Pijnbestrijding tijdens de bevalling

Transcriptie

1 Pijnbestrijding tijdens de bevalling

2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Hoe ontstaat pijn tijdens de bevalling? Invloed op de pijn Hoe kan de pijn worden bestreden? Pijnbehandelingen met medicijnen Wat is de goede pijnbehandeling voor u? Begeleiding tijdens de bevalling Voorlichting en het maken van een keuze Remifentanil, de ruggenprik en Pethidine Heeft u nog vragen? Bronvermelding

4 4

5 1. Inleiding Hoe u pijn tijdens de bevalling beleeft is uniek. Dit verschilt per vrouw en is bij elke bevalling anders. Deze folder gaat over de verschillende soorten pijnbestrijding die u in het St Jansdal kunt krijgen bij de bevalling. U vangt pijnlijke weeën op door ademhalingsoefeningen en ontspanningsoefeningen. Tijdens de zwangerschap kunt u hiervoor een cursus volgen. Als een vrouw tijdens de ontsluiting deze oefeningen toepast, komt zij vaak in een ritme waarbij het lichaam zelf pijnstillende stoffen (endorfinen) aanmaakt. Deze endorfinen zorgen ervoor dat u de pijn beter kunt verdragen. Toch kan er een moment tijdens de bevalling komen waarop u pijnstilling nodig hebt. In deze folder staan de middelen genoemd die wij in ons ziekenhuis gebruiken, met daarbij de voor- en nadelen. 2. Hoe ontstaat pijn tijdens de bevalling? Pijn tijdens de bevalling komt door de weeën. Weeën zijn samentrekkingen van de baarmoeder. De weeën komen in twee fasen: de ontsluiting en de uitdrijving. Tijdens de ontsluiting rekken de weeën het onderste deel van de baarmoeder en de baarmoedermond uit. De baarmoedermond gaat open en het hoofdje van de baby komt naar beneden. Dit veroorzaakt pijn, vooral in de buik. U kunt ook pijn hebben in de rug, in de benen, in de onderbuik en vagina, 5

6 en rondom het uiteinde van de darmen (de anus). In de fase van de ontsluiting kunt u de weeën wegzuchten en zo de pijn onder controle houden. De uitdrijving begint als er tien centimeter ontsluiting is en de baby voldoende ingedaald is. In deze fase mag u tijdens de weeën meepersen. De pijn wordt nu veroorzaakt door uitrekking van het geboortekanaal en het gebied rond de bilnaad. Die pijn is anders en zit meer op één plek dan bij de ontsluitingsweeën. Hoeveel pijn de bevalling doet, verschilt per vrouw en per bevalling. Veel vrouwen ervaren minder pijn tijdens het persen dan tijdens de ontsluiting. 3. Invloed op de pijn Het is niet te voorspellen hoe pijnlijk een bevalling is. Er zijn wel enkele factoren bekend die de pijn tijdens de bevalling kunnen verminderen of juist verergeren: De bevalling van een eerste kindje is vaak pijnlijker dan volgende bevallingen. Alles wordt voor de eerste keer zo ver opgerekt en de bevalling duurt meestal langer. Angst voor de bevalling of voor pijn kan de pijn verergeren. Een goede begeleiding en ondersteuning tijdens de bevalling kan de pijn verminderen. Vrouwen die in een huiselijke omgeving bevallen ervaren minder pijn. Een ziekenhuiskamer die huiselijk is ingericht heeft hetzelfde effect. 6

7 4. Hoe kan de pijn worden bestreden? Pijnbestrijding tijdens de bevalling kan met of zonder medicijnen.u kunt de pijn bijvoorbeeld tegengaan met een bad of douche, beweging, van houding veranderen en massage. Deze behandelingen zonder medicijnen zijn goed mogelijk bij een thuisbevalling.pijnbehandeling met medicijnen gebeurt altijd in het ziekenhuis. De meest gebruikte methoden in Nederland zijn: 1. Ruggenprik (in vaktaal: epidurale analgesie of epiduraal ) 2. Behandeling via een infuus met het medicijn Remifentanil 3. Injecties met het medicijn Pethidine Bij de eerste twee behandelingen wordt uw hartslag, bloeddruk en ademhaling voortdurend gecontroleerd. Ook letten wij extra op de hartslag van uw baby. Hiervoor is speciale apparatuur nodig die in het ziekenhuis aanwezig is. Voordat u een vorm van pijnstilling krijgt, maken we minimaal een half uur lang een CTG (een grafiek van de hartslag van de baby). Als dit goed is, kunt u pijnstilling krijgen. 5. Pijnbehandelingen met medicijnen 1. De ruggenprik (epidurale analgesie) De ruggenprik wordt uitgevoerd door een anesthesioloog. Het is 24 uur per dag, zeven dagen per week mogelijk om een ruggenprik te laten zetten. Soms moet u even wachten totdat er een anesthesioloog beschikbaar is. U krijgt eerst 7

8 een plaatselijke verdoving van uw rug, waardoor de huid daar ongevoelig wordt. Daarna brengt de anesthesioloog via een dunne naald onder in uw rug een dun slangetje in uw lichaam. Dit is de ruggenprik. U zit hierbij voorovergebogen op de rand van het bed. Door de plaatselijke verdoving voelt u deze ruggenprik nauwelijks. Via dit slangetje krijgt u tijdens de hele bevalling een pijnstillende vloeistof in uw rug. De pijn verdwijnt ongeveer een kwartier na het zetten van de ruggenprik. Als de pijnstilling eenmaal werkt voelt u meestal geen pijn meer tijdens de ontsluiting, de uitdrijving van de baby en het eventuele hechten na de bevalling. Na de bevalling wordt het slangetje weer verwijderd. Bij een ruggenprik zijn wel enkele voorzorgen nodig. U krijgt vocht toegediend via een infuus om de bloeddruk op peil te houden. Soms is het nodig om u hiervoor extra medicijnen te geven. Als uw onderlichaam verdoofd is, voelt u niet of u moet plassen. Daarom plaatsen we een slangetje (katheter) in de blaas, om de urine af te voeren. Uw hartslag en bloeddruk worden zorgvuldig gecontroleerd, ook de hartslag van uw baby houden wij extra in de gaten. De reden voor deze extra bewaking is dat u door de ruggenprik (tijdelijk) een lage bloeddruk kunt krijgen. Hierop kan de baby reageren met een tragere hartslag. Zodra dit met de bewakingsapparatuur wordt gezien, krijgt u meer vocht via het infuus toegediend. Uw bloedvaten worden dan extra gevuld, waardoor de bloeddruk weer stijgt. 8

9 Een ruggenprik kan de volgende tijdelijke bijwerkingen hebben: Het gevoel in uw beenspieren is tijdens de bevalling minder, waardoor u niet kunt lopen. Blijvend verlies van gevoel of kracht is een zeer zeldzaam voorkomende bijwerking. Uw lichaamstemperatuur kan stijgen. Het is dan lastig te bepalen of u koorts hebt door de ruggenprik of door een infectie. De kinderarts kijkt uw baby in dit geval extra goed na. Het persen duurt soms langer. U hebt een grotere kans op een vaginale kunstverlossing. Dit is een bevalling met een vacuümpomp of verlostang. U kunt jeuk krijgen door de ruggenprik. Een klein aantal vrouwen krijgt hoofdpijn. Dat kan voorkomen als de ruimte rond het ruggenmerg wordt aangeprikt. Het is vervelend, maar onschuldig en goed te behandelen. De ruggenprik is niet slecht voor de gezondheid van uw kind. U kunt ook gewoon borstvoeding geven.zie ook hoofdstuk 6: Wat is een goede pijnbehandeling voor u? 2. Remifentanil Remifentanil is een nieuwe pijnbehandeling tijdens de bevalling. U krijgt een slangetje in de arm (infuus) dat vastzit aan een pompje. Met een drukknop kunt u zelf de hoeveelheid pijnmedicatie bepalen. 9

10 Een overdosis is niet mogelijk. Remifentanil werkt snel: ongeveer één minuut nadat u de knop indrukt is het effect merkbaar. De bijwerkingen kunnen slaperigheid, misselijkheid en duizeligheid zijn. U krijgt een sensor om een vinger, die het zuurstofgehalte van uw bloed registreert: soms ademt u wat langzamer, dan neemt de hoeveelheid zuurstof in uw bloed tijdelijk af. U krijgt dan wat zuurstof toegediend om hier geen nadeel van te ondervinden. De werking van Remifentanil stopt direct bij het stopzetten van de pomp. 3. Pethidine Pethidine wordt toegediend via een injectie in uw bil of bovenbeen. Deze behandeling is altijd beschikbaar en op ieder tijdstip. Het werkt na ongeveer een kwartier: de ergste pijn wordt dan wat minder en de werking houdt twee tot vier uur aan. Soms kunt u tussen de weeën door zelfs wat slapen. Het pijnstillend effect is minder dan bij een ruggenprik. Een ander nadeel is dat u na een pethidine-injectie niet meer mag rondlopen. De belangrijkste bijwerkingen zijn misselijkheid en sufheid, waardoor u de geboorte misschien minder bewust meemaakt. Ook de baby kan suf worden van dit middel. Dit gebeurt vooral als Pethidine kort voor de geboorte is toegediend. 6. Wat is de goede pijnbehandeling voor u? De eerste keuze hangt af van uw persoonlijke situatie. De ruggenprik (epidurale analgesie) is de meest effectieve pijnbe- 10

11 handeling voor moeder en kind. Een ruggenprik geeft goede pijnstilling, zowel tijdens de ontsluiting als tijdens het persen. Pethidine onderdrukt de pijn minder goed en heeft wat meer gevolgen voor de baby. Toch is dit middel in sommige situaties een goede keus, bijvoorbeeld wanneer het nog te vroeg in de bevalling is om al Remifentanil of een epiduraal te krijgen of wanneer u geen ruggenprik/ Remifentanil wilt of kunt krijgen. Het kan ook gebeuren dat u een bepaalde pijnbehandeling voor ogen hebt, maar dat de verloskundige zorgverlener of anesthesioloog een andere behandeling voorstelt. Daarvoor is dan een medische reden. U krijgt bijvoorbeeld geen ruggenprik als er stoornissen in de bloedstolling bekend zijn of als u bij een vorige bevalling per keizersnede bevallen bent. Ook bij infecties, bepaalde neurologische aandoeningen of afwijkingen aan de wervelkolom is een ruggenprik niet altijd mogelijk. 7. Begeleiding tijdens de bevalling Goede ondersteuning tijdens de bevalling is erg belangrijk, ook als u medicijnen krijgt tegen de pijn. Dit houdt in dat verloskundige zorgverleners u ondersteunen, maar ook de mensen die u zelf gekozen heeft om bij de bevalling aanwezig te zijn. Verder is het belangrijk dat zorgverleners goede informatie geven over het opvangen van de weeën. Tot slot helpt het als u bevalt op een plaats waar u zich prettig en veilig voelt. 11

12 8. Voorlichting en het maken van een keuze U kunt meestal zelf kiezen of u pijnbestrijding wilt of niet. Daarvoor moet u de voor- en nadelen van de verschillende pijnbehandelingen kennen. In ons ziekenhuis kunt u daarvoor terecht bij de gynaecoloog, de verloskundigen en de verpleegkundigen die op de afdeling werken. Deze informatie is ook te vinden op de internetsite van ons ziekenhuis: Tijdens de zwangerschap of tijdens de bevalling kunt u aangeven of u medicijnen tegen de pijn wilt. Deze keuze kunt u ook in het medisch dossier of het geboorteplan laten opnemen. U kunt uw keuze altijd weer aanpassen of u kunt van de pijnbehandeling afzien. Ook kunt u er tijdens de bevalling nog om vragen. 12

13 9. Remifentanil, de ruggenprik en Pethidine in een schema Pijnbehandeling Ruggenprik Remifentanil Manier van toediening Infuuspomp met slangetje in de rug Infuus in arm met pompje Beschikbaarheid 24/7, soms even wachten 24/7, snel te regelen Duur pijbehandeling Tijdens hele bevalling Tijdens hele bevalling Pethidine Injectie in de bil of bovenbeen 24/7 afhankelijk van ontsluiting 2 tot 4 uur Pijnbehandeling Effect op pijn Effecten en bijwerkingen Ruggenprik Goed Bedrust, kans op koorts, bloeddrukdaling en lange uitdrijving. Remifentanil Goed tot redelijk goed Bedrust, sufheid, misselijkheid, problemen met de ademhaling. Pethidine Matig tot goed Bedrust, last van sufheid en misselijkheid, baby kan suf worden. * bron: 13

14 10. Heeft u nog vragen? Stel ze aan uw gynaecoloog, verloskundige of huisarts. Zij zijn altijd bereid uw vragen te beantwoorden. 11. Bronvermelding De tekst is gebaseerd op informatie die u kunt terugvinden op de website van de NVOG: de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie ( ). De tekst uit deze folder is aangepast op de situatie in het St Jansdal en is geschreven door de Voorlichtings-Coördinatoren van het Moeder&Kind Centrum, in samenwerking met de gynaecologen, verloskundigen, verpleegkundigen en anesthesisten. 14

15 Uitgave: Patiëntencommunicatie Vormgeving: PR&Communicatie Harderwijk, juni 2015 CAZ GY

16 Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan DG Harderwijk Postbus AC Harderwijk Telefoon (0341)