Wanneer u in het MCL onder verantwoordelijkheid van de gynaecoloog gaat bevallen kunt u vragen om een ruggenprik voor de pijnbestrijding. De ruggenprik wordt verricht door de anesthesioloog (medisch specialist die zich bezighoudt met verdoving bij operaties en pijnbestrijding). In deze brochure vindt u uitgebreide informatie over de ruggenprik en wat de gang van zaken is voorafgaand en tijdens de. Deze informatie kan u helpen een keus te maken voor wel of geen pijnbestrijding. Gesprek met de anesthesioloog Als u al tijdens de zwangerschap heeft besloten dat u pijnbestrijding wilt tijdens de, dan verwijst de gynaecoloog u naar het spreekuur van de anesthesiologen. Daar heeft u een gesprek met één van de anesthesiologen die uw medische voorgeschiedenis en medicijngebruik noteert en een beperkt lichamelijk onderzoek bij u doet. De anesthesioloog vertelt daarna wat de gang van zaken bij de ruggenprik is. Als blijkt dat bij u een ruggenprik niet mogelijk is, zal de anesthesioloog dit uitleggen en eventueel alternatieven met u bespreken. Als u tijdens de in het ziekenhuis besluit tot een ruggenprik, dan heeft u het gesprek met de anesthesioloog direct voor het zetten van de ruggenprik. Wat houdt de ruggenprik in? Bij de ruggenprik wordt (tijdelijk) een heel dun kunststof slangetje ingebracht in de rug naast de zenuwen die de baringspijn doorgeven. Door dat slangetje wordt een plaatselijke verdovingsvloeistof ingespoten die de pijn (grotendeels) wegneemt. - 1 - MCL Patiënteninformatie
Gang van zaken bij een ruggenprik Op de verloskamer krijgt u een infuus. De afdelingsverpleegkundige brengt u (met bed) naar het operatiecomplex. Natuurlijk mag uw partner mee. Op het operatiecomplex maakt u kennis met de anesthesioloog en de anesthesiemedewerker. U wordt aangesloten aan de bewakingsapparatuur (hartslag- zuurstofmeter en bloeddruk). Ook de hartslag van de baby wordt de hele procedure in de gaten gehouden via een CTGapparaat. De procedure wordt nogmaals uitgelegd en eventuele vragen van u en uw partner worden beantwoord. Afhankelijk van de voorkeur van de anesthesioloog moet u op uw linkerzij liggen met de knieën opgetrokken of op de rand van het bed zitten met de voeten op een krukje. De anesthesioloog meet waar de ruggenprik moet komen. Daarna wordt de huid ontsmet met alcohol. U krijgt één of twee prikjes voor verdoving van de huid. De prik komt in de onderrug. De rug wordt nogmaals ontsmet en afgedekt met een steriele doek. Dan volgt de ruggenprik zelf. Doordat de huid inmiddels verdoofd is doet die prik niet zo veel pijn meer, maar geeft meer een drukgevoel in de rug. Een ruggenprik bij een vrouw met weeën kan soms een technische uitdaging zijn, omdat stilzitten dan erg moeilijk kan zijn. Dat vraagt dan wat geduld en uithoudingsvermogen van u en van de anesthesioloog. Als de goede plaats is bereikt wordt een heel dun kunststofslangetje naast de zenuwen geschoven. Daarbij kunt u een schokje ( stroomstootje ) in uw zij of in uw been voelen. Eerst wordt als test een beetje verdovingsvloeistof in het slangetje gespoten. Na een paar minuten kan dan een grotere hoeveelheid verdovingsvloeistof worden gegeven. Om te zorgen dat u zo vrij mogelijk kunt bewegen wordt het slangetje met een speciale pleister langs uw rug geplakt. Daarna mag u weer in de houding gaan liggen of zitten die u zelf het prettigste vindt. - 2 - MCL Patiënteninformatie
Het duurt ongeveer 20 minuten voordat de verdoving duidelijk begint te werken. Normale bijverschijnselen zijn dat u warme en/of dove benen krijgt, soms een wat licht gevoel in het hoofd en dat de bloeddruk iets zakt. Totdat de verdoving is ingewerkt (meestal 30 tot 40 minuten) blijft u op het operatiecomplex aan de bewaking aangesloten. Het kan zijn dat u in het infuus wat medicijnen krijgt als de bloeddruk verder zakt of het lichte gevoel in het hoofd toeneemt. Daarna is de procedure klaar en haalt de afdelingsverpleegkundige u weer op. Op de verloskamer wordt een pompje met verdovingsvloeistof aangesloten op het slangetje in uw rug. Dat zorgt voor voortdurende pijnbestrijding. Als u weer terug bent op de verloskamer krijgt u een slangetje in de blaas (urinekatheter). Meest gestelde vragen Hieronder vindt u een overzicht van de meest gestelde vragen en antwoorden over de ruggenprik bij de. Kan iedereen die in het ziekenhuis bevalt een ruggenprik krijgen? Medisch-technisch gezien kan bijna iedereen die dat wil bij de een ruggenprik krijgen voor de pijnbestrijding. Bij sommige ziektebeelden (bijvoorbeeld ernstige stoornis van de bloedstolling) is het geven van een ruggenprik niet mogelijk. Bij andere ziektebeelden (bijvoorbeeld reuma, afwijkingen van de wervelkolom of ernstig overgewicht) is de ruggenprik technisch lastig. Wanneer u op de verloskamers vraagt om pijnstilling zal de arts-assistent of verloskundige eerst inwendig onderzoek doen. Daarna wordt er met de gynaecoloog overlegd. De gynaecoloog besluit of een ruggenprik voor u een goede optie is. Soms kan het zijn dat de ontsluiting te ver gevorderd is of heel snel gaat. Of dat de nog niet begonnen is. In die gevallen wordt er geen ruggenprik (meer) gegeven. Wanneer u wel een ruggenprik kunt krijgen, wordt er contact opgenomen met de anesthesioloog voor het geven van de ruggenprik. - 3 - MCL Patiënteninformatie
Wordt de na de ruggenprik pijnloos? Nee, pijnloos bevallen bestaat niet. De ruggenprik neemt een belangrijk deel van de pijn weg bij de ontsluitingsfase van de (het oprekken van de baarmoedermond), maar het is niet zo dat u helemaal geen pijn meer voelt. Bovendien is het van belang dat u kunt persen bij de tweede fase van de (de uitdrijvingsfase). Om die reden zet de gynaecoloog meestal tijdig de pomp met pijnbestrijdingsmiddel stil, zodat u voldoende spierkracht heeft om mee te persen. Lukt de ruggenprik altijd? Zoals hierboven al gezegd kan de ruggenprik bij bepaalde ziektebeelden technisch lastig zijn. Ook normale zwangerschapsgevolgen (extra vocht vasthouden, holle rug) kunnen ervoor zorgen dat het prikken tegenzit. Bij ruim 95% van de mensen geeft de ruggenprik verlichting, meestal naar volle tevredenheid. Bij ongeveer 25% van de patiënten geeft de ruggenprik niet optimale pijnstilling. Dat de ruggenprik helemaal niet lukt, is een uitzondering (1-2%). Wat zijn de mogelijkheden voor pijnbestrijding als de ruggenprik niet is gelukt? In overleg met u kan er voor worden gekozen om de ruggenprik te herhalen. Ook kan de pijnbestrijding verder op een andere manier (meestal met pijnbestrijdende injecties in het bovenbeen) plaatsvinden. Waarom moet je soms een tijd wachten op de ruggenprik, nadat het besluit al genomen is? De ruggenprik wordt gezet door de anesthesioloog, die daarbij wordt geholpen door een anesthesiemedewerker of een verkoeververpleegkundige. Zij doen dat naast/tussen hun andere werkzaamheden op het operatiecomplex. Soms betekent dit dat u zult moeten wachten tot de mensen op het operatiecomplex de handen vrij hebben. Kan ik de ruggenprik ook s avonds, s nachts of in het weekend krijgen? In principe is de ruggenprik 24 uur van de dag en zeven dagen per week beschikbaar. De anesthesioloog en anesthesiemedewerker zijn meestal na een dag en een avond werken niet meer in het ziekenhuis aanwezig, maar thuis oproepbaar voor spoedgevallen. Dat kan enige tijd vragen. - 4 - MCL Patiënteninformatie
Een kennis/familielid heeft een keer een ruggenprik gehad voor een operatie (bijvoorbeeld enkel, knie, heup of keizersnede of grote buik- of longoperatie). Is dat dezelfde prik? We praten hier wel over de ruggenprik, maar in feite zijn er verschillende soorten. Bij de ruggenprik waar we in deze brochure over spreken wordt een kunststof slangetje voor pijnbestrijding ingebracht en naast de zenuwen gelegd. Datzelfde gebeurt ook bij grote operaties van de buik, longen of bloedvaten. De technische naam voor dit type prik is epiduraal. Bij het andere type ruggenprik dat anesthesiologen veel gebruiken wordt eenmalig snel werkende verdoving gespoten in de ruggenmergsvloeistof. Deze techniek wordt veel gebruikt bij de keizersnede en bij operaties aan knieën, enkels, heupen, spataders en liesbreuken. De technische naam voor die techniek is spinaal. Is de ruggenprik erg pijnlijk? Nee, de ruggenprik zoals die voor de pijnbestrijding bij de wordt gegeven is niet erg pijnlijk. Er zijn wel veel indianenverhalen over de ruggenprik in omloop. Die verhalen stammen vaak uit de tijd dat zonder verdoving geprikt werd bij onderzoek naar rugklachten. Bij de ruggenprik zoals u die krijgt voelt het verdoven van de huid als een scherp prikje (niet erger dan een injectie of prik voor bloedafname). De echte prik die daarna volgt voelt dan meer als druk in de rug dan als pijn. Heeft de ruggenprik risico s voor mijn kind? De ruggenprik levert geen gevaar op voor uw kind. Het enige waar het kind last van zou kunnen krijgen is een eventuele sterke daling van uw bloeddruk tijdens het inwerken van de ruggenprik. Dat is de reden dat we uw bloeddruk na het toedienen van de prik goed controleren. Als de bloeddruk daalt kunnen we medicijnen geven om de bloeddruk op peil te houden. Op het operatiecomplex zijn dezelfde bewakingsmogelijkheden voor uw kind als op de verloskamers. Er kan gebruik worden gemaakt van een kabelverbinding met de monitor op de - 5 - MCL Patiënteninformatie
verloskamers. Zo kan uw kind als dat nodig is op afstand door de gynaecoloog, verloskundige of verpleegkundige worden bewaakt. Wat zijn de risico s/complicaties voor mijzelf? De ruggenprik (epiduraal) is een veilige techniek die in ons ziekenhuis veel wordt toegepast. Het grootste risico is dat de ruggenprik niet helemaal optimaal werkt of niet lukt. Dan kan er in sommige gevallen pijnbestrijding op een andere manier worden gegeven. In ongeveer 0,5% van de gevallen ontstaat bij de prik een klein gaatje in het ruggenmergvlies. Dat veroorzaakt hoofdpijn. Deze is tijdelijk, en meestal goed met medicijnen te behandelen. Nog minder vaak kan het voorkomen dat tijdens het prikken een kras ontstaat op een takje van een zenuw. Dat merkt u bijvoorbeeld doordat na uitwerken van de ruggenprik een doof plekje achterblijft op uw been. Zo n beschadiging herstelt meestal vanzelf, maar dat kan wel maanden duren. Een of twee maal per jaar zien we een ontsteking op de plaats in de rug waar geprikt is (meestal bij patiënten met suikerziekte of een verminderde weerstand). Die ontsteking moet dan met antibiotica worden behandeld. Gemiddeld eens in de vijf jaar zien we dat na de ruggenprik een bloeduitstorting ontstaat die op de zenuwen of het ruggenmerg drukt (meestal bij mensen met een gestoorde bloedstolling). Dan moet er een spoedoperatie worden gedaan om blijvende zenuwbeschadiging te voorkomen. Samengevat: de risico s zijn erg klein maar het risico is nooit nul. Waarom moet ik naar het operatiecomplex, kan de ruggenprik niet op de verloskamer worden gegeven? De anesthesioloog en anesthesiemedewerker hebben normale werkzaamheden voor operatiepatiënten en spoedpatiënten op het operatiecomplex. Zij mogen dan het operatiecomplex niet verlaten. - 6 - MCL Patiënteninformatie
Waarom moet ik een infuus en een slangetje in de blaas? Het infuus dient om snel extra vocht en medicijnen te kunnen geven. Na de ruggenprik is uw blaas ook verdoofd. U voelt vaak niet meer of u moet plassen. Het slangetje in de blaas (urinekatheter) zorgt ervoor dat de urine wordt afgevoerd en voorkomt zo dat uw blaas overvol raakt. Zonder dat slangetje zou uw blaas kunnen overrekken/beschadigen. Hoe gaat het als ik toch nog een keizersnee moet krijgen? De natuurlijke kan door de gynaecoloog worden omgezet in een keizersnee. Als het pijnbestrijdingslangetje al is ingebracht, kan de anesthesioloog daarin snelwerkend verdovingsmiddel spuiten. Vaak kan dan na ongeveer 20 minuten de keizersnee plaatsvinden. In zeer spoedeisende gevallen wordt een snel werkende (extra) ruggenprik, de zogenaamde spinaal gegeven of kunt u in slaap worden gemaakt ( algehele anesthesie ). Kan ik wel borstvoeding geven met deze vorm van pijnbestrijding? De plaatselijke verdovingsvloeistof die wordt gebruikt bij de ruggenprik komt niet in de moedermelk en heeft dus ook geen nadelige effecten op het kind. En als ik later in de zwangerschap of tijdens de besluit om toch geen pijnbestrijding te nemen? U bent altijd vrij om bepaalde behandelingen te weigeren en datzelfde geldt ook voor een ruggenprik. Zitten er extra kosten verbonden aan pijnbestrijding? Nee, de ruggenprik valt onder de zorg bij een door een gynaecoloog in het ziekenhuis en wordt niet apart in rekening gebracht. Nog meer vragen? Heeft u na het lezen van deze brochure nog meer vragen? Stel deze dan gerust aan uw verloskundige, gynaecoloog of aan de anesthesioloog. - 7 - MCL Patiënteninformatie
www.mcl.nl Polikliniek anesthesiologie 058 286 69 22 MCL november 2015 Docnr. 20555 (3) - 8 - MCL Patiënteninformatie