Meldpunt Verpakkingen November 2013 t/m april 2014

Meldpunt Verpakkingen November 2013 t/m april 2014 Samenvatting en conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 28 mei 2014

Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 SAMENVATTING... 5 2.1 VRAGEN (EN ANTWOORDEN)... 5 2.2 MELDINGEN (EN REACTIES)... 5 2.3 PUBLICITEIT IN DE PERIODE NOVEMBER 2013 T/M EIND APRIL 2014... 7 3 CONCLUSIES... 9 2

1 Inleiding Functies en doelen van het Meldpunt Verpakkingen Het Meldpunt Verpakkingen is in mei 2013 opgericht door het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), volgend uit de afspraken hierover in het Addendum bij de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 met betrekking tot preventie en het verminderen van (gewicht) van verpakkingen zonder toegevoegde waarde. Het Meldpunt Verpakkingen wordt i.o.v. van het KIDV uitgevoerd door Milieu Centraal. De functies en doelen van het Meldpunt Verpakkingen zijn: Functies Meldpuntfunctie Voorlichtingsfunctie Inputfunctie Doelen Consumenten melden voorbeelden van verpakkingen waar zij kansen zien voor verduurzaming; Beantwoording van vragen over duurzaamheid van verpakkingen. Benutten van vragen en meldingen van consumenten voor de Verduurzamingsagenda (en daarmee ook voor de brancheverduurzamingsplannen). 1 (Veranderingen in) De werkwijze van het Meldpunt verpakkingen Het Meldpunt Verpakkingen ging eind mei 2013 van start via een zogenoemde soft launch, dus zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven. Daar werd voor gekozen om een proefperiode te creëren waarin ervaring kon worden opgedaan. In de beginperiode hebben het KIDV en Milieu Centraal wel via eigen media aandacht besteed aan het Meldpunt Verpakkingen. In deze eerste vijf maanden (eind mei t/m oktober 2013) was de werkwijze van het Meldpunt Verpakkingen conform afspraken met het KIDV als volgt: Vragen van consumenten werden door medewerkers van het Meldpunt Verpakkingen aan de consumenten beantwoord. De vragen met antwoorden werden niet op de website van het Meldpunt Verpakkingen gepubliceerd, tenzij ze een zinvolle aanvulling vormden op de veelgestelde vragen (FAQ s) die al op de website stonden. Meldingen van consumenten werden door medewerkers van het Meldpunt Verpakkingen doorgestuurd aan de betreffende bedrijven. De bedrijven werd gevraagd hun reactie op de melding direct aan de consumenten te geven. In het najaar besloot het KIDV dat de vragen en meldingen die vanaf 1 november 2013 binnenkwamen via de website van het Meldpunt openbaar dienden te worden gemaakt. Vanaf dat moment is ook aanvullende publiciteit ingezet. Rapportages Op 8 november 2013 heeft Milieu Centraal de resultaten van de periode mei t/m oktober 2013 beschreven in een rapportage ten behoeve van het KIDV. Op26 mei 2014 heeft Milieu Centraal de resultaten van het afgelopen half jaar gerapporteerd in de Halfjaarrapportage: resultaten november 2013 t/m april 2014. In die halfjaarrapportage zijn waar mogelijk vergelijkingen getrokken met de 1 Zie: www.kidv.nl 3

periode mei tot en met oktober 2013. Dit was echter niet in alle gevallen mogelijk. Dat komt door bovengenoemde verandering in werkwijze en doordat in de periode mei tot en met oktober 2013 van de binnengekomen vragen en meldingen nog geen gegevens werden genoteerd over de aard van de vragen (m.b.t. indeling naar branche, materiaalsoort en opvallende zaken). Leeswijzer In dit rapport staat - o.b.v. de halfjaarrapportage van Milieu Centraal over de periode november 2013 t/m april 2014 - een samenvatting van de belangrijkste resultaten en worden op basis daarvan conclusies getrokken over de mate waarin het Meldpunt Verpakkingen voldoet aan de doelen en functies. 4

2 Samenvatting 2.1 Vragen (en antwoorden) Aantallen vragen en antwoorden In de periode november 2013 tot en met april 2014 zijn 66 vragen bij het Meldpunt Verpakkingen binnengekomen, waarbij er 10 niet thuishoorden bij het Meldpunt 2. Van de 56 vragen die wel bij het Meldpunt thuishoren, waren er eind april 2014 51 beantwoord 3. In de periode eind mei tot en met november 2013 was het aantal gestelde en beantwoorde vragen 53: het aantal vragen is in beide perioden dus ongeveer gelijk gebleven. In totaal stond de teller van het aantal aan het Meldpunt Verpakkingen gestelde en beantwoorde vragen daarmee eind april 2014 op 104 (en het totaal aantal gestelde vragen op 109). Vragen naar branches, materialen en aard Kijkend naar branches hadden 25 van de 56 vragen (45%) betrekking op de duurzaamheid van verpakkingen uit de branche levensmiddelen/dranken. 24 van de 56 vragen (43%) waren niet van toepassing op een specifieke branche, omdat deze algemeen van aard waren. Qua producten gingen veel vragen (een derde) over drankenverpakkingen. Qua materialen hadden 30 van de 56 vragen (54%) betrekking op plastic, gevolgd door 13 vragen over metaal (23%) en 12 vragen over drankenkartons (21%). Vier vragen (7%) gingen over statiegeld. Qua aard van de vragen, hebben de meeste vragen betrekking op het vergelijken van de duurzaamheid van soorten verpakkingen, op het niet goed kunnen recyclen van laminaten en afvalscheidingsvragen. 2.2 Meldingen (en reacties) Aantallen meldingen In de periode november 2013 tot en met april 2014 (zes maanden) zijn bij het Meldpunt Verpakkingen 91 meldingen binnengekomen. Ten opzichte van de 21 meldingen die vanaf eind mei t/m eind oktober 2013 (vijf maanden) bij het Meldpunt binnenkwamen is dat bijna vier keer zoveel. In totaal stond het aantal meldingen vanaf eind mei 2013 t/m april 2014 op 112. Vijf van de 91 meldingen kon het Meldpunt Verpakkingen niet in behandeling nemen. Bij drie meldingen werd door de melder geen bedrijf genoemd (en kon dit door het Meldpunt Verpakkingen ook niet worden achterhaald), bij één melding ging het om een bedrijf dat de gemelde verpakking niet op de markt bracht en één melding had geen betrekking op de duurzaamheid van de verpakking. In totaal zijn in de periode november 2013 t/m eind april 2014 door het Meldpunt Verpakkingen dus 86 meldingen in behandeling genomen. 2 Hier ging het bijvoorbeeld om vragen over registratie van een domeinnaam of advies bij een businessplan. 3 Vijf vragen zijn eind april gesteld en daarna beantwoord. 5

Meldingen naar branches, materialen en aard Kijkend naar branches, hadden 41 van de 86 meldingen (48%) betrekking op de duurzaamheid van verpakkingen uit de branche Levensmiddelen/dranken, gevolgd door 28 meldingen uit de branche cosmetica/zeep (33%) en 9 meldingen uit de branche Farmacie en zelfzorg (10%). Qua producten valt het op dat de meeste meldingen betrekking hebben op dranken (25%), tandpasta (23%) en medicijnen (10%). Qua materialen hadden 50 van de 86 meldingen betrekking op plastic (60%), 39 meldingen op papier (45%), 16 meldingen op metaal (19%) en zes meldingen op drankenkartons (7%). 2% van de meldingen ging over statiegeld. 4 Qua aard van de meldingen valt op dat 55 van de 86 meldingen (64%) gingen over overbodig en onnodig verpakkingsmateriaal en 10 van de 86 meldingen (12%) over gebruik milieuonvriendelijk verpakkingsmateriaal in vergelijking met ander materiaal. Reacties en reactietermijnen Van de 86 meldingen is op 77 meldingen door bedrijven (90%) een reactie gegeven die op de website van het Meldpunt Verpakkingen is gepubliceerd. Dat is een hoge response, waarbij de meeste reacties binnen de gestelde termijnen werden ontvangen. Wel kostte het soms relatief veel inspanning om de reacties te verkrijgen. Dit kwam omdat niet alle bedrijven bekend zijn m.b.t. de afspraken t.a.v. het Meldpunt Verpakkingen en doordat het soms lastig is om contact te krijgen met de juiste contactpersonen binnen bedrijven. Op in totaal negen meldingen was eind april 2014 nog geen reactie van bedrijven ontvangen. Van drie meldingen die in april 2014 binnenkwamen, was de reactietermijn eind april nog niet verstreken en nog geen reactie van bedrijven ontvangen. Op zes meldingen is door de betreffende bedrijven niet gereageerd. Deze meldingen zijn op de website van het Meldpunt gepubliceerd met de vermelding dat van de bedrijven geen reactie is ontvangen. Aard van de reacties Kijkend naar de aard van de reacties op de meldingen, geven de betreffende bedrijven in 71 van de 77 (92%) reacties uitleg over het gevoerde beleid met betrekking tot de keuze van de verpakking. In zes van de 77 reacties (8%) geven bedrijven aan dat ze het beleid inmiddels al hebben gewijzigd of voornemens zijn dat te gaan doen. Uitleg gevoerd beleid: Bij de reacties van bedrijven op de meldingen, productverpakkingscombinaties is het de indruk van het KIDV dat het merendeel van de gevallen gaat om een onderbouwing van de gemaakte keuzes o.b.v. het gedachtengoed van de Essentiële Eisen. 5 Een uitzondering hierop waren de reacties die door bedrijven zijn gegeven als het gaat om het gebruik van kartonnen doosjes om tandpasta s. Deze meldingen en reacties zijn door het KIDV ook expliciet besproken met de betreffende brancheorganisaties. 4 Omdat meldingen vaak betrekking hebben op een of meerdere materialen, tellen de percentages op tot meer dan 100%. 5 Beoordeling hiervan doet door het KIDV o.b.v. de schriftelijke reacties van bedrijven. Het KIDV heeft geen bevoegdheid of mandaat hier een toetsende of controlerende activiteiten op in te zetten, dat voorbehouden aan de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Indien de reacties van bedrijven onvoldoende ingaan op de melding en/of onvoldoende argumentatie geven, wordt door het Meldpunt Verpakkingen op advies van het KIDV aan bedrijven wel om nadere onderbouwing gevraagd. 6

In vijf gevallen hebben consumenten aangegeven dat zij de reactie van bedrijven op hun melding discutabel vinden. Het ging daarbij om de reacties van bedrijven op meldingen m.b.t. het gebruik van kartonnen dozen om tandpasta, het gebruik van aluminiumfolie in chipszakjes, broodzakken van papier en plastic en het gebruik van een extra plastic tube voor pesto op pizza s (zie bijlage 4). Bij de kartonnen doosjes om de tandpasta s hebben bedrijven wel onderbouwde uitleg gegeven, maar die had weinig met duurzaamheid te maken. Met uitzondering van de meldingen over de kartonnen doosjes om tandpasta s, ging het hier naar mening van het KIDV wel om een onderbouwde uitleg van het gevoerde duurzaamheidsbeleid door de bedrijven. Sommige van deze melders gaven in een nadere reactie aan dat zij vragen hadden bij de rol van het Meldpunt en/of dat ze graag wilden weten waar ze hun klacht verder konden neerleggen. Na overleg met het KIDV wordt sinds begin mei 2014 bij dergelijke reacties vermeld [a] hoe het Meldpunt en het KIDV hier mee omgaat en [b] dat consumenten die ontevreden zijn en blijven met de uitleg van bedrijven op hun meldingen, hun klacht daarover kunnen doorgeven aan de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). De tekst van deze reactie is opgenomen in bijlage 5. Inmiddels gewijzigd beleid of voornemen tot beleidsaanpassing Bij vier reacties van bedrijven gaat het om harde toezeggingen over gebruik van minder verpakkingsmateriaal (3) en het mogelijk maken van betere recycling (1). Bij twee reacties gaat het om zachtere toezeggingen over de mogelijkheid om ander materiaal te gebruiken. 2.3 Publiciteit in de periode november 2013 t/m eind april 2014 In de periode november 2013 t/m april 2014 zijn de volgende activiteiten uitgevoerd om de bekendheid met het Meldpunt Verpakkingen te vergroten: Eind juni 2013 heeft het onderzoeksbureau GfK in opdracht van het KIDV een kwantitatief en voor de Nederlandse bevolking representatief onderzoek gedaan naar de kennis en houding t.a.v. de milieuvriendelijkheid/duurzaamheid van verpakkingen. Op 22 november 2013 brachten het KIDV en Milieu Centraal hierover een gezamenlijk persbericht uit. Dit persbericht leidde tot de nodige publiciteit in publieks- en vakmedia. Ook werd het bericht gepost op Facebook, waar het bericht door ruim 28.000 mensen werd gezien. In de periode medio november 2013 t/m januari 2014 is in opdracht van het KIDV een online attenderingscampagne uitgevoerd. Hoewel het directe effect hiervan niet is onderzocht, bleek uit het aantal vragen en meldingen per week in de maand december 2013 wel een toename van het aantal nieuwe vragen en meldingen. Uit de analyse van de resultaten van de campagne bleek echter ook dat de campagne wel leidde tot toename van het bezoek aan de website van het Meldpunt Verpakkingen, maar dat een groot deel van de bezoekers de website weer verliet zonder het stellen van vragen of het doen van meldingen. Op basis hiervan is de campagne voorlopig gestopt, zodat eerst kan worden bekeken welke optimalisaties aan de website kunnen worden aangebracht. Het Meldpunt Verpakkingen is vanaf maart 2014 met een bericht en directe link opgenomen op de website Duurzaam Doen, een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) samen met partners. Het Meldpunt Verpakkingen neemt ook deel als supporter van Duurzaam 7

Doen. Dit leidde en leidt indirect ook tot de nodige aandacht voor (de website van) het Meldpunt Verpakkingen. Het Meldpunt Verpakkingen wordt verder met een directe link naar de website van het Meldpunt vermeld op de websites van o.a. Plastic Heroes, de Consumentenbond, Nudge, Passie for food van het CBL, Rijkswaterstaat Leefomgeving, een aantal gemeenten, een aantal afval- en reinigingsbedrijven en de Verpakkingen-startpagina. 8

3 Conclusies Op basis van de resultaten uit de periode november 2013 t/m mei 2014 kunnen de volgende conclusies worden getrokken met betrekking tot de doelen en functies van het Meldpunt Verpakkingen: Meldpuntfunctie Het Meldpunt Verpakkingen voldoet aan de functie als meldpunt. In de periode eind mei 2013 t/m april 2014 zijn in totaal 112 meldingen binnengekomen. Het aantal meldingen in de periode november 2013 t/m mei 2014 is bijna vier keer zoveel als in de periode eind met t/m oktober 2013. Daarbij voldoet het type meldingen ook aan het uiteindelijke doel: 64% van de meldingen gaan over overbodig en onnodig verpakkingsmateriaal en 12% over gebruik milieuonvriendelijk verpakkingsmateriaal in vergelijking met ander materiaal. 90% van de bedrijven heeft in de periode november 2013 t/m mei 2014 een reactie gegeven op de meldingen van consumenten. Waar consumenten niet tevreden zijn met de reacties van bedrijven, geeft het Meldpunt Verpakkingen sinds mei 2014 aan hoe daarmee door het Meldpunt wordt omgegaan en wordt consumenten verder handelingsperspectief geboden (mogelijkheid om klacht in te dienen bij ILT). Voorlichtingsfunctie Het Meldpunt Verpakkingen voldoet aan de voorlichtingsfunctie. In de periode eind mei 2013 t/m april 2014 zijn in totaal 109 vragen bij het Meldpunt Verpakkingen binnengekomen. Het aantal vragen dat in de eerste periode (eind mei t/m oktober 2013) binnenkwam, is ongeveer gelijk aan het aantal vragen in de periode november 2013 t/m april 2014. De voorlichtingsfunctie wordt ook versterkt door het feit dat 91% van de bedrijven n.a.v. de meldingen uitleg geeft over het gevoerde beleid. Inputfunctie Ten behoeve van input voor de Verduurzamingsagenda en/of de brancheverduurzamingsplannen leveren de vragen en meldingen bij het Meldpunt Verpakkingen in de periode eind mei 2013 t/m april 2014 het volgende op: De meldingen van consumenten hebben vooral betrekking op verpakkingen uit de branches Levensmiddelen/dranken (48%), cosmetica/zeep (33%) en Farmacie en zelfzorg (10%). Opvallend veel meldingen gingen over dranken (25%), tandpasta (23%) en medicijnen (10%). Op de meldingen van consumenten hebben zes bedrijven aangegeven dat ze het beleid inmiddels al hebben gewijzigd of voornemens zijn dat te gaan doen. De toezeggingen bij de betreffende productverpakkingscombinaties worden door het KIDV aan de branches meegegeven bij het opstellen van de brancheverduurzamingsplannen. 9

In vijf gevallen hebben consumenten aangegeven dat zij de reactie van bedrijven op hun melding discutabel vinden. Met betrekking tot de meldingen rond kartonnen doosjes om tandpasta s heeft het KIDV dit expliciet besproken met de betreffende brancheorganisatie 6, bij de overige reacties gaat het naar mening van het KIDV wel om een onderbouwde uitleg van het gevoerde beleid. De meldingen en reacties kunnen nader worden bekeken en waar relevant aan de branches worden meegegeven bij het opstellen van de brancheverduurzamingsplannen. Publiciteit In de periode november 2013 t/m april 2014 is een aantal activiteiten uitgevoerd om de bekendheid met het Meldpunt Verpakkingen te vergroten. 6 Een nadere formele reactie daarop is nog niet ontvangen. 10