Regionale anesthesie. Inleiding. Uitleg van de gebruikte termen. Veel gestelde vragen en antwoorden over regionale anesthesie

Transcriptie

1 Regionale anesthesie Inleiding Binnenkort komt u naar het MCL om een ingreep te ondergaan waarbij regionale anesthesie nodig is. In deze brochure kunt u lezen over zaken die met uw anesthesie te maken hebben. Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, stel deze dan aan uw anesthesioloog. Uitleg van de gebruikte termen Voor een beter begrip begint deze folder met een uitleg van de gebruikte termen: Algehele anesthesie betekent algehele verdoving of narcose. Regionale anesthesie betekent verdoving van een beperkt deel van het lichaam of regio. In en om de operatiekamer wordt meestal over een block gesproken. Block verwijst naar de blokkade van de pijngeleiding in de zenuw en deze term wordt ook gebruikt bij de verdoving van het oog. Met plaatselijke verdoving wordt eigenlijk een verdoving bedoeld, waarbij slechts het te opereren deel gevoelloos wordt gemaakt met enkele prikken eromheen. Bijvoorbeeld tanden en kiezen bij de tandarts, of op de polikliniek van de chirurg om een wondje te hechten of om een nagel te verwijderen. In het algemene taalgebruik wordt regionale anesthesie vaak onterecht plaatselijke verdoving genoemd. In deze brochure wordt de regionale anesthesie besproken. Veel gestelde vragen en antwoorden over regionale anesthesie Waarom liever een vorm van regionale anesthesie dan algehele anesthesie? Er zijn minder medicijnen nodig, dus ook minder bijwerkingen als misselijkheid en overgeven. De verdovingsvloeistoffen werken meestal langer dan de operatie duurt, zodat u na de operatie langer pijnvrij bent en dus minder pijnstillers nodig heeft. Dankzij een betere doorbloeding van de verdoofde lichaamsdelen is er minder kans op trombose. U behoudt controle over de situatie en kunt aangeven of u goed ligt. Is de toediening van de verdoving pijnlijk? De verdoving wordt met een prik aangebracht; dat voelt u natuurlijk, maar achteraf vindt men deze prik meestal minder pijnlijk dan een bloedprik. Afhankelijk van het type naald dat gebruikt wordt, wordt soms de huid waar de prik wordt toegediend eerst plaatselijk verdoofd. Werkt een regionale verdoving altijd en wat gebeurt er als het niet goed verdoofd is? Als op de goede plaats de juiste hoeveelheid verdoving wordt gespoten, dan werkt het block. Het vinden van de goede plek is niet altijd gemakkelijk. Het inwerken van de verdoving heeft bovendien enige tijd nodig. Afhankelijk van de soort verdoving en de ervaring van de anesthesioloog werkt het block in 90 tot 99% van de gevallen. Mocht het block niet goed werken, dan kunt u afhankelijk van het soort block meer verdoving krijgen of extra pijnstilling. Als u nuchter bent en uw algemene toestand het toelaat, kunt u een lichte vorm van algehele anesthesie erbij krijgen. U hoeft in ieder geval geen pijn te lijden. 1

2 Ik wil er niets van zien en niets van meemaken; kan ik dan toch niet beter onder algehele narcose? Het heeft toch vaak voordelen om regionaal te verdoven in plaats van algehele anesthesie. Verder is het in het algemeen niet mogelijk om mee te kijken naar de operatie vanwege de steriele doeken, u hoeft dus niets te zien. Als u toch helemaal niets van de operatie wilt merken kunt u in overleg naast de verdoving nog een slaapmiddel krijgen. Waarom dan niet altijd regionale anesthesie? Dat ligt aan de soort operatie; bij operaties aan hart, longen en darmen is altijd algehele anesthesie nodig. Wel kan bij deze operaties aanvullend regionale anesthesie worden gegeven. Moet ik ook nuchter blijven als ik een regionale anesthesie krijg? Ja, ook bij regionale anesthesie moet u zich houden aan de nuchterheidregels die ook gelden voor algehele anesthesie. Het is immers soms nodig om toch algehele anesthesie te krijgen, bijvoorbeeld omdat de verdoving niet goed genoeg werkt. Nuchterheidsregels volwassenen Wordt u s morgens geopereerd: Vanaf 0.00 uur s nachts niets meer eten. U mag tot 6.00 uur s morgens nog wel water of heldere limonade drinken. Na 6.00 uur s morgens niets meer nemen. Wordt u s middags geopereerd: Vanaf 0.00 uur s nachts niets meer eten. U mag tot uur nog wel water of heldere limonade drinken. Na uur niets meer nemen. Algemene gang van zaken bij regionale anesthesie De regionale anesthesie wordt in het MCL in de blockhut toegediend. Dat is een zaal naast de ontvangstruimte in het operatiecomplex. In deze blockhut maakt u kennis met de anesthesiemedewerker. Hij/zij brengt een infuusnaald in uw arm, legt de bewaking aan van uw hart met behulp van ECG- (hartfilmpje)stickers en een bloeddrukband. Dan zet hij/zij alles klaar voor uw verdoving en waarschuwt de anesthesioloog. Als de anesthesioloog de verdoving heeft toegediend, kan dit daar rustig inwerken. Tijdens het inwerken zal de anesthesiemedewerker regelmatig uw bloeddruk controleren en kunt u uw vragen met betrekking tot de verdoving stellen. Als u naar de operatiekamer gereden wordt werkt het block voldoende voor de operatie. Welke regio's of lichaamsgebieden kunnen verdoofd worden? Het onderlichaam. Dit wordt verdoofd met spinale anesthesie. Voor grotere operaties aan armen, handen, benen, voeten, schouders of zelfs buik kan een plexusblock gebruikt worden. De spinale anesthesie Deze verdoving wordt ook wel ruggenprik genoemd. Deze prik wordt altijd laag in de rug toegediend, ter hoogte van de bekkenkam. Bij spinaalanesthesie wordt de verdovingsvloeistof gespoten in het ruggenmergzakje. Dit zakje zit om de zenuwen heen 2

3 die vanuit het ruggenmerg komen. Het ruggenmergzakje is gevuld met een heldere vloeistof, de liquor. We spuiten de verdovingsvloeistof nu in deze liquor. De spinale anesthesie moet niet worden verward met de epidurale anesthesie, een andere soort van ruggenprik. Dat is een heel andere techniek, en wordt ook vaak om andere redenen toegepast. Er is een speciale folder over de epidurale anesthesie verkrijgbaar. Welke operaties kunnen met een spinale verdoving plaatsvinden? Deze vorm van verdoven is bruikbaar voor allerlei ingrepen onder de navel; variërend van keizersnede, blaas- en prostaatoperaties tot operaties aan de heup, de knie en de bloedvaten in de benen en de liezen toe. Het doel van spinale verdoving Het doel van deze vorm van regionale anesthesie is de onderste helft van uw lichaam gevoelloos maken. U kunt soms nog wel lichte druk of aanraking vernemen, maar geen pijn. Vaak worden hierbij ook de spierbewegingen uitgeschakeld, waardoor u uw benen tijdelijk niet meer kunt bewegen. Hoe wordt de verdoving toegediend? U wordt gevraagd rechtop te gaan zitten, eventueel op de rand van het bed, en een zo bol mogelijke rug te maken. Deze verdoving kan ook in zijligging geprikt worden, maar het uitvoeren is dan moeilijker. Als het zover is zullen we u precies uitleggen hoe u het beste kunt zitten. Een goede houding is erg belangrijk, omdat de te verdoven plaats dan gemakkelijker en sneller bereikt wordt. Alles gebeurt letterlijk achter uw rug, maar u krijgt steeds uitleg over wat er gebeurt. Allereerst wordt de huid met koude alcohol gereinigd. Vervolgens zal de anesthesioloog met een speciale dunne naald de goede plaats opzoeken om daar aangekomen de verdovingsvloeistof te spuiten. Dit kunt u wel voelen maar mag niet pijnlijk zijn. Vindt u toch dat het gevoelig is dan kan er lokale verdoving worden bijgegeven. Na het inspuiten zal de verdoving binnen een paar minuten merkbaar worden, beginnend met een warm gevoel in stuit en/of benen. Even later heeft u geen gevoel meer van uw navel tot uw tenen en kunt u uw onderlichaam niet meer bewegen. Het testen van de verdoving De bovengrens van de verdoving wordt met behulp van een koude vloeistof getest. Het is belangrijk, dat u verschillen die u voelt in warmte en kou zo goed mogelijk aangeeft, omdat we zo te weten komen of de verdoving op de goede plaats zit en of het block dus goed werkt en niet te hoog komt. Effecten, bijwerkingen en risico s van de spinale verdoving Uw benen en onderlichaam zijn pijnloos geworden, afhankelijk van de soort operatie tot ongeveer navelhoogte. Hiermee gepaard gaat slapte van de benen, waardoor u die tijdelijk niet meer kunt bewegen. Tijdens het prikken bemerkt u soms een heftige uitstralende sensatie naar een bil of been toe. Dat moet u direct aangeven, want dat betekent dat er een zenuw wordt aangetikt. Dat voelt erg onaangenaam en de naald moet dan anders gericht worden. 3

4 Overigens is zo'n aanraking door de speciale vorm van de naald onschadelijk voor uw zenuw. Soms treedt een bloeddrukdaling op doordat de zenuwen die de bloedtoevoer in de benen regelen eveneens uitgeschakeld worden. Uw bloeddruk wordt regelmatig gecontroleerd en bijgestuurd met infuusvloeistof en/of medicamenten. Omdat de blaas in het te verdoven gebied ligt wordt deze ook verdoofd. Tijdens de werkingsduur van de verdoving voelt u dus niet dat de blaas vol raakt. Als de blaas te vol raakt, krijgt u tijdelijk een blaaskatheter die de blaas automatisch leegt. Soms wordt uit voorzorg direct na het toedienen van de verdoving al een blaaskatheter ingebracht. Het is dus verstandig om vooraf aan de operatie goed uit te plassen. In zeldzame gevallen kunt u, nadat de verdoving is uitgewerkt, bij het overeind komen hoofdpijn krijgen. Als u dit merkt, meld dit dan aan de verpleegkundige. Deze eventuele hoofdpijn is namelijk goed te behandelen. Ook kan het zijn dat u dit pas merkt als u weer thuis bent. Neem dan contact op met de polikliniek anesthesiologie. Soms kan na de verdoving een pijnlijk en branderig of schrijnend gevoel van het zitvlak of achterzijde van de bovenbenen optreden. Dit gaat na een aantal dagen vanzelf over. Sporadisch treedt een tijdelijke zenuwbeschadiging op door bloeduitstorting of infectie. Zeer sporadisch treden ademhalingsstoornissen op, meestal doordat het block te hoog komt, ondanks zorgvuldig berekenen van de hoeveelheid verdovingsvloeistof. De anesthesioloog kan deze problemen opvangen door de ademhaling te ondersteunen zoals bij een algehele anesthesie. Bij hoge uitzondering kan een tekortschieten van hart en bloedsomloop voorkomen. Daarom worden hartslag en bloeddruk steeds gecontroleerd na het toedienen van de verdoving. Zodoende kan bij het ontstaan van problemen tijdig en adequaat gereageerd worden. Uiterst zelden kan het gebeuren dat de verdovingsvloeistof niet op de bedoelde plaats, maar in een bloedvat wordt toegediend. Dan kunnen ademstoornissen en krampaanvallen optreden. Om deze complicatie te voorkomen wordt er zorgvuldig gehandeld en langzaam ingespoten. Mochten deze verschijnselen toch optreden dan zal de anesthesioloog dit zo goed mogelijk opvangen. Zeer zeldzaam is een tijdelijke gehoorvermindering. Uiterst zeldzaam is een zenuwbeschadiging met blijvende verlamming. Het plexusblock Naar de armen en benen toe lopen verschillende zenuwen. Deze takken af van een zenuwbundel (plexus) die binnen in het lichaam lopen. Er kan bij een zenuwbundel verdoving gespoten worden. Zo kan een arm, hand, been of voet enz. verdoofd worden. Dit heet een plexusblock. De plaats waar de verdoving wordt ingespoten hangt dus af, van het lichaamsdeel dat verdoofd moet worden om te kunnen opereren. Welke operaties kunnen met een block van een plexus plaatsvinden? Bijna alle operaties van de ledematen kunnen met een plexusblock worden gedaan. De precieze plaats waar de verdoving wordt toegediend is afhankelijk van de anesthesioloog en van de soort operatie. 4

5 Het doel van een plexusblock Het doel van deze vorm van regionale anesthesie is een van uw ledematen, of een deel daarvan, gevoelloos maken voor de duur van de operatie. Afhankelijk van de soort operatie kan deze gevoelloosheid kort duren, of juist zo lang mogelijk om ook goede pijnstilling na de operatie te hebben. Hoe wordt de verdoving toegediend? De anesthesioloog bepaalt de precieze insteekplaats door eerst met een echoapparaat te kijken waar de zenuwplexus loopt in uw lichaam. Hiervoor wordt eerst gel op de huid gebracht en daarna de echokop op de huid geplaatst. Vervolgens wordt de insteekplaats met alcohol gereinigd en soms voorverdoofd. Dan wordt er een speciaal naaldje ingebracht. En terwijl er met het echoapparaat gekeken wordt, brengt de anesthesioloog de punt van de naald naar de juiste plaats. Een andere manier om de juiste plek van de naald te vinden is met een zenuwstimulator die op de naald wordt aangesloten. Deze zenuwstimulator wordt tegenwoordig niet vaak meer gebruikt, omdat met behulp van het echoapparaat de juiste plaats goed zichtbaar is, maar wordt soms nog toegepast om er zeker van te zijn dat de juiste zenuwen worden verdoofd. De zenuwstimulator is een kastje, dat zwakke stroomstootjes kan geven. Als de anesthesioloog met de naald in de buurt van de zenuw is, laat hij/zij de zenuwstimulator een schokje geven om de zenuw te stimuleren. Dit zorgt ervoor dat de spier, waar de zenuw naar toe loopt, samentrekt. Dit voelt u nauwelijks. Hieraan kunnen we zien of we bij de goede zenuw in de buurt zitten. Soms moet daar even naar gezocht worden. Dit wordt meestal niet als pijnlijk ervaren; u helpt mee door te vertellen, waar u een schokje voelt. U moet deze plaats echter niet aanwijzen, want dan komt u misschien in het steriele werkveld of verschuift de naald van zijn plaats. Als de juiste zenuwen zijn gevonden, wordt de verdovingsvloeistof daar in de buurt gespoten. Het block werkt langzaam in; dit kan, afhankelijk van de soort verdovingsvloeistof, 10 tot 30 minuten duren. Ondertussen controleert de anesthesiemedewerker uw bloeddruk en u kunt vragen of de sensaties die u voelt normaal zijn. Iedereen ervaart het anders, dus het is goed dit na te vragen. Als het om een lange, erg pijnlijke operatie gaat, kan er ook een dun, hol slangetje (katheter genoemd) door de naald heen, in de buurt van de plexus worden ingebracht. Hier kan dan met behulp van een spuitenpomp langdurig pijnstilling door gegeven worden. Als dit bij u gaat gebeuren, dan bespreekt de anesthesioloog dit met u. Wilt u niets van de operatie meekrijgen, dan kunt u in overleg met anesthesioloog naast de verdoving ook slaapmedicatie krijgen. U mag ook een CD/mp3-speler met uw eigen muziek meenemen voor wat afleiding tijdens de operatie. Effecten, bijwerkingen en risico s van een plexusblock U voelt geen pijn meer in het lichaamsdeel dat geopereerd wordt. Maar u kunt ook tijdelijk uw hele arm of been niet meer bewegen. Bij de verdoving van een schouder wordt in de hals geprikt. U kunt tijdelijk wat wazig gaan zien; dit komt omdat uw pupil aan de kant van het block groter kan worden. Het bovenooglid kan gaan hangen. Dit trekt na een aantal uren weg. 5

6 Er lopen in het gebied van de zenuwplexus ook bloedvaten en soms zelfs andere zenuwen. Soms wordt er onbedoeld een bloedvat aangeprikt, waardoor u blauwe plekken krijgt. Als de speciale naald in de buurt komt van een zenuw, die niet verdoofd hoeft te worden, kunt u op heel andere plaatsen schokjes ervaren dan waar u verdoofd moet worden. Het is belangrijk, dat u dit aangeeft. Dan kan de richting van de naald gecorrigeerd worden en wordt er geen verdovingsvloeistof op een onjuiste plaats gespoten. In zeer zeldzame gevallen kan bij het verdoven van een arm de long onbedoeld aangeprikt worden. De longtop ligt namelijk vlak onder het sleutelbeen. Dit kan soms leiden tot een klaplong waardoor u benauwd wordt. Daarom moet u direct aangeven of u kortademig of benauwd wordt, zodat er iets aan gedaan kan worden. Door het gebruik van het echoapparaat kan dit voorkomen worden. Na de operatie De eerste 24 uur na de ingreep mag u niet zelf autorijden of op een andere manier actief deelnemen aan het verkeer. U bent in geval van een ongeval dan misschien niet verzekerd. Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft over de anesthesie, noteer ze dan. U kunt ze dan bij opname stellen aan de verpleegkundige of voorafgaand aan de operatie aan de anesthesioloog of anesthesie-assistent. MCL MCL Harlingen MCL november 2018 Docnr (6) 6