Agendapunt 13 Aan de raad van de gemeente IJsselstein Raadsstuknummer: 2010/29061 Datum: 6 september 2010 programma: Werk en Inkomen Blad: 1 van 8 cluster: Samenleving portefeuillehouder: ing. F.J.L.M. Cremer Informatie bij: René van der Aa, Beleid en Strategie E-mail / tel.nr.: r.vd.aa@ijsselstein.nl (030) 686 1877 Onderwerp Wet Bundeling uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (Wet Buig) en Maatregelenverordening IOAW en IOAZ 2010 Samenvatting Op 1 januari 2010 is de Wet Bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (Wet Buig) in werking getreden. Deze wet brengt een wijziging aan in de financiering van de uitkeringen op grond van de navolgende wetten: Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW); Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ); Bijstandsbesluit zelfstandigen (Bbz); De Wet Werk en Inkomen Kunstenaars (WWIK). Tot 1 januari 2010 konden gemeenten de uitkeringskosten voor deze vier wetten voor 75% bij het Rijk declareren. Vanaf 1 januari 2010 ontvangen gemeenten ter financiering van deze uitkeringen een budget dat is toegevoegd aan het Inkomensdeel van het WWB-budget. Gemeenten worden hiermee in financiële zin verantwoordelijk voor genoemde vier wetten. Het Rijk zet gelijktijdig een aantal wettelijke verplichtingen om in gemeentelijke bevoegdheden. Voor de WWIK geldt dat deze wet door centrumgemeente Utrecht wordt uitgevoerd. IJsselstein ontvangt hiervoor geen eigen budget. De Wet Buig heeft voor het budget WWIK dan ook geen financiële consequenties. Voor de Bbz blijven, met uitzondering van een gewijzigde financiering, de wettelijke verplichtingen ongewijzigd van kracht. De Wet Buig heeft in beleidsmatige zin alleen consequenties voor de IOAW en IOAZ. De nieuwe gemeentelijke bevoegdheden hebben betrekking op (1) rechtmatigheidscontrole, (2) terugvordering en (3) het afstemmen van de uitkering bij verwijtbaar gedrag. Het beleid rondom (1) rechtmatigheidscontrole is inmiddels vastgesteld in de Handhavingsverordening WWB, WIJ, IOAW en IOAZ die door uw raad in juni is vastgesteld. De beleidsregels rondom (2) terugvordering hebben wij in mei jl. reeds vastgesteld in de geactualiseerde beleidsregels terugvordering en verhaal. Hierin zijn ook de IOAW en IOAZ opgenomen.
blad 2 van 8 In verband met (3) de verlaging van de uitkering IOAW en IOAZ als gevolg van verwijtbaar gedrag is een nieuwe Maatregelenverordening IOAW en IOAZ noodzakelijk. Een concept van deze nieuwe verordening treft u bij dit voorstel aan. De gewijzigde financiering is op 1 januari 2010 ingegaan. In verband met de wettelijke overgangstermijn treedt de verordening met ingang van 1 juli 2010 in werking. U wordt geadviseerd kennis te nemen van de financiële en beleidsmatige consequenties van de Wet Buig en de nieuwe Maatregelenverordening IOAW en IOAZ vast te stellen. Inleiding Op 1 januari 2010 is de Wet Bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (Wet Buig) in werking getreden. Deze wet brengt een wijziging aan in de financiering van de uitkeringen ingevolge: de wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW); de wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ); het Bijstandsbesluit zelfstandigen (Bbz) voor zover het levensonderhoud aan startende ondernemers betreft; de Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK). Aangezien de WWIK door centrumgemeente Utrecht wordt uitgevoerd ontvangt gemeente IJsselstein hiervoor geen eigen budget. De Wet Buig heeft voor wat betreft de WWIK voor IJsselstein geen consequenties. Voor de Bbz zijn de gevolgen beperkt. Alleen de wijze van financiering is anders, voor het overige blijven wettelijke verplichtingen in stand en is nadere beleidsinvulling niet noodzakekelijk. Met de Wet Buig beoogt het Rijk de volgende doelstellingen: de vermindering van het aantal specifieke uitkeringen aan gemeenten (doelstelling Coalitieakkoord); de vermindering van de administratieve lasten voor gemeenten door vereenvoudiging van de verantwoording; de financiële en beleidsmatige decentralisatie van beleidsverantwoordelijkheid voor IOAW, IOAZ en Bbz; het stimuleren van gemeenten om de uitkeringslasten IOAW, IOAZ en Bbz starters te beheersen door de zogeheten WWB-prikkel ; Wat willen we bereiken? De impliciete opdracht van de Wet Buig is om de uitkeringslasten van de IOAW, IOAZ en Bbz te beheersen op de wijze die binnen de uitvoering van de Wet werk en bijstand (WWB) al
blad 3 van 8 langer praktijk is. Dit geschiedt door te sturen op de omvang van het klantenbestand door middel van enerzijds handhaving (rechtmatigheid) en anderzijds toeleiding naar werk (doelmatigheid). De IOAW, IOAZ en Bbz maken onderdeel uit van het programma Werk en Inkomen. De geformuleerde doelen (Rechthebbenden ontvangen een uitkering / Iedereen aan de slag! / Ondersteuning voor wie dat nodig heeft) waren al van toepassing op genoemde wetten. Hierin treedt geen verandering op. De nieuwe wijze van financiering leidt een kleine systeemwijziging in de Programmabegroting. Deze zal in de Programmabegroting 2011 worden verwerkt. Waarom willen we dit? 1. Argumenten De Wet Buig heeft in twee opzichten consequenties voor de gemeentelijke praktijk: 1. een verschuiving van budgetverantwoordelijk van Rijk naar gemeente voor wat betreft IOAW, IOAZ en Bbz; 2. het vormgeven van handhavingsbeleid voor de IOAW en IOAZ; Voor de Bbz is alleen sprake van decentralisatie van het budget. Voor wat betreft het beleid blijven wettelijke bepalingen van kracht. De nadere invulling van beleid heeft alleen betrekking op de IOAW en IOAZ. 1. Verschuiving budgetverantwoordelijkheid van Rijk naar gemeente Tot 1 januari 2010 kon de gemeente de uitkeringslasten van genoemde wetten voor 75% declareren bij het Rijk. Als gevolg van de Wet Buig wordt de financiering van de IOAW, IOAZ en Bbz op dezelfde wijze vormgegeven als de huidige WWB-financiering. De budgetten zijn gebundeld en toegevoegd aan het Inkomensdeel van het WWB-budget. Dit houdt in dat een tekort op de uitgaven door gemeentelijke middelen gedekt moet worden. Een overschot op het budget vloeit in de gemeentekas. Voor de Bbz heeft deze nieuwe financieringswijze alleen betrekking op de bijstand voor levensonderhoud aan startende zelfstandigen. Voor de uitkering aan gevestigde zelfstandigen en het verlenen van bedrijfskapitaal blijft de oude declaratiesystematiek nog in stand. 2. Het handhavingsbeleid voor IOAW, IOAZ Vóór de inwerkingtreding van de Wet Buig werd het handhavingsbeleid voor de IOAW en IOAZ grotendeels vormgegeven conform het oude Abw-regime. Rechtmatigheidscontrole door middel van periodieke heronderzoeken volgens landelijk vastgestelde termijnen, landelijke regels voor het afstemmen van de uitkering bij verwijtbaar gedrag en het opleggen van een bestuurlijke boete bij fraude.
blad 4 van 8 Met de Wet Buig worden verplichtingen rondom handhaving en fraudebestrijding op het gebied van de IOAW en IOAZ omgezet in bevoegdheden. Dit betekent dat het beleid op het gebied van controle, maatregelen en handhaving voor de IOAW en IOAZ in gemeentelijke verordeningen en beleidsregels moet worden vastgelegd. In feite wordt hiermee de huidige WWB-beleidspraktijk (die vanaf 2004 al is gedecentraliseerd naar de gemeente) ook op de IOAW en IOAZ van toepassing. Voor de Bbz blijft de situatie bij het oude. Dit houdt dat voor de IOAW en IOAZ de navolgende verordeningen en beleidsregels moeten worden vastgesteld: - Handhavingsverordening; - Beleidsregels terugvordering en verhaal. - Maatregelenverordening; Handhavingsverordening In de raadsvergadering van 10 juni jl. heeft de gemeenteraad de gewijzigde Handhavingsverordening WWB en WIJ vastgesteld. Anticiperend op de Wet Buig zijn in deze Handhavingsverordening WWB en WIJ ook de IOAW en IOAZ toegevoegd. Hiermee voldoet genoemde handhavingsverordening aan de bepalingen van de Wet Buig. Beleidsregels terugvordering en verhaal Op 11 mei jl. hebben wij de nieuwe Beleidsregels terug- en invordering Wet werk en bijstand vastgesteld. Hierin is ook het beleid omtrent terugvordering van IOAW- en IOAZ-uitkering opgenomen. In de wijziging die Wet Buig vereist is derhalve reeds voorzien. Maatregelenverordening IOAW en IOAZ Omdat centrale regelgeving inzake het opleggen van maatregelen in de IOAW en IOAZ is vervallen, dient een nieuwe Maatregelenverordening IOAW en IOAZ te worden vastgesteld. Bij dit raadsvoorstel treft u een concept aan van de nieuwe Maatregelenverordening IOAW en IOAZ. In deze maatregelenverordening is in grote lijnen aangesloten bij de Afstemmingsverordening Wet werk en bijstand. De gehanteerde percentages bij de verschillende verwijtbare gedragingen zijn uit deze bestaande verordening overgenomen. Op onderdelen zijn er wel verschillen. Omdat de IOAW en IOAZ geen vermogentoets kennen is bijvoorbeeld het onverantwoord besteden van vermogen, dat in relatie tot de bijstand tot een maatregel kan leiden, geen verwijtbare gedraging. Daarnaast kennen de IOAW en IOAZ, in tegenstelling tot de WWB, een maatregel van onbeperkte duur die gelijk is aan de hoogte van het netto inkomen dat iemand is verloren als gevolg van een ontslagname. 2. Alternatieven Er zijn geen andere wegen om de nieuwe beleidsbevoegdheden in te vullen. De wet schrijft voor dat het Handhavingsbeleid en het beleid rondom het verlagen van de uitkering bij verwijtbaar gedrag in gemeentelijke verordeningen moet worden vastgelegd.
blad 5 van 8 3. Kanttekeningen Sinds de invoering van de WWB budgetsystematiek heeft de gemeente er financieel belang bij het WWB-budget te beheersen. Dit geschiedt door sturing op de klantenaantallen door middel van rechtmatigheidscontrole en de toeleiding van uitkeringsgerechtigden naar werk. Hetzelfde instrumentarium staat ons ter beschikking voor de doelgroep IOAW, IOAZ en Bbz. In de praktijk zal de mogelijkheid van sturing op de omvang van dit deel van het klantenbestand echter marginaal zijn. De ervaring leert dat binnen de klantgroep IOAW en IOAZ nauwelijks sprake is van oneigenlijk gebruik, laat staan fraude. Een intensievere rechtmatigheidscontrole zal niet van grote invloed zijn op de omvang van het klantenbestand. Bovendien bestaat het overgrote deel van de klantgroep uit personen van 50 jaar en ouder. Van de toeleiding naar werk mogen we om die reden geen grote effecten verwachten. Wat gaat het kosten? Omdat sprake is van een bundeling van budgetten, heeft de Wet Buig financiële consequenties voor de gemeente. Een tekort op het budget komt ten laste van de gemeentelijke begroting. Een overschot op het budget vloeit in de gemeentekas. Met ingang van 1 januari 2010 is sprake van één ongedeeld budget voor de uitgaven in verband met uitkeringen WWB, IOAW, IOAZ en Bbz. Het landelijke (macro)budget wordt vastgesteld op basis van ramingen van de landelijke uitgaven voor uitkeringen WWB, IOAW, IOAZ en Bbz. Vervolgens wordt dit macrobudget op basis van één verdeelmodel over gemeenten verdeeld. Het Rijk kan daarom niet op individueel gemeentelijk niveau specificeren hoe hoog het toegevoegde budget als gevolg van de Wet Buig precies is. Het is om die reden ook niet mogelijk het toegevoegde budget IOAW/IOAZ/Bbz af te zetten tegen de verwachte uitgaven IOAW/IOAZ/Bbz. Er is echter reden om aan te nemen dat het budgetdeel dat met ingang van 2010 is toegevoegd aan het Inkomensdeel WWB dekkend is voor de uitgaven in verband met IOAW, IOAZ en Bbz. Het totaalbudget IOAW/IOAZ/Bbz voor IJsselstein wordt deels gebaseerd op objectieve maatstaven, en deels op historische uitgaven. Omdat het aantal klanten binnen genoemde regelingen sinds 2008 afneemt, zijn de historische uitgaven (die als basis dienen voor de verdeling) hoger dan de actuele uitgaven. Het is dan ook aannemelijk dat we over 2010 meer budget ontvangen dan we aan uitkeringen uitgeven. De exacte omvang van dit financiële effect is echter niet te berekenen. Het verloop van het klantenbestand IOAW/IOAZ en Bbz sinds 2008: 2008 2009 2010 IOAW 8 5 5 IOAZ 2 4 4 Bbz (starters) 3 0 1 TOTAAL 13 9 10
blad 6 van 8 Daarnaast is het landelijk beschikbare (maco)budget voor de IOAW gestegen. Dit wordt veroorzaakt door de verwachte toestroom vanuit de WW naar de IOAW vanwege de economische crisis. Dit effect wordt versterkt door de duurverkorting van de vervolguitkering WW van 5 jaar naar 38 maanden in 2006. Het gemeentelijk budget voor IOAW van gemeente IJsselstein neemt hierdoor toe, terwijl de verwachte toestroom van IOAW-aanvragers vooralsnog uitblijft. Voor wat betreft de indeling van de begroting heeft de bundeling van de budgetten op programmaniveau geen gevolgen. Het gebundelde budget WWB/IOAW/IOAZ/Bbz valt geheel onder het product Inkomen binnen het programma Werk en Inkomen. Het budget 2010 is reeds in de begroting verwerkt. Er treden naar aanleiding van dit voorstel geen wijzigingen op in de baten en lasten. Voor de begroting 2012 zal worden bezien of een samenvoeging op het niveau van subproducten wenselijk is. Over de totale uitputting van het gebundelde budget WWB/IOAW/IOAZ/Bbz wordt in de reguliere P&C-cyclus gerapporteerd. Wat gaan we daarvoor doen? De sturing op de omvang van het klantenbestand IOAW, IOAZ en Bbz wordt opgenomen in het sturingsinstrumentarium zoals dat binnen de uitvoering van de Wet werk en bijstand reeds is ontwikkeld. Omdat vanaf 1 januari 2010 sprake is van één ongedeeld budget voor de financiering van de uitkeringen ingevolge de WWB, WIJ, IOAW, IOAZ en Bbz, zal de omvang van het totale klantenbestand steeds worden afgezet tegen de verwachte uitgaven binnen het Inkomensdeel van het WWB-budget. Binnen de reguliere P&C cyclus wordt hierover gerapporteerd aan de raad. Tot slot is sprake van enige administratieve lastenverlichting. Met ingang van het jaar 2010 zijn de afzonderlijke verantwoordingen van de uitgaven IOAW/IOAZ/Bbz-starters aan het Ministerie van SZW vervallen. De gebundelde budgetten worden voortaan integraal met het Inkomensdeel van het WWB-budget verantwoord via een bijlage bij de jaarrekening (Sisasystematiek). Communicatie voortraject Het voorstel is op 24 augustus jl. besproken in het Koepeloverleg Samenleving. De Seniorenraad heeft per email aangegeven geen op- of aanmerkingen te hebben bij het raadsvoorstel. De andere organisaties die binnen het Koepeloverleg zijn vertegenwoordigd hebben geen advies uitgebracht. Communicatie besluit Binnen de afdeling Sociale Zaken zijn de medewerkers die het aangaat voorgelicht over de Wet Buig en de gevolgen voor de uitvoeringspraktijk.
blad 7 van 8 De nieuwe Maatregelenverordening IOAW en IOAZ wordt op de gebruikelijke wijze gepubliceerd door berichtgeving op de gemeentepagina in het Zenderstreeknieuws en een bekendmaking in het Gemeenteblad. De nieuwe verordening zal na vaststelling op de gemeentelijke website worden geplaatst. Voorstel U wordt voorgesteld; 1. kennis te nemen van de financiële en beleidsmatige consequenties van de Wet Bundeling uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (Wet Buig); 2. de Maatregelenverordening IOAW en IOAZ vast te stellen. Hoogachtend, BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN IJSSELSTEIN, De secretaris, de burgemeester, J. van Delden drs. P.C. van den Brink Overzicht bijlagen: Bij dit voorstel treft u als bijlage aan: - concept Maatregelenverordening IOAW en IOAZ.
Raadsbesluit blad 8 van 8 De raad van de gemeente IJsselstein; Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 6 september 2010, nummer 2010/29061; BESLUIT: 1. kennis te nemen van de financiële en beleidsmatige consequenties van de Wet Bundeling uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (Wet Buig); 2. de Maatregelenverordening IOAW en IOAZ vast te stellen. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente IJsselstein, gehouden op 7 oktober 2010 de griffier, de voorzitter, J.A.M. Kleene drs. P.C. van den Brink