheid over wie wat gaat doen. Niet iedereen is in staat zelf actie te ondernemen en het heft in eigen hand te nemen. Deze mensen worden teruggeworpen op hun eigen netwerk en dat blijken ze vaak niet of onvoldoende te hebben. Het bestuur van Stichting NU zal de ontwikkelingen op de voet volgen. Contacten met hulpverlenende instanties zullen opnieuw onze aandacht hebben, zodat het bestaan en de doelstellingen van de Stichting NU op de sociale kaart van Utrecht een plek krijgen. Volgens verwachting en zoals aangegeven in het jaarverslag van 2013, is in 2014 het aantal ingediende aanvragen ten opzichte van 2013 gestegen tot 176. Hiervan zijn 170 aanvragen toegewezen. Veel aanvragen voor een hoge financiële bijdrage (bijv. voorkoming huisuitzetting of afsluiting van energie) hebben er toe geleid dat de medewerkers van Stichting NU bij het bestuur hebben aangegeven dat er een punt zou kunnen komen waarop zij een afweging moeten maken tussen het honoreren van één grote aanvraag en het toekennen van enkele kleinere bedragen (bijv. voor de aanschaf van noodzakelijke goederen of het lenigen van broodnood). In de praktijk heeft zich deze situatie niet voorgedaan omdat het bestuur de participerende fondsen heeft gevraagd hun jaarlijkse bijdragen vervroegd te storten op rekening van Stichting NU. Een overzicht van de aantallen, het soort aanvragen, doelgroepen, inkomenshoogte etc. staat verderop in het jaarverslag. Het beeld dat in het jaarverslag van 2013 naar voren kwam, is voor 2014 nauwelijks gewijzigd. Doelstelling In overeenstemming met de statuten en het Beleidsplan Stichting Noodhulp Utrecht heeft de stichting de volgende doelstelling: 'Het verlenen van financiële steun bij materiële noden met een spoedeisend karakter op het gebied van het geestelijk, lichamelijk en maatschappelijk welzijn van ingezetenen van de gemeente Utrecht, indien en voor zover in deze noden niet kan worden voorzien op grond van wettelijk regelingen en voorliggende voorzieningen.' Realisering van de doelstelling Voor het realiseren van de doelstelling beschikt de stichting over giften van fondsen. Alleen inwoners van de gemeente Utrecht komen in aanmerking voor financiële steun van de stichting. Een aanvraag bij de stichting kan alleen door een hulpverlener of hulpverlenende instantie namens een cliënt worden ingediend. Per cliënt kan éénmalig maximaal 2.000,- worden verstrekt. Slechts bij hoge uitzondering kan hiervan worden afgeweken. Gemiddeld ligt dit toegekende bedrag rond de 1.060,-. Door het verstrekken van de gift moet een structurele oplossing worden bereikt. Vermogen Het vermogen van de stichting wordt gevormd door bijdragen van diverse charitatieve (Utrechtse) fondsen. Het aantal fondsen, momenteel 12, en hun giften varieert. Er wordt naar gestreefd steeds een bedrag in kas (rekening courant + spaarrekening) te hebben, zodat een (direct) beschikbaar bedrag van 100.000,- kan worden besteed. Naar gelang het aantal 5
aanvragen kan dit bedrag in de loop der tijd worden aangepast en wel dusdanig dat steeds voldoende, doch niet meer dan noodzakelijk, in kas is om aan de aanvragen te voldoen. Sinds 2009 is de Stichting NU in het bezit van de ANBI status. Bestuur Het bestuur bestaat uit tenminste drie personen en bestaat momenteel uit vijf personen. De huidige bestuursleden zijn allen vertegenwoordigers van fondsen die giften verstrekken aan de stichting. De bestuursleden ontvangen geen bezoldiging, noch vacatiegelden of een vergoeding voor gemaakte kosten. Het bestuur vergadert tenminste twee keer, maar meestal vier keer per jaar. In 2014 vergaderde het bestuur zes keer (9 januari, 13 februari, 17 april, 17 juli, 16 oktober, 11 december). Er is veelvuldig gesproken over de organisatiestructuur van Stichting NU. Tussendoor is een delegatie van het bestuur bijeen geweest ter voorbereiding op gesprekken met de gemeente Utrecht, waaronder wethouder Everhardt. Er is hard gewerkt aan een transparantere werkwijze en een betere bereikbaarheid van de uitvoerders van Stichting NU. Werkwijze Alleen inwoners van de gemeente Utrecht komen in aanmerking voor financiële steun van de Stichting NU. De gemeente Utrecht geeft administratieve ondersteuning en stelt de stichting personeel beschikbaar (1 fte) bij de uitvoering van haar doelstelling. Een aanvraag bij de Stichting NU kan alleen door een hulpverlener of hulpverlenende instantie namens een cliënt worden ingediend. De Stichting NU biedt uitsluitend hulp in de vorm van eenmalige giften. Bedragen worden uitsluitend overgemaakt op rekening van (hulpverlenende) instanties, niet rechtstreeks aan de cliënt zelf. De reden van aanvraag moet liggen in de sfeer van de tegemoetkoming in de noodzakelijke kosten van het bestaan en moet een spoedeisend karakter hebben. De Stichting NU kan een bijdrage geven voor onder andere: kosten in verband met ziekte, verzorging en scholing, aanschaf van noodzakelijke goederen en afbetaling van schulden (onder bepaalde voorwaarden). Bij schulden moet gedacht worden aan giften ter voorkoming van huisuitzettingen, afsluitingen van energie en het aflossen van een schuld aan een zorgverzekeraar zodat een cliënt uit de bronheffing komt en een aanvullende verzekering kan nemen. Het is de bedoeling dat met de financiële steun een structurele oplossing van de (financiële) problemen van de cliënt wordt bereikt. Gedurende de afgelopen jaren heeft de Stichting NU een werkwijze ontwikkeld waardoor voorkomen wordt dat aanvragers van financiële steun veel werk doen voor een aanvraag die niet gehonoreerd wordt. Over het algemeen bellen hulpverleners met een eventuele hulpvraag naar de Stichting NU en leggen zij de probleemcasus voor. Als de casus niet binnen de doelstelling van de stichting past, wordt er geen aanvraagformulier gestuurd en hoeft er dus ook geen besluit genomen te worden. Als de casus wel binnen de doelstelling past, kijkt de medewerker van Stichting NU meteen of er eventueel voorliggende voorzieningen zijn die nog kunnen worden aangevraagd. Voldoet de casus aan de voorwaarden van de Stichting NU, dan wordt een aanvraagformulier opgestuurd. Aan de hulpverlener worden tips meegegeven om het invullen van het formulier te vergemakkelijken. Het aantal afwijzingen is door deze werkwijze aanzienlijk kleiner geworden. Met name de sociale rapportage vormt het hart van de aanvraag. Daarin uit zich ook onze werkwijze van 'werken op maat voor diegene binnen onze samenleving die het t hardst nodig hebben'. Niet één aanvraag is hetzelfde, niet één aanvraag voldoet voor 100% aan de gestelde voorwaarden. Maatwerk is hierop ons antwoord. Deze werkwijze levert (tijd)winst op voor de aanvrager én voor de Stichting NU, met name ook voor de termijn waarin beslist kan worden. Dit houdt in dat een aanvraag die s morgens binnenkomt en geheel compleet is, binnen 1 à 2 dagen al betaald kan worden. De Stichting NU hecht er aan te weten of de gift conform de gemaakte afspraken tussen hulpverlener en medewerker Stichting NU is besteed. Daarom ontvangen wij graag nota s. De aanvrager/ hulpverlener blijft verantwoordelijk voor de juiste besteding van de gift. 6
Stichting Noodhulp Utrecht in cijfers Aantal aanvragen Na een dip in 2013 zitten we in 2014, met 176 ingediende aanvragen, weer op het oude niveau. De inspanningen die Stichting Nu heeft gedaan om meer bekendheid te krijgen bij de nieuwe (gereorganiseerde) Utrechtse hulpverlenende instanties, zoals buurtteams en welzijnsorganisaties, heeft zijn vruchten afgeworpen. Zoals onder de kop 'Werkwijze' besproken, is het aantal afwijzingen laag omdat casussen vooraf aan Stichting NU worden voorgelegd. Bij een voorgenomen afwijzing wordt geen aanvraagformulier verstuurd zodat daarop ook geen besluit genomen hoeft te worden en efficiënter gewerkt kan worden. Voorbeelden van voorgenomen afwijzingen waren in 2014 parkeerboetes en tandartskosten waar men zich bewust niet voor had verzekerd. Soort aanvragen De meeste aanvragen zijn ingediend t.b.v. duurzame gebruiksgoederen (denk aan een fiets, wasmachine of koelkast) en schulden. In principe kent Stichting NU geen giften toe ten behoeve van schulden, tenzij er sprake is van een structurele oplossing. Denk hierbij aan het aflossen van een schuld die het opstarten van een schuldhulpverleningstraject in de weg staat of het aflossen van een schuld waardoor beslaglegging opgeheven kan worden en er weer meer financiële ruimte ontstaat. N.B. Halverwege 2014 is het onderdeel 'schuld' uitgesplitst in huurachterstand, achterstand in zorgpremie en gas en elektra. Door deze overgangssituatie is er in het diagram nog steeds een deel 'schuld' te zien, maar ook al een splitsing in de afzonderlijke onderdelen. In het jaarverslag 2015 wordt het onderdeel 'schuld' volledig uitgesplitst. 7
Onder maatschappelijke participatie worden bijvoorbeeld reiskosten verstaan waardoor iemand mobieler is en naar studie of vrijwilligerswerk kan gaan. Onder medische kosten valt onder andere een bril. Een voorbeeld van een bijdrage in levensonderhoud is leefgeld waardoor iemand een periode kan overbruggen, mits er zicht is op een oplossing. Dit kan bijvoorbeeld een periode zijn waarin iemand wacht op een uitkering of op toeslagen waar deze persoon recht op heeft. Toegekende bedragen De toegekende bedragen corresponderen met het diagram 'soort aanvragen'. Hoogte en soort inkomen 8
De meeste financiële steun wordt geboden aan mensen op het sociaal minimum. Het aantal mensen dat leeft van een (bijstands)uitkering is hierbij oververtegenwoordigd. Het aantal mensen dat in de ziektewet zit/(deels) arbeidsongeschikt is, is aanzienlijk. Slechts een klein deel van de mensen, waarvoor een beroep wordt gedaan op Stichting NU, heeft een baan. Het aandeel is van 17% in 2013 gedaald naar 9% in 2014. Dit strookt niet met het beeld dat het aantal 'werkende armen' stijgt, zoals de media schetst. Het gaat hierbij om mensen met een minimumloon die in de schuldhulpverlening zitten en/of onder bewind staan. Gezinssituatie De meeste financiële steun wordt geboden aan alleenstaanden zonder kinderen. Het aantal aanvragen ten behoeve van alleenstaande ouders is echter laag. De Participatiewet (invoering januari 2015) heeft grote gevolgen voor het inkomen van deze groep mensen. Zij ontvangen in 2015 nog maar 70% van het minimumloon en extra kindgebonden budget. Tevens valt op dat het aantal giften aan gezinnen met kinderen relatief laag is. Voor 2015 wordt een stijging verwacht door de invoering van de 'kostendelersnorm'. Dit houdt in dat mensen met een bijstandsuitkering, die met andere volwassenen van 21 jaar en ouder in een huis wonen, gekort worden op hun uitkering. Dit kan oplopen tot een korting van 30%. Het aantal ouderen waarvoor een beroep wordt gedaan op de stichting is, net als in 2013, gering. De reserveringstoeslag voor de groep 65+ vervalt vanaf 2015 waardoor de uitkering voor alleenstaande ouderen gelijk is aan die van alleenstaanden. Stichting NU heeft zich in 2014 vooral gericht op een goede implementatie binnen de buurtteams. In 2015 zal de stichting zich meer richten op informatieverstrekking aan ouderenorganisaties om deze groep beter te bereiken. 9
Aanvragende instanties Gezien het aantal en soort hulpverlenende instanties dat aanvragen indient, is het bereik van Stichting NU groot. Stichting Nu heeft zich ook het afgelopen jaar weer ingespannen om de contacten met de hulpverlenende instanties warm te houden en uit te breiden. In 2014 lag de nadruk op het bezoeken van de buurtteams. In 2014 waren nog maar enkele buurtteams in Utrecht actief. Vanaf januari 2015 zijn twee buurtteamorganisaties (Buurtteam Sociaal Utrecht en Buurtteam Jeugd en Gezin) in 18 buurten actief. Het aantal aanvragen van buurtteams zal dan ook toenemen. 10
Stichting Noodhulp Utrecht in de praktijk Voorkomen huisuitzetting Cliënte is een 40-jarige vrouw met 2 minderjarige kinderen. Zij heeft een WWB-uitkering. Doordat zij haar baan kwijt raakte en verkeerde keuzes heeft gemaakt, is zij in financiële problemen gekomen. Cliënte staat sinds januari 2012 onder bewind. In december 2013 bleek er een oude vordering te zijn bij de deurwaarder i.v.m. een huurachterstand van 3.800,-. De deurwaarder en woningbouwvereniging weigeren mee te werken aan een betalingsregeling. Hierdoor dreigt huisuitzetting. De kredietbank kan niets betekenen en ook project Voorkom Huisuitzetting is niet mogelijk. Inmiddels is de woningbouwvereniging akkoord gegaan met een betaling van 2.000,- ineens tegen finale kwijting. Er is een gift verstrekt van 2.000,-. Inrichtingskosten kinderkamers Cliënte is een 35-jarige alleenstaande vrouw met een inwonend minderjarig zoontje. De overige kinderen zijn door jeugdzorg uit huis geplaatst. Zij wonen in pleeggezinnen en logeren regelmatig bij cliënte. Vanwege bedreigingen van haar ex verblijft zij bij Moviera. Zij heeft schulden uit het verleden. Inmiddels staat zij onder beschermingsbewind. Zij heeft een eigen huurwoning toegewezen gekregen. In overleg met de gezinsvoogd is het de bedoeling dat de dochter in de zomer weer bij cliënte gaat wonen. Zij beschikt zelf niet over de financiële middelen om de kamers voor de kinderen in te richten. Hiervoor wordt een gift verzocht van 1.090,-. Er is een gift verstrekt van 1.090,-. Voorkomen afsluiting gas en elektra Cliënte is een 78-jarige alleenstaande vrouw. Wegens oplopende schulden heeft zij in juli 2013 de hulp ingeroepen van de Stichting Met Raad en daad voor administratieve ondersteuning. Cliënte heeft diverse schulden. Haar meerderjarige kinderen kunnen haar hier financieel niet bij helpen. Cliënte dreigt nu afgesloten te worden van gas en licht. Om dit te voorkomen wordt een gift van 800,- verzocht. Er is een gift verstrekt van 800,-. Fietsen voor kinderen Cliënte is een 52-jarige vrouw met twee minderjarige kinderen. Vanwege ernstig geweld en dreigingen van geweld zijn zij opgenomen in een Safe House bij Moviera. Cliënte heeft een bijstandsuitkering. De kinderen gingen altijd op de fiets naar school. Nu moeten zij met de bus omdat de fietsen zijn achtergebleven. Het is niet mogelijk om spullen uit de woning te halen. Het zou erg in de kosten schelen als de kinderen weer met de fiets naar school kunnen gaan. Cliënte beschikt zelf niet over de financiële middelen om fietsen voor de kinderen aan te schaffen. Er wordt nu een gift verzocht van 500,- voor fietsen voor de kinderen. Er is een gift verstrekt van 500,-. Tijdelijke compensatie huurtoeslag Cliënt is een 53-jarige alleenstaande man. Hij woonde reeds jaren samen met zijn 82-jarige moeder. Zijn moeder zal blijvend worden opgenomen i.v.m. ernstige dementie. Hierdoor zal zij worden uitgeschreven op haar adres. Aangezien cliënt geen medehuurder is, mag hij niet in de woning blijven wonen. Cliënt is verstandelijk beperkt en lijkt zeer beperkt zelfredzaam en daarom wordt er nu naar een passende (AWBZ) woonplek gezocht met 24-uurs zorg. Tot die tijd, maximaal 6 maanden, mag hij in de huurwoning blijven wonen. Doordat het huurcontract niet op naam van cliënt staat, heeft hij geen recht op huurtoeslag. Gezien zijn lage inkomen (wajong-uitkering) kan cliënt niet zelf de volledige huur betalen. Er wordt nu voor maximaal 6 maanden een gift verzocht van 288,- per maand (ter compensatie van de ontbrekende huurtoeslag) zodat cliënt in de woning kan blijven wonen tot er een geschikte plek voor hem elders is gevonden. Er is een gift verstrekt van 1.728,-. Huurachterstand Cliënt is een 52-jarige alleenstaande man. Hij woont sinds 4 jaar in Nederland. Hij moest vluchten uit Nigeria en heeft daar zijn vrouw en zoon moeten achterlaten. Cliënt spant zich zoveel mogelijk in om zelf in zijn onderhoud te kunnen voorzien door middel van inkomsten uit arbeid. Dit is grotendeels gelukt. Toch raakte hij in financiële problemen doordat hij het Nederlandse systeem onvoldoende kende, de taal niet beheerste en hierdoor onjuiste keuzes maakte; hij schonk geld aan zijn 11
achtergebleven vrouw en zoon in plaats van de huur te betalen. Hierdoor dreigt hij ontruimd te worden. Sinds december 2013 is hij in het traject Voorkom Huisuitzetting gekomen en staat hij onder begeleiding van een buurtteam. Op dit moment is er onvoldoende geld om de eindafrekening van Eneco ( 510,-), de huurachterstand ( 750,-) en twee weken leefgeld ( 80,-) te betalen. Hiervoor wordt een gift verzocht van 1.340,-. Mitros is akkoord gegaan met een betaling van 750,- tegen finale kwijting. Er is een gift verstrekt van 750,-. Inrichtingskosten Cliënte van 23 jaar was drie maanden zwanger toen zij in haar badjas door haar ex op straat werd gezeten. Zij is gevlucht naar haar moeder. Haar ex-man heeft haar meerdere malen mishandeld, hiervan is ook aangifte gedaan. Op dit moment woont zij nog samen met haar dochtertje bij haar moeder en twee zussen en broer in huis. Ze heeft een hele kleine kamer waar ze samen met haar dochter slaapt. Privacy hebben ze niet. Cliënte staat op de wachtlijst voor het Corporatiehotel van de Tussenvoorziening en heeft geld nodig om spullen voor de inrichting van haar huis te kopen. Bijzondere bijstand is afgewezen. Cliënte leeft van een wwb-uitkering en heeft niet kunnen sparen. Er is een gift verstrekt van 750,- voor inrichting. Fysiotherapie Vanwege een dreigende ontruiming is er voor een gezin budgetbeheer ingezet en is het gezin met spoed aangemeld bij schuldhulpverlening bij Werk en Inkomen van de gemeente Utrecht. Het echtpaar heeft moeite met het overzicht houden. Hoewel veel inspanningen worden gedaan om geen nieuwe schulden te maken en de zaken te beheersen, is het duidelijk geworden dat beperkt geestelijk vermogen een grote rol speelt in deze zaak. Vanwege een niet-saneerbare boete, kan er geen schuldsaneringstraject worden gestart. Om gijzeling te voorkomen, is er wel een afbetalingsregeling getroffen. Nu is hun zoontje door de huisarts doorverwezen naar de fysiotherapie in verband met scheef groeiende voetjes. De ouders kunnen zich niet aanvullend verzekeren door een schuld bij de zorgverzekering. Er is een gift verstrekt voor fysiotherapie van 201,- Baby-uitzet Cliënten hebben zich in 2013 met hun dochtertje bij de crisisopvang gemeld. Door een lange wachttijd zijn ze een aantal weken dakloos geweest en logeerden ze bij familie. Omdat ze geen vaste verblijfplaats hadden, hebben ze veel babyspullen voor de dochter weggegeven of weggegooid. Met hulp van Stade en Bureau Jeugdzorg is het gelukt een onderkomen te vinden bij Housing First van de Tussenvoorziening. Hierna hebben ze een woning toegewezen gekregen. Cliënte bleek ongepland zwanger te zijn. Er is niet genoeg ruimte om te sparen voor een babyuitzet. Momenteel reserveren ze een klein deel van het leefgeld dat overblijft na betaling van de vast lasten en de schulden. Er is een gift verstrekt voor een baby-uitzet van 750,- Kosten Ronald McDonald huis Cliënten zijn een man van 44 en een vrouw van 30 jaar. Meneer heeft een eigen bedrijf gehad en daarna in loondienst gewerkt. Hij is ontslagen en heeft een tijd geen inkomen gehad. Er loopt een aanvraag voor een bijstandsuitkering. Cliënten zijn aangemeld bij schuldhulpverlening. Mevrouw is in april bevallen na een zwangerschap van 26 weken. Ten tijde dat de baby in de couveuse lag, verbleven cliënten, vanwege de binding en regelmatige gesprekken met de artsen, in een Ronald McDonald huis. De kosten hiervan zijn 700,- en worden niet door de verzekering gedekt. Tevens staat er nog een rekening open van een maand huur van de kolf ( 71,-). Cliënten beschikken zelf niet over de financiële middelen om de rekeningen van in totaal 771,- te betalen. Er is een gift verstrekt van 771,-. 12
BIJLAGE I Jaarrekening 2014 Stichting Noodhulp Utrecht 13
Vastgesteld maart 2015 14
15
16
17