Adviezen verzorging urinestoma
Verzorging en inspectie De beste tijd om uw stoma te verzorgen is s morgens, nog voordat u wat gedronken heeft. Of anders, ongeveer drie uur nadat u voor het laatst gedronken heeft. Gebruikt u plastabletten dan is het raadzaam deze in te nemen nadat u uw stoma verzorgd hebt. Voor het verzorgen van uw stoma, zie de folder: Stappenplan verzorging urinestoma. Hoe vaak u uw stoma moet verzorgen is onder andere afhankelijk van het systeem en de maat van de stoma en wat u zelf prettig vindt. De stomaverpleegkundige op de afdeling zal dit met u bespreken voordat u naar huis gaat. Bekijk nadat u de huidplak hebt verwijderd de achterkant ervan. Het aangetast zijn van de huidplak geeft namelijk belangrijke informatie of u tijdig verschoond hebt. De plak rondom de stoma is altijd wat verkleurt. De plak mag echter niet geheel aangetast (doorzichtig) zijn. Dan is er namelijk geen bescherming meer van de huid door de huidplak. Als de huidplak wel aangetast is, moet de plak eerder verschoond worden. Dit is vooral eerder het geval bij extreem warm weer, bij huid- en plakproblemen, een urineweginfectie of als de zuurgraad van de urine niet goed is. Ook is het belangrijk om de huid rondom de stoma te inspecteren op roodheid of ontvelde plekjes. Zie hiervoor ook Redenen om contact op te nemen met uw stomaverpleegkundige en/of uroloog. Scheer eventuele haren rondom de stoma, deze beïnvloeden ook de plakkracht. Gebruik geen ontharingscreme. Dit kan huidirritaties veroorzaken. Mijd daarom ook zoveel mogelijk het gebruik van badolie of badcrème. Wen uzelf aan om de stomazakje te ledigen als het ongeveer voor 1/3 vol is. Bij de meeste stomazakjes is de achterkant van zacht materiaal. Dit voorkomt transpiratie en irritatie van het zakje tegen de huid. Als er geen zachte achterkant aan het zakje zit of u vindt het teveel trans-pireren, dan kunt u hiervoor ook een katoenen hoesje bestellen. s Nachts moet er een nachtzak op het stomazakje aangesloten worden. Meestal moet er een bevestigingstukje tussen gezet worden. Afhankelijk van de soort nachtzak en of u een nachtzak met of zonder aftap gebruikt, verschoont u de zak een à twee keer per week of dagelijks. Bespreek dit met uw 1
(stoma) verpleegkundige. Als u geen nachtzak wilt gebruiken moet u het stomazakje een à twee keer per nacht leeg maken. Materiaal Voordat u naar huis gaat wordt op de afdeling de eerste bestelling van materiaal gedaan, zodat u materiaal thuis heeft. De verpleegkundige zal uitleg geven over het bestellen. U kunt dan de volgende bestelling zelf doen. Zorg ervoor dat u voldoende materiaal in huis hebt. Bestel tijdig, zeker met feestdagen. Als u van huis gaat, neem dan altijd stomamateriaal mee, zodat u nooit voor verrassingen komt te staan. U kunt douchen of baden met en zonder stoma materiaal. Voeding en vocht Zorg dat u voldoende drinkt, vooral bij warm weer, sporten en bij koorts (ongeveer anderhalf tot twee liter per dag). Sommige voedingsmiddelen, zoals asperges, knoflook en vis, kunnen de urine een speciale geur geven. Dit wil niet zeggen dat u ze niet meer mag gebruiken! Gewichtstoename en -afname kunnen problemen opleveren voor het urinestoma en voor de hechting van het stomamateriaal. Probeer daarom uw gewicht stabiel te houden. Tips voor als u op vakantie bent Draag een medisch paspoort bij u waarin de naam, merk en maat van uw stomamateriaal staat beschreven. Dit paspoort kunt u bij de stomaverpleegkundige verkrijgen. Reist u per vliegtuig dan kunt u het opvangmateriaal altijd als handbagage (in gedeelten) meenemen. Zo heeft u ook bij verlies van de koffers altijd materiaal. Ook kunt u bij de vliegmaatschappij een verzoek indienen voor extra bagage. Uw stomaverpleegkundige kan hiervoor eventueel een brief opstellen. Neem voor de zekerheid iets mee om het matras te beschermen. 2
Urineproductie In de nieren wordt urine geproduceerd. De hoeveelheid urine per 24 uur hangt af van de hoeveelheid vochtopname en is ongeveer anderhalf tot twee liter. Bij een urinestoma is de blaas operatief weggehaald waardoor de urine rechtstreeks van de nieren naar de stoma afgevoerd wordt. Een urinestoma produceert dag en nacht urine, daarom moet het zakje regelmatig geleegd worden. Samenstelling, kleur en geur Kleur van de urine bij veel drinken: lichtgeel. Kleur van de urine bij weinig drinken: donkergeel/orane/bruin. Bloed bij de urine: soms kan weinig bloedverlies van het darmslijmvlies afkomstig zijn, dit is normaal. Als u plotseling meer bloed verliest neem dan contact op met de stomaverpleegkundige of arts. Slijmvlokken in de urine: dit is afkomstig van het stukje darm, waarop de urineleiders zijn aangesloten en waarmee de stoma naar buiten is gebracht. Er zullen altijd vlokken blijven komen, meestal wordt het wel wat minder na verloop van tijd. Zorg ervoor dat de vlokken de afvoer niet verstoppen. Ga meer drinken als de vlokken toenemen of als u teveel last hebt van verstoppen van de afvoer. In een aantal gevallen kan het toenemen van vlokken wijzen op een urineweginfectie. Soms helpt het dan om hiervoor cran-berrycapsules te gebruiken. Ruikende urine of troebele urine: als de urine plotseling anders ruikt is dit meestal te wijten aan bepaalde voedingmiddelen, zoals bijvoorbeeld asperges, knoflook of vis. Echter er kan ook sprake zijn van een urineweginfectie. Als u denkt dat dit het geval is, neem dan contact op met uw stomaverpleegkundige, uroloog of huisarts. Urineweginfecties: bij een urinestoma is de kans op een urineweginfectie groter. Aanwijzingen voor een urineweginfectie kunnen zijn: koorts, rillerig, ziek gevoel, extreme vermoeidheid, ruikende urine (zie hierboven), maar ook plotselinge plak- of huidproblemen. Overleg met uw stomaverpleegkundige of uroloog als u een van deze klachten hebt. 3
Redenen om contact op te nemen met uw stomaverpleegkundige en/of uroloog Een plotselinge verandering in de grootte, lengte of kleur van het urinestoma. Een plotselinge verandering in de hoeveelheid urine die niet verklaard kan worden. Aanhoudende sterke geur van de urine, koorts, overmatig transpireren en troebele urine. Pijn of krampen voordat de urine uit de stoma komt. Aanhoudende pijn in de nierstreek, lekkage van het opvangmateriaal, huidproblemen, een zwelling van de stoma en bij bloed bij de urine. Psychische en/of sociale problemen. Vragen op het gebied van werkhervatting, sport, seksualiteit enzovoort. Bereikbaarheid consulenten stomazorg Op de afdeling Urologie zijn drie verpleegkundigen werkzaam die zich onder andere bezig houden met de zorg voor patiënten met een urinestoma of die een urinestoma gaan krijgen. Op werkdagen is er altijd een stomaverpleegkundige aanwezig op de polikliniek. We streven er naar dat u zoveel mogelijk te maken krijgt met dezelfde verpleegkundige maar in geval van spoed zullen de verpleegkundigen voor elkaar waarnemen. Heeft u vragen of problemen met het urinestoma of de huid er omheen? Dan kunt u elke dag een afspraak maken op het verpleegkundig spreekuur. Ook een telefonische afspraak met een van de verpleegkundigen is mogelijk. En voor (semi-) acute vragen kunnen we u direct doorverbinden met een stomaverpleegkundige zodat u telefonisch kunt overleggen. Dit geldt ook voor andere hulpverleners, zoals medewerkers van de thuiszorg. Tot slot Heeft u vragen, stel ze gerust! Samen met de stoma verpleegkundige en/of arts kunnen uw problemen besproken worden en mogelijk kan er een oplossing gevonden worden. 4
09-2015-6036 Adres Polikliniek Urologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volgroute 725, poliplein C0 Contact (024) 361 38 03 Maandag tot en met vrijdag, 8.00 tot 17.00 uur. Voor spoed buiten kantoortijden kunt u terecht bij de Verpleegafdeling Urologie: (024) 361 34 20. Stomaverpleegkundigen Hanny Cobussen-Boekhorst, verpleegkundig specialist functionele urologie volwassen en kinderen Anita Smits- v.d. Camp, verpleegkundig specialist oncologische urologie José Theunissen, senior verpleegkundige oncologische urologie Radboud universitair medisch centrum