Beheerplan wegen 2011-2015

Beheerplan wegen 2011-2015 Concept Gemeente Winsum Grontmij Nederland B.V. Assen, 21 april 2011

Verantwoording Titel : Beheerplan wegen 2011-2015 Subtitel : Projectnummer : 299547 Referentienummer : Revisie : Datum : 21 april 2011 Auteur(s) : N. Hildenbrant E-mail adres : nanne.hildenbrant@grontmij.nl Gecontroleerd door : M.C. van der Steen Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : M.C. van der Steen Paraaf goedgekeurd : Contact : Grontmij Nederland B.V. Stationsplein 12 9401 LB Assen Postbus 29 9400 AA Assen T +31 592 33 88 99 F +31 592 33 06 67 www.grontmij.nl Pagina 2 van 43

Inhoudsopgave 1 Inleiding... 5 2 Beheren met beleid... 6 2.1 2.2 Inleiding... 6 Beleidskaders... 6 2.3 2.4 Beleidsplan... 7 Beheerplan... 7 3 Wegbeheer... 8 3.1 3.2 Doel... 8 Hoofdlijnen van de systematiek... 8 3.3 Belang van de systematiek... 8 4 Areaal verhardingen... 9 5 Kwaliteit van de verhardingen... 10 5.1 Beoordelingsmethode... 10 5.2 Technische kwaliteit... 10 5.3 Kwaliteitsbeoordeling... 11 6 Financiële analyse... 13 6.1 Berekeningswijze... 13 6.2 Basisplanning wegenonderhoud... 13 6.2.1 Technisch noodzakelijk onderhoudsbudget 2011-2020... 14 6.2.2 Klein onderhoud... 15 6.3 Budgetplanning... 15 6.3.1 Huidig budget... 15 6.3.2 Bezuinigingsbudget... 18 6.3.3 Kosten per wegcategorie... 18 6.3.4 Afwaarderen asfaltwegen buiten de bebouwde kom... 19 6.3.5 Kostenbesparing... 20 7 Conclusies en aanbevelingen... 21 Bijlage 1: Bijlage 2: Wegbeheer Wettelijk kader en milieu Bijlage 3: Visuele weergave onderhoudsplanning 2011 2015 Bijlage 4: Maatregellijst conform CROW niveau 2011 2015 Bijlage 5: Maatregel lijst met afwaardering wegen 2011 2015 Bijlage 6: Referentiebeelden achterstallig onderhoud Pagina 3 van 43

Inleiding Bijlage 7: Bijlage 8: Overzicht levensduurverlengende maatregelen Overzicht afgewaardeerde wegen Pagina 4 van 43

Inleiding 1 Inleiding De gemeente Winsum heeft aan Grontmij opdracht gegeven voor het opstellen van het beheerplan voor de wegverhardingen voor de periode 2011-2015. Hierbij is gebruik gemaakt van de wegbeheersystematiek, die is ontwikkeld door CROW 1 en beschreven in CROW-publicatie 147, uitgave november 2005. Het door Grontmij ontwikkelde computerprogramma dg DIALOG Wegen, dat op deze systematiek is gebaseerd, is gebruikt voor het opstellen van de planning. In de maanden mei, juni en juli 2010 is in de gemeente het wegenareaal geïnspecteerd en geinventariseerd door Grontmij. De planningsresultaten in dit beheerplan zijn op deze visuele inspectie gebaseerd. Hoofdstuk 2 beschrijft de relatie tussen beleid en beheer. In hoofdstuk 3 worden de hoofdlijnen van wegbeheer conform de CROW-systematiek uiteengezet. In hoofdstuk 4 en 5 worden respectievelijk het areaal en de kwaliteit van de verhardingen weergegeven. In hoofdstuk 6 worden de resultaten van de meerjarenplanningen, zoals die met behulp van dg DIALOG zijn opgesteld, gepresenteerd en wordt een financiële analyse gegeven. Uiteindelijk volgen in hoofdstuk 7 de conclusies voor het beheer en onderhoud van de verhardingen voor de periode 2011-2015. Alle in dit rapport genoemde bedragen zijn inclusief de toeslagpercentages voor: verkeersmaatregelen, uitvoeringskosten, algemene bedrijfskosten, winst & risico, maar exclusief VAT en 19% BTW. De prijzen waarmee de berekeningen zijn uitgevoerd zijn gebaseerd op de GWWkostenboeken van Reed Business Information, prijspeil juni 2010. 1 CROW is het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte Pagina 5 van 43

2 Beheren met beleid 2.1 Inleiding Het uitvoeren van wegbeheer is gebaseerd op keuzes die het beleid gemaakt heeft. Beleidskeuzes worden vastgelegd in een beleidsplan wegenbeheer. Een beleidsplan wegenbeheer vormt een basis voor het opstellen van het beheerplan. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de relatie tussen beleid, het beleidsplan en het beheerplan zoals weergegeven in figuur 2.1. Wet- en regelgeving Gemeentelijke beleidsthema s en plannen Landelijke ontwikkelingen en trends Beleidskaders Beleidsplan Beheerplan Figuur 2.1 Processchema Figuur 2.1 geeft zeer schematisch een normaal beheerproces weer: op basis van vigerende wet- en regelgeving, beleidsplannen en landelijke ontwikkelingen worden door het bestuur beleidskaders vastgesteld. Deze kaders worden vertaald in een beleidsplan, in dit geval een beleidsplan voor wegen. Het beheer van de wegen dient vervolgens gebaseerd te zijn op de keuzes die in het beleidsplan zijn beschreven. 2.2 Beleidskaders Beleidskaders, vastgesteld door het bestuur, vormen het raamwerk waarin de wijze van beheer op lange termijn (langer dan 5 jaar) is verwoord. Enerzijds moet daarbij rekening worden gehouden met wet- en regelgeving (zie bijlage 2) en landelijke ontwikkelingen en trends. Anderzijds zal het beleid zelf deze kaders moeten aangeven. Eén van de mogelijke beleidskeuzes is bijvoorbeeld om de bestaande infrastructuur in stand te houden op het kwaliteitsniveau, zoals dat is aangegeven in de CROW- wegbeheersystematiek, zoals beschreven in publicatie 147 van het CROW. In publicatie 288 zijn mogelijkheden aangegeven voor een hoger kwaliteitsniveau. Het bestuur heeft de mogelijkheid om keuzes te maken in onderhoudsniveau bijvoorbeeld door te kiezen om wegen met een hoge intensiteit beter te onderhouden. Keuzes hebben invloed op de prioriteiten en op de keuze van de aan te pakken wegvakken. Pagina 6 van 43

Beheren met beleid 2.3 Beleidsplan In een beleidsplan worden de beleidskaders omschreven en uitgewerkt tot beleidsdoelstellingen en strategieën. Zo zal bijvoorbeeld het gewenste kwaliteitsniveau worden aangegeven, de indeling in wegtypen en de prioriteiten voor de verschillende beleidsthema s als veiligheid, aanzien, comfort en duurzaamheid. Het beleidsplan, dat door het bestuur wordt vastgesteld, heeft tot doel om de wijze van beheren voor een langere periode (6-10 jaar) vast te leggen. Het daarvan afgeleide beheerplan geeft een overzicht van de uit te voeren beheermaatregelen op korte (1 2 jaar) en middellange termijn (3-5 jaar). In een beheerplan wordt ervan uitgegaan dat de functie en de inrichting van de wegen onveranderd blijven. In een beleidsplan wordt aangegeven wat de huidige en toekomstige functies van de wegen zijn. De functie en inrichting van de wegen zijn van invloed op de onderhoudsbehoefte en daarmee op het budget voor beheer. Daarom dient in een beleidsplan ook te worden aangegeven, hoe herinrichtingen en aanpassingen, bijvoorbeeld in het kader van verkeersveiligheid, moeten worden gefinancierd. Optimale afstemming van het beheerplan wegen op beheerplannen voor rioleringen en groen kan leiden tot aanzienlijke besparingen. Ook hierover kunnen in het beleidsplan strategieën worden aangegeven. Andere beleidskeuzes die in een beleidsplan kunnen worden geformuleerd hebben onder andere betrekking op duurzaamheid, mobiliteit, milieu, verkeersveiligheid, organisatie, communicatie met burgers, inkoopbeleid. Vooral duurzaamheid is tegenwoordig een belangrijk aspect bij het vaststellen van het gewenste beleid. In bijlage 2 zijn een aantal voorbeelden genoemd van duurzame aspecten in het wegbeheer. 2.4 Beheerplan Door in een beleidsplan een helder beleid te formuleren voor het beheer wordt inzichtelijk gemaakt wat de invloed is van beleidskeuzes op het benodigde budget. Indien de beleidskeuzen zijn vastgelegd, zal het beheerplan daarop gebaseerd zijn en zullen de daarin aangegeven budgetten minder onzekerheden bevatten. Een beheerplan geeft een overzicht van de uit te voeren beheermaatregelen op korte en middellange termijn (1-5 jaar). Naast de beleidskeuzes is nog een aantal praktische factoren van invloed op het beheerbudget, waarvan in het beheerplan impliciet wordt uitgegaan. Dit zijn onder andere: het omgaan met teerhoudend asfalt (zie bijlage 2); de toe te passen onderhoudsmaatregelen; toe te laten verkeersbelastingen; de gewenste onderhoudsstrategie (zwaardere maatregelen met geringe frequentie versus lichtere maatregelen met hogere frequentie). Ook hierover zal de beheerder keuzen moeten maken, zodat het in het beheerplan aangegeven budget zo goed mogelijk aansluit bij de praktijk en ervaring van de beheerder. Pagina 7 van 43

3 Wegbeheer 3.1 Doel Het hoofddoel van wegbeheer als managementsysteem is informatie te verstrekken op netwerken projectniveau over het wegennet. In deze rapportage wordt de nadruk gelegd op het netwerkniveau. Bij het nemen van beslissingen op projectniveau is het wegbeheersysteem slechts één van de bronnen waarop de beslissingen over onderhoud worden gebaseerd. De systematiek voor wegbeheer is beschreven in Publicatie 147 waarvan in november 2005 een herziene versie door de Stichting CROW is uitgebracht. Voor de theoretische achtergronden van de systematiek wordt verwezen naar bijlage 1 van dit rapport. Tevens wordt aangegeven welke informatie (berekeningsresultaten) het systeem biedt en hoe deze informatie dient te worden gebruikt. Om claims zo veel mogelijk te beperken is het van belang om te beschikken over een goed functionerend inspectie-, onderhouds- en klachtenregistratieproces. In het kader van de milieuwetgeving zal er bij reconstructiewerkzaamheden rekening mee moeten worden gehouden dat de afvoer en verwerking van teerhoudend asfalt extra kosten met zich mee brengt. De raakvlakken van wegbeheer met milieuwetgeving en wettelijk vastgelegde aspecten als risico- en schuldaansprakelijkheid zijn in bijlage 2 vermeld. 3.2 Hoofdlijnen van de systematiek Binnen de systematiek voor wegbeheer kunnen de volgende hoofdactiviteiten worden onderscheiden: 1 het verzamelen en actueel houden van gegevens van het wegennet (locatie, constructie, gebruik, omvang en kwaliteit van de verhardingen); 2 het interpreteren en verwerken van deze gegevens tot een indicatieve financiële meerjarenplanning van het verhardingsonderhoud; 3 het samenstellen van een rapportage voor het bestuur op grond waarvan het bestuur beslissingen kan nemen; 4 het nemen van beslissingen door het bestuur, in het algemeen over beschikbare budgetten en prioriteiten; 5 het uitvoeren van het vastgestelde plan binnen de gestelde randvoorwaarden door de technische dienst. Deze rapportage is met name gericht op hoofdactiviteit 2 en 3. Als hulpmiddel bij de hoofdactiviteiten 1 en 2 heeft Grontmij het softwarepakket dg DIALOG ontwikkeld. Dit systeem bestaat uit drie hoofdgroepen: het beheren van gegevens van het wegennet; het opstellen van planningen en begrotingen; het presenteren van resultaten. 3.3 Belang van de systematiek De CROW systematiek voor wegbeheer omschrijft de landelijke richtlijnen voor wegbeheer. De systematiek omschrijft wat er onder verantwoordelijk wegbeheer wordt verstaan en hoe deze ingevuld kan worden. Wanneer de systematiek goed nageleefd wordt neemt dat het risico weg op aansprakelijkheid ten aanzien van letsel en ongeval schades. De overige informatie over de wegbeheersystematiek is vermeld in bijlage 1. Pagina 8 van 43

4 Areaal verhardingen Uit de database blijkt dat de gemeente Winsum totaal 958.000 m 2 verhardingen in beheer heeft. Hiervan is 496.000 m 2 asfaltverharding en 370.000 m 2 elementenverharding. Naast deze verhardingen is ook nog 62.000m 2 beton- (voornamelijk fietspaden) en 30.000 m 2 halfverharding (voornamelijk voet- en fietspaden) aanwezig. Het bestaande areaal is onder te verdelen in onderdeeltypen zoals hoofdrijbanen, fietspaden, voetpaden en trottoirs, parkeervakken en overige. Onder de categorie overige vallen bijvoorbeeld in- en uitritten, bushaltes en rabatstroken. Fietspad-/strook Overig Parkeren Hoofdrijbaan Voetpad/Trottoir Asfalt 99,4% Elementen 59,0% 14,9% 6,4% 1,0% 18,7% 0,2% 0,1% 0,3% Figuur 4.1 Verdeling oppervlak naar onderdeel en verhardingstype Tabel 4.1 Oppervlakten verhardingen naar onderdeeltype Onderdeeltype Binnen bebouwde kom Buiten bebouwde kom % areaal m 2 totaal areaal m 2 asfalt m 2 elementen m 2 asfalt m 2 elementen Hoofdrijbaan 82 707.000 148.000 202.000 345.000 12.000 Parkeren 6,5 57.000 1.000 56.000 0 0 Trottoir / voetpad 8 73.000 1.000 71.000 0 1.000 Fietspad / strook 0,5 4.000 0 1.000 0 3.000 Overig 3 25.000 1.000 24.000 0 0 Totaal 100 866.000 151.000 354.000 345.000 16.000 Het totale oppervlak bestaat voor 82% uit hoofdrijbanen. De totale lengte aan hoofdrijbanen in asfalt is ongeveer 126 km. De lengte van de hoofdrijbanen in elementen is ongeveer 55 km. Binnen dit areaal is geen rekening gehouden met de eventuele overdracht van de N361 van de provincie Groningen naar de Gemeente Winsum. Pagina 9 van 43

5 Kwaliteit van de verhardingen 5.1 Beoordelingsmethode Het in de komende periode uit te voeren onderhoud en de daarmee samenhangende kosten worden voornamelijk bepaald door de huidige kwaliteit van de verhardingen. Allereerst wordt het kwaliteitsbeeld gegeven dat direct is afgeleid van de globale visuele inspectie en de richtlijnen. Deze kwaliteit is uitgedrukt in de afzonderlijke schades, die bij de inspectie zijn beoordeeld. Deze technische kwaliteit is vervolgens omgezet naar vijf kwaliteitsbeoordelingen (zeer goed, goed, matig, slecht, zeer slecht). Tabel 5.1 Kwaliteitsbeoordeling wegennet Kwaliteitsbeoordeling CROW niveau Percentage van het oppervlak van het wegennet met: Zeer Goed A + voldoende Geen schade Goed A Planjaar > 5 Matig B matig Planjaar 3-5 Slecht C Planjaar 1-2 Zeer slecht (achterstallig onderhoud) D onvoldoende Planjaar 1-1 In tegenstelling tot het groenbeheer is het niet verantwoord voor wegen beneden het C niveau, van het CROW te onderhouden. Beneden het C niveau onderhouden brengt een verhoogd risico met zich mee, er ontstaat een verhoogde aansprakelijkheid ten aanzien van letsel en ongeval claims. Wanneer beneden het C niveau wordt onderhouden ontstaat er bij asfaltverhardingen kapitaalvernietiging. Kapitaalvernietiging is het verschil in kosten tussen de oorspronkelijk maatregel en de zwaardere maatregel die als gevolg van uitstel is ontstaan. Kapitaalvernietiging vindt alleen plaats bij asfaltverhardingen. 5.2 Technische kwaliteit De resultaten van de globale visuele inspectie zijn getoetst aan de richtlijnen die per schadebeeld door het CROW zijn opgesteld. In onderstaande tabel is het percentage van het oppervlak met een bepaalde kwaliteit weergegeven. Tabel 5.2 Percentages voldoende / matig / onvoldoende (peiljaar 2010) Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Schadebeeld Voldoende Matig Onvoldoende Voldoende Matig Onvoldoende Dwarsonvlakheid 88 % 2 % 10 % 99 % 0 % 1 % Oneffenheden 100 % 0 % 0 % 92 % 2 % 6 % Rafeling 76 % 3 % 21 % - - - Randschade 70 % 24 % 6 % - - - Scheurvorming 68% 15 % 17 % - - - Zetting 100 % 0 % 0 % 100 % 0 % 0 % Pagina 10 van 43

Kwaliteit van de verhardingen Voorbeelden voldoende, matig en onvoldoende bij asfaltverhardingen Voldoende Matig Onvoldoende Voorbeelden voldoende, matig en onvoldoende bij elementenverhardingen Voldoende Matig Onvoldoende 5.3 Kwaliteitsbeoordeling De percentages van de individuele schades, uit tabel 5.2, zijn omgezet naar onderstaande kwaliteitsbeoordeling van het asfalt- en elementenareaal. De maatgevende schade bepaalt in welk planjaar het onderdeel in onderhoud moet worden genomen. Onvoldoende kwaliteit betekent dat een onderdeel de beoordeling slecht of zeer slecht heeft. In de kwaliteitsbeoordeling is ervan uitgegaan dat de wegen die in 2010 uitgevoerd zijn (zoals omschreven in het asfalt onderhoudsbestek diverse wegen, besteknummer 24-2010) in een goede staat van onderhoud zijn. Figuur 5.1 Verdeling kwaliteit per verhardingsoort Asfalt Elementen 36% 55% zeer goed goed 27% 24% 5% 8% 6% 2% 37% matig slecht zeer slecht Het percentage van het oppervlak met waardering zeer slecht betreft wegen waar onderhoud al eerder had moeten worden uitgevoerd. Technisch gezien is het verder uitstellen van dit onderhoud niet acceptabel. Het areaal met de waardering slecht moet in de komende twee planjaren worden onderhouden. De waardering matig houdt in dat het betreffende oppervlak over drie tot vijf jaar voor onderhoud in aanmerking komt. In een normale situatie zal er jaarlijks een bepaald deel (percentage) van het wegenareaal aan onderhoud toe zijn; deze wegen hebben dan een beoordeling slecht. Zo zal er ook altijd een bepaald percentage zijn met de beoordeling matig. De kwaliteit van het wegennet is getoetst Pagina 11 van 43

Kwaliteit van de verhardingen aan hetgeen normaal, in geval van een goed en evenwichtig onderhouden wegennet, verwacht mag worden. Tabel 5.3 Kwaliteitsbeoordeling Gemeente Winsum 2010 Evenwichtig onderhouden areaal Kwaliteitsbeoordeling Planjaar Asfalt Elementen Asfalt Elementen Zeer slecht 1-1 24 % 6 % 0 % 0 % Slecht 1-2 5 % 0 % 10 % 7 % Matig 3-5 8 % 2 % 15 % 10 % Redelijk tot goed > 5 36 % 37 % 55 % 73 % Zeer goed Geen schade 27% 55 % 20 % 10 % Uit tabel 5.3 blijkt dat de kwaliteit van de verhardingen slechter is dan een goed en evenwichtig onderhouden wegennet. Het percentage verhardingen met een slechte en matige kwaliteit is weliswaar laag, maar er is een groot percentage wegen met kwaliteit zeer slecht. De slechte kwaliteit bij asfaltverhardingen wordt met name veroorzaakt door het schadebeeld rafeling en scheurvorming. Bij elementen komt de slechte kwaliteit voornamelijk doordat er veel oneffenheden aanwezig zijn. Pagina 12 van 43

6 Financiële analyse 6.1 Berekeningswijze Met behulp van dg DIALOG Wegen is een berekening gemaakt van de onderhoudsbehoefte voor de periode van 2011 tot en met 2020. Voor de periode 2011 2015 wordt gebruik gemaakt van de CROW-systematiek. Op basis van deze systematiek kan geen uitspraak worden gedaan over de periode 2016 2020 (planperiode 6 tot 10 jaar). Grontmij heeft een methode ontwikkeld zodat op basis van de inspectiecijfers daar toch een berekening voor kan worden gemaakt, zodat ook voor die periode een indicatie kan worden gegeven van de onderhoudsbehoefte. In de berekeningen wordt onderscheid gemaakt tussen asfalt- en elementenverhardingen. Bij de financiële analyse is uitgegaan van het afgevlakte model van de basisplanning (voor uitleg hiervan zie bijlage 1). Hierbij zijn de benodigde budgetten voor de komende jaren zo gelijkmatig mogelijk verdeeld. Alle genoemde budgetten in dit hoofdstuk zijn op basis van het C niveau van de CROW systematiek. Dit is het minimum niveau voor verantwoord wegbeheer. Voor de eenheidsprijzen is in principe uitgegaan van teervrije constructies. De kosten voor het afvoeren van teerhoudend asfalt bedragen circa 40 per ton. Op basis van ervaring bij vergelijkbare gemeentes zal er jaarlijks ca. 560 ton teerhoudend asfalt afgevoerd worden. Hiermee komen de jaarlijkse kosten voor het afvoeren van teerhoudend asfalt op ca 22.000 voor de gemeente Winsum. Wanneer de gemeente ervoor kiest om het uitvoerend document wegencategorisering uit te voeren dan zijn er geringe extra kosten mee gemoeid. Deze kosten komen voort uit het aanbrengen van borden voor het snelheidsregime, behorende bij de erftoegangswegen en het verwijderen van fietssuggestie stroken. Het aanbrengen van de wegbelijning zal tijdens het onderhoud van de wegen worden meegenomen. Een uitvoerige uitleg hiervan is te vinden in Uitvoerend document wegencategorisering. In het uitvoerend document wegencategorisering worden ook de eventuele meerkosten besproken die hieraan verbonden zijn. Uit de analyse van de inspectieresultaten blijkt dat op het groot deel van het elementenareaal (ca. 131.000 m 2 ) matige oneffenheden voorkomen met geringe omvang. Deze schade behoeft niet binnen de planperiode van 2011-2015 te worden hersteld en is daarom niet meegenomen in de berekende budgetten. Deze verharding valt nu nog onder de kwaliteitsbeoordeling redelijk tot goed. De verwachting is dat deze schade dient te worden hersteld binnen een periode van 6 à 7 jaar, wat dan resulteert in een verhoging van de benodigde onderhoudsbudgetten. 6.2 Basisplanning wegenonderhoud In de onderstaande paragrafen wordt ingegaan op de resultaten van de (afgevlakte) basisplanning. De basisplanning is gebaseerd op onderhoudsrichtlijnen, opgesteld door het CROW. Deze richtlijnen geven een minimum aan: zij zijn de onderkant van verantwoord wegbeheer. De maatregelen worden gepland zodra de richtlijn is bereikt. Deze richtlijn ligt op de grens tussen matig en slecht volgens de indeling van tabel 5.1. De berekende budgetten op basis van de basisplanning zijn daarom te beschouwen als minimaal benodigde budgetten voor verantwoord wegbeheer. In bijlage 3 is visueel weergegeven, in een overzichtskaart, welke wegen aan onderhoud toe zijn in de periode 2011 2015. Pagina 13 van 43

Financiële analyse 6.2.1 Technisch noodzakelijk onderhoudsbudget 2011-2020 In figuur 6.1 en tabel 6.1 zijn de benodigde budgetten voor asfalt- en elementenverhardingen gegeven. Hierbij is het klein onderhoud niet meegenomen. x 1.000,- Figuur 6.1 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2011 2012 asfalt 2013 2014 2015 elementen 2016-2020 Budgetten voor asfalt en elementenverharding waarbij voor de periode 2016-2020 het gemiddelde is weergegeven. Tabel 6.1a Afgevlakte basisplanning 2011-2015 Planjaar Jaar Asfalt Elementen Beton Totaal 0-1 2011 2.626.000 173.000 150.000 2.949.000 1-2 2012 444.000 21.000 0 465.000 2-3 2013 617.000 0 0 617.000 3-4 2014 265.000 70.000 0 335.000 4-5 2015 321.000 22.000 0 343.000 Totaal 2011-2015 4.273.000,00 286.000 150.000,00 4.709.000,00 Tabel 6.1b Gemiddelde budget per jaar 2011-2020 Planjaar Jaar Asfalt Elementen Beton Totaal 1-5 2011-2015 (totaal) 4.273.000 286.000 150.000 4.709.000 6-10 2016-2020 (totaal) 1.211.000 1.243.000 227.000 2.681.000 Totaal 2011-2020 5.484.000,00 1.529.000 377.000,00 7.390.000,00 Gemiddeld per jaar 548.000 153.000 38.000 739.000 De bovengenoemde budgetten zijn exclusief de wegen die in het project asfaltonderhoud 2010 (bestek:24-2010) zijn uitgevoerd. Bijlage 3 is een visuele weergave van de wegen die in de periode 2011-2015 aan onderhoud toe zijn conform de CROW systematiek. In bijlage 4 is een maatregellijst conform de CROW systematiek weergegeven. De maatregellijst dient als onderbouwing voor de budgetten voor de periode 2011-2015. In de wegbeheersystematiek wordt aanbevolen om een maatregeltoets uit te voeren op de wegvakonderdelen die de komende 2 jaar voor onderhoud in aanmerking komen. Hiermee kan dan het benodigd budget voor de komende 2 jaar betrouwbaarder worden vastgesteld. De berekende budgetten zijn niet getoetst door het uitvoeren van een maatregeltoets. Uit de afgevlakte basisplanning volgt dat de komende 10 jaar 7.390.000 (gemiddeld 739.000 per jaar) benodigd is voor het wegonderhoud ten aanzien van de asfalt- en elementenen betonverhardingen. Alle wegvakonderdelen waarbij de richtlijn is bereikt dan wel is overschreden, komen op korte termijn voor onderhoud in aanmerking. Deze onderdelen worden gepland in planjaar 1 (2011) en planjaar 2 (2012). De kosten hiervoor bedragen op basis CROW niveau 3.414.000. Hiervan is 2.949.000 achterstallig onderhoud. Achterstallig onderhoud is gedefinieerd als onderhoud op wegvakonderdelen waarbij de richtlijn al is overschreden. Theoretisch gezien had hier al eerder onderhoud uitgevoerd moeten worden en het onderhoud kan Pagina 14 van 43

Financiële analyse niet verder worden uitgesteld. Dit betreft de onderdelen die de kwaliteitsbeoordeling zeer slecht hebben gekregen. De onderhoudsbehoefte van het aanwezige areaal fluctueert per jaar, daarom wordt ook geadviseerd om per beheerperiode een wegenfonds I te maken. Op deze manier kunnen de onderhoudsbudgetten optimaal worden besteedt met hetzelfde budget en kan de fluctuatie in onderhoud deels worden opgevangen. In figuur 6.2 is een voorbeeld gegeven van achterstallig onderhoud. In bijlage 6 zijn meerdere voorbeelden van achterstallig onderhoud weergegeven. Figuur 6.2 Achterstallig onderhoud asfaltverharding (Meedenerweg begin 2010 gemeente Winsum) 6.2.2 Klein onderhoud Naast de maatregelen voor groot onderhoud dient ieder jaar ook een hoeveelheid klein onderhoud te worden uitgevoerd. Klein onderhoud moet worden uitgevoerd indien de schade ernstig is, maar over een zeer gering oppervlak voorkomt. In bijlage 1 staat vermeld bij welke omvang van schade klein onderhoud uitgevoerd dient te worden. Het budget dat voor klein onderhoud aan asfalt- en elementenverhardingen dient te worden gereserveerd bedraagt ca 15% van het gemiddelde technisch noodzakelijk onderhoudsbudget. Voor de gemeente Winsum bedraagt het budget voor klein onderhoud 111.000 (15% van 739.000,-). 6.3 Budgetplanning 6.3.1 Huidig budget Het huidige budget voor onderhoud bedraagt voor de gemeente Winsum 675.000 per jaar. Van het beschikbare budget wordt jaarlijks circa 25.000, - besteedt aan het incidenteel aanleggen van parkeerplaatsen en voetpaden en er is ca 22.000, - benodigd voor het afvoeren van teerhoudend asfalt (op basis van ervaring bij vergelijkbare gemeentes), daarnaast wordt van het onderhoudsbudget ca 95.000 besteedt aan klein onderhoud. Dit houdt in dat er jaarlijks 533.000, - over blijft voor groot onderhoud. Jaarlijks heeft de gemeente Winsum gemiddeld 739.000 nodig voor het groot wegenonderhoud. Wanneer de gemeente jaarlijks 739.000 beschikbaar heeft zal er alsnog een onderhoudsachterstand en een kapitaalvernietiging aanwezig blijven. Dit komt door het huidige achterstallig onderhoud. De budgetten zijn exclusief de kosten voor voorbereiding en toezicht en exclusief BTW. I Een wegenfonds is een budget voor onderhoud voor een periode van bijvoorbeeld 5 jaar, in plaats van een jaarlijks budget. Pagina 15 van 43

Financiële analyse Tabel 6.2 geeft de ontwikkeling van het percentage achterstallig onderhoud weer op basis van het huidige beschikbare budget voor groot onderhoud. Tabel 6.2 Jaar Overzicht ontwikkeling achterstallig onderhoud Beschikbaar budget voor groot onderhoud %Achterstallig onderhoud 2011 533.000 13,4% 2012 533.000 14,0% 2013 533.000 16,5% 2014 533.000 15,5% 2015 533.000 15,5% Uit tabel 6.2 valt op te maken, dat op basis van het huidige budget voor groot onderhoud, over de periode 2011 2015 het achterstallig onderhoud toeneemt. Het huidige onderhoudsbudget voor 2011 is ontoereikend vanwege het aanwezige achterstallig onderhoud. Hierdoor zal onderhoud worden doorgeschoven. Het doorschuiven (uitstellen) van onderhoud vanwege te lage budgetten heeft consequenties voor de kwaliteit en de onderhoudsbehoefte van de verhardingen in de toekomst. De hoeveelheid achterstallig onderhoud kan daardoor niet worden weggewerkt, de kwaliteit verslechterd. Hierdoor neemt de kans op ongevallen en daarmee samenhangende aansprakelijkheidsrisico s toe. De daling van het percentage achterstallig onderhoud in 2014 ten opzichte van 2013 wordt veroorzaakt een lagere onderhoudsbehoefte in 2014 (zie tabel 6.1a). Bij het hanteren van het huidige budget zal er een kapitaalvernietiging optreden van ca. 1.893.000. Kapitaalvernietiging is het verschil in de kosten tussen de uitgestelde maatregel en de oorspronkelijke maatregel. Kapitaalvernietiging treedt alleen op bij asfaltverhardingen. Het is mogelijk om een deel van het onderhoud te kapitaliseren,waarbij een groot deel van de benodigde onderhoud wordt gekapitaliseerd en vervolgens over 20 jaar wordt afgeschreven tegen een rente van 5%. De rentelast moet worden gefinancierd uit het budget voor groot onderhoud. Kapitaliseren is alleen toegestaan bij zogenaamde levensduurverlengende maatregelen. In bijlage 7 is een overzicht gegeven van de maatregelen die gezien kunnen worden als levensduurverlengende maatregelen. Door te kapitaliseren is het mogelijk om versneld een groot deel van de onderhoudsachterstand weg te werken. Dit betekent dat onderhoud efficiënter wordt uitgevoerd. De gemeente kan ca. 1.971.000,- kapitaliseren, dit brengt een rente- en aflossings last van ca. 158.000 I per jaar met zich mee (zie figuur 6.3 voor het betalingsverloop). Het eerste jaar bedraagt het onderhoudsbudget 1.971.000 + 375.000. De daarop volgende jaren bedraagt het onderhoudsbudget 375.000 per jaar ( 675.000-95.000-22.000-25.000-158.000). Wanneer de gemeente kiest om te kapitaliseren bedraagt het achterstallig onderhoud in 2015 nog 9,0 %. 1 - (1,05) -20 I 1.971.000 = jaarlast * 1,05 Pagina 16 van 43

Financiële analyse Annuïteit 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 aflossing rente Figuur 6.3 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Overzicht betalingsverloop Jaren Wanneer het budget gekapitaliseerd wordt zal er in de daarop volgende jaren rente en aflossing betaald moeten worden. Dit bedrag( 158.000,- per jaar) gaat ten koste van het beschikbare onderhoudsbudget. Pagina 17 van 43

Financiële analyse 6.3.2 Bezuinigingsbudget Om inzicht te geven in het effect van bezuinigingen op de kwaliteit van het wegenareaal is in onderstaande tabel inzichtelijk gemaakt wat er gebeurt als er 100.000 wordt bezuinigd op het huidige onderhoudsbudget Tabel 6.3 Jaar Overzicht ontwikkeling achterstallig onderhoud na bezuiniging Beschikbaar budget voor groot onderhoud %Achterstallig onderhoud 2011 433.000 13,7% 2012 433.000 14,7% 2013 433.000 17,0% 2014 433.000 16,8% 2015 433.000 17,9% Wanneer de bezuiniging wordt doorgevoerd, neemt het achterstallig onderhoud sneller toe, dit resulteert in een verhoogd risico ten aanzien van ongevallen en de daarmee samenhangende aansprakelijkheidsclaims. De kapitaalvernietiging die met dit budget gepaard gaat bedraagt 1.914.000,-. Voor het bezuinigingsbudget kan ook een deel worden gekapitaliseerd. Indien de gemeente er voor kiest een deel van het benodigde onderhoud (na bezuiniging) te kapitaliseren, bedraagt het achterstalling onderhoud nog 11,2%. De toelichting voor het kapitaliseren staat omschreven in hoofdstuk 6.3.1. 6.3.3 Kosten per wegcategorie De gemeente Winsum heeft de wens om te kunnen schuiven met kosten door het stellen van prioriteiten. Om deze reden zijn de kosten per wegcategorie bepaald. De wegcategorieën zijn vastgesteld in het uitvoerend document wegencategorisering (november 2010). In tabel 6.4 worden alle wegcategorieën weergegeven met de daarbij behorende jaarlijkse kosten in de periode 1-10 jaar alsmede het areaal (het areaal geldt per weg, voor alle wegvakonderdelen). Deze kosten zijn op basis van het minimaal budget voor technisch en verantwoord wegbeheer (niveau C) Tabel 6.4 Gemiddelde benodigde budgetten per jaar per wegcategorie (planperiode 2011-2020) conform CROW niveau Wegencategorisering Areaal Asfalt Elementen Beton Totaal Erftoegangsweg A en B 52 % 88.000 146.000 234.000 Erftoegangsweg type I en Gebiedsontsluitingsweg 9 % 26.000 3.000 29.000 Erftoegangsweg type II 39 % 435.000 3.000 38.000 476.000 Totaal 100 % 549.000 152.000 38.000 739.000 Met behulp van tabel 6.4 kunnen keuzes gemaakt worden ten aanzien van het onderhoud. In de tabel zijn de gemiddelde budgetten per wegcategorie weergegeven voor de planperiode 2011-2020. Op deze manier kan de gemeente Winsum prioriteiten stellen ten aanzien van het wegenonderhoud. De in tabel 6.4. genoemde budgetten komen overeen met de onderkant van verantwoord wegbeheer. Dit is omschreven door de CROW in publicatie 147. Dit is een landelijk gebruikte en geaccepteerde richtlijn. Er kan gekozen worden om bepaalde wegen een lagere prioriteit te geven ten aanzien van de onderhoudsmaatregel of onderhoudsintensiteit. De kwaliteit van de verhardingen op deze wegen zal dan wel verslechteren. Wanneer niet aan de kwaliteit, zoals omschreven in CROW publicatie 147, wordt voldaan is er een verhoogd risico ten aanzien van ongevallen en de daarmee samenhangende aansprakelijkheidsclaims. Pagina 18 van 43