Voor elkaar WoonZorgcentra Haaglanden
Binnen WZH staat een goede verzorging met aandacht en respect voor de persoonlijke wensen van onze cliënten centraal. Dit geldt juist voor de zorg die wij bieden aan onze cliënten wanneer zij hun laatste levensfase ingaan. Ook dan zijn veel vormen van goede zorg en begeleiding mogelijk. In deze brochure leest u wat WZH kan betekenen voor u en uw naasten in deze tijd. Begeleiding Geestelijke verzorging Wanneer u in de laatste fase van uw leven komt, krijgt u met veel dingen te maken. Het kan zijn dat u behoefte heeft aan bezinning en gesprekken over het leven en de dood. Daarin kan WZH u begeleiden. U wilt uw leven afsluiten op een manier die bij u past. Binnen onze locaties werken geestelijk verzorgers met (kennis van) diverse geloofs- en levensovertuigingen. Bij hun kunnen u en uw naasten altijd terecht voor een zorgzame begeleiding die aansluit bij uw persoonlijke behoefte. 2
WZH zet zich in om de laatste levensfase zoveel mogelijk naar uw wens te laten verlopen 3
Hospice Het is niet altijd mogelijk om tijdens de laatste levensfase thuis te blijven wonen. In onze hospice hebben mensen met een korte levensverwachting de mogelijkheid om deze fase in een huiselijke omgeving door te brengen. WZH beschikt over een sfeervolle hospice waar u alle privacy heeft. U kunt het tweekamerappartement inrichten met eigen spullen zodat u zich meer thuis voelt en uw naasten kunnen hier ook overnachten. U heeft een eigen woonkamer, keuken, slaapkamer en douche tot uw beschikking. Tijdens het verblijf in ons hospice kunnen u en uw naasten rekenen op de professionele deskundigheid van ons zorgteam. De zorg die ons team biedt, is vooral gericht op het verlichten van het lijden. Medische begeleiding WZH zet zich in om de laatste levensfase zoveel mogelijk naar uw wens te laten verlopen. Om dat mogelijk te maken, bieden wij vele vormen van medische begeleiding en goede zorg. Onderstaand leest u wat WZH u kan bieden. De verschillende mogelijkheden kunt u met uw behandelend arts bespreken. Pijnbestrijding Meestal is pijn een belangrijk signaal. Het waarschuwt als iets niet in orde is met het lichaam. Soms heeft pijn geen duidelijke functie. Wij zijn van mening dat in veel gevallen pijnbestrijding kan bijdragen aan het verlichten van het lijden. Ernstige of chronische pijn behandelen onze verpleeghuisartsen (specialisten ouderengeneeskunde) volgens een bepaald stappenplan. Hierbij voert de arts geleidelijk sterkere pijnstillende behandelingen uit zodat de cliënt minder lijdt. Deze pijnstillende behandelingen beginnen bij het voorschrijven van paracetamol tot het gebruik van morfine bij ondraaglijke pijn. 4
Verlichten en versterven In de laatste weken van het leven kan het lijden soms ondraaglijk zijn. Wanneer er geen mogelijkheden meer zijn tot verzachting van de pijn, kunnen onze artsen kalmerende middelen geven om zo het bewustzijn te verlagen. Wij noemen dit palliatieve sedatie in de terminale fase. Deze behandeling is erop gericht de laatste levensfase zo draaglijk mogelijk te maken door de pijn te verzachten. De behandeling begeleidt de cliënt op een kalme manier naar het levenseinde. Vaak gaat palliatieve sedatie gepaard met het achterwege laten van de kunstmatige toediening van vocht en voedsel. Dit proces heet versterving. Versterving vindt alleen plaats in de terminale levensfase. Wanneer het levenseinde nadert, neemt het lichaam steeds minder eten en drinken op. Dit duurt tot het moment waarop de opname van eten en drinken helemaal stopt, met als gevolg het overlijden. Om dit proces niet onnodig te rekken, kunnen wij op uw verzoek het toedienen van eten en drinken stilzetten. Reanimatie Reanimatie is een medische behandeling bij een acute, levensbedreigende situatie zoals een hart- en/ of ademstilstand. Het reanimatiebeleid van WZH is erop gericht om cliënten hun eigen keuze te laten maken. Goede voorlichting over de medische zinvolheid en het toekomstperspectief na reanimatie is voor het maken van deze keuze erg belangrijk. De behandelend arts bespreekt deze onderwerpen met u. Ook is het mogelijk dat u zelf aangeeft niet te willen worden gereanimeerd. Dit kan gebeuren door een schriftelijke mededeling of het opstellen van een wilsverklaring. De afspraken met betrekking tot reanimatie worden vastgelegd in uw cliëntdossier. Woont u zelfstandig in een van onze WZH-woonzorgcentra dan is uw huisarts uw behandelend arts. 5
Het is belangrijk dat u uw wensen kenbaar maakt aan zowel uw huisarts als de zorgmedewerkers van WZH. Wanneer besloten wordt te reanimeren, wordt bij een hartstilstand gestart met basale reanimatie en wordt 112 gebeld voor verdere specialistische behandeling. Vastleggen van uw wensen: de wilsverklaring WZH is van mening dat u in elke levensfase zoveel mogelijk zeggenschap over uw eigen leven moet kunnen behouden. U kunt daarbij gebruik maken van een wilsverklaring. Een wilsverklaring is een schriftelijk document, waarin u kunt omschrijven wat uw wensen zijn met betrekking tot een mogelijke behandeling wanneer een bepaalde situatie zich voordoet of uw levenseinde nadert. Wilt u bijvoorbeeld geen behandelingen krijgen die uw leven verlengen, dan kunt u kiezen voor een wilsverklaring die artsen géén toestemming geeft voor behandeling. Dit zijn de niet-reanimatie verklaring en het behandelverbod. Met de nietreanimatie verklaring geeft u aan bij een hart- of ademstilstand niet meer gereanimeerd of kunstmatig beademd te willen worden. 6
Met een behandelverbod maakt u duidelijk geen actieve behandeling meer te willen in geval van bijvoorbeeld coma of dementie. Ook niet wanneer zonder een behandeling uw levenseinde sneller intreedt. Behandelingen die in de verklaring over het behandelverbod aan de orde komen, zijn bijvoorbeeld dat u in bepaalde situaties geen antibiotica of sondevoeding toegediend wilt krijgen of dat u niet in het ziekenhuis opgenomen wilt worden. Onze artsen respecteren deze wilsverklaringen in principe altijd. Alleen een gegronde reden kan een arts anders doen besluiten. Zolang u uw eigen wil nog mondeling zelfstandig kenbaar kunt maken, heeft uw eigen uiting op dat moment meer waarde dan uw geschreven wilsverklaring. Dus verandert u van gedachten, dan kunt u dat op elk moment aangeven. Het is niet mogelijk om alle medische behandelingen vast te leggen in een wilsverklaring. Bij euthanasie is het namelijk nodig dat u wilsbekwaam bent. Kunt u zelf niet meer mondeling aangeven wat u wilt, dan kan de arts uw schriftelijke wilsverklaring niet gebruiken om euthanasie toe te passen. In de huidige regelgeving kan euthanasie alleen bij wilsbekwame cliënten plaatsvinden. Of u wilsbekwaam bent ten aanzien van euthanasie wordt getoetst door een arts (zie ook pagina 9). De wilsverklaring dient te voldoen aan een aantal eisen. Uw (verpleeg)huisarts kan u bij het opstellen hiervan helpen. Dan weet u zeker dat er geen misverstanden of onzekerheden over uw verklaring ontstaan. Het is belangrijk dat onder andere uw arts en uw naaste familieleden weten van het bestaan en de inhoud van uw wilsverklaring. 7
Euthanasie Het is mogelijk dat u tot de moeilijke en emotionele beslissing komt om een verzoek tot euthanasie in te dienen. Euthanasie is het bewust levensbeëindigend medisch handelen. WZH neemt uw verzoek tot euthanasie serieus en wij begeleiden u en uw naasten zorgvuldig. Wij volgen hierbij de wettelijk verplichte zorgvuldigheidseisen, die zijn verwerkt in ons euthanasieprotocol. Verzoek tot euthanasie De aanvraag voor euthanasie moet worden gedaan door de cliënt zelf, die op dat moment wilsbekwaam is. Wilsbekwaam zijn betekent dat u een weloverwogen keuze kunt maken nadat u alle benodigde informatie heeft gekregen. U moet duidelijk kunnen maken dat u de informatie begrijpt en de gevolgen hiervan kunt overzien. Bij de behandeling van een verzoek tot euthanasie toetsen onze artsen op grond van deze punten of u voor een euthanasieverzoek in aanmerking komt. Het uiteindelijke besluit om over te gaan op euthanasie wordt genomen door de behandelend arts. De procedure wordt hieronder beknopt uitgelegd. Mocht u meer informatie wensen of het protocol van WZH willen inzien, kunt u altijd terecht bij de arts. Wanneer u het lastig vindt uw verzoek zelf voor te leggen aan uw behandelend arts, kunt u informeren of bijvoorbeeld een verzorgende of geestelijke dit verzoek voor u, of met u samen, wil indienen. Uw arts gaat binnen drie dagen na uw verzoek met u in gesprek. Wij accepteren en respecteren eventuele gewetensbezwaren van onze hulpverleners. Indien de arts onoverkomelijke gewetensbezwaren heeft, wordt uw vraag zo snel mogelijk voorgelegd aan een collega-arts binnen WZH. 8
Procedure Naar aanleiding van een aantal gesprekken bekijkt de arts of aan alle wettelijke zorgvuldigheidseisen voor euthanasie is voldaan. De wettelijke zorgvuldigheidseisen zorgen er voor dat de euthanasie voor u waardig verloopt. Als uw arts besluit dat aan alle criteria is voldaan en overgegaan kan worden tot euthanasie, dient hij/zij hierin gesteund te worden door een onafhankelijke collega-arts. Mocht de eerste arts geen gronden vinden voor de uitvoering van euthanasie, dan kunt u om de mening van een andere arts vragen. Als uw behandelend arts wil voldoen aan uw verzoek tot euthanasie, kan de uitvoering van de euthanasie niet zo maar aan een andere arts worden overgedragen. Mocht uw behandelend arts de euthanasie toch niet zelf kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld door overmacht of ziekte van de arts, dan begint de gehele procedure opnieuw. Zorgvuldigheidseisen Bij een verzoek tot euthanasie dient de behandelend arts te voldoen aan een aantal wettelijk verplichte zorgvuldigheidseisen. Uw arts: is overtuigd dat uw verzoek vrijwillig en weloverwogen is; is overtuigd dat u uitzichtloos en ondraaglijk lijdt; geeft voorlichting over uw situatie en wat uw vooruitzichten zijn; komt tot de conclusie dat voor uw situatie geen andere redelijke oplossing is; moet tenminste één andere, onafhankelijke arts raadplegen. De onafhankelijke arts ziet u zelf en geeft zijn oordeel. 9
Hoe verloopt de euthanasie? Euthanasie is een zeer persoonlijke en emotionele aangelegenheid. Daarom ondersteunen wij alle betrokkenen in het proces. Uw verzoek tot euthanasie wordt altijd samen met u en andere betrokkenen op een open manier besproken. Wij vinden het belangrijk dat niet meer personen dan gewenst en nodig geïnformeerd worden. Uw privacy en wensen zijn hierbij verzekerd. Per situatie wordt met u bepaald wie de direct betrokkenen zijn. Vanuit de organisatie zijn dit uw direct betrokken verzorgenden en de deelnemers van het Multidisciplinair Overleg (MDO). Betrokkenen, zoals familie, zorgverleners en het Multidisciplinair zorgteam worden - na uw toestemming - door de arts op de hoogte gebracht van het verzoek. De behandelend arts is wettelijk verplicht om ook een onafhankelijke collegaarts te raadplegen, de apotheker op de hoogte te stellen en de Locatiemanager in te lichten. U bent zelf degene die met de arts bepaalt op welke datum en tijd de euthanasie zal plaatsvinden. U geeft ook aan wie hierbij aanwezig mogen zijn en wanneer de familie en het verplegend personeel op de hoogte gebracht kunnen worden. Meldingsprocedure Nadat de euthanasie heeft plaatsgevonden is het wettelijk verplicht hiervan melding te maken. WZH doet dit niet alleen omdat het wettelijk verplicht is, wij vinden het van belang dat op deze manier de handelswijze en besluitvorming van artsen toetsbaar en transparant blijven. Ook in de periode nadat de euthanasie heeft plaatsgevonden, ondersteunen wij uw naasten en onze hulpverleners en artsen. 10
Wij vinden het belangrijk dat onze artsen achteraf de mogelijkheid krijgen dit emotionele proces te bespreken met de familie en de direct betrokkenen uit de organisatie. Betrokkenen worden hierbij waar mogelijk en gewenst geestelijk ondersteund. Meer informatie WoonZorgcentra Haaglanden (WZH) is een vernieuwende, toonaangevende organisatie op het gebied van wonen, zorg en welzijn voor ouderen en mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) in de regio Haaglanden. Vanuit dertien woonzorgcentra in Den Haag en Leidschendam-Voorburg bieden wij verpleeg- en verzorgingshuiszorg, thuiszorg en allerlei welzijnsactiviteiten. Elk WZH-woonzorgcentrum heeft een eigen identiteit en cultuur. Zo bieden wij voor iedereen een woonomgeving die bij u past: een plek waar u zich thuis voelt. Informatie over begeleiding bij uw levenseinde, kunt u altijd verkrijgen bij het verzorgend personeel op uw afdeling. Ook uw verpleeghuisarts of huisarts kan de nodige informatie verschaffen en u kunt bij de arts het protocol van WZH inzien. Daarnaast bestaan in Nederland de volgende verenigingen die u kunnen informeren: Nederlandse Patiënten Vereniging www.npvzorg.nl of 0318 54 78 78 (voor spreekuren en consultatie) Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Postbus 75331, 1070 AH Amsterdam www.nvve.nl of 0900 606 06 06 U kunt hier modellen voor een wilsverklaring kopen. Wilt u meer weten over pijnbestrijding, kijk dan op de website www.ernstigepijn.nl of e-mail naar info@ernstigepijn.nl. 11
Scheveningen Haagse Hout Leidschendam Segbroek Centrum Voorburg Laak Leidschenveen Ypenburg Loosduinen Escamp Rijswijk Westland WZH-Woonzorgcentra WZH Polanenhof 497 2548 MP Den Haag 070 756 11 00 info@wzh.nl www.wzh.nl 12 Voor elkaar WoonZorgcentra Haaglanden